این آزمایش در مرکز تحقیقات کشاورزی استان مازندران واقع در قراخیل قائم شهر در سال زراعی 1389 به صورت کرت های یکبار خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. تاریخ های کاشت در چهار تاریخ 2، 11، 22 مرداد و اول شهریور به عنوان عامل اصلی و سه هیبرید ذرت زودرس S.C540، متوسط رس S.C647 و دیررس S.C704 عامل فرعی بودند. حداکثر عملکرد علوفه تر به ترتیب برای تاریخ های کاشت 2 و 11 مرداد به میزان 43.3 و 41.82 تن در هکتار به دست آمد و با تاخیر در کاشت به دلیل کاهش وزن تر ساقه تا میزان %52.8، بلال تا %39.1 و وزن تر برگ ها تا %52.0 و قطر بلال تا %26.9 عملکرد علوفه تر به نسبت %47.2 کاسته شد. طول بلال با تاخیر در کاشت %12.7 بیشتر شد. بیشترین عملکرد علوفه تر در هیبرید زودرس 38.24 تن در هکتار و کمترین آن در هیبرید متوسط رس با 31.41 تن در هکتار بدست آمد. بیشترین وزن تر برگ ها، ساقه و بلال برای هیبرید زودرس و حداکثر طول بلال برای هیبرید متوسط رس حاصل شد. بیشترین درصد پروتئین علوفه برای تاریخ کاشت 11 مرداد با %6.762 و حداقل آن برای تاریخ کاشت 2 مرداد ماه به میزان %4.037 حاصل گردید. اثرات متقابل تاریخ کاشت در هیبرید تنها بر طول و قطر بلال اثر معنی داری داشت. بنابراین برای کشت تابستانه ذرت سیلویی در منطقه قراخیل قائم شهر هیبرید زودرس با کشت در 2 مرداد ماه مناسب تر است.

زهکشی زیرزمینی علی رغم ایجاد شرایط تنوع کشت و بهبود بهره وری شالیزارهای شمال کشور، می تواند به عنوان تهدیدی برای منابع آب پایین دست باشد. در این تحقیق، اثرات اعمال دو نوع از مدیریت های آب متداول در سیستم های کشت برنج شامل زهکشی میان فصل و آبیاری و زهکشی متناوب به همراه زهکشی آزاد در فصل کشت کلزا بر شوری زه آب زهکشی زیرزمینی بررسی شد. آزمایش های لازم در اراضی شالیزاری مجهز به سیستم های زهکشی زیرزمینی در طول چهار فصل برنج و دو فصل کلزا (از سال 1390 تا 1394) انجام شد. هر یک از این مدیریت ها طی دو فصل کشت به اجرا در آمد. در طول دوره های زهکشی در فصول کشت مختلف، عمق سطح ایستابی و دبی زهکش ها به صورت روزانه اندازه گیری شد. هم چنین، شوری زه آب زهکش ها در زمان های مختلف تعیین شد. زهکشی متناوب در فصل کشت برنج و افزایش عمق سطح ایستابی در فصل کلزا، باعث افزایش شوری زه آب زهکش ها شدند. در اثر آبیاری و زهکشی متناوب، دفع نمک از سیستم های مختلف زهکشی به میزان 121 تا 420 کیلوگرم در هکتار در مقایسه با زهکشی میان فصل افزایش یافت. با توجه به شرایط زهکشی آزاد در فصول کشت کلزا، تخلیه نمک در این فصول به مقدار قابل توجهی بیش تر از مقدار آن در فصول کشت برنج بود. کل بار نمک خروجی از سیستم های مختلف زهکشی تحت زهکشی میان فصل برنج، آبیاری و زهکشی متناوب برنج و کشت کلزا به ترتیب از 78.4 تا 365، 240 تا 695 و 3056 تا 5656 کیلوگرم در هکتار متغیر بود. بر اساس نتایج، مدیریت سطح ایستابی از طریق نصب زهکش های کم عمق دارای فاصله مناسب، می تواند در کاهش تخلیه نمک از شالیزارهای دارای زهکشی زیرزمینی موثر باشد.

تناوب زراعی یکی از روش های مدیریت علف های هرز است که به دلیل اعمال مدیریت های مختلف می تواند در ترکیب گونه ای بانک بذر موثر باشد. در این تحقیق اثر تناوب زراعی بر ترکیب و تراکم گونه ای علف های هرز در سه سیستم تناوبی آیش- جو، ذرت- جو و کلزا- جو مورد بررسی قرار گرفت. در هر سه سیستم تناوبی، تغییرات بانک بذر از ابتدا به انتهای فصل کشت جو روند نزولی داشت. به نظر می رسد کنترل شیمیایی در طی فصل سبب این کاهش بوده است. سیستم تناوب آیش - جو با میانگین 307 بذر در کیلوگرم خاک، دارای بیشترین تراکم جمعیت در بانک بذر و نیز بالاترین مقدار شاخص تنوع شانون (0.84) بود. در مقابل، تناوب زراعی کلزا - جو از لحاظ تراکم بانک بذر کمترین مقدار (میانگین 49 بذر در کیلوگرم خاک) و از نظر شاخص تنوع شانون (0.775) حد واسط دو تناوب دیگر بود. تفاوت معنی دار در سطح ده درصد، بین اعداد محاسبه شده برای شاخص تنوع شانون اگرچه چشمگیر نبود ولی نشانگر تفاوت مزارع بود. نتایج این تحقیق نشان داد که سیستم تناوب زراعی کلزا - جو به دلیل تلفیق علف کش های خاص و احتمالا خصوصیات خاص بیولوژیکی و زراعی کلزا می تواند تا حد زیادی در کنترل و کاهش جمعیت بذور علف های هرز موثر باشد.

انجام عملیات خاک ورزی مرسوم در اراضی دیم منجر به مشکلاتی نظیر فرسایش آبی و بادی خاک و ایجاد گرد و غبار می شود. علی رغم این که انجام عملیات خاک ورزی حفاظتی در طول دوره آیش، روش شناخته شده ای برای کاهش فرسایش خاک است، اما هنوز عمده اراضی دیم استان همدان تحت خاک ورزی مرسوم قرار دارند. فرسایش خاک در استان همدان عمدتاً به علت کاهش کیفیت خاک و تاثیر آن بر کاهش عملکرد محصولات، سالانه هزینه های درون مزرعه ای قابل ملاحظه ای را برکشاورزان منطقه تحمیل می نماید. از طرفی زارعین در صورتی در راستای حفاظت از خاک سرمایه گذاری انجام خواهند داد که منافع حاصله بیش از هزینه های آن باشد. این پژوهش به منظور ارزیابی اقتصادی اثر تناوب زراعی و روش های مختلف خاک ورزی در زراعت گندم دیم، در شهرستان کبودرآهنگ در دو سال زراعی 92-1391 و 93-1392 اجرا گردید. برای این منظور اثرات اقتصادی ناشی از اعمال تیمارها با استفاده از روش بودجه بندی جزئی و شاخص نسبت منفعت به هزینه مورد بررسی قرارگرفت. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی و در سه تکرار انجام شد. در این تحقیق تاثیر دو تناوب زراعی شامل آیش- گندم و نخود- گندم به عنوان عامل اصلی و روش های مختلف خاک ورزی شامل روش مرسوم (گاوآهن برگرداندار+ سیکلوتیلر)، خاک ورز حفاظتی (گاوآهن چیزل با تیغه های قلمی+ غلتک)، خاک ورزی حفاظتی (گاوآهن چیزل با تیغه های پنجه غازی+ غلتک) و کشت مستقیم (بی خاک ورزی) به عنوان عامل فرعی بر عملکرد و هزینه ها مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج این پژوهش نشان داد که در سال خشک (92-1391) تیمار بی خاک‏ورزی (کشت مستقیم) در مقایسه با سایر روش های خاک ورزی حفاظتی عملکرد بیشتری (حدود 25 درصد) نسبت به خاک ورزی مرسوم داشت و از نظر اقتصادی درآمد خالص به میزان 3357 هزار ریال در هکتار افزایش داشته است و دارای نسبت به منفعت به هزینه 2.8 است که عدد قابل قبولی است. در سال دوم (93-1392) که آبیاری تکمیلی انجام شد از نظر اقتصادی و میزان عملکرد محصول، تیمار خاک ورزی حفاظتی (گاوآهن چیزل با تیغه های پنجه غازی+ غلتک) نسبت به سایر تیمارهای خاک ورزی برتری داشت. این تیمار نسبت به روش مرسوم عملکرد گندم را 6.2 درصد و درآمد را 2897 هزار ریال در هکتار افزایش داد، شاخص نسبت منفعت به هزینه در این تیمار برابر با 5.7 است که نشان دهنده توجیه پذیری این روش است. با توجه به نتایج به دست آمده، می توان در کشت دیم گندم روش های خاک ورزی حفاظتی را جایگزین روش مرسوم نمود.

تاثیر خوشه چینی علف هرز جودره در کشت گندم و تاریخ کاشت و راهکارهای مدیریتی در کشت نخود بر جمعیت این علف هرز در کشت نخود در سال بعد در شهرستان خرم آباد طی سال های زراعی 89-1388 و 90-1389 مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل اسپلیت در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. خوشه چینی علف هرز جودره در کشت گندم به طور متوسط سبب کاهش 71 درصد تراکم و زیست توده این علف هرز در کشت نخود در سال بعد شد. این موضوع گویای اهمیت ریزش بذر سال جاری علف هرز جودره در تکمیل بانک بذر خاک و رویش دانه رست در سال بعد است. با کاشت زودهنگام نخود در مقایسه با کاشت دیرهنگام، جمعیت علف هرز جودره به میزان 1/75 درصد کاهش یافت. این موضوع عمدتا به عدم کارایی عملیات کاشت با شش خیش در کنترل کامل بوته های جودره سبز شده در تیمار کاشت دیرهنگام مربوط بود. تیمار کاشت زودهنگام نخود همراه با خوشه چینی جودره در کشت گندم سال قبل، به طور کامل فاقد علف هرز جودره بود. بر این اساس ممانعت از ریزش بذر و تکمیل بانک بذر خاک در سال پیشین و صرف عملیات کاشت به موقع نخود سبب کنترل کامل علف هرز جودره شد. بدین ترتیب به نظر می رسد که عمده جمعیت رویش یافته این علف هرز به ریزش بذر در سال قبل وابسته است، به عبارتی سطح خفتگی بذر جودره اندک بوده و پویایی جمعیت آن عمدتا به بانک بذر بذر گذرا و نه بانک بذر پایا متکی است. این موضوع نویدبخش امکان مدیریت این علف هرز مشکل ساز و کاهش جمعیت آن به زیر حد آستانه خسارت اقتصادی از طریق مدیریت بانک بذر است.

سابقه و هدف: تجزیه و تحلیل و تهیه نقشه تناسب اراضی یکی از کاربردهای بسیار مفید سامانه اطلاعات جغرافیایی جهت مدیریت و طراحی مکانی است. تناوب زراعی به عنوان یکی از تاثیرگذارترین مدیریت های زراعی، از مدیریت های مختص به مکان است که گاه کشاورزان طبق عرف اقدام به اجرای آن می کنند. اما توانمندی اراضی برای اختصاص به کشت دو محصول در دو زمان مختلف باید به شکل علمی تعیین شود، به نحوی که یک زمین ممکن است برای کشت یک محصول مناسب اما برای کشت محصول دیگر نامناسب باشد. کامکار و همکاران (2014) در مطالعه ای به ارزیابی تناسب اراضی و امکان اجرای یک تناوب کلزا-سویا در 4 حوضه استان گلستان ایران پرداختند. نتایج نشان داد که تنها 82/11 درصد از کل اراضی مورد بررسی برای اجرای تناوب گیاه سویا بعد کلزا بسیار مناسب بودند. بیدادی و همکاران (2015) نیز وضعیت تناسب اراضی کشاورزی حوزه قره سو استان گلستان برای کشت گندم را مورد بررسی قرار دادند. نتایج به دست آمده نشان داد که کشت گندم در محدوده ی مورد مطالعه در 4 پهنه ی خیلی مناسب، نسبتا مناسب، ضعیف و نامناسب قرار گرفت. این پژوهش به منظور پهنه بندی اراضی کشاورزی استان گلستان جهت کشت سویا و گندم و همچنین تعیین اراضی مطلوب برای اجرای تناوب گندم-سویا انجام شد. مواد و روش ها: به منظور انجام این پژوهش نیاز های بوم شناختی گندم و سویا با استفاده از منابع علمی موجود تعیین گردید. متغیّر های محیطی دمای کمینه، دمای بیشینه، دمای میانگین، بارش، هدایت الکتریکی، اسیدیته، بافت خاک، شیب، جهت شیب و ارتفاع از سطح دریا به عنوان عوامل بوم شناختی جهت تعیین تناسب کشت گندم و سویا استفاده شد. برای تهیه نقشه کاربری اراضی از تصاویر ماهواره ای IRS مربوط به سال 2008 میلادی و تصاویر ماهواره لندست 5 مربوط به سال 2011 استفاده شد. در گام آخر با ادغام نقشه های تناسب کشت گندم و سویا امکان اجرای تناوب گندم-سویا مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: نتایج پهنه بندی کشت گندم نشان داد اراضی استان گلستان در 4 طبقه ی کشت کاملاً مناسب، نسبتاً مناسب و ضعیف برای رشد گیاه گندم قرار گرفتند که طبقه ی کاملاً مناسب با 6/489538 هکتار (معادل 82/67 درصد از اراضی زراعی استان) بیشترین سهم را در بین تناسب های مختلف داشت. اراضی کشاورزی مورد بررسی برای کشت سویا نیز در 4 طبقه ی تناسب کاملاً مناسب، نسبتاً مناسب و ضعیف قرار گرفتند. طبقه ی تناسب کاملاً مناسب با 3/362192 هکتار (17/50درصد از کل اراضی کشاورزی استان) بیشترین را بین طبقه های مختلف برای کشت سویا داشت. نتایج بررسی امکان اجرای تناوب گندم-سویا نیز نشان داد اراضی کشاورزی استان گلستان در 12 طبقه ی متفاوت قرار گرفتند که تناوب کاملاً مناسب گندم-کاملا مناسب سویا در بین طبقات مختلف با 1/358514 هکتار (برابر با 74/49 درصد از کل اراضی کشاورزی) بیشترین سهم را داشت. در مقابل، طبقه های نامناسب-نسبتامناسب و نامناسب-کاملامناسب مربوط به تناوب گندم-سویا به ترتیب با 52/3 و 84/11 هکتار (در مجموع کمتر از 1 درصد از اراضی کل استان) کم ترین مساحت را برای اجرای تناوب گندم-سویا داشتند. نتیجه گیری کلی: در حال حاضر تناوب گندم-سویا با وجود محدودیت های فراوان به طور وسیعی در استان گلستان اجرا می گردد که اصلاح ارقام زودرس گندم و سویا می تواند یکی از کلیدی ترین و ضروری ترین اقدامات برای بهبود شرایط پیاده سازی این تناوب باشد. نتایج به دست آمده به وضوح نشان داد که به کارگیری سامانه اطلاعات جغرافیایی به عنوان یک ابزار مهم جهت تعیین پتانسیل های بوم شناختی کشت یک گیاه بر معیاری مناسب و دقیق برای تصمیم گیری مطلوب مدیران مزارع در سطوح کلان باشد و در عین حال موجب صرفه جویی در وقت و هزینه می گردد.

با توجه به پتانسیل سامانه های نوین آبیاری انجام آبیاری هوشمندانه یا به عبارتی تعیین زمان، مکان و مقدار آب با هدف حداکثر نمودن کارایی مصرف آب در شرایط کمبود آب اهمیت دارد. این پژوهش به منظور بررسی اثر سطوح مختلف آستانه مکش خاک قبل از آبیاری و تناوب کشت بر عملکرد و کارایی مصرف آب ذرت سینگل کراس 606 در خاک لومی تحت سیستم آبیاری قطره ای-نواری انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل یک تیمار آبیاری بر اساس رویه مرسوم محاسبه تبخیر-تعرق (W1)، دو حد آستانه مکش خاک 40 کیلوپاسکال (W2) و 20 کیلوپاسکال (W3) برای تعیین زمان آبیاری، و دو سطح نیتروژن اولیه خاک تناوب گندم-ذرت (Nseq) و آیش-ذرت (Nfal) بودند. شاخص عملکرد زیتوده و شاخص سطح برگ در طی دوره رشد و عملکرد دانه اندازه گیری شدند. بیشترین عملکرد زیتوده و دانه خشک و حداکثر شاخص سطح برگ در تیمار NfalW3 به ترتیب برابر 25 تن در هکتار، 6/12 تن بر هکتار و 3/5 مترمربع بر مترمربع مشاهده شد. اختلاف کارایی مصرف آب و کارایی مصرف آب آبیاری در سطح آبیاری W3 کمترین مقدار بود که نشان دهنده اعمال آبیاری دقیق بر اساس نیاز آبی گیاه و کاهش تلفات تبخیر و نفوذ عمقی است.