گنجینه اسناد
سال:1391 | دوره:22 | شماره:1 (پیاپی 85) |تعداد مقالات:7

هدف: هدف از این مقاله بررسی جایگاه نهاد وزارت در طول تاریخ ایران دوره اسلامی و تعیین مولفه های شاخص گفتمان وزارت محور در قرون میانه ایران تا روی کار آمدن تیموریان است.روش/ رویکرد: این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی تاریخی و بر پایه منابع کتابخانه ای به تبیین این مساله پرداخته است.یافته ها و نتایج: طبق یافته های به دست آمده جایگاه وزارت در طول تاریخ ایران اسلامی علی رغم فراز و نشیب های بسیار در عرصه سیاسی، از منزلت ویژه ای برخوردار بوده است و در اندیشه سیاسی اسلام نیز به جایگاه نهاد وزارت و نقش وزیر تاکید شده است. این مساله خود زمینه ساز ظهور گفتمانی در منابع اسلامی شده که می توان آن را گفتمان وزارت محور نامید که مهم ترین مولفه های آن، خرد ملک داری و هنر نویسندگی است.

هدف: هدف پژوهش حاضر، بررسی اختلافات ارضی ایران و ترکیه در دوره رضا شاه و چگونگی رفع آنهاست.روش/ رویکرد پژوهش: این مقاله، با روش توصیفی- تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانه ای و آرشیوی و با رویکرد تاریخی به بررسی اختلافات ارضی میان ایران و ترکیه می پردازد.یافته ها و نتایج پژوهش: یافته های این تحقیق بر اساس روش تاریخی، گویای آن است که دو حکومت جمهوری ترکیه و رضاشاه، بنا به پیروی از سیاست خارجی صلح آمیز خود، با انعقاد سه معاهده ودادیه و تامینیه؟ (1305 /1926)، عهدنامه مرزی (1310/ 1932)، و اصلاح خط مرزی (1316/ 1937) کلیه اختلافات ارضی خود را حل و فصل نمودند.

هدف: هدف اصلی پژوهش حاضر، علاوه بر تبیین ویژگی های اسناد دیوانی دوره تیموری (قرن نهم قمری)، بررسی نقش و اهمیت این اسناد در شناخت ساختار قدرت و نظام دیوان سالاری تیموریان است.جامعه آماری: جامعه مورد بررسی، کلیه اسناد دیوانی صادرشده از جانب شاهان تیموری (سلطانیات) است که اصل سند در حال حاضر در آرشیوها یا موزه های کشورهای مختلف نگهداری می شود.روش/ رویکرد پژوهش: شناسایی و گردآوری اسناد مورد نظر این پژوهش در سراسر جهان، به روش کتابخانه ای و مراجعه به آرشیوهای مختلف صورت گرفته است. تجزیه و تحلیل داده ها نیز با استفاده از روش تحقیق تاریخی مبتنی بر متون معتبر انجام پذیرفته است.یافته های پژوهش: از دوره تیموری- با وجود متون تاریخی متعدد و معتبر- اسنادی که اصل آنها به دست ما رسیده باشد، محدود و انگشت شمار است. این تحقیق نشان می دهد که علاوه بر 9 سندی که تاکنون از این دوره شناخته شده، دو سند نیز در آرشیو ملی افغانستان نگهداری می شود که مربوط به سلطان حسین بایقرا، آخرین زمامدار تیموری است. باوجود مشابهت های کلی، اسناد متعلق به دوره تیموریان را در مقاطع مختلف، با توجه به زمان و مکان صدور سند، می توان مورد بررسی قرار داد، به ویژه، فرمان های صادره از جانب شاهرخ، که همگی به فاصله یک سال صادر شده و مکان صدور آنها مربوط به غرب ایران است.نتیجه گیری: تعداد اسناد اصل برجای مانده از دوره تیموری، بازگوکننده نکات مهمی از تاریخ سیاسی- اجتماعی زمان خود است، هرچند تعداد آنها انگشت شمار است و موجب شده کماکان ناگفته های زیادی در خصوص ساختار دیوانی و نظام دیوان سالاری این عصر وجود داشته باشد. نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد که اسناد موجود حکایت از ساختاری خاص دارد که در پرتو آن می توان رابطه بین شاه، شاهزاده، و خان مغول در عصر تیمور را بررسی کرد. در عصر شاهرخ نیز وابستگی های مکانی و زمانی صدور اسناد را باید با توجه به حوادث و رویدادهای ثبت شده در متون تاریخی مورد توجه قرار داد.

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی و عوامل تاریخی از بین رفتن اسناد دیوانی دوره های نخستین اسلامی و بررسی پیامدهای آن در پژوهش های مربوط به آن دوره است.رویکرد پژوهش: این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانه ای و آرشیوی و با رویکرد تاریخی به بررسی فقدان اسناد دیوانی در سده های نخستین اسلامی می پردازد.یافته و نتایج: یافته ها نشان می دهند که عواملی مانند: فقدان آرشیو به معنای واقعی آن، عدم توجه به اسناد دیوانی به عنوان منبعی برای آگاهی های تاریخی، از بین بردن عمدی اسناد، عدم توجه به اسناد باقی مانده از دوره ها و دولت های پیشین، جنگ ها و شورش های داخلی جهان اسلام، حمله های نظامی ویرانگر بیگانگان به سرزمین های اسلامی، دولتی و سیاسی بودن نهادهای حافظ اسناد دیوانی، ناپایداری دولت های اسلامی و عدم وجود امکانات مناسب و بلایای طبیعی، باعث از میان رفتن اسناد در سده های نخستین اسلامی شده است و در نتیجه نظریه ها، قضاوت ها و داوری های تاریخ پژوهان درباره مسائل مختلف آن دوره به شدت تحت تاثیر قرار گرفته است.بنابراین اهمیت و ضرورت توجه به گردآوری، حفظ و نگهداری اسناد اداری کنونی برای بهره مندی آیندگان مورد تایید قرار می گیرد.

هدف: پژوهش حاضر، درصدد بررسی سیاست مجموعه سازی آرشیوهای وب ملی کشورهای منتخب (استرالیا، سوئد، فرانسه، زلاندنو و بریتانیا)، به منظور ارائه سیاهه پیشنهادی برای مجموعه سازی آرشیوهای وب ملی است.روش/ رویکرد پژوهش: برای بررسی مفاهیم، از روش کتابخانه ای و مطالعه منابع و متون استفاده شد. در ادامه، با مطالعه وبگاه آرشیوهای وب ملی کشورهای منتخب و مکاتبه با دست اندرکاران مربوط، سیاست های مجموعه سازی منابع وب در آرشیوهای مذکور گردآوری و بر اساس تحلیل محتوای هر یک از سیاست های مجموعه سازی، سیاهه ای منسجم و جامع ارائه شد.یافته های پژوهش: آرشیوهای وب مورد مطالعه، از لحاظ معیارهای مجموعه سازی منابع، متفاوت اند: آرشیو وب پاندورا، 101 معیار، آرشیو وب کالچرارو 3، 17 معیار، آرشیو وب زلاندنو، 21 معیار، آرشیو وب کتابخانه ملی فرانسه، 15 معیار و آرشیو وب بریتانیا، 19 معیار را در مجموعه سازی خود به کارگرفته اند.نتیجه گیری: معیارهای مجموعه سازی به دست آمده از بررسی سیاست های مجموعه سازی آشیوهای وب ملی کشورهای منتخب، به صورت سیاهه ای متشکل از 8 عامل (عوامل کلی انتخاب انتشارات پیوسته، انواع انتشارات، عنوان، اولویت بندی نسخه های چندگانه، مسائل قانونی، استثناها، اصول کلی انتخاب، و وارسی کل دامنه)، 32 ملاک، و 107 نشانگر برای آرشیوهای وب ملی تعیین گردید.

اهداف پژوهش: هدف اصلی پژوهش حاضر، آگاهی از وضعیت نمایه سازی منابع دیداری-شنیداری در مراکز آرشیوی شهر تهران و بررسی کارآیی آن از دیدگاه کاربران است.روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر، به روش پیمایشی تحلیلی انجام شده و جامعه مورد مطالعه شامل دو گروه است:1) نمایه سازان مراکز آرشیوی دیداری-شنیداری شهر تهران که به روش سرشماری انتخاب شده و جمعا 55 نفر هستند، و 2) کاربران مراجعه کننده به این مراکز در مدت یک ماه که 71 نفر هستند. برای گردآوری اطلاعات از دو پرسشنامه مجزا برای نمایه سازان و کاربران استفاده شد و نتایج به دست آمده به کمک آمار توصیفی واستنباطی و نرم افزار اس. پی. اس. اس. تجزیه و تحلیل شد.یافته های پژوهش: آشنایی بیش از نیمی از نمایه سازان با اصول نمایه سازی در (حد مطلوب) است. اما آشنایی آنها با واژگان و زبان تخصصی کاربرانشان کمتر از (حد مطلوب) است. همچنین، ابزارهای استانداردسازی، به طور کامل، پاسخگوی نیازهای نمایه سازان نیست. کاربران خواستار ارتقای قابلیت های جست وجو در نرم افزار و همخوانی نمایه ها با واژگان تخصصی خود هستند. بین استفاده از نمایه ها در مراکز مختلف از دید نمایه سازان و کاربران تفاوت معنا داری وجود ندارد.نتیجه گیری: فرضیه پژوهش، مبنی بر وجود تفاوت معنا دار بین میانگین میزان استفاده از نمایه ها در مراکز مورد بررسی تایید نشد. فرضیه پژوهش، مبنی بر وجود تفاوت میان نظر کاربران و نمایه سازان درباره کارآیی نمایه ها تایید شد.طبق فرضیه پژوهش، بین وضعیت نمایه سازی منابع دیداری -شنیداری در مراکز آرشیوی و کارآیی این خدمات از دید کاربران رابطه معنا داری وجود دارد و هر چه این وضعیت مطلوب تر باشد کارآیی نمایه ها نیز از دید کاربران بیشتر می شود. مشکلاتی اعم از نبود ابزار مناسب نمایه سازی، نبود خط مشی مدون، و عدم تناسب حجم کار با تعداد نیروی انسانی در روند نمایه سازی منابع دیداری -شنیداری وجود دارد که موجب بروز کاستی هایی در کیفیت نمایه ها می شود.

یکی از مشکلاتی که موزه ها و آرشیوها با آن روبه رو هستند، روش استاندارد قاب کردن آثار کاغذی تک برگ است. حفاظت و نگهداری آثار کاغذی تک برگی که نیاز به قاب دارند، و تنوع عمل قاب کردن آنها در موزه ها و کتابخانه ها فعالیتی تخصصی محسوب می شود. از این رو، پژوهش حاضر، به مطالعه در حوزه، مواد مناسب، و روش استاندارد قاب کردن آثار کاغذی تک برگ پرداخته است.هدف پژوهش: هدف پژوهش حاضر، حفاظت بهینه آثار کاغذی، از طریق ایجاد ریزاقلیم محیطی (ساخت قاب استاندارد)، به عنوان یکی از مهم ترین رویکردهای مدیریت شرایط محیطی در موزه ها و آرشیوهاست.فرضیه تحقیق: شیوه ساخت و نوع مواد مورد استفاده در ساخت قاب، با حفاظت بهینه اثر و مدیریت شرایط محیطی در موزه ها و آرشیوها ارتباط مستقیم دارد.روش/ رویکرد پژوهش: این تحقیق از نوع تحلیلی و مقایسه ای است و برای دستیابی به یافته های تحقیق از مطالعات آزمایشگاهی از نوع تجزیه دستگاهی و نیز مطالعات میدانی و کتابخانه ای بهره جسته شد.یافته های تحقیق: یافته های پژوهش نشان می دهد که نه تنها مواد مورد استفاده در ساخت قاب با حفاظت بهینه، ارتباط مستقیم دارد، بلکه روش ساخت قاب نیز در این امر موثر است.