جغرافیا و توسعه ناحیه ای
سال:1395 | دوره:14 | شماره:2 (پیاپی 27) |تعداد مقالات:12

اهداف: مقاله حاضر به تحلیل عوامل موثر بر گرایش روستاییان به اجرای طرح صدور سند اماکن روستایی (مطالعه موردی: شهرستان جهرم) پرداخته است.روش: روش تحقیق توصیفی - تحلیلی است و اطلاعات به وسیله پرسش نامه در بین 200 خانوار از 13 روستای نمونه به صورت نمونه گیری تصادفی ساده گردآوری شد. فرایند محاسبات این پژوهش بر اساس مدل تحلیل عاملی صورت پذیرفته است. بدین منظور 28 شاخص در ابعاد مختلف مالکیت سند روستایی انتخاب شد و این شاخص ها به پنج عامل تقلیل یافت که جمعا 81.178 درصد واریانس را دربر داشتند.یافته ها / نتایج: در بین پنج عامل برتر به ترتیب نسبت تاثیرگذاری، اولین عامل (افزایش سرمایه گذاری) به تنهایی 37.629 درصد از واریانس را توضیح می دهد و عامل دوم (جلوگیری از بروز اختلافات محلی) 21.279 درصد، عامل سوم (ایجاد نظم در معاملات) 8.659 درصد، عامل چهارم (قرارگرفتن املاک در چرخه اقتصادی) 7.986 درصد و عامل پنجم (استفاده از تسهیلات بانکی) 5.625 درصد واریانس را محاسبه می کنند.نتیجه گیری: مشخص گردید بیشترین دلیل برای تمایل به گرفتن سند، تثبیت مالکیت (70 درصد) است. ضمانت (25 درصد) و دریافت وام (5 درصد) از دیگر دلایل برای گرفتن سند مالکیت بوده است. می توان نتیجه گرفت که عوامل موثر بر گرایش روستاییان به اجرای طرح صدور سند مالکیت اماکن روستایی با حد متوسط تعیین شده دارای تفاوت معناداری است.

اهداف: هدف از این مقاله، بررسی ارائه راه حلی اساسی و جدید برای کنترل مرزهای جمهوری اسلامی ایران در قالب شبکه حسگر بی سیم است. در واقع هدف از پژوهش، بررسی و تبیین کارکردهای شبکه حسگر بی سیم در کنترل مرزهای کشور با استفاده از سه فاکتور ارتعاش، سرعت و میزان فلز در شئی متحرک اعم از انسان یا وسیله نقلیه است.روش: پژوهش حاضر از حیث هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی - تحلیلی است. گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و با مراجعه به منابع معتبر صورت گرفته است. جهت شبیه سازی شبکه حسگر بی سیم از نرم افزار متلب استفاده شده است. درواقع تمام داده ها در متلب به شکل یک ماتریس ذخیره می شوند. این نرم افزار دارای طیف کاربردی گسترده ای شامل سیگنال و پردازش تصویر، طراحی کنترلر، تست و اندازه گیری، شبیه سازی و... است و به عنوان شیوه ای نوین در علم و فناوری، جهت کنترل مطلوب مرزها قابل طرح است.یافته ها / نتایج: یافته های پژوهش نشان می دهد با توجه به ناامنی محیط پیرامونی ایران و لزوم کنترل و مدیریت دقیق مرزهای کشور، استفاده از روش ها، سیاست ها و ابزارهای کنترل کننده، چون احداث دیوار، خاک ریز و سیم خاردار، نصب دوربین ها و ابزارهای اپتیکی و الکترونیکی ضمن دربرداشتن هزینه های فراوان، تاثیر قاطعی نداشته است. در حالی که استفاده از شبکه حسگر بی سیم، ضمن اینکه هزینه های بسیار کمتری نسبت به روش های دیگر دارد، از دقت بالایی برخوردار است و در همه محیط های جغرافیایی، به ویژه مناطق سخت و صعب العبور، کارایی مناسبی جهت مدیریت مرز و کنترل تردد دارد.نتیجه گیری: مرزهای متعدد و متنوع ایران و همسایگان و ویژگی های خاص منطقه از جمله فضای استراتژیک ناامن، ضعف حاکمیت در کشورهای منطقه و بی ثباتی سیاسی و اقتصادی، ناامنی و هجوم پناهندگان و آوارگان و تروریسم گسترش یافته در مجموع شرایطی را فراهم آورده است که چاره ای جز مدیریت و کنترل دقیق مرزهای کشور به خصوص در مرزهای شرقی نیست. مدیریت بهینه مرز مشتمل بر مجموعه اقدامات و طرح های سخت افزاری و نرم افزاری است. استفاده از شبکه حسگر بی سیم در بخش سخت افزاری یکی از روش هایی است که در ضمن هزینه پایین تر نسبت به سایر اقدامات و طرح ها، از دقت بالاتری برخوردار است و می توان از آن برای کاهش هزینه ها و به خصوص تلفات انسانی در بیشتر مرزهای کشور سود جست.

اهداف: هدف از این پژوهش، بررسی بهینه سازی گسترش شهر همدان در جهت حفظ محیط زیست است. بنابراین برنامه ریزی برای بهترین مکان ها جهت توسعه فیزیکی گسترش شهر که کمترین آسیب ها را به کاربری های کشاورزی و محیط زیست ایجاد کند، در زمره اهداف این تحقیق است.روش: نوع تحقیق کاربردی و روش مورداستفاده توصیفی - تحلیلی است. برای بررسی بهینه سازی گسترش اندازه گیری های فضایی شهر از تکنیک های نوین سنجش از دور استفاده شده و تغییرات کاربری اراضی شهر بین سال های 1986 تا 2011، درنظر گرفته شده است.یافته ها / نتایج: بررسی ها نشان دهنده کاهش شدید اراضی کشاورزی و باغات در نتیجه تبدیل آنها به اراضی ساخته شده است. بنابراین با استفاده از مدل AHP، مشخصات اراضی بر اساس نیازهای توسعه شهری به پنج طبقه، از کاملا مناسب تا کاملا نامناسب تقسیم شدند تا گسترش آتی شهر، تنها در اراضی بایر و فاقد پوشش گیاهی که دارای شرایط مناسب جهت توسعه فیزیکی شهر هستند، صورت گرفته است.نتیجه گیری: نتایج حاصل از ارزیابی تصاویر ماهواره ای نشان داد که بیشترین افزایش سطوح کاربری در منطقه شهری همدان طی سال های مذکور، صورت گرفته است. بنابراین زمین های کشاورزی به همراه باغات منطقه بیشترین کاهش ها را نشان دادند. حال اگر این روند گسترش کالبدی شهر ادامه پیدا کند تا سال 2025، مساحتی معادل 720.63 هکتار زمین کشاورزی و پوشش گیاهی تخریب خواهد شد. بنابراین بهترین مکان برای گسترش آتی شهر همدان بیشتر در مناطق شمال غربی و شرق شهر واقع شده اند.

اهداف: گردوغبار پدیده طبیعی اقلیم مناطق خشک و نیمه خشک جهان، خاورمیانه و ایران است. در این مقاله، رفتار زمانی و مکانی این مخاطره طبیعی در شمال شرق ایران با داده ساعتی دید افقی، جهت و سرعت باد 10 ایستگاه سینوپتیک از 1961 تا 2010 بررسی شد.روش: با شاخص دید کمتر از 10 کیلومتر و ثبت کد هواشناسی 06-09 و 30-35 در یک نوبت دیده بانی، روز گردوغبار تعریف گردید. فراوانی ماهانه، فصلی، سالانه، تداوم، درصد وقوع، مسیر ورود و رژیم ساعتی گردوغبار در هر ایستگاه، تعیین شد.یافته ها / نتایج: بیشینه گردوغبار در نواحی شرق، غرب و جنوب خراسان رضوی و ناحیه مرکز تا شمال، کمترین گردوغبار را تجربه می کنند. سرخس، غبارآلوده ترین و قوچان و کاشمر، پاک ترین هوا را دارد و بیشترین تداوم گردوغبار در سرخس و مشهد حادث می گردد. بیشترین ثبت گردوغبار منطقه در ساعت 12 و 15 گرینویج، به جز سرخس که در ساعت 6 است و کمترین گردوغبار منطقه در شب می باشد. مسیر عمده گردوغبار، بیابان ترکمنستان و شرق منطقه با جهت شرقی، شمال و شمال غربی است و در زمستان با ناپایداری هوا و موقعیت سیکلون ها، گردوغبار از غرب می وزند. بنابراین برنامه های موثر روی کانون های ریزگرد شمال شرقی و شرق منطقه، جهت مدیریت ریسک و بحران گردوغبار مفید است.

اهداف: هدف اصلی این مقاله شناسایی و پهنه بندی محدوده منطقه ثامن مشهد از نظر آسیب پذیری شبکه معابر در زمان بروز حوادثی همچون زلزله می باشد.روش: این مطالعه بر اساس هدف، از نوع تحقیقات کاربردی و از نظر ماهیت و روش، از نوع تحقیقات توصیفی - موردی است. بنابراین ابتدا پارامترهای موثر در تعیین کارایی شبکه معابر در زمان بروز بلایایی، همچون زلزله با استفاده از نظرات کارشناسان تعیین گردیدند. سپس برای انتخاب بهینه ترین مسیر جهت تخلیه اضطراری در زلزله های احتمالی، از مدل تحلیل سلسله مراتبی و قابلیت ها و تکنیک های هم پوشانی لایه های اطلاعاتی در نرم افزار Arc GIS استفاده شده است.یافته ها / نتایج: استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی نشان داد که در بین شاخص های مطرح شده، شاخص ویژگی های سازه ای جداره درمجموع از دیگر شاخص ها تاثیرگذاری بیشتری را داشته است. همچنین نتایج حاصل از هم پوشانی شاخص ها نشان می دهد که معابر موجود در شمال منطقه نسبت به بقیه محدوده موردمطالعه، دارای آسیب پذیری بیشتری می باشند و با حرکت از شمال به جنوب منطقه، از میزان آسیب پذیری کاسته می شود.نتیجه گیری: بیشتر معابر این منطقه به لحاظ دارابودن بافت قدیمی و تراکم بالای جمعیتی و ساختار ساختمانی نامناسب، دارای بیشترین آسیب پذیری می باشند. بنابراین نیاز است تا زمان اصلاح شبکه معابر از مسیرهای اصلی منطقه به عنوان بهینه ترین مسیرها که دارای بهترین شرایط برای دسترسی به سایر مناطق هستند، استفاده کرد.

اهداف: هدف اصلی این پژوهش، سنجش میزان اهمیت هر یک از عوامل موثر بر انتخاب مقصد پزشکی از دیدگاه گردشگران داخلی و در پی آن، بررسی نقش عوامل مذکور در توسعه گردشگری پزشکی شهر مشهد است. تفکیک معیارها و عوامل موثر بر توسعه گردشگری پزشکی شهر مشهد و مقایسه دیدگاه های کارشناسان و گردشگران پزشکی داخلی در ارتباط با اولویت بندی این عوامل از دیگر اهداف این پژوهش است.روش: پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر جمع آوری داده ها، توصیفی از نوع پیمایشی است. در این پژوهش، پرسش نامه ای مشتمل بر دو بخش تنظیم گردیده است که در آن، جهت اولویت بندی عوامل موثر بر توسعه گردشگری پزشکی شهر مشهد از دیدگاه گردشگران پزشکی، از آزمون فریدمن و جهت اولویت بندی عوامل مذکور از دید کارشناسان امر، از تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی استفاده شده است.یافته ها و نتایج: بر اساس یافته ها، در اولویت بندی عوامل موثر بر توسعه گردشگری پزشکی شهر مشهد از دیدگاه گردشگران پزشکی و کارشناسان، تفاوت چشمگیری وجود ندارد. در مورد زیرعوامل نیز به غیر از زیرعوامل بخش «تسهیلات و تجهیزات درمانی» (که اولویت ها در بین گروه ها کاملا متفاوت هستند) و دو بخش «تسهیلات مسافرتی و گردشگری» و «مقرون به صرفه بودن هزینه ها» (که اولویت های دو گروه کمی با هم تفاوت دارند) در مابقی بخش ها اولویت بندی زیرعوامل از دیدگاه هر دو گروه، تقریبا شبیه هستند.نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد «تسهیلات و تجهیزات درمانی پیشرفته» و «تخصص و مهارت پزشکان و کارکنان درمانی» مهم ترین عوامل موثر در انتخاب مقصد پزشکی از دیدگاه گردشگران پزشکی و کارشناسان است.

اهداف: یکی از اصول توسعه پایدار شهری، دستیابی عادلانه عموم شهروندان به خدمات شهری موردنیاز است و اصولا این مهم زمانی محقق می شود که اراضی و منابع مختلف شهری، به طور برابر میان واحدهای فضایی و اجتماعی شهر تخصیص یابد؛ موضوعی که تاکنون در اغلب شهرهای ما عینیت بیرونی نداشته و از این رو توزیع نامتناسب خدمات و تسهیلات عمومی در سطح محلات و نواحی شهرها یکی از نمادهای بارز ناپایداری شهری قلمداد می شود. هدف کلی این پژوهش، بررسی و تحلیل وضع موجود توزیع فضایی کاربری های اساسی خدمات شهری نواحی شش گانه شهر بوشهر بر اساس جمعیت، مساحت و سرانه کاربری های مذکور با استفاده از مدل ها و روش های مناسب می باشد.روش: تحقیق حاضر از نوع توصیفی - تحلیلی است که از خدمات عمومی 6 ناحیه شهر بوشهر صورت پذیرفته است. داده ها و اطلاعات موردنیاز از منابع کتابخانه ای به ویژه از طرح جامع و تفصیلی شهر بوشهر جمع آوری شده است. جهت بررسی، تحلیل و مقایسه توزیع کاربری های خدماتی موردنظر، سه مدل امتیاز استانداردشده، ضریب مکانی و ویکور به تفکیک و سپس به صورت ترکیبی برای رتبه بندی آنها در سطح نواحی به کار گرفته شده است.یافته ها / نتایج: نتایج نهایی پژوهش نشان می دهد که بر اساس تمامی روش ها، خدمات عمومی به طور عادلانه در بین نواحی شهر بوشهر توزیع نشده است و در بین 6 ناحیه، ناحیه 2 با کمترین جمعیت ساکن نسبت به سایر نواحی، از بیشترین خدمات شهری برخوردار می باشد. از جمله مهم ترین دلایل تمرکز خدمات در ناحیه 2 را می توان منطبق بودن بخشی از این ناحیه با بخش مرکزی تجاری شهر دانست.نتیجه گیری: از نتایج ناموزونی در توزیع خدمات در 6 ناحیه بوشهر، انجام سفرهای درون شهری گاهی شدید به سوی نواحی برخوردار می باشد. ازاین رو لازم است در مدیریت و برنامه ریزی شهری به مقوله عدالت فضایی در توزیع خدمات اساسی شهری، به مولفه مهم جمعیت و نیازهای آن توجه ویژه به عمل آید.

اهداف: در این پژوهش به بررسی میزان فرسایش خاک و بار رسوب حوضه آبریز قلعه چای با استفاده از مدل تجربی RUSLE در محیط (GIS) پرداخته شده است.روش: برای دست یافتن به هدف تحقیق، از مدل تجربی RUSLE در محیط GIS که شامل عامل فرسایندگی باران، عامل فرسایش پذیری خاک، عامل توپوگرافی و پوشش گیاهی است، استفاده شد و اسناد و مدارک مختلفی، ازجمله نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی، خاک شناسی، کاربری اراضی، پوشش گیاهی، آمارهای مختلف مربوط به ایستگاه های باران سنجی و مدل ارتفاعی رقومی به عنوان ابزار تحقیق مورد استفاده قرار گرفت.یافته ها / نتایج: نتایج و رسوب کل برآورد شده در روش USDA، قابلیت تلفیق مدل RUSLE و GIS را در برآورد میزان فرسایش و بار رسوب نشان می دهد.نتیجه گیری: بررسی نقشه خطر فرسایش خاک نشان می دهد که میزان خطر فرسایش خاک در سطح دشت، از صفر تا 2.225 بر حسب تن در هکتار در سال متغیر است و منطقه مورد مطالعه، جزو طبقه فرسایشی خیلی کم تا کم قرار داشت و حداکثر بار رسوب 0.64 تن در هکتار در سال برآورد شد.

اهداف: هدف از این پژوهش بررسی میزان برخورداری از امکانات در بین روستاهای بالای 100 نفر در دشت اشنویه است که ارزیابی از سطح برخورداری امکانات در بین روستاهای محدوده مورد مطالعه صورت گیرد. بنابراین ارزیابی روستاها که تا چه اندازه از سطح توسعه برخوردار هستند، از زمره اهداف این تحقیق است.روش: نوع تحقیق کاربردی، روش مورداستفاده توصیفی - تحلیلی و گردآوری داده ها کتابخانه ای و میدانی است. بدین منظور، در ابتدا شاخص های مختلف برخورداری، شامل شاخص های اقتصادی، زیربنایی، اجتماعی، فرهنگی، و بهداشتی - درمانی از سالنامه آماری فرهنگ آبادی ها استخراج شد. سپس ماتریسی از داده ها با 35 ردیف (روستاها) و 22 ستون (متغیرها) تنظیم شد. در ادامه، با استفاده از سه تکنیک آماری تحلیل عاملی، آنالیز تاکسونومی عددی و تحلیل سلسله مراتبی سطح برخورداری روستاهای مذکور از نظر برخورداری امکانات مختلف ارزیابی شدند و سپس پردازش داده ها در نرم افزارهای SPSS،Idrisi وExpert Choices  انجام شد.یافته ها / نتایج: بررسی های حاصل از تحلیل عاملی نشان داد که روستاهای واقع در طبقه اول، شامل امیرآباد، تاچین آباد و نلیوان بیشترین برخورداری و هماهنگی را باهم دارند و روستاهای واقع در طبقه چهارم شامل 18 روستا (51 درصد از کل روستاها) کمترین میزان برخورداری را دارند. بر اساس روش آنالیز تاکسونومی، روستاهای امیرآباد، تاچین آباد و نلیوان به ترتیب با ضرایب (0.382، 0.379 و 0.291)، بیشترین نزدیکی و هماهنگی را با هم دارند و روستاهای پلیه، دوآب و سردره، کمترین میزان برخورداری را داشتند. همچنین با استفاده از روش AHP نیز مشخص شد که روستاهای پلیه، دوآب و سردره کمترین میزان برخورداری را دارند.نتیجه گیری: نتایج حاصل از مقایسه تطبیقی نشان داد که هر سه روش آماری مذکور، با تفاوت اندکی سه روستای نسبتا برخوردار را در یک گروه جداگانه طبقه بندی کردند، اما در تعداد اعضای سایر طبقات تفاوت هایی وجود داشت. روش تحلیل عاملی واقعیت موجود در روستاهای مشابه را بهتر مشخص کرد و نسبت به دو روش دیگر، نتایج دقیق تری را نشان داد. بنابراین برای برنامه ریزی و مدیریت توسعه مناطق روستایی پیشنهاد شد. درنتیجه فرض اول محقق پذیرفته نشد، اما از طرف دیگر با توجه به اینکه 8 روستای نزدیک شهر (23 درصد از کل روستاها) جزو اعضای طبقه کم برخوردارترین روستاها قرار گرفتند، فرض دوم هم نیز پذیرفته نشد.

اهداف: پیاده روی شهروندان در همه شهرها به طور اعم و در جوامع درحال توسعه به طور اخص با مشکلات و تنگناهای متعددی روبه رو بوده و از ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، مدیریتی و... قابل مطالعه است. در این میان برخی از این ابعاد از سهم بیشتری در کاهش اشتیاق شهروندان به پیاده روی در فضاهای شهری برخوردارند. پژوهش حاضر قصد دارد تنگناهای پیاده روی شهروندان شهر رشت را با استفاده از تئوری بنیانی مورد مطالعه قرار دهد.روش: در این پژوهش با استفاده از روش کیفی، تنگناهای پیاده روی شهروندان شهر رشت با به کارگیری تئوری بنیانی موردمطالعه قرار گرفته است. بر اساس روش نمونه گیری هدفمند و نظری، 43 نفر از شهروندان به عنوان نمونه انتخاب شدند. تکنیک های به کارگرفته شده برای گردآوری داده ها و اطلاعات لازم، بر مصاحبه نیمه ساختاریافته و مشاهدات میدانی تمرکز یافتند.یافته ها / نتایج: مصاحبه ها تا جایی پیش رفتند که مرحله اشباع تئوریک حاصل شد. بر مبنای نظریه بنیانی، داده ها در سه مرحله کدگذاری تحلیل شدند و نتایج حاصل از آن، استخراج 7 مقوله هسته ای شامل عوامل تاثیرگذار اجتماعی و فرهنگی، کالبدی، فردی، طبیعی، مدیریتی، امکانات و قوانین می باشد.نتیجه گیری: تنگناهای اساسی پیاده روی شهروندان در شهر رشت، تحت تاثیر عوامل مختلف اجتماعی، فرهنگی، کالبدی، فردی، طبیعی، مدیریتی، امکانات و قوانین به وجود آمده است. تمامی این عوامل در دو گروه زمینه های موثر بر پیاده روی و شرایط مداخله گر قابل مطالعه هستند که در گروه نخست، ویژگی های شهر و شهروندان و در گروه دوم، شرایطی که در عدم تمایل شهروندان به پیاده روی نقش داشته اند، قرار می گیرد.

اهداف: هدف اصلی از پژوهش حاضر سنجش وضعیت امنیت غذایی و تبیین عوامل موثر بر آن در بین کشاورزان کشور است که به صورت موردی در بخش مرکزی شهرستان روانسر انجام شده است.روش: پژوهش کاربردی حاضر با روش توصیفی - تحلیلی تدوین گردیده است که در آن ابزار اصلی جهت گردآوری داده ها، ترکیبی از پرسش نامه های استاندارد امنیت غذایی وزارت کشاورزی آمریکا و پرسش نامه محقق ساخته بوده است.یافته ها / نتایج: یافته های پژوهش نشان داد 21.1 درصد افراد موردمطالعه دارای امنیت غذایی و 78.9 درصد، در حال تجربه درجات مختلف ناامنی غذایی (بدون گرسنگی، با گرسنگی متوسط و با گرسنگی شدید) هستند. نتایج رگرسیون چندمتغیره نشان داد 75.4 درصد از واریانس متغیر وابسته پژوهش، به واسطه اثرات متغیرهای مستقل پژوهش تبیین شده است که این متغیرها به ترتیب اهمیت عبارت اند از: کیفیت زمین، دسترسی به اعتبارات، مالکیت منابع سرمایه ای، پایگاه اقتصادی اجتماعی، بعد خانوار و پیشامدهای اقتضایی. دراین میان دو متغیر بعد خانوار و پیشامدهای اقتضائی، به ترتیب با ضرایب -0.143 و -0.135 دارای اثر منفی بر امنیت غذایی کشاورزان بوده اند.نتیجه گیری: امنیت غذایی در میان تولیدکنندگان اصلی مواد غذایی کشور (کشاورزان) در وضعیت بحرانی قرار دارد و درراستای رفع این محدودیت، توجه به تعیین کننده های شناسایی شده در پژوهش حاضر، از ضروریات می باشد.