چکیده فارسی:تدوین الگوی اسلامی پیشرفت، از جمله دغدغه های سال های اخیر حضرت آیت الله خامنه ای برای بهبود کارآیی نظام اسلامی در مسیر دستیابی به آرمان های آن و تحقق تمدن نوین اسلامی در جهان است. از سوی دیگر، آرمان مهدویت و انتظار موعود، افق مطلوب انقلاب اسلامی و جهت گیری فعالیت ها و سیاست گذاری های آن در اندیشه ایشان و نیز در اندیشه امام خمینی (ره) به عنوان رهبران این انقلاب بوده است. این نوشتار در صدد بررسی مناسبات آموزه انتظار ظهور و حکومت مهدوی، با الگوی پیشرفت و کارکردهای این آموزه در تدوین الگوی اسلامی پیشرفت با توشه گیری از اندیشه های مهدوی مقام معظم رهبری و با روشی توصیفی-تحلیلی و مقایسه ای است. یافته های پژوهشی حاکی از آن است که از منظر مقام معظم رهبری، انتظار موعود، روح حاکم، ابزار سنجش، هدف و معیار الگوی اسلامی پیشرفت بوده و دارای کارکردهایی همچون امیدافزایی، ایجاد بلندهمتی، غرب ستیزی، تلاش جهادی و برنامه ریزی در مسیر تدوین و اجرای الگوی پیشرفت است. چکیده عربی:لقد کانت کتابة القدوة الإسلامیة المتطورة واحدة من الهواجس التی راودت وشغلت ذهن سماحة آیة الله السید علی الخامنئی فی السنوات الأخیرة وذلک من اجل تحسن أداء النظام الإسلامی فی مسیرة الحصول علی التطلعات والأهداف التی ینشدها وتحقق الحضارة الإسلامیة الجدیدة وإرسائها فی ارجاء العالم ومن جهة ثانیة فقد کانت الأهداف والقدوة والمثالیة المهدویة ومسألة إنتظار الموعود ونیل الأفاق المتعالیة والمطلوبة للثورة الإسلامیة وترسیم وتعین النشاطات والفعالیات وتحدید السیاسة العامة لها حاضرة دوماً فی افکاره ورؤیته الثاقبة وایضاً فی رؤیة الإمام الخمینی (ره) بإعتبارهما من یقود هذه الثورة ومسیرتها صوب برّ الآمان.وهذه المقالة هی بصدد دراسة العلاقة بین تعالیم إنتظار الظهور والحکومة المهدویة وذلک بواسطة طرح القدوة والإنموذج المتطور واستخدامات تلک التعالیم فی کتابة القدوة الإسلامیة المتطورة من خلال الاستعانة بالرؤی والأفکار المهدویة التی یحملها المرشد الأعلی للثورة الإسلامیة واعتمدت تلک المقالة فی ذلک علی الاسلوب الوصفی – التحلیلی والمقارن وقد خرجت بنتائج ومعطیات وهی ان الرؤیة التی یعتمدها سماحة قائد الثورة الإسلامیة فی تحقق الهدف والمعیار من القدوة الإسلامیة المتطورة هی وجود حالة من الإنتظار الموعود فی النفوس وإیجاد الروح الحاکمة وأداة القیاس حیث تکون لهذه العوامل والحالات إفرازات متعددة من قبیل زیادة الآمل والتطلع لمستقبل زاهر وزرع الهمة العالیة والعداء للغرب والسعی الجهادی والتخطیط والبرمجة فی طریق کتابة وتنفیذ القدوة المتطورة.

چکیده فارسی:یکی از عناصر محوری در تمدن سازی، تبیین نوع نگاه به مقوله توسعه و ارائه مسیر تحقق آن است. به همین دلیل در سال های اخیر الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت مورد توجه مسوولان و پژوهشگران قرار گرفته است. به رغم ظرفیت های بی بدیل اندیشه مهدویت در نظام فکری اسلام و طراحی مسیر انقلاب اسلامی برای رسیدن به حکومت جهانی امام مهدی (عج)، تاکنون اندیشه مهدویت در طراحی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بسیار مغفول مانده است. از منظر آیات و روایات، از جامعه ای پیش رو و متکامل و صف هایی شده است که از آن به عنوان جامعه عصرظهور یاد می شود. شناسایی عناصر این جامعه متکامل و پیشرفته از منظر اسلامی، موجبات طراحی یک الگوی توسعه و پیشرفت متناسب با فرهنگ اسلامی و رسالت انقلاب اسلامی را فراهم می آورد. در این مقاله کوشیده ایم با بررسی ابعاد و ویژگی های جامعه عصر ظهور، از آن به عنوان مبنایی جهت تبیین ابعاد پیشرفت اسلامی بهره بریم. روش پژوهش استدلالی-استنتاجی و با بررسی اسنادی و کتابخانه ای می باشد، بدین صورت بعد از بررسی و واکاوی مجموعه منابع و وصف هایی که در زمینه جامعه مهدوی طرح گشته است، به ارائه یک مدل منسجم شامل اصول نظری(پیش فرض ها)، راهبرد کلان و راهبردهای کاربردی برای پیشرفت پرداخته ایم. چکیده عربی:مما لاشک فیه فإن واحدة من العناصر المهمة والمحوریة فی عملیة التحضر هی بیان نوع النظرة بالنسبة الی مقولة وأمر التنمیة وتشخیص المسیر فی تحققها وإنزالها علی أرض الواقع ومن هذا المنطلق فقد إهتم المسؤولین والمحققین فی السنوات الأخیرة بمسألة القدوة الإسلامیة الإیرانیة المتطورة کثیراً وجعلوها من اولویات توجهاتهم ولکن وعلی الرغم من وجود القابلیات والشروط التی لامثیل لها للرؤیة المهدویة فی النظام الفکری الإسلامی وتوفیر المقدمات اللازمة والضروریة فی طریق الثورة الإسلامیة للوصول بها الی الحکومة العالمیة للإمام المهدی الموعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فإننا نری بإن الرؤیة المهدویة قد وقعلت فی دائرة الغفلة وعدم الإکتراث فی بلورة وصیاغة القدوة الإسلامیة المتطورة وقد جری فی الآیات والروایات الواردة ذکر عدد من الأوصاف والصفات للمجتمع المتطور والمتکامل وعنوانهما علی إنها من مشخصات المجتمع الذی یحظی بعصر الظهور المبارک. وبالطبع فإن معرفة تلک المشخصات لذلک المجتمع المتکامل والمتطور من المنظار الإسلامی یؤدی بالنتیجة الی طرح وتقدیم القدوة المناسبة لحصول التنمیة والتطور الذی یتناسب ویتناغم مع الثقافة الإسلامیة والرسالة التی تحملها وجاءت من أجلها الثورة الإسلامیة وتسعی هذه المقالة الی دراسة الأبعاد والخصوصیات التی تتوفر فی مجتمع عصر الظهور وتبیانها علی أن یتم الأستفادة منها فی تحقیق الابعاد التی تعمل علی حصول التطور الإسلامی فی جمیع المناحی وتعتمد هذه المقالة علی الاسلوب التحقیقی – الإستدلالی وقد قامت وبعد دراسة الاسناد والمصادر المکتبیة والبحث فی مجموعة المصادر والاوصاف فی مجال المجتمع المهدوی بتقدیم انوذج منسجم یشمل الاصول النظریة (الإفتراضات) واستراتیجیة مناسبة واستراتیجیات للتطبیق من اجل حصول عملیة التطور.

چکیده فارسی:توسعه فرهنگی، ایجاد شرایط و امکانات مادی و معنوی مناسب برای افراد جامعه، به منظور شناخت جایگاه آنان و افزایش دانش و معرفت انسان ها و آمادگی برای تحول و پیشرفت در پذیرش اصول کلی آن است. هدف نهایی توسعه فرهنگی، باید رشد و تعالی انسان، در همه ابعاد باشد. رشد مادی نیز زمینه ساز و لازمه تعالی انسانی است. روشن است که دستیابی به این هدف جز در صورت مناسب بودن بستر زیست انسان، محقق نمی شود. این مهم در جامعه آرمانی اسلام (جامعه موعود مهدوی) مورد توجه جدی قرار گرفته، در آن به مقوله فرهنگ و توسعه فرهنگی اهمیت خاصی داده می شود و فرهنگ جدیدی جایگزین فرهنگ های منحط می گردد. این توسعه فرهنگی شامل تمامی لایه های فرهنگ (عقیده، باور، ارزش، هنجار، رفتار، دانش، محصولات و نمادها) می شود و می تواند برای پیشرفت فرهنگی در جامعه منتظر چشم انداز مناسبی فراهم آورد. بر این اساس، چشم انداز توسعه فرهنگی کشور، باید بر پایه معارف و آرمان های والایی باشد که متخذ از آموزه های مهدویت بوده و در چشم انداز های ملی بدان تصریح گردد. چکیده عربی:لاشک فإن الإنتشار والتنمیة الثقافیة وإزدهارها تعمل علی إیجاد الشروط والظروف والأرضیات والإمکانیات المادیة والمعنویة المناسبة للأفراد المجتمع الواحد وذلک من أجل معرفة دورهم ومنزلتهم وزیادة ومضاعفة العلوم والمعارف الإنسانیة والأستعداد لتغیر والتطور فی عملیة قبول الأصول الکلیة لها.ومن الطبیعی القول بإن الهدف النهائی والغائی للتنمیة والرشد الثقافی یکمن فی وصول الإنسان الی قمة التکامل والتعالی فی جمیع الأبعاد والمناحی وبالطبع فإن واحدة من الأسباب والمناخات اللازمة لتحقیق ذلک التعالی هو وجود التنمیة والرشد المادی ومن المؤکد فإنه لایمکن ان یتاتی ذلک الامر والهدف الإ من خلال وجود عوامل مساعدة وسیاقات بیولوجیة إنسانیة ولاشک فقد أخذ ذلک الموضوع حیزاً وإهتماماً واسعاً وکبیراً فی المجتمع الإسلامی المثالی (المجتمع المهدوی الموعود) حیث اعطاه عنایة فائقة وخاصة فی المجال الثقافی وتنمیته وتطوره وبالتالی إیجاد ثقافة جدیدة من شأنها رفع مستوی الفرد بدلاً من الثقافة السابقة المنحطة والفاسدة وتتضمن وتشمل تلک الثقافة جمیع الطبقات والمستویات الثقافیة (العقیدة، الإیمان، القیم، المعیار، السلوک، العلم، النتاجات والحروف). ویمکن القول إنه لابد فی وجود مظاهر وتطلعات ودراسات مناسبة لتحقیق التطور والتنمیة والرشد الثقافی فی المجتمع المنتظر وعلی هذا الاساس یجب ان تبنی تلک المسألة علی محوریة المعارف والعلوم والمثل المتعالیة والتی تعتمد فی الاصل علی التعالیم المهدویة وجری التعبیر والتصریح عنها فی التطلعات ووجهات النظر الوطنیة.

دیدگاه ملاصدرای فیلسوف و مفسر قرآن کریم درباره تفسیر و تاویل قرآن و تفاوت این دو اصطلاح از دیدگاه او مساله اصلی این جستار است. از مراجعه به آثار صدرا به ویژه آثار تفسیری او چون تفسیر القرآن و مفاتیح الغیب چنین بر می آید که در دستگاه تفسیری فیلسوف تاویل گرای شیعی، تفسیر حقیقی و تاویل صحیح یگانه اند و با اینکه بر اصاله الظهور پا می فشارد به سختی متمایل به بواطن معنایی قرآن است و باطن معنا از دیدگاه او از مسیر ظاهر و با حفظ ظواهر آیات است.

چکیده فارسی:یکی از اصول بنیادین در استنباط، مذاق شریعت می باشد که فقیهان با به کارگیری آن در فرآیند استنباط، به بهینه سازی اجتهاد همت گماشته اند. در بسیاری از موارد در مقام استدلال بریک حکم شرعی، به «مذاق شریعت» تمسک شده است، گویا فقیهان ارتکازا به فهم مشترکی ازاین واژه دست یافته اند. گستردگی استدلال به مذاق شریعت نشان از این دارد که می تواند حداقل به عنوان دلیلی فرعی در کنار دیگر ادله مورد استفاده قرار گیرد. فقیهان در سالیان دراز آشنایی باشرع، به این توانایی می رسند که از شیوه ها، روش ها و خواست های شارع آگاه شوند و درک ویژه ای از روح و کلیت شریعت پیدا کنند و در یک باب یا همه ابواب فقهی، دیدگاه کلی شرع و روش او را درقانون گذاری و جعل احکام، به دست آورند و از این رهگذر به استنباط احکام بپردازند.این پژوهش پس از تعریف مذاق شریعت به مبانی حجیتی آن مانند استقرای در سنت، حسن احتیاط، ظهور و اطمینان آوری پرداخته است و سپس برخی از چالش های احتمالی که مذاق شریعت با آن روبه رو می شود، همچون تعبدگرایی، تاسیس فقه جدید و نظام مندی را ارزیابی کرده است. چکیده عربی:من المبادئ الاسلامیة فی الاستنباط، مذاق الشریعة الذی قداهتَّم الفقهاء کثیراً استعمالَة فی عملیة الاستنباط لتحسین الاجتهاد. یتَمسَّکُ بمذاق الشریعة فی مقام الاستدلال علی الحکم الشرعی فی موارد کثیرة. یبدو اَن الفقهاء قد حصلوا علی فقه مشترکٍ لهذا المصطلح ارتکازاً علی اتساع الاستدلال بمذاق الشریعة و یدلُّ علی اَنَّه بصفة حجیة فرعیة بجانب الحجیات الاُخری.مدی سنین طوال یصل الفقهاءُ إلی الاستطاعة لِیطّلعوا علی طُرق الشارع و أسالیبِه و متطّلباتة و یدرکوا روح الشریعة و کلیتها إدراکاً خاصّاً و یحصلوا علی وجهة نظرالشرع و اسلوبِه فی التشریع و وضع الاحکام و یستنبطوا بها. یعالج هذا التحقیق إلی مبانی الشریعة فی حجیتها کالاستقراء فی السُّنة، حُسن الاحتیاط، الظهور و الاطمئنان بعد تعریف مذاق الشریعة ثم یقدِّرُ قیمة بعض التحدیات المحتمله التی یواجهها مذاقُ الشریعة کالتعبُّد و تأسیس الفقه الجدید و نظامه.

چکیده فارسی:تفسیر قرارداد به معنای پرده برداری از هر نوع ابهام ناشی از سکوت، اجمال و تعارض عبارات و کشف مقصود متعاقدین می باشد. ازجمله اصول و مبانی تفسیر قرارداد اصول لفظی است که از طریق آن می توان به ظهور عرفی الفاظ دست یافت که یکی از موارد آن (اصول لفظی) اصل حقیقت است. وقتی قرارداد ابهام ندارد و با دیدن الفاظ آن می توان به معنای خاصی دست افت، باید به ظاهرآن پایبند بود و الفاظ را حمل برمعانی حقیقی نمود مگر خلاف آن ثابت شود. در فرض ابهام قرارداد که استعمال معنی حقیقی یا مجاز لفظ معلوم نیست و قرینه هم مبنی بر استعمال معنی مجازی وجود ندارد باید با استفاده از اصل حقیقت، لفظ را حمل بر معنای حقیقی نمود. در فرض سکوت باید به کل قرارداد توجه نمود و باحمل الفاظ بر معانی حقیقی و احراز ظهور عرفی به تفسیر قرارداد پرداخت. ازجمله استثنائات وارد بر اصل حقیقت متعذر بودن و خلاف عادت بودن حقیقت است. چکیده عربی:الغرض من تفسیر العقد رفعُ الستار من کلّ تعقیدٍ ینشأً من السکوت و الإجمال فی العبارات و تعارضها و کشفُ المقصود بین المتعاقدین.الاُصول لفظة یمکن الحصول منها إلی الظهور العرفی للألفاظ الّتی کانت من مواردها أصالة الحقیقة. إن لم یکن العقد غامضاً و ظهرت معانیه فیجب الالتزامُ بظواهره و حملُ اللفظ علی المعنی الحقیقی إلّا اِذا ثَبَتَ خلافهُ. علی فرض اَنَّ هناک الإبهام فی العقد و لایکون واضحَ الاستعمال و لم یتبین المعنی الحقیقی او المجازی و لیست قرینة فی استعمال المجاز، یجب حملُ اللفظ علی المعنی الحقیقی بأصل الحقیقة.ولابُدَّ من الاعتناء به عند السکوت بحمل الألفاظ علی المعانی الحقیقة. و من المُسستَثنَیات مِن الاصل تعذُّر الحقیقة و خلاف المعتاد لها.

إن الأدب العربی الحدیث تحسس طریقة إلی الظهور من خلال اتصاله بالآداب الغربیة، و قد برز مجموعة من المثقفین العرب بعد اطلاعهم علی الآداب الغربیة، و ظهرت مجموعة أخری من خلال إلمامها بالثقافة العربیة الأصیلة. و بعد ذلک حصل تداخل و صراع صامت بین الثقافتین الغربیة و العربیة، فبدأ جماعة «عمود الشعر» ینظمون علی النمط التقلیدی، یستمدون مضامینهم و اشکالهم من الشعر العربی القدیم و یتمسکون بصورهم و قوالبهم و معجمهم اللغوی القدیم، فواجههم جماعة الدیوان، و جماعة أبولو، و شعراء المهجر الأمیرکی الشمالی و الجنوبی، بثورة عارمة، علی التقلید فی المضمون و الشکل، و نجح هؤلاء بحکم اطلاعهم علی الآداب الغربیة فی مباشرة بناء أدبی جدید، و تمکنوا إلی حد کبیر من النجاح فی هذا المجال.

چکیده فارسی:انقلاب، پدیده ای استثنایی در سیر تحول جوامع است. بغرنجی، پیچیدگی، چندبعدی و چندلایه بودن در مفهوم و نیز تنوع در پیدایش، روند و فرجام در مصداق، از جمله ویژگی های این پدیده است. ویژگی دیگران، عدم اجماع و توافق بر یک تعریف مشخص و قابل قبول برای همه مکاتب و نظرات است. در مقاله حاضر ضمن مروری بر ویژگی های ذکرشده، نگارنده کوشیده است به تعریفی جامع از لحاظ آموزشی دست یابد، به نوعی که دانشجو و محقق، با در نظر گرفتن آن، بتواند نسبت به کلیه تعاریفی که با آن مواجه می شود، ذهنیت اولیه و نسبتا روشنی داشته باشد. در آخر نیز ترسیمی از مدل انقلاب در دو بینش مارکسیتی و اسلامی ارایه می شود. چکیده عربی:تعتبر الثورة ظاهرة استثنائیة فی مسار تطور المجتمع. ومن خصوصیات هذه الظاهرة: الاشکالیة، التعقید، تعدد الابعاد والمستویات فی المفهوم وایضاً التنوع فی الظهور، المسار والنهایة فی المصداق. ومن خصوصیاتها الأخری، انه لایوجد اتفاق واجماع حول تعریفها، فی حین أنها مقبولة من قبل جمیع المدارس والاتجاهات. وفی هذا المقال وضمن إلقاء نظرة علی الخصائص المذکورة، یسعی الکاتب للوصول الی تعریف جامع من الناحیة التعلیمیة، بما یمنح الطالب الجامعی والباحث تصوراً اولیاً وواضحاً نسبیاً إزاء جمیع التعاریف المطروحة. وفی النهایة یقدم صورتین لنموذج الثورة فی الرؤیتین المارکسیة والاسلامیة.

چکیده فارسی:هر مکتب فلسفی با ارائه گزاره های هستی شناختی، معرفت شناختی و انسان شناختی خود، زمینه طرح سنخ خاصی از نظریات فرهنگی را فراهم می سازد. برای نمونه، فلسفه هوسرل، شکل گیری نظریه فرهنگی پدیدارشناسی را ممکن نمود و فلسفه هگل برخی از اصول موضوعه نظریه فرهنگی مارکسیستی را مهیا ساخت. «نظام حکمت صدرایی» نیز از قاعده فوق مستثنی نیست و ظرفیت ارائه یک چارچوب نظری روشن برای طرح نظریه فرهنگی را داراست.در سال های اخیر، عموما محققان در ذیل مباحث فلسفی مربوط به اثبات وجود جامعه، به طرح «نظریه فرهنگ صدرایی» اهتمام ورزیده اند. با توجه به اینکه نظریه مذکور تاکنون به صورت یکجا و منسجم انتشار نیافته است، این مقاله تلاش دارد ضمن اشاره به مبادی فلسفی نظریه فرهنگ صدرایی، تقریری منسجم و منظم از نظریه فرهنگ صدرایی ارائه دهد.   چکیده عربی:کل مدرسة فلسفیة تمهد الأرضیة المناسبة لطرح نوع محدد من النظریات الثقافیة عبر تقدیمها مقولات وجودیة ومعرفیة وإنسانیة، وعلی سبیل المثال فإن فلسفة «إدموند هوسرل» جعلت من الممکن تحقق نظریة الظهور الثقافی، وفلسفة «فریدریک هیجل» قد وفرت بعض الأصول الوضعیة للنظریة الثقافیة المارکسیة. أما نظام الحکمة الصدرائیة فإنه لیس مستثنی من القاعدة أعلاه وله القدرة علی الکافیة لوضع إطار نظری واضح لطرح نظریة ثقافیة.فی السنوات الماضیة اهتم الباحثون بطرح نظریة الثقافة الصدرائیة فی إطار الأبحاث الفلسفیة المتعلقة بإثبات وجود مجتمع، ونظرا لکون النظریة المذکورة لحد الآن لم تنتشر فی مجال واحد ومنسجم. یسعی الباحث فی هذه المقالة إلی ذکر تقریر منسجم ومنظم لنظریة الثقافة الصدرائیة من خلال إشارته إلی الأصول الفلسفیة النظریة للثقافة الصدرائیة.

چکیده فارسی:قرآن کریم در آیه 18 سوره محمد به اشراط الساعه اشاره نموده است. اشراط الساعه در اصطلاح قرآنی به مجموعه حوادثی گفته می شود که پیش از واقعه عظیم قیامت و یا ظهور امام عصر (عج) اتفاق خواهد افتاد. مفسران فریقین بر اساس روایات پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) درباره آخرالزمان و رویدادهای آن زمان، نسبت به این موضوع توجه زیادی نموده اند. اگر چه اشراط الساعه از اصطلاحات پر کاربرد در منابع اسلامی است اما در تعیین مصداق آن درهم آمیختگی زیادی میان علائم ظهور و علائم قیامت وجود دارد. در این مقاله تلاش شده است تا با استفاده از آیات قرآن، روایات و تحلیل محتوایی و مصادیق بیان شده در آنها و نیز تفاسیر شیعه و اهل سنت، میان این علائم تفکیک شود.   چکیده عربی:أشار القرآن الکریم فی الآیة 18 من سورة محمد إلی أشراط الساعة. و أشراط الساعة فی الاصطلاح القرآنی تطلق علی مجموعة الحوادث التی تحصل قبل واقعة القیامة أو ظهور إمام الزمان عجل الله تعالی فرجه. و قد اهتم مفسرو الفریقین بهذا الموضوع کثیرا استنادا إلی ما روی عن رسول الله صلی الله علیه و آله و عن الأئمة الأطهار علیهم السلام حول آخر الزمان و ما یقع فیه من أحداث. و مع أن أشراط الساعة من الاصطلاحات الکثیرة الاستعمال فی المصادر الإسلامیة، و لکن یکتنفها الکثیر من الاضطراب والتداخل بین علائم الظهور و علائم القیامة. تحاول هذه المقالة الفرز بین هذه العلائم اعتمادا علی ما جاء فی الآیات القرآنیة والأحادیث الشریفة، و تحلیل المحتوی والمصادیق المبینة فیها، و استنادا أیضا إلی ما جاء بشأنها فی تفاسیر الشیعة و أهل السنة.