علوم کشاورزی و منابع طبیعی
سال:1388 | دوره:16 | شماره:1 - الف (ویژه نامه) |تعداد مقالات:10

سرده افرا Acer L. یا Maple از تیـره افراAceraceae یا Sapindaceae می باشـد، به جز A. sacharum که در تهیه شکر از آن استفاده می کنند؛ تمام گـونه های افرا در صنعت چـوب بری و تهیه لوازم چوبی استفاده می شود. به رغم کاربرد و اهمیت اکـولوژی این گیاه، به دلیل شناسایی نشدن دقیق گونه ها، وجود گونه های دورگ، وجود نام های مترادف، تاثیر تغییرات اقلیمی و آب و هوایی جهت تشـخیص گونه ها و وجود پـلی مرفیسم برگی، هنوز از نظر رده بـندی گـیاهی پرسش های زیادی در مورد آن وجود دارد. بنابراین در این پژوهـش به بررسی ریخت شناسی گونه های افرا پرداخته تا تفاوت ها و شباهت های ریختی بین آنها مشـخص گردد، تعداد 63 صفت رویـشی و زایشی از ساقه، برگ، گل و میـوه بررسی شد و تحلیل خوشه ای بر اساس فاصله بری - کورتیس صورت گرفت، تحلیل های رسته بندی بر اساس تحلیل محورهای مرتبط توانست گونه های متعلق به این سرده را در محور اول از گونه های دیگر (Koelreutaria paniculata Laxm و Dodonea viscosa (L) Jacq) مجـزا سازد. نتـایج به دسـت آمـده از تحلیل خوشه ای نشان داد A. cappaducicum Gled و Wall. ex Brandis A. platanoides دارای بیشترین شباهت اند که با مطالعات فیلوژنتیکی RNA ریبوزومی سایر تحقیقات هم خوانی دارد. همچنین جدا افتادن A. negundo L. در مراحل اولیه تحلیل خوشه ای نشان داد که این گونه به عنوان گونه پایه بوده که با مطالعات فیلوژنتیکی نیز تایید شده است.

در این پژوهش برای شور کردن ماهی سفید از آب نمک با غلظت های سبک، متوسط و سنگین (10 درصد، 18 درصد و 26 درصد) در دو دمای محیط و یخچال (16 و 4 درجه سانتی گراد) استفاده شد. ماهی ها پس از توزین و آب نمک گذاری، در فواصل زمانی 8، 16، 32، 40، 48، 56، 64 و 72 ساعت وزن شدند. پایان فرآیند بر اساس توقف تغییرات وزن ماهی ها تعیین گردید. سپس ماهی ها در یک دودخانه سنتی با دود سرد، دودی شدند و پس از آن بلافاصله مورد آزمایش قرار گرفتند. آزمایش ها به روش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سطح اطمینان (P<0.05) انجام شد. نتایج نشان داد که اثر متقابل غلظت و دمای آب نمک تنها روی مقدار بازهای نیتروژنی فرار، تیوباربیتوریک اسید و امتیاز کیفی طعم معنی دار بود (P<0.05). مقایسه میانگین ها، کمترین مقدار رطوبت، pH، پراکسید و مجموعه بازهای نیتروژنی فرار را در غلظت 26 درصد آب نمک نشان داد، که به ترتیب 21/46 درصد، 70/6، 44/19 (میلی مول اکسیژن در کیلوگرم لیپید) و 33/72 (میلی گرم در 100 گرم نمونه) بودند. همچنین بیشترین مقدار خاکستر، نمک موجود در بافت، چربی در وزن خشک، پروتئین در وزن خشک و تیوباربیتوریک اسید مربوط به غلظت 26 درصد آب نمک بود، که به ترتیب 09/13 درصد، 17/16 درصد، 23/6 درصد، 92/39 درصد و 24/0 (میلی گرم مالونالدهید در کیلوگرم نمونه) بودند. در ارزیابی حسی، فرآورده های دودی شور شده در غلظت 26 درصد آب نمک امتیازهای کیفی بالاتری داشتند، به طوری که برای آنها امتیاز کیفی طعم معادل خیلی خوب در نظر گرفته شد. در مجموع فرآورده دودی شور شده در غلظت 26 درصد آب نمک دارای کیفیت بهتری بود.

این آزمایش به منظور بررسی اثر درجه حرارت آب بر طول دوره انکوباسیون، زمان شروع تغذیه خارجی، میزان رشد و بازماندگی لاروهای تاس ماهی ایرانی انجام شد. آزمایش ها به صورت تصادفی در سه تیمار A، B و C دارای 3 تکرار و به ترتیب در سه دامنه حرارتی با میانگین 6/0±5/14 درجه سانتی گراد، 2/1±3/16 درجه سانتی گراد و 4/1±5/20 درجه سانتی گراد انجام پذیرفت. تخم ها پس از لقاح با تراکم یکسان در انکوباسیون قرار گرفته و لاروها نیز پس از جذب کیسه زرده و شروع تغذیه خارجی تا روز پانزدهم پس از تخمه گشایی با ناپلی آرتمیا ارومیانا (Artemia urmiana)  تغذیه شدند. در پایان آزمایش داده های به دست آمده مورد تجزیه و تحلیل آماری و مقایسه قرار گرفتند. کمترین مدت زمان انکوباسیون تخم ها (3/113 ساعت) در تیمار C مشاهده شد. وزن لاروها در زمان تفریخ، اختلاف آماری معنی داری را در بین گروه های آزمایشی نشان نداد. اما میانگین وزن ماهیان در زمان شروع تغذیه خارجی و در روز پانزدهم پس از تفریخ تفاوت معنی داری در بین گروه ها داشت به طوری که ماهیان گروه C در زمان شروع تغذیه خارجی کمترین و در روز پانزدهم پس از تفریخ بیشترین وزن را داشتند (به ترتیب 1/0±38 و 7±95 میلی گرم). مدت زمان سپری شدن مرحله تغذیه داخلی و شروع تغذیه خارجی نیز تحت تاثیر دما قرار گرفت. پایین ترین و بالاترین زمان شروع تغذیه خارجی در لاروهای تیمارهای C و A مشاهده شد که به ترتیب معادل 3/7 و 6/13 روز بود. فاکتورهای مربوط به رشد نیز در زمان شروع تغذیه خارجی و به ویژه در روز پانزدهم پس از تفریخ در ماهیان گروه C بیشترین میزان را نشان دادند. در پایان آزمایش، بیشترین میزان بازماندگی در ماهیان گروه B مشاهده شد. نتایج به دست آمده از این بررسی نشان می دهد که دما تاثیر بسیار مهمی بر مدت زمان تخمه گشایی، زمان شروع تغذیه خارجی، فاکتورهای رشد و بازماندگی لاروهای تاس ماهی ایرانی داشته به صورتی که افزایش دما سبب افزایش رشد و کاهش مدت زمان تخمه گشایی و شروع تغذیه خارجی گردید.

در این پژوهش به منظور ارزیابی محصول ماهی کپور برخی از خصوصیات فیزیکوشیمیایی آب شامل ترکیبات یونی (سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم) و آلی (پروتئین کل، گلوکز و کلسترول) و روابط آنها با شاخص هماتوکریت، رشد و بازماندگی به مدت 7 ماه روی 15 استخر 10 هکتاری در منطقه دیکجه گنبد در استان گلستان مورد مطالعه قرار گرفت. محدوده ترکیبات یونی آب حاوی 30/26-99/0 میلی مول در لیتر سدیم، 20/14-60/0 میلی مول در لیتر پتاسیم، 62/24-68/0 میلی گرم در دسی لیتر کلسیم و 12-87/0 میلی گرم در دسی لیتر منیزیم بود، همچنین دامنه ترکیبات آلی آب 73/0-02/0 گرم در دسی لیتر پروتئین کل، 41/85-86/0 میلی گرم در دسی لیتر کلسترول و 8/105-68/0 میلی گرم در دسی لیتر گلوکز اندازه گیری شد. نتایج به دست آمده از آماره پیرسون نشان داد که بین یون منیزیم با طول، وزن (P<0.01) و بیومس ماهی (P<0.05)، یون کلسیم با وزن و بیومس ماهی (P<0.05)، یون سدیم با طول و وزن ماهی (P<0.01)، یون پتاسیم با بیومس ماهی (P<0.05)، پروتئین کل با طول، وزن (P<0.01) و با بیومس ماهی (P<0.05)، کلسترول با هماتوکریت (P<0.05) و گلوکز آب با طول (P<0.05) و وزن ماهی (P<0.01) ارتباط معنی داری وجود داشت. بنابراین بین پارامترهای یونی و غیریونی آب با رشد و بازماندگی ارتباط معنی داری مشاهده شد که می توان با مدیریت و تعدیل این عوامل در محدوده مناسب پرورش سبب افزایش رشد و بقا در ماهی کپور معمولی شد.

در این تحقیق به بررسی نقش بخش های مختلف ریشه در جبران تنش رطوبتی خاک از طریق افزایش جذب آب در بخش های مرطوب خاک پرداخته شده است. چهار لایسیمتر از جنس PVC با قطر 25 و ارتفاع 100 سانتی متر انتخاب گردید. لایسیمترها با خاک لوم رسی که با لایه های شن و واکس به چهار لایه مجزا تقسیم شده بود، پر شد. آبیاری لایه های مورد نظر در لایسیمترها به طریق زیرسطحی و تنش رطوبتی در لایسیمترها با کاهش تعداد لایه های تحت آبیاری صورت پذیرفت. جلوگیری از تبادل رطوبت بین لایه های خاک در لایسیمترها، امکان محاسبه جذب آب در هر لایه و نقش واقعی ریشه ها در لایه های تحتانی در جذب آب به هنگام وقوع تنش رطوبتی در لایه های فوقانی را به وجود آورد. رطوبت در لایه های مختلف لایسیمترهای بالا به کمک دستگاه بازتاب سنجی زمانی (TDR)، اندازه گیری شد. تغییرات حجم آب مخازن متصل به لایه ها و نیز تغییرات رطوبت در هر لایه معادل آب مصرفی هر لایه بود. معادله جذب آب در شرایط تنش آبی، با توسعه یک فاکتور برای جبران تنش اصلاح شد. در این فاکتور ضریبی به عنوان ضریب فعالیت گیاهی ریشه معرفی و به کمک معادله جبران تنش، مقدار این ضریب برای بخش های مختلف ریشه به هنگام وقوع تنش آبی در لایه های فوقانی ارزیابی شد. نتایج بیانگر آن بود که معادله جبران تنش ارایه شده در این تحقیق در بسیاری از حالات، مقادیر جذب را مناسب تر از معادله های موجود پیش بینی می نماید. مقدار فاکتور جبران تنش به ضریب فعالیت گیاهی جبران بستگی داشت که مقدار حداکثر این ضریب به روش معکوس از روی داده های جذب آب در لایسیمترهای مختلف تعیین شد. نتایج بیانگر آن بود که با شدت یافتن تنش (افزایش تعداد لایه های تحت تنش آبی) مقدار ضریب فعالیت گیاهی افزایش یافت (به ترتیب 1/1، 87/1، 23/2 و 38/2 در لایسیمترهای 1 تا 4). بنابراین با افزایش شدت تنش (افزایش تعداد لایه های تحت تنش) گیاه با افزایش ضریب فعالیت در ریشه های تحتانی، آب بیشتری را از آنجا جذب نمود.

هدف کلی این پژوهش تحلیل دیدگاه های کیوی کاران غرب استان مازندران در خصوص عوامل تاثیرگذار بر تغییر الگوی کشت از برنج و مرکبات به کیوی می باشد. جامعه آماری تحقیق شامل 7867 نفر از کیوی کاران غرب استان مازندران (شهرستان های چالوس، تنکابن و رامسر) بود که تعداد 150 نفر از آنها به عنوان نمونه، با استفاده از نمونه گیری تصادفی طبقه ای با انتساب متناسب در 23 روستا انتخاب شدند. ابزار اصلی برای جمع آوری داده ها پرسش نامه سازمان یافته و از پیش آزمون شده بود. برای روایی پرسش نامه از روایی محتوایی استفاده شد. جهت تعیین اعتبار بخش عوامل تاثیرگذار بر تغییر کشت برنج و مرکبات به کیوی از ضریب اعتبار کرونباخ آلفا استفاده گردید که مقدار آن 90/0 به دست آمد. تجزیه و تحلیل ناشی از تحلیل عاملی نشان داد 7 عامل مزیت های اقتصادی، مدیریت عملیات زراعی، دسترسی به تسهیلات اعتباری، هم سازی با شرایط زراعی محلی، مدیریت آبیاری، نیروی انسانی و انگاره اجتماعی، مولفه های تاثیرگذار بر تغییر کشت برنج و مرکبات به کشت کیوی بودند که این عوامل 4/57 درصد از کل واریانس را تبیین نمودند.

قارچ دکمه ای (Agaricus bisporus) بیشترین تولید و مصرف قارچ های خوراکی در سطح جهان را به خود اختصاص می دهد با این حال کاربرد روش های نگهداری جهت افزایش زمان انبارمانی آن موردنیاز است. خشک کردن یکی از مهم ترین روش های افزایش ماندگاری محصولات با رطوبت بالا است. از آن جایی که قارچ نسبت به حرارت بسیار حساس است، انتخاب روش خشک کردن مناسب بسیار اهمیت دارد. در این پژوهش تاثیر خشک کردن اسمزی در غلظت های 10، 20، 30 و 40 درصد وزنی محلول ساکارز، دماهای 30، 40، 50 و 60 درجه سانتی گراد و نسبت های وزنی قارچ به محلول اسمزی 1:10، 1:15 و 1:25 بر خصوصیات سینتیکی ورقه های قارچ بررسی شد. نتایج نشان دادند که با افزایش غلظت و دما، مقدار رطوبت محصول کاهش و بریکس افزایش یافت. بسته به تیمارهای اعمال شده، رطوبت نهایی و بریکس ورقه های قارچ پس از اتمام فرآیند اسمزی به ترتیب در محدوده 9/87-6/47 درصد و 7/46-4/7 درصد بود. منحنی های سینتیک تغییرات رطوبت و بریکس طی فرآیند خشک کردن اسمزی رسم گردید. همچنین مشخص شد غلظت محلول اسمزی تنها عامل ﻣوثر بر نسبت آب گیری مجدد ورقه های قارچ خشک شده است.

بادام زمینی (آراچیس هیپوجیا)، یکی از حساس ترین محصولات کشاورزی در برابر هجوم کپک Aspergillus flavus می باشـد. به منظور تشـخیص ارتـباط بین مقـدار ترکـیبات شیـمیایی بادام زمینـی با مقـاومت آن در برابر کپـک Aspergillus flavus، 4 واریته بادام زمینی به نام های گلی، محلی، چینی و هندی از استان گلستان جمع آوری و پس از اندازه گیری مقدار ترکیبات شیمیایی، به هر 20 گرم بادام زمینی ضدعفونی شده، تعداد (2×106 اسپور در میلی لیتر) اضافه و به مدت 8 روز در دمای 26 درجه سانتی گراد گرم خانه گذاری شد. مقدار ترکیبات شیمیایی ارقام مختلف بادام زمینی عبارت است از رطوبت: 56/3-33/3 درصد، پروتئین: 28/24-02/20 درصد، چربی: 26/55-77/44 درصد، اسید اولئیک: 33/53-16/43 درصد، اسید لینولئیک: 84/36-19/25 درصد، خاکستر: 43/2-98/1 درصد و قند احیا کننده: 53/4-56/3 درصد. در پایان 8 روز واریته های گلی و محلی به ترتیب بیشترین و واریته های هندی و چینی کمترین مقاومت را در برابر کپک مورد نظر دارا بودند. به علاوه مشاهده شد که واریته گلی و هندی به ترتیب کمترین و بیشترین میزان تولید آفلاتوکسین B1 را دارا بودند. ارتباط معنی داری بین مقدار ترکیبات شیمیایی بادام زمینی با میزان رشد کپک وجود دارد. به طوری که با افزایش مقاومت، مقادیر پروتئین و اسید اولئیک افزایش و مقادیر چربی و اسید لینولئیک به صورت معنی داری کاهش می یابد اما ارتباطی بین میزان خاکستر و قند با مقاومت بادام زمینی در برابر کپک Aspergillus flavus مشاهده نشد.

هدف اصلی این پژوهش، پاسخ گویی به این پرسش های اساسی است که اولا؛ آیا رابطه ای بین سرمایه اجتماعی و ابعاد آن با رفتارهای زیست محیطی مسوولانه وجود دارد؟ ثانیا؛ رابطه بین سرمایه اجتماعی با رفتارهای زیست محیطی در مناطق مختلف جغرافیایی شمال کشور (استان های سه گانه گیلان، مازندران و گلستان) چگونه است؟ روش تحقیق از نوع پیمایشی بوده و نمونه آماری شامل 750 نفر از ساکنان مناطق شهری استان های گیلان، مازندران و گلستان است که به روش تصادفی طبقه ای متناسب نمونه گیری شده اند. ابزار این تحقیق پرسش نامه محقق ساخته بوده و یافته های پژوهش نشان می دهد که بین سرمایه اجتماعی با رفتارهای مسوولانه زیست محیطی ارتباط معنی داری وجود دارد. علاوه بر این بین عناصر عمده سرمایه اجتماعی با رفتارهای مسوولانه زیست محیطی نیز ارتباط معنی داری برقرار بوده و این روابط در مناطق مختلف جغرافیایی نیز متفاوت است. از یافته های این پژوهش می توان نتیجه گرفت که برای ترویج و توسعه رفتارهای مسوولانه نسبت به محیط زیست باید سرمایه اجتماعی و ابعاد آن به ویژه اعتماد نهادی، عضویت در نهادهای مدنی و شبکه روابط بین گروهی تقویت شود.

در این مقاله ویژگی های اجتماعی - اقتصادی موثر بر سهم زنان مناطق روستایی شهرستان دیواندره از درآمد خانوار مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش از نوع کاربردی، و روش آن از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری موردنظر تعداد 1770 نفر زنان سرپرست خانوار واقع در 4 دهستان شهرستان دیواندره بوده و تعداد 177 نفر به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با انتساب متناسب انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسش نامه ای بود که روایی صوری آن بر اساس نظر جمعی از استادان و صاحب نظران تایید و پایایی آن با استفاده از فرمول کرونباخ - آلفا بالاتر از a=0.7 تایید شد. تجزیه و تحلیل داده ها از طریق نرم افزار SPSSwin11.5 انجام گردید. یافته های پژوهش نشان داد که بین متغیرهای تعداد فرزندان، ارزش نیروی کار زنان، میزان مشارکت در تصمیم گیری های اقتصادی خانواده، میزان تحصیلات و میزان باور به سنت های اجتماعی همبستگی و متغیر دوم (سهم زنان روستایی در درآمد خانوار) رابطه معنی داری وجود دارد. بر اساس نتایج به دست آمده از تحلیل رگرسیونی 5 متغیر شامل تعداد فرزندان، ارزش نیروی کار زنان، میزان مشارکت در تصمیم گیری های اقتصادی خانواده، میزان تحصیلات و میزان باور به سنت های اجتماعی در مجموع 67 درصد سهم زنان روستایی در درآمد خانوار را تبیین نمود. همچنین نتایج به دست آمده از تحلیل مسیر نشان داد 2 متغیر تعداد فرزندان و مشارکت در تصمیم گیری های اقتصادی خانواده به صورت مستقیم و 3 متغیر اعتقاد به سنت ها و باورهای اجتماعی، نیروی کار و تحصیلات به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر متغیر وابسته (سهم زنان روستایی در درآمد خانوار) تاثیر گذاشته اند.