0

سادات کیا بین سده های هشتم تا دهم هـ./ چهاردهم تا شانزدهم م. قسمت وسیعی از گیلان، به ویژه گیلان بیه پیش با مرکزیت لاهیجان را در دست داشتند. این خاندان ابتدا زیدی مذهب بودند و به هنگام قدرت یابی صفویه به تشیع اثنی عشری گرویدند. این مقاله تاریخ و عقاید این خاندان و ارتباط آنها را با تشیع امامیه بررسی می کند.

دوره تکوین و رشد خاندان حمدانی از اواسط قرن سوم به بعد قابل بررسی است. نام این خاندان در شاخه حلب با بروز شایستگی های فراوانی مصاف و همراه است. آنان با تلاش گسترده خود میراث بزرگ علمی و ادبی یی به یادگار گذاشتند که تا امروز منابع تاریخی و ادبی از اعتلای آن سخن به میان می آورند. این جهش عظیم فرهنگی به واسطه وجود دانشمندان و فرهیختگانی بود که از گروههای مختلف توانستند آثار فراوانی در خدمت سیف الدوله به جامعه بشری تقدیم کنند. این مقاله ضمن بررسی کوتاه از چگونگی قدرت یابی این خاندان به طور اختصار، به شایستگی های دولت سیف الدوله اشاراتی خواهد داشت.

شیخ عبدالرزاق خائف قمی (م 1329 ش) ضمن آنکه «روضه خوان حرم حضرت معصومه» بود، شاعری نیرومند و با این وجود طناز است که هم زمان در همه صورت های ادبی شعر، از قصیده و غزل تا قطعه و رباعی و در حوزه ستایش معصومان و کربلا شعر سروده است. دیوان وی قبل از مشروطه، به صورت مختصر منتشر شده است؛ اما نسخه اصل آن در کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی برجای مانده که چند برابر متن چاپی است. در این مرور سعی کرده ام آنچه وی درباره مسائل اجتماعی و سیاسی ایران و به ویژه قم سروده است و نیز نمونه ای از اشعار وی را درباره خاندان تولیت با هدف شناخت بهتر فرهنگ این شهر بیاورم. خائف قمی از نزدیکان تولیت و سال ها در حرم به کار روضه خوانی مشغول بود؛ با این وجود در مدرسه باقریه، از مدارس جدید این شهر نیز معلمی می کرد.

گردآوری و نشر اوراق پراکنده مربوط به دوره قاجار به ما کمک کرد تا پنجره ای هرچند کوچک را به فضای پشت پرده سیاست دوره قاجار بگشاییم. ماجرا مربوط به قتل جوانی در نیمه دوم سال 1317 هـ.ق در کوچه باریکی منتهی به مسجد جامع بیجار به ضرب گلوله است. شخصی که از یک سو به خاندان امیرنظام گروسی و از سوی به دیگر به خاندانی از حاکمان بیجارمربوط است. پیوند خانوادگی به این دو خانواده پس از چند سال به دلیل وفات عروس که دختر امیرنظام گروسی بوده، روابط دو خانواده را تیره کرد؛ چون امیرنظام گروسی معتقد بود حاجی امیرتومان زنش را مسموم کرده است. به مرور اختلافات به درون خانواده کشیده می شود و پسر از پدر تقاضای مهریه مادرش را می نماید، تا اینکه موضوع به محکمه کشیده می شود و آتش اختلاف بین پدر و پسر شعله ورتر شده و در نهایت یکی از کدخدایان بیجار پسر را در نزدیکی منزلش در بیجار به قتل می رساند. باوجودآنکه قاتل بودن کدخدا برای عدلیه در مرکز محرز شده؛ اما بعید است باوجود پیگیری خواهر و همسر مقتول، وی را قصاص کرده باشند. رسیدگی به این ماجرا هزینه قابل توجهی باید روی دست حکومت گذاشته باشد.