دریاچه ارومیه بزرگترین دریاچه داخلی ایران است که در شمال باختری کشور به صورت یک حوضه بسته میان کوهساری شکل گرفته است. این دریاچه با درازای 140 کیلومتر و پهنای متغیر بین 15 تا 50 کیلومتر دارای میانگین مساحتی در حدود 5000 کیلومتر مربع می باشد. از مجموعه نظریات مختلف چنین بر می آید که دریاچه ارومیه احتمالا بازمانده ای از دریای تتیس و بخشی از دریای مدیترانه بوده که اکنون جدا مانده و از اواخر میوسن شکل گرفته و کم کم کوچکتر شده است. در حالت کنونی دریاچه ارومیه به صورت یک زون فرونشست تکتونیکی می باشد که در پیرامون و مرزهای آن چندین گسله مهم را می توان باز شناخت. سنگ کف نهشته های نرم و آبدار دریاچه که بطور عمده از سیلت و رس تشکیل یافته است در بیشتر جاها از نهشته های کهن تری تشکیل شده که برونزد آنها را در زمینهای پیرامون دریاچه و در پادگانه های بلند می توان دید که فسیل های موجود در آنها نشانه محیط نه چندان شور محیط رسوبی آنزمان می باشد.نهشته های نرم دریاچه ارومیه بیشتر از بار رسوبی رواناب ها و سیلابهای جنوبی و شمالی آن تامین می شود که منشا آنها بطور عمده نهشته های دریاچه ای سازند مراغه، شیلها و ماسه سنگهای کرتاسه و نئوژن، آهکهای سازند قم و توده های گرانیتی می باشد.جنس نهشته های دریاچه بیشتر رس، سیلت، کمی ماسه ریزدانه و خیلی کم رسوب شیمیایی درجا می باشد. نهشته های آواری آن بیشتر از نوع چند آمیزه اند که در آنها کوارتز، کلسیت و میکا فراوانتر از بقیه می باشند. کانی های رسی در این نهشته های آواری بیشتر از نوع ایلیت، کائولینیت و کلریت می باشند. در نهشته های درجازا کانی آراگونیت بیشترین مقدار را دارد. مقدار مواد آلی موجود در نهشته های دریاچه ارومیه عموما کمتر از پنج درصد است ولی در ماندابها و باتلاقهای شور دریاچه این مقدار به پانزده درصد نیز می رسد. در حالت میانگین غلظت نمک در آب دریاچه به 250 گرم در لیتر می رسد. با توجه به میزان شوری آب دریاچه ارومیه و مقدار قابل ملاحظه رسوب وارد شده به آن، جز در محل مصب رودخانه ها این نهشته ها عملا از نوع مواد معلق در آب می باشند، که بطور همگن و افقی در سطح دریاچه پخش می شوند. با توجه به غلظت آب دریاچه مدت زمان زیادی طول میکشد تا این نهشته ها ته نشین شوند.بر اساس بررسی های انجام شده و گمانه هایی که در امتداد بزرگراه شهید کلانتری حفر شده است مشاهده می گردد که نهشته های نرم دریاچه ارومیه از لایه بندی بسیار ظریفی برخوردار می باشد.در سواحل ارومیه و تبریز در نمونه های استخراج شده در اعماق، لایه های ماسه ای بسیار ظریفی با ضخامت حداکثر تا دو میلیمتر قابل رویت می باشند. وجود یا عدم وجود این لایه های ماسه ای می تواند ویژگیهای مهندسی نهشته ها را بنحو قابل ملاحظه ای تحت تاثیر قرار دهد. میزان ذرات ریزتر از 75 میکرون تا عمق 150 متری بطور متوسط 95 درصد است که خود حاکی از ریزدانه بودن نهشته ها می باشد. مصالح بخش میانی دریاچه بطور عمده در حد فاصل رس لاغر (CL) تا لای (ML) قرار دارند. فعالیت نهشته ها از سطح به عمق از یک روند تقلیلی برخوردار می باشد. با افزایش فعالیت نهشته ها زاویه اصطکاک داخلی، ضریب نفوذپذیری (K) و ضریب تحکیم (Cv) کاهش یافته و اندیس فشردگی (Ce) افزایش می یابد. معمولا حساسیت نهشته های قشر فوقانی بیش از قشرهای تحتانی است. از بررسی نتایج مربوط به آزمایشهای برش پره ای و نفوذ استاندارد و آزمایش مقاومت تک محوری چنین بر می آید که مقاومت برشی نهشته ها بطور قابل ملاحظه ای با عمق افزایش می یابد و حساسیت نهشته ها تا عمق 40 الی 45 متری کاهش می یابد.

کانیهای رسی خاک به علت دارا بودن سطح ویژه بالا و بار منفی نقش تعیین کننده ای در جذب عناصر غذایی مورد نیاز گیاه دارند. شناسایی کمی و کیفی و ترکیب ساختمانی آنها اطلاعات ارزشمندی از وضعیت جذب ، تثبیت و رها سازی کاتیون ها در اختیار ما قرار می دهد. در این تحقیق کانی های رسی پنج خاک اراضی شالیکاری شهرستان لنگرود، در مناطق کوهستانی ، جلگه ای ، مردابی و ساحلی قدیم وجدید مورد مطالعه قرار گرفت . پس از حذف مواد آلی ، آهک و سزکویی اکسیدها اجزا مختلف رس، سیلت و شن بوسیله سانتریفیوژ جدا گردید. برای مطالعه نیمه کمی کانی های رسی ، پس از اشباع نمونه های رس با پتاسیم و منیزیم   7میلی گرم رس از هر نمونه روی لام رسوب داده و توسط XRD مورد مطالعه و شناسایی قرار گرفت . همچنین تک ذره هایی از رس ریز به وسیله میکروسکوپ الکترونی SEM و اسپکترومتری اشعه ایکس EDXRA پس از مشاهده ، تجزیه گردید. در همه مناطق مورد مطالعه در بخش رس ریز و رس درشت کانی های اسمکتیت ، کائولینیت ، ایلیت ، ورمیکولیت وکوارتز مشاهده گردید. در خاکهای ساحلی جدید به علت جوان بودن و در خاک های مردابی به علت وجود شرایط احیای دائمی و عدم تکامل خاک ، کلریت شناسایی شد اما در خاک های مناطق کوهستانی ، جلگه ای و ساحلی قدیم به علت تکامل بیشتر خاک این کانی مشاهده نشد. نتایج نشان می دهد که شرایط آکوییک و آنترآکوییک بر نوع کانیهای بخش رس تاثیر مشخصی نداشته و مینرالوژی خاکها بیشتر متاثر از مواد مادری می باشد. اما شواهدی مبنی بر تاثیر شرایط آکوییک و آنترآکوییک بر کمیت و میزان نسبی کانی های فوق الذکر وجود دارد، به طوری که در خاک های با شرایط زهکشی ضعیف مقدار اسمکتیت بیشتر است . ترکیب ساختمانی کانیهای رس ریز عمدتا حاکی از وجود جایگزینی هم شکل در اکتاو تتراهیدرال است . نتایج حاصل از XRD بخش رس خاک ها، دلالت بر حضور اسمکتیت های با بار لایه ای زیاد است که می توانند رفتاری مشابه کانی ورمیکولیت در تثبیت برخی کاتیونها از قبیل پتاسیم از خود نشان دهند.

یکی از روشهای مورد توجه و رو به گسترش در رفع آلودگی از خاکهای رسی فرآیند الکتروکینتیک است. در حال حاضر شناخت اندرکنش فرآیندهای متنوع که طی این روش بطورهمزمان صورت می گیرد از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا با شناخت آنها پیش بینی بازدهی روش الکتروکنتیک در انواع خاکها ممکن می شود. نتیجه فرایند الکتروکینتیک در خاک حرکت مولکولهای آب، و یونها در اثر اعمال میدان الکتریکی به سمت قطبهای متناظر می باشد.در این تحقیق سه آزمایش بر روی رس کائولینیت (با نام تجاری کائولن) انجام گرفت. نمونه ها با فنل آلوده شده تا بازدهی فرایند در حذف آن از خاک تعیین گردد. تاثیر میدانهای الکتریکی بر روی رس در شرایط جریان ثابت بررسی شد. آزمایشها کوتاه مدت بوده و زمان آنها حدود 50 ساعت در نظر گرفته شد. تغییرات PH، گرادیان الکتریکی، جریان الکترواسمز و غلظت فنل در آند و کاتد و در طول نمونه اندازه گیری شد. فنل در خاک به سمت کاتد حرکت کرده و در بعضی از آزمایشها تا بیش از 80 درصد از خاک استخراج گردید. نتایج بدست آمده نشان داد فرآیند الکتروکینیتیک در حذف فنل، به عنوان یک ماده قابل حل در آب در کوتاه مدت روش موثری بوده، اما به دلیل پیچیدگیهای موجود درک دقیقتر واکنشهای همزمان به تحقیقات بیشتری نیاز دارد.

کانسار رس کائولینیتی زنوز در اثر دگرسانی گرمابی سنگهای آتشفشانی عمدتا با ترکیب آندزیتی و داسیتی به وجود آمده است. کائولینیت، کوارتز و کلسیت مهمترین ترکیب کانی شناسی ماده معدنی است. کوارتز با توجه به سنگ منشا ماده معدنی آتشفشانی، به صورت نهان بلورین است، و از این جهت فراوری و جداسازی آن از کائولن به سادگی امکان پذیر نیست. خصوصیات فیزیکی و شیمیایی ماده معدنی زنوز ارتباط مستقیمی به سرشت و نحوه پیدایش آن دارد. ترکیب شیمیایی کائولن فراوری شده زنوز در مقایسه با کائولن دیاموند انگلستان، که از کیفیت بسیار مطلوبی برای تولید انواع محصولات سرامیکی برخوردار است، دارای درصد اکسید سیلیسیم بیشتر و اکسید آلومینیم کمتری است. از این جهت فراورده های سرامیکی تولید شده از ماده معدنی زنوز دارای مقاومت کمتری در مقابل شوکهای گرمایی و تحمل خمیدگی است. زبری بالا، مومسانی کم و امکان تغییر شکل بیشتر به هنگام پخت از دیگر محدودیت های فراورده های رسی کائولن دار زنوز است. درصد اکسید کلسیم ماده معدنی زنوز در مقایسه با کائولن دیاموند، بیشتر و اکسید پتاسیم، که نقش گدازآوری را در محصولات سرامیکی ایفا می نماید، پایین تر است. بالا بودن اکسید کلسیم که دارای نقطه ذوب بالایی است سبب افزایش چسبندگی و در نتیجه باعث ترک خوردگی محصولات سرامیکی می شود. کمبود اکسید پتاسیم فراورده های رسی کائولینیتی زنوز در مقایسه با کائولن دیاموند، افزایش تغییر شکل محصولات سرامیکی تولید شده از آن را در پی خواهد داشت. بالاخره با توجه به ویژگیهای رنگی خاک رس کانولینیتی زنوز، در صنعت از این ماده معدنی به عنوان پر کننده (Filler) در صنایع کاغذ، رنگ، پلاستیک، و لاستیک امکان استفاده می شود.

در طی پلیوسن فوقانی و پلیستوسن یک توالی رسوبی غیر دریایی با ضخامت حدود 485 متر در حوضه مغان، شمال غرب ایران نهشته شده است. هر دو توالی پلیوسن فوقانی (سازند آقچاگیل) و پلیستوسن (سازند آپشرون) با یک کنگلومرا متعلق به سیستم رودخانه ای شروع شده و در نهایت به رسوبات حاوی فسیل یا آهک های آب شیرین سیستم دریاچه ای خاتمه می پذیرند. بخش عمده این توالی را رسوبات گلی تشکیل می دهند. آنالیزXRD  وXRF  بر روی گل های زیر محیط های مختلف هر دو سازند (اعم از بخش رودخانه ای و دریاچه ای) انجام شده است. کانی های رسی بدلیت، مخلوط لایه نامنظم ایلیت - اسمکتیت، ایلیت و مقادیر کمتری کلریت و کائولینیت تشخیص داده شده اند. علاوه بر کانی های رسی، کلسیت، کوارتز، فلدسپات، خاکستر آتشفشانی و هولندیت ( فقط در بخش رسی برخی از لایه های ماسه ای سازند آقچاگیل) نیز شناسایی شده اند. هولندیت نتیجه دیاژنز و بخشی از کلسیت در زیر محیط دریاچه ای اوتیژن می باشند. سایر اجزای تشکیل دهنده گل های آواری بوده و از مناطق خشکی مجاور منشا گرفته اند. دیاگرام های اشعه ایکس هیچ گونه تغییری در ترکیب خاکسترهای آتشفشانی نشان نمی دهند. این خاکسترها از سیلیس آمورف (اپال) ساخته شده و گاهی کوارتز، فلدسپاپ و میکا نیز در این خاکسترها مشاهده می شوند. مطالعه کانی های رسی در بخش های مختلف رودخانه ای و دریاچه ای هر یک از سازندهای مورد مطالعه تغییری را در ترکیب کانی شناسی نشان نمی دهند. به عبارت دیگر کانی رسی جدیدی در بخش دریاچه ای به وجود نیامده است. تغییرات مقادیر کانی های رسی نسبت به یکدیگر در این توالی به تغییرات آب و هوایی منسوب شده است. با توجه به این امر و نیز عدم تغییر خاکسترهای آتشفشانی در گل ها، می توان گفت که شوری محیط رسوبگذاری سازندهای آقچا گیل و آپشرون زیاد نبوده و حداکثر در حد لب شور بوده است.

کانسار بوکسیت - لاتریت بلبلوئیه که در جنوب شرقی شهرستان کرمان و در قاعده سازند نایبند به سن تریاس بالایی و روی سطح کارستی دولومیتهای شتری تشکیل شده است، حاوی 15 میلیون تن ذخیره است.دیاسپور، بوهمیت، کلریت، هماتیت، گوتیت، کائولینیت، آناتاز، و روتیل کانیهای اصلی کانسار را تشکیل می دهند و بافت غالب آنها اولیتیک تا پیزولیتیک است وجود بقایایی از سنگهای آتشفشانی اولیه با بافت پیلوتاکسیتیک و اشکال کاذب بی پیرامیدال حاصل از دگرسانی الیوین و پیروکسین نشاندهنده منشا بازالتی بوکسیتهای بلبلوئیه می باشد.مطالعات ژئوشیمیایی نشان داد که میانگین بوکسیتهای بلبلوئیه از 40.37 درصد Al2O3، 24.64 درصد Fe2O3، و 13.92 درصد SiO2 برخوردار است. براساس خصوصیات ژئوشیمیایی، بوکسیت بلبلوئیه در شرایطی تشکیل شده است که SiO2 به شدت فرو شسته شده و آهن و آلومینیوم برجای مانده اند که این شرایط با pH از 4 تا 8.5 و Eh از +0.4 تا +1 سازگار می باشد.

کانسار عدسی شکل کائولن زنوز در مرند آذربایجان قرار گرفته و به صورت روباز استخراج می شود. در جنوب غربی و شرقی این کانسار سنگهای آذرین آندزیتی، تراکی آندزیت و داسیت قرار دارند. کانه های این کانسار بروش پراش پرتو ایکس، میکروسکوپ الکترونی روبشی، و فعالسازی نوترونی تجزیه شده اند. کانیهای اصلی این کانسار از کوارتز، کائولینیت، ایلیت، کلسیت و کانیهای فرعی دولومیت، بیوتیت، مونت موریلونیت و لیمونیت تشکیل شده اند.تجزیه زمین شناسی بیانگر مقدار زیاد عناصر لانتانیوم، سریوم، نئودیمیوم، و سارماریوم بوده و نسبت بالای عناصر خاکی سبک به عناصر نادر خاکی سنگین نمایانگر غنی شدگی عناصر نادر خاکی سبک است که احتمالا در رابطه با جذب سطحی این عناصر بر روی رسهاست.شواهد زمین شناسی و زمین شیمیایی تایید می کنند که شاره های گرمابی نقش عمده ای در تشکیل این کانسار به ویژه در مناطق گسلش داشته اند. مقایسه ای نیز بین کانسار در جازای زنوز و کانسار دگر جازای استقلال صورت گرفته است.

توده  نفوذی خضرآباد در شمال غرب تفت رخنمون دارد. به نظر می رسد این توده  نفوذی از سنگ های دگرگونی اطراف و به ویژه از سنگ های آهکی در برگیرنده به سن کرتاسه زیرین جوانتر باشد و احتمالا دارای سن الگیو-میوسن است. فراوانترین سنگهای توده نفوذی عبارتند از گرانودیوریت، گرانیت، کوارتزمونز و دیوریت، کوارتزدیوریت و به مقدار کمتر تونالیت، کوارتزسیینیت و سیینیت. ضمنا کلیه سنگها غنی شدگی از عناصر Rb , K, Ba و تهی شدگی از Nb , Sr , Ti را نشان می دهند. از نظر زمین شناسی اقتصادی کانی سازی مرمر، اسکارن، آهن- مس- سرب- روی و کانی های غیر فلزی نظیر کائولینیت قابل ملاحظه است. ژئوترموبارومتری کانی های تشکیل دهنده  این توده گرانیتوئیدی، دمای 810 تا 985 درجه سانتی گراد و فشار 43/2 تا 2/6 کیلوبار نشان می دهد.

کانی های رسی از چشم گیری بر ویژگی های فیزیک و شیمیایی خاک ها دارند. این پژوهش برای شناسایی کانی های رسی به روش های مختلف ، و نحوه تشکیل آنها در منطقه فرخ شهر استان چهارمحال و بختیاری انجام شده است.منطقه مورد بررسی دارای مساحت تقریبی 1300 هکتار بودهو رژیم رطوبتی وحرارتی آن به ترتیب زریکومزیک است. لندفرم های این منطقه را مسیل، دشت سر، تپه و دشت دامنه ای تشکیل می دهند. پس از آزمایش صحرایی و آزمایشگاهی ، واحدهای نقشه برداری تعیین شد، و در نهایت پنج پروفیل شاهد انتخاب، و از افقهای آنها نمونه برداری گردید. نمونه های رس از دو نمونه سنگ مادر کرتاسه و کلیه افقهای خاک جداسازی و تحت برررسی های پراش پرتو ایکس (XRD) میکروسکوپ الکترونی(SEM,TEM) و پرتو مادون قرمز (IR) قرار گرفتند. هم چنین سطح ویژه و ظرفیت تبادل کاتیونی رسهای خاک تعیین شد.نتایج گویای این است که کانی های ایلیت، اسمکتیت، کلریت، پالیگورسکیت و کائولینیت در تمامی خاک ها وجود دارند. با توجه به انباشته شدن پالیگورسکیت در عمق هراه با کربنات کلسیم ثانویه، اشکال کشیده آن در میکروسکوپ الکترونی، و نبود آن در مواد مادری، تنها منشا پدوژنتیک برای این کانی پیشنهاد می شود. ولی در مورد اسمکتیت دو منشا مواد مادری و تشکیل از پالیگورسکیت را می توان در نظر گرفت، به احتمال زیاد کانیهای ایلیت، کلریت و کائولینیت در خاک تنها از سنگ مادر به ارث رسیده اند. نتایج پرتو مادون قرمز نیز نتایج پراش پرتو ایکس و میکروسکوپ الکترونی را تایید می کند.