جایگاه توده های تبخیری گرمسار مربوط به دوره ترشیاری بوده و عمدتا از سنگ های تبخیری گچ، نمک و رسوبات رس و مارن تشکیل شده است و سازند قرمز پایینی با ضخامت قابل ملاحظه ای از رسوبات و رخساره های دریایی کم عمق و رسوبات حوضه های تبخیری اواخر ائوسن تا الیگومیوسین در سرتاسر محدوده پراکندگی داشته و همبستگی تکتونیکی با تشکیلات جوانتر و کواترنری را نشان می دهند. از موثرترین فازهای کوهزایی در این منطقه فازهای کوهزایی آلپی پسین می باشد که تاثیر شدیدی بر البرز مرکزی گذاشته و باعث چین خوردگی و تغییر روند گسل های قدیمی شده است. درگیری میان صفحات ایران مرکزی و خزر و تاثیر تنش های ایجاد شده از برخورد صفحه عربستان با ایران کاملا باعث دگر شکل های ساختاری متفاوتی در دو طرف خمیدگی البرز مرکزی گردیده و حرکت نسبی گسل های سراسری البرز و چرخش نسبی صفحات اصلی برخورد کننده در طول گسل های پی سنگی از مهم ترین این تغییر ساختاری به شمار می روند. توده های تبخیری سازند قرمز پایینی و بالایی در این منطقه که زون تدریجی بین ایران مرکزی و البرز را می سازند، با دارا بودن ضخامت قابل توجهی از رسوبات گچی و نمک در اثر تحریکات دینامیکی شدید البرز مرکزی چین خورده و تحت تاثیر دیاپیریسم قرار گرفته اند و ساختارهای نمکی منطقه گویای این مطلب است که شدت فرایندهای دیاپیریسم نسبت به حوضه های مشابه در ایران مرکزی بیشتر بوده و در حال حاضر نیز ادامه دارد و آنچه مسلم است چین خوردگی ناحیه ای و توسعه فرایند گسلش و ادامه خمیدگی البرز مرکزی موجب برخاستگی نمک ها شده است.

صفحه سیمری مشتمل بر بلوک های آنوتالی، تاورید، البرز، ایران مرکزی، کمربند شرق ایران، افغانستان مرکزی، جنوب پامیر، پونتایدن و قفقاز کوچک از جنبه منشا تکتونیکی با جنبش امتداد لغز، گسل های جدایشی و برش های ریدل وابسته هستند. از میان این بلوک ها آنهایی که تحت تاثیر فرایند تکتونیکی امتداد لغز، گسل های جدایشی و برش های ریدل قرار گرفته اند، از جنبه لرزه خیزی بسیار فعال اند. به علاوه، بلوک ایران مرکزی و کمربند شرق ایران منتسب به زون های برشی شکل پذیر هستند که به صورت مرز های پاد جریان شکل پذیر نمای سیالات، طی همگرایی درون صفحه ای و فازهای پلوتونیک شبه گرانیت کالکو آلکالن در حوضه پشت قوسی بلوک افغانستان مرکزی مهم ترین نقش را ایفا می کنند. دو زون گسلی جدایشی یعنی زون جدایشی مکران و زون جدایشی جنوب ایران، شناخته شده اند. به نظر می رسد که زون مکران فعالیت کمتری داشته باشد، در حالی که زون جنوب ایران فعال تراست. فعال بودن زون جنوب ایران با دگرشکلی رسوبات نیوژن روی لایه های گسترده نمک، که به صورت عوامل لغزاننده برای جدایش عمل می کند در ارتباط است. فعالیت های گسلش جدایشی، که تماما در امتداد حوضه میان قوسی و زون های پیش قوسی کوه های زاگرس قرار دارند نیز باعث جنبش های امتدادلغز و برش های ریدل (شکستگی های  مزدوج) هستند. برش های با روند شمال شرق- جنوب غرب، مستعد لرزه خیزی اند. جنبش امتداد لغز غالبا راست گرد و همراه با راندگی است.

منطقه موته که در 270 کیلومتری جنوب تهران واقع شده است از دیدگاه پهنه بندی زمین ساختی در پهنه سنندج - سیرجان واقع شده است. سنگهای موجود در این منطقه شامل مجموعه رسوبی - آذرین دگرگون شده و توده های گرانیتوئیدی است. بررسی های ساختاری در این منطقه تاثیر یک فرایند دگر شکلی پیشرونده در سه مرحله دگرریختی را نشان می دهد. هدف مقاله شناخت و تفکیک مراحل تغییر شکل سنگهای منطقه در ارتباط با جایگزینی کانه های طلادار با استفاده از تحلیل پارامترهای ساختاری و مقاطع میکروسکوپی است. طی اولین مرحله دگر ریختی یک لایه بندی ترکیبی از جدایش نوار غنی از کانی های روشن (کوارتز و فلدسپار) و کانی های تیره میکایی در متاپلیت ها و کانی های آمفیبول در متابازیت ایجاد شده است. دومین مرحله مهمترین حادثه دگرریختی بود که چین با روند شمالغرب - جنوب شرق دارای دامنه بلند و طول موج کوتاه و زاویه بین یالی کمتر از 30 درجه سانتیگراد با گرایش (vergence) به سوی جنوب غرب مشخص می گردند (چین های بسته تا موازی). برگوارکی سطح محوری این چین ها به خوبی در سنگ های مختلف گسترش یافته است. این برگواره در پهنه های برشی به صورت برگواره میلونیتی به همراه خطواره کششی هم راستا با امتداد آن و میل کم به دو سوی شمال غرب یا جنوب شرق مشاهده می گردد. دگر شکلی سوم با چین دادن ساختارهای پیش از خود چین های باز در مقیاس نقشه ایجاد کرده است که برگوارکی سطح محوری همراه آن بوجود نیامده است. گسل های این منطقه نقش مهمی در شکل دادن ریخت شناسی کنونی منطقه ایفا کرده اند. دو گسل شمالی و جنوبی محدود کننده سنگ های دگرگون منطقه معدن موته با راستای شمال شرق - جنوب غرب با ساز و کار معکوس و شیب زیاد به سوی شمال غرب عمده ترین گسل ها بوده و گسل های راستا لغز در دو راستای شمال غرب - جنوب شرق و شمال شرق - جنوب غرب به همراه گسل های عادی با راستای شمال - شمال غرب از دیگر ساختارهای ترد در منطقه می باشند. همسویی برونزدهای گرانتیوئیدها با این گسلها نقش آنها را در شکل گیری گسل ها نشان می دهد. نفوذ این گرانیتوئیدها به همراه گسلش نقش مهمی در خالص سازی و پرعیار کردن سولفورهای طلا دار موجود در سنگ ها داشته است.

رشته کوه البرز در گستره میان دشت مغان و گرگان ساختاری مشابه یک نوار چین خورده _ گسلیده از نوع نازک پوسته را با تمایل ساختاری به سمت جنوب _ جنوب شرق دار است. گسلش راندگی و چین خوردگی مرتبط با آن از بارزترین سبک تغییرات ساختاری در آن است. رشته کوه البرز در این بخش، به دنبال فرارانش مجموعه دگرگونی گرگان بر روی توالی رسوبات پالئوزوئیک تریاس (در حاشیه غیرفعال کرانه جنوبی اقیانوس پالئوتتیس) در طی رویداد تصادمی سیمرین در تریاس پسین (تصادم خرد ورق ایران و توران) تکوین و در طول کوهزایی آلپ تکامل ساختاری یافته است. بررسی تحولات چینه ای _ تکتونیکی تریاس تا عهد حاضر، در این بخش از البرز، با بهره گیری از الگوهای موجود برای رسوبگذاری در حوضه های فورلند، امکان تعیین سن نسبی مراحل تکامل ساختاری البرز را فراهم آورده است. این بررسی ها نشان داده اند که تکامل ساختاری البرز در این بخش در سه مرحله تریاس پسین _ ژوراسیک زیرین (کوهزایی سیمرین)، کرتاسه پسین _ پالئوسن پیشین (کوهزایی آلپ میانی) و نئوژن (آلپ پسین) انجام شده است. هر مرحله با گسلش راندگی، الحاق ورقه های از رسوبات حوضه فورلند، بالاآمدگی و فرسایش در نوار کوهزایی البرز و پسروی دریا به سمت جنوب و رسوب نهشته های آواری همزمان با کوهزایی در حوضه فورلند همراه بوده است. به دنبال هر مرحله از فعالیت، با کاهش شدت تغییرات ساختاری پهنه مورد مطالعه وارد یک مرحله آرامش شده است. در این مرحله فرونشینی خمشی لیتوسفر در زیر بار وزن نوار کوهزایی، برقراری تعادل ایزوستازی، کاهش شدت فرسایش، پیشروی دریا به سمت شمال و تحکیم محیط دریایی بر حوضه فورلند را همراه داشته است.

جبهه شمالی البرز مرکزی ـ خاوری در حد فاصل طو جغرافیایی 54 - 52 درجه خاوری محل تغییر روند ساختارهاست. منطقه مورد مطالعه بخش خاوری و باختری این تغییر روند را در بر می گیرد.در این پژوهش، تلاش شده که هندسه شکستگی های پهنه گسله البرز شناسایی و ساز و کار آنها در بخشهای مرکزی و خاوری مقایسه شود. در این بررسی جهت یافتگی میدان تنش و مطالعه آماری ساز و کارهای حاکم بر گستره پرداخته شده است.بررسی آمار ویژگی های هندسی بخش های مختلف گسله شمال البرز، راستای عمومی شکستگی ها را مشابه سایر پهنه های ایران در چهار گروه به شرح زیر نشان می دهد:روند شمال باختری ـ جنوب خاوری، شمال خاوری ـ جنوب باختری، شمالی ـ جنوبی و خاوری ـ باختری، که هر یک از روندها به طور چیره در یک پهنه مشخص بروز کرده است. این پهنه بیانگر یک رژیم زمین ساختی فشارشی با گسله های پرشیب به سوی جنوب است.به طور کلی می توان از چهره راستای گسله ذکر شده، دو راستای عمومی در پهنه فشارشی گسله شمال البرز تفکیک کرد که حدودا در میان طول های جغرافیایی ´50، °52 تا °53درجه تغییر راستا می دهند. این تغییر راستا با اختلافی در جنبش راستالغز گسله شمال البرز همراه شده است: به عبارت دیگر، با وجودی که ساز و کار اصلی این گسله از گونه معکوس است، مولفه کوچکی از جنبش راستالغز در امتداد آن اعمال می گردد که این مولفه در دو سوی خمش از مرکز به خاور متفاوت است.جهت محور تنش بیشینه نیز در دو سوی پهنه تغییر راستا (بخش مرکزی و خاوری) به طور کامل متفاوت است. در گستره مورد مطالعه، افزون بر اینکه آثار جنبایی را در قالب ایجاد پادگانه های پرفراز آبرفتی و شکستگی در رسوب های جوان گستره می توان دید، داده های لرزه ای مربوط به این گستره نیز نشانگر جنبایی پهنه گسله شمال البرز است. حل ساز و کار ژرفی گسلش که به طور انگشت شمار گزارش شده است با داده های صحرایی هماهنگی قابل توجهی دارد.

در این نوشتار ویژگی های لرزه زمینساختی گستره مشهد ـ نیشابور برای دستیابی به خطر زمینلرزه ـ گسلش مورد بررسی قرار گرفته است. وجود گسله های کواترنری کشفرود و سیستم گسله های شاندیز پیروامون مشهد و گسله نیشابور در نزدیکی شهر نیشابور و روی ندادن زمینلرزه ای بزرگ در سده بیستم در این دو شهر نکته ای جدی است. برای دستیابی به خطر زمینلرزه در گستره مورد بررسی با استفاده از برنامه رایانهSeisrisk II، نقشه های خطر برای احتمالات و دوره های زمانی مختلف بصورت خمهای همشتاب ارایه شده است.

کانسار عدسی شکل کائولن زنوز در مرند آذربایجان قرار گرفته و به صورت روباز استخراج می شود. در جنوب غربی و شرقی این کانسار سنگهای آذرین آندزیتی، تراکی آندزیت و داسیت قرار دارند. کانه های این کانسار بروش پراش پرتو ایکس، میکروسکوپ الکترونی روبشی، و فعالسازی نوترونی تجزیه شده اند. کانیهای اصلی این کانسار از کوارتز، کائولینیت، ایلیت، کلسیت و کانیهای فرعی دولومیت، بیوتیت، مونت موریلونیت و لیمونیت تشکیل شده اند.تجزیه زمین شناسی بیانگر مقدار زیاد عناصر لانتانیوم، سریوم، نئودیمیوم، و سارماریوم بوده و نسبت بالای عناصر خاکی سبک به عناصر نادر خاکی سنگین نمایانگر غنی شدگی عناصر نادر خاکی سبک است که احتمالا در رابطه با جذب سطحی این عناصر بر روی رسهاست.شواهد زمین شناسی و زمین شیمیایی تایید می کنند که شاره های گرمابی نقش عمده ای در تشکیل این کانسار به ویژه در مناطق گسلش داشته اند. مقایسه ای نیز بین کانسار در جازای زنوز و کانسار دگر جازای استقلال صورت گرفته است.

منطقه موته که در 270 کیلومتری جنوب تهران واقع شده است از دیدگاه پهنه بندی زمین ساختی در پهنه سنندج- سیرجان واقع شده است. سنگ های موجود در این منطقه شامل مجموعه رسوبی- آذرین دگرگون شده و توده های گرانوتوئیدی است. بررسی های ساختاری در این منطقه تاثیر یک فرآیند دگر شکلی پیشرونده در سه مرحله دگر ریختی را نشان می دهد. در طول اولین مرحله دگر ریختی یک لایه بندی ترکیبی از جدایش نوارهای غنی از کانی های روشن (کوارتز و فلدسپار) و کانی های تیره میکایی در متاپلیت ها و کانی های آمفیبول در متابازیت ایجاد شده است. دومین مرحله مهمترین حادثه دگر ریختی بود که چین های با روند شمالغرب- جنوب شرق دارای دامنه بلند و طول موج کوتاه و زاویه بین یالی کمتر از 30o با گرایش (vergence) به سوی جنوب غرب مشخص می گردند (چین های بسته تا موازی). برگوارگی سطح محوری این چین ها به خوبی در سنگ های مختلف گسترش یافته است. این برگواره در پهنه های برشی به صورت برگواره میلونیتی به همراه خطواره کششی هم راستا با امتداد آن و میل کم به دو سوی شمال غرب یا جنوب شرق مشاهده می گردد.دگر شکلی سوم با چین دادن ساختارهای پیش از خود چین های باز در مقیاس نقشه ایجاد کرده است که برگوارگی سطح محوری همراه آن بوجود نیامده است. گسل های این منطقه نقش مهمی در شکل دادن ریخت شناسی کنونی ایفا کرده اند. دو گسل شمالی و جنوبی محدود کننده سنگ های دگرگون منطقه معدن موته با راستای شمال شرق- جنوب غرب با سازوکار معکوس و شیب زیاد به سوی شمال غرب عمده ترین گسل ها بوده و گسل های راستا لغز در دو راستای شمال غرب- جنوب شرق و شمال شرق- جنوب غرب به همراه گسل های عادی با راستای شمال- شمال غرب از دیگر ساختارهای ترد در منطقه می باشند. همسویی برونزدهای گرانیتوئیدها با این گسل ها نقش آنها را در شکل گیری گسل ها نشان می دهد. نفوذ این گرانیتوئیدها به همراه گسلش نقش مهمی در خالص سازی و پر عیار کردن سولفورهای طلادار موجود در سنگ ها داشته است.