انیسون (Pimpinella anisum L.) گیاهی است علفی، یک ساله و از گیاهان دارویی مهم تیره چتریان می باشد. مواد موثر این گیاه، کاربرد وسیعی در صنایع دارویی، غذایی، آرایشی و بهداشتی دارد. به منظور مطالعه تاثیر زمان کاشت و میزان کود ازت، آزمایشی با عنوان «تاثیر زمان کاشت و میزان کود ازت بر رشد، نمو، عملکرد بذر و میزان اسانس» در قالب طرح اسپلیت پلات (کرت های خرد شده) بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال زراعی 77-1376 در شهرستان خرم آباد به اجرا در آمد. در این آزمایش، تاریخ های 15 اسفند، 15 فروردین و 15 اردیبهشت به عنوان پلات های اصلی و کود ازت به مقادیر صفر، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار (ازت خالص) به عنوان پلات های فرعی در نظر گرفته شدند.از آنجایی که تاریخ های کاشت 15 فروردین و 15 اردیبهشت نتوانستند مراحل رویشی و زایشی خود را طی نمایند، تجزیه و تحلیل بر اساس تاریخ کاشت 15 اسفند ماه انجام گردید. نتایج تجزیه واریانس و آزمون دانکن نشان داد که با افزایش مصرف کود ازت، عملکرد بذر و میزان اسانس افزایش پیدا می کند. با مصرف کود ازت به مقادیر صفر، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار به ترتیب عملکرد بذر 546، 794 و 897 کیلوگرم و عملکرد اسانس 13.46، 21.16، 24.88 لیتر در هکتار بوده است.بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق، مناسب ترین زمان برای کاشت انیسون در شرایط آب و هوایی مشابه خرم آباد، 15 اسفند و بهترین مقدار کود ازت، 100 کیلوگرم در هکتار (ازت خالص) معرفی گردید.

میوه گونه Trachyspermum compticum (L.) Link که به عنوان گیاه دارویی بخصوص در استان فارس شناخته شده است. در بسیاری موارد به اشتباه با گونه های Ammi visnaga ( L.) Lam.  و AMMI MAJUS l. تحت نام زنیان معرفی می شود. در این بررسی میوه این سه گونه از نظر مورفولوژی و آناتومی مقایسه شد و نتایج به دست آمده نشان داد علاوه بر تفاوتهای مربوط به بخش های رویشی برگ میوه در این سه گونه از نظر اندازه و شکل مریکارپ ها و ساختمان درونی از یکدیگر قابل تشخیص می باشد. همچنین اثرات ضد میکروبی عصاره الکلی میوه هر سه گونه با یکدیگر مقایسه شد. تعداد9 گونه باکتری گرم مثبت و گرم منفی شامل چهار استاندارد آزمایشگاهی ATCC و 5 باکتری بیماریزای کلینیکی مورد بررسی قرار گرفت، نتایج به دست آمده نشان داد که هر چند هر سه گونه گیاه اثر ضد میکروبی داشتند اما عصاره T. copticum قوی تر از سایر گونه ها بوده و احتمالا دارای ارزش درمانی بیشتری است.

گیاه رازیانه در سه مرحله به شرح زیر از مزرعه گیاهان دارویی واقع در ایستگاه تحقیقاتی البرز جمع آوری گردید: سرشاخه گلدار (اواخر خرداد)، گل آذین همراه میوه نارس (اواسط تیرماه)، میوه رسیده یا دانه (اواسط شهریور). اندامهای جمع آوری شده پس از 24 ساعت خشک شدن در دمای محیط و در سایه، به روش تقطیر با آب و بخار آب اسانس گیری شد و اسانس به صورت یک لایه روغنی شفاف و بیرنگ با بازده های مختلف بدست آمد. قابل توجه است که بیشترین بازده اسانس به میزان 5% (وزنی-وزنی) نسبت به وزن خشک، از گل آذین همراه میوه نارس بدست آمد. ترکیبهای تشکیل دهنده اسانس در هر مرحله، با دستگاه های گاز کروماتوگراف (GC) و گاز کروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) از نظر کمی و کیفی مورد شناسایی قرار گرفتند. در مجموع 22 ترکیب در اسانس رازیانه در زمان گلدهی شناسایی گردیدند که غلظت آنها در مراحل رشد بعدی تغییر یافته به این صورت که برخی افزایش یافته و برخی دیگر کاهش پیدا کردند. ترکیب اصلی تشکیل دهنده اسانس رازیانه یعنی ترانس آنتول از 48.7% در اسانس حاصل از مرحله گلدهی به 75% در اسانس حاصل از میوه رسید، در حالی که برخی ترکیبهای دیگر در اسانس میوه کاهش پیدا کرده و یا حذف شدند. به طور کلی می توان گفت که ترکیبهای عمده تشکیل دهنده اسانس رازیانه عبارتند از: ترانس آنتول (48.7-75.2%)، لیمونن (8.8-25.6%) و فنکون (7.9-10.9%) که درصد هر کدام از این اجزا با توجه به زمان برداشت گیاه متفاوت است.

ترکیبهای تشکیل دهنده اسانس حاصل از سرشاخه گیاه مرتعی و بومی کزل Diplotaenia damavandica Mozaffarian, Hudge & Lamond که از منطقه لار - لواسانات استان تهران جمع آوری شد، توسط دستگاه GC-MS مورد شناسایی قرار گرفتند. تعداد 19 ترکیب که در مجموع 78% ترکیبهای اسانس را شامل می شوند در اسانس کزل شناسایی گردیدند که در میان آنها ترکیبهای  (%11.3) b-Phellandrene, (%19.6) terpinolene, (%23.1) cis-b-ocimene, (%24) a-phellandrene بیشترین مقدار را شامل می شوند.

با توجه به سوراخ شدن لایه ازن و افزایش پرتوهای فرابنفش و نظر به اثرات زیانبار این پرتوها بر گیاهان، در بررسی حاضر به مطالعه تاثیر پرتوهای فرابنفش حاصل از لامپ 40 وات uv بر کمیت و کیفیت اسانس اندامهای مختلف گیاه رازیانه در مراحل مختلف رویشی و در شرایط مزرعه ای پرداخته شد. گیاه رازیانه از تیره چتریان و از جمله گیاهان دارویی ارزنده ای است که در صنایع داروسازی، عطرسازی، صنایع آرایشی و بهداشتی و صنایع غذایی کاربرد وسیعی دارد. بذر این گیاه دارای مقدار زیادی اسانس است که خواص دارویی گیاه را به آن نسبت می دهند. اسانس بذر، گل، برگ در زمان قبل از گلدهی و زمان گلدهی و نیز ساقه در سه مرحله قبل از گلدهی، گلدهی و زمان رسیدن بذر گیاهان شاهد و پرتودهی شده به روش تقطیر با آب و بخار آب (روشKaiser ) استخراج گردید و به کمک دستگاه GC و GC/MS مورد تجزیه و شناسایی قرار گرفت. مقدار اسانس در برگ، ساقه، گل و بذر گیاه در اغلب موارد کاهش یافت و ترکیبهای تشکیل دهنده آنها دستخوش تغییر شد. میزان ترانس آنتول که مهمترین و عمده ترین ترکیب اسانس این گیاه می باشد، در بذر و گل گیاهان تحت تیمار کاهش یافته و در ساقه با وجود میزان کم اسانس در این اندام، ترکیب مذکور افزایش یافته است و در برگ، در مرحله قبل گلدهی کاهش و در زمان گلدهی افزایش داشته است. استراگول، فنچون و لیمونن که از دیگر ترکیبهای عمده اسانس گیاه می باشند در اکثر موارد تحت تاثیر پرتوهای فرابنفش افزایش یافتند. نتایج نشان دادند که گیاه رازیانه نسبت به پرتوهای فرابنفش حساس است.

نازک شدن لایه اوزن و افزایش نفوذ پرتوهای فرابنفش از جمله مشکلات زیست محیطی هستند که در نتیجه فعالیت های بشر به وجود آمده اند. شدت بالای پرتوهای فرابنفش (220-320nm)B اثرات زیانباری بر گیاهان دارد. گیاه رازیانه از تیره چتریان و از جمله گیاهان دارویی ارزنده است که در صنایع دارو سازی، عطر سازی، صنایع آرایشی، بهداشتی و صنایع غذایی کاربرد وسیعی دارد. بذر این گیاه دارای مقدار زیادی اسانس است که خواص دارویی گیاه را به آن نسبت می دهند. در این پژوهش تغییرات ساختار تشریحی و تغییرات کمی و کیفی اسانس اندام های مختلف گیاه رازیانه، تحت تاثیر شدت های بالای پرتوهای فرابنفش حاصل از لامپ 40 وات uv، در شرایط مزرعه ای و در 3 مرحله قبل از گلدهی و پس از تشکیل بذر مورد بررسی قرار گرفت. تغییرات تشریحی که در تمام مراحل در گیاهان تحت تیمار مشاهده گردید شامل: ضخامت پوستک به ویژه درروپوست فوقانی دمبرگ، کم شدن ضخامت بافت پارانشیم نردبانی (به دلیل کوتاهتر و کوچکتر شدن سلول ها)، گسترش عرضی بافت های کلانشیمی و کاهش گستره عمق آنها، کاهش ترشحی و افزایش ضخامت دیواره در سلول های بافت اسکرانشیم ساقه. قطر کانال های مقدار اسانس در برگ، ساقه، گل و بذر گیاه در اغلب موارد کاهش یافت و ترکیب های متشکله آنها دستخوش تغییر شد، به طوری که در اکثر موارد ترانس آنتول که عمده ترین ترکیب اسانس این گیاه است کاهش یافت و استراگول، فنچون و لیمونن، که از دیگر ترکیب های عمده اسانس گیاه می باشند، در اکثر موارد افزایش یافتند، مجموعه نتایج نشان داد که گیاه رازیانه نسبت به پرتوهای فرابنفش حساس است.

استفاده از گیاهان دارویی برای درمان بیماریها از قدیمترین ایام معمول بوده و بشر به اثرات مفید آنها پی برده و برای درمان خود مورد استفاده قرار می داده است. چون شناخت و تفکیک گیاهان دارویی و غیر دارویی از یکدیگر به سادگی میسر نبوده و انجام آن به زمان زیادی جهت مطالعه در این زمینه نیاز دارد، بنابراین شناسایی گیاهان دارویی و تفکیک آنها از سایر گیاهان میتواند کمک موثری به علاقه مندان استفاده از آنها و گیاه درمانی باشد. در انجام این بررسی با استفاده از منابع معتبر گیاه شناسی موجود و استناد به مدارک مدون و تجربیات مردمی از طریق تکمیل فرم پرسشنامه ای توسط عطاریها و خبرگان محلی شهرستانهای مختلف استان و همچنین پیمایش های میدانی در فصول چهارگانه در چهار منطقه رویشی بزرگ خوزستان کلیه گیاهان موجود مورد بررسی و نقاط پراکنش آنها، اطلاعات رویشگاهی، موارد مصرف و… یادداشت برداری شد و مورد تحقیق قرار گرفت. از تعداد بیش از 950 گونه گیاهی فهرست شده در خوزستان حدود 225 گونه گیاهی در کتابهای موجود و عطاریهای استان تحت عنوان گیاهان دارویی معرفی شده اند. خانوده های گیاهی نعناعیان (Labiatae)، مینا (Compositae)، پروانه آسا (Papilionaceae)، و چتریان (Umbelliferae) دارای بیشترین تعداد گیاه دارویی در خوزستان می باشند. از مجموعه گیاهان جمع آوری شده گروه گیاهان اسانس دار و معطر در خوزستان قابل توجه و تعدادی قابل توصیه جهت توسعه کشت صنعتی، می باشند. گیاهان دارویی که نیاز به تعیین شیوه های مناسب بهره برداری دارند و نیز گونه هایی که به حفاظت و نگهداری آنها به منظور جلوگیری از انقراض آنها نیاز است معرفی گردیدند.

مورفولوژی دانه گرده جنس Diplotaenia بوسیله میکروسکوپهای الکترونی و نوری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد که این جنس تیپ عمومی خانواده چتریان را نشان می دهد. دانه گرده این جنس از نظر مورفولوژیکی دارای صفات سه شیار - روزنی، قطور شدن دیواره در اطراف منفذها و از نظر شکل کلی استوانه ای مستطیلی که در جهت محور قطبی طویل شده هستند (prolate). تزیینات سطحی از نوع rugulate است. بنابر این دو گونه متعلق به این جنس یعنی D. damavandica وD. cachrydifolia از نظر ساختار دانه گرده شبیه به هم بوده و در صفات دانه گرده در بین تیپهای گرده Cerceau-Larrival در تیپ مستطیلی sub-rectangular قرار می گیرند.