تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران
سال:1395 | دوره:32 | شماره:1 (پیاپی 75) |تعداد مقالات:20

مرزه ها گیاهان یک ساله یا چندساله معطر از خانواده نعنا هستند که قسمت های سبز آن ها به صورت خوراکی و اسانس آن ها به فراوانی در صنایع غذایی و دارویی استفاده می شود. مرزه رشینگری (Satureja rechingeri Jamzad) یکی از گونه های انحصاری جنس مرزه در ایران است که در استان ایلام به صورت خودرو می روید. در این تحقیق به منظور زراعی کردن این گونه و بررسی کمیت و کیفیت اسانس آن در حالت زراعی، ابتدا بذر شش توده از این گونه از رویشگاه های طبیعی در استان ایلام جمع آوری شده و در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی، در سه تکرار کشت شدند. به منظور بررسی و مقایسه کمی و کیفی اسانس این توده ها، سرشاخه های گلدار آنها، طی سه سال متوالی پس از کشت جمع آوری شدند و پس از خشک شدن در محیط آزمایشگاه به روش تقطیر با آب مورد اسانس گیری قرار گرفتند. ضمن محاسبه بازده اسانس، ترکیب های تشکیل دهنده اسانس ها با استفاده از کروماتوگرافی گازی تجزیه ای (GC) و گاز کروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی (GS-MS) و محاسبه شاخص بازداری مورد اندازه گیری و شناسایی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بازده اسانس چهار جمعیت از شش جمعیت مورد بررسی در سه سال پس از کشت دارای یک روند افزایشی بوده و در سال سوم به 4.8% تا 6% رسید. ترکیب عمده اسانس همه جمعیت ها در سه سال متوالی پس از کاشت، کارواکرول بود که بین 80% تا 88% اسانس را در گیاهان دو و سه ساله به خود اختصاص داد. بر اساس این نتایج و بهبود بازده اسانس در نمونه های کشت شده نسبت به نمونه های خودرو و همچنین حفظ کیفیت اسانس با توجه به مقدار بالای کارواکرول، می توان کشت و توسعه مرزه رشینگری را در شرایط زراعی محل اجرای تحقیق و شرایط مشابه توصیه کرد.

زعفران از جمله گیاهانیست که ازدیاد آن از طریق پیاز انجام می شود. پس از پایان عمر مفید گلدهی مزرعه زعفران، باید پیازها از خاک خارج شده و پس از درجه بندی در مزرعه جدید کشت شوند. بررسی و تعیین شرایط مناسب بسته بندی و نگهداری پیازها می تواند از تحلیل رفتن قوه نامیه کاسته و همچنین کیفیت پیاز را در حد مطلوب برای کشت مجدد حفظ نماید. در این تحقیق به منظور تعیین مناسب ترین شرایط نگهداری پیازهای زعفران، اثر نوع بسته بندی، دما و زمان نگهداری بر میزان ضایعات پیازها، تغییرات خصوصیات فیزیکی (رطوبت، جرم مخصوص)، خصوصیات مکانیکی (نیرو و انرژی مورد نیاز برای شکست در بارگذاری شبه استاتیکی) در قالب آزمایش فاکتوریل با پایه طرح کاملا تصادفی بررسی شد. نوع بسته بندی، دمای انبار و زمان نگهداری تاثیر معنی داری در سطح احتمال 1% بر ضایعات و همچنین درصد کاهش وزن پیازهای زعفران داشت. به طوری که با افزایش زمان نگهداری پیازهای زعفران از یک ماه به سه ماه، درصد ضایعات و کاهش وزن مربوط به از دست دادن رطوبت افزایش یافت. البته کمترین و بیشترین میزان ضایعات به ترتیب در بسته بندی نوع توری و نایلون مشاهده شد. به نحوی که نگهداری پیازهای زعفران در دمای 10 درجه سانتی گراد و استفاده از توری برای بسته بندی آن، علاوه بر کاهش ضایعات موجب حفظ بهتر رطوبت بافت پیاز گردید.

پسیل معمولی پسته با نام علمی Agonoscena pistaciae Burkhardt and Lauterer (Hem.: Aphalaridae)، به عنوان یکی از مهمترین آفات باغ های پسته ایران شناخته شده است. روش های مختلفی مثل استفاده از آفت کش ها برای کنترل این آفت استفاده شده است، اما به دلیل خطرات زیست محیطی و محافظت از منابع طبیعی به خصوص در مدیریت سیستم های آب و خاک و استفاده از زنجیره غذایی استفاده از روش های دیگر ضروریست. در سال های اخیر، استفاده از عصاره های گیاهی به دلیل خواص حشره کشی که دارند برای کنترل آفات مورد توجه قرار گرفته اند. در این تحقیق تاثیر عصاره های اتانولی گیاه آویشن، رزماری، کرچک و تلخه بیان روی سن پنجم پورگی پسیل در دمای 26±2°C و رطوبت نسبی %65±5 و دوره نوری 16: 8 (روشنایی: تاریکی) ارزیابی شد. در آزمایش های زیست سنجی دیسک های برگی در غلظت های مختلف عصاره ها با استفاده از برج پاشش روی پوره های سن پنجم پسیل پسته پاشیده شد و آب مقطر و اتانول به عنوان شاهد مورد استفاده قرار گرفت و 36 و 72 ساعت بعد از تیمار کردن مرگ و میر محاسبه شد. این آزمایش در قالب طرح کامل تصادفی با 3 تکرار برای هر تیمار انجام شد. غلظت کشنده 50% برای عصاره های آویشن، رزماری، کرچک، گل تلخه بیان و برگ تلخه بیان در 36 ساعت پس از تیمار به ترتیب 386.642، 322.207، 314.338، 25.127 و 94.367 گرم بر لیتر) محاسبه شد. بر اساس این نتایج عصاره گل و برگ گیاه تلخه بیان در مقایسه با سایر عصاره ها روی آفت موثرتر است و می تواند به عنوان گزینه پیشنهادی از میان عصاره های بررسی شده مورد توجه قرار گیرد.

تنش شوری یکی از تنش های عمده غیرزیستی است که اثرات زیان آوری بر تولید و کیفیت گیاهان می گذارد. آزمایشی به منظور بررسی اثرات کاربرد عنصر روی به عنوان تعدیل کننده تنش شوری بر آنتی اکسیدانت ها، پروتئین، اسیدآمینه پرولین و رشد گیاه دارویی پریوش (Catharanthus roseus (L.) G. Don.) در پاییز 1391 در دانشگاه اراک انجام شد. گیاهان 49 روزه با غلظت های مختلف کلریدسدیم (0، 35، 70 و 100 میلی مولار) به تنهایی و همراه با غلظت های مختلف سولفات روی (0، 5 و 10 میکرومولار) به مدت 21 روز تیمار شدند. سپس درصد بازدارندگی رادیکال دی فنیل-2-پیکریل هیدرازیل DPPH، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت سوپراکسید دیسموتاز، کاتالاز و گایاکول پراکسیداز، مقدار پرولین و پروتئین و شاخص های رشد اندازه گیری شد. نتایج نشان دادند که کاربرد سولفات روی ارتفاع بخش هوایی، عمق ریشه، وزن تر و خشک ریشه و بخش هوایی را در همه تیمارهای شوری بهبود بخشید. در نتیجه تنش شوری، درصد بازدارندگی رادیکال DPPH، فعالیت سوپراکسید دیسموتاز، کاتالاز و گایاکول پراکسیداز و نیز محتوای پرولین به ترتیب 348.5%، 475.6%، 172.7%، 200% و 364% افزایش یافت، ولی محتوای پروتئین 33% کاهش یافت. کاربرد روی محتوای پروتئین را در تیمارهای شوری تا 16% بهبود بخشید و محتوای پرولین را در آنها تا 36% کاهش داد. فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت در گیاهان تیمار شده با NaCl+Zn نسبت به آنهایی که تنها با NaCl یا Zn تیمار شده بودند به طور معنی داری افزایش یافت. این نتایج از اثرات مثبت کاربرد عنصر روی بر سیستم دفاع آنتی اکسیدانتی پریوش تحت تنش شوری حمایت می کند. عنصر روی می تواند به عنوان پاک کننده گونه های اکسیژنی واکنش گر به منظور کاهش آسیب غشاهای زیستی تحت تنش شوری عمل کند.

به منظور بررسی اثر کودهای میکوریزا (Glomus mosseae و G. intraradieces)، شبه میکوریزا (Piriformospora indica) و ورمی کمپوست بر برخی از عناصر بادرنجبویه (Melissa officinalis L.)، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در مجتمع تحقیقات البرز، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور در سال 1391 اجرا شد. تیمارهای مورد استفاده شامل کاربرد ورمی کمپوست در 3 سطح (صفر، 5 و 10 تن در هکتار) و تلقیح نشاء با کودهای زیستی در 4 سطح (بدون تلقیح، تلقیح با میکوریزا، تلقیح با شبه میکوریزا و تلقیح با میکوریزا+ شبه میکوریزا) بودند. نتایج نشان داد که اثر ورمی کمپوست و کود زیستی بر پتاسیم، فسفر، کلسیم، منیزیم، آهن، روی، منگنز و مس در سطح 1% معنی دار بود. اثر ورمی کمپوست بر میزان آهن جذبی در سطح 1% معنی دار بود. تجزیه واریانس اثر متقابل تیمارها بر عناصر فسفر، کلسیم، منیزیم، آهن، روی، منگنز و مس در سطح 1% معنی دار نشان داد. مقایسه میانگین اثرات ساده نشان داد که در تیمار مصرف 10 تن در هکتار ورمی کمپوست مقدار نیتروژن (2.83%) و پتاسیم (%1.66) بادرنجبویه بیشترین بود. بیشترین مقدار فسفر این گیاه (0.53%) متعلق به تیمار مصرف مایکوریزا بود. مقایسه میانگین اثر متقابل تیمارها نشان داد که بادرنجبویه با مصرف مایکوریزا به همراه 10 تن در هکتار ورمی کمپوست بیشترین میزان فسفر را داشت. حداکثر کلسیم (0.77%) در تیمار مصرف 5 تن ورمی کمپوست×عدم مصرف کود زیستی مشاهده شد. حداکثر منیزیم (0.6%) را تیمارهای عدم مصرف ورمی کمپوست×مایکوریزا و 10 تن ورمی کمپوست×مایکوریزا داشتند. بیشترین مقدار آهن (925.2 ppm) را تیمار 5 تن ورمی کمپوست×مایکوریزا نشان داد. نتایج این تحقیق نشان داد که استفاده از مایکوریزا و 10 تن در هکتار ورمی کمپوست و یا مایکوریزا به همراه 5 تن کود ورمی کمپوست موجب افزایش جذب بیشتر عناصر در گیاه دارویی بادرنجبویه شد.

داروهای گیاهی به دلیل طبیعی بودن ترکیب های سالمی هستند ولی عوارض سوئی به دنبال استفاده بی رویه از آنها اتفاق می افتد. هدف این پژوهش ارزیابی سمیت حاد و فعالیت آنتی اکسیدانی اسانس ترخون (Artemisia dracunculus L.) می باشد. اسانس ترخون توسط دستگاه کلونجر با روش تقطیر با آب استخراج شد. تمام پروتکل های آزمایش برای اسانس تازه و اسانس کهنه که به مدت سه ماه در شرایط آزمایشگاهی نگهداری شده بود، انجام گردید. میزان LD50 بر اساس روش لورک و با روش آنالیز احتمال و Maximum Likelihood با استفاده از نرم افزار MINITAB تعیین شد. برای بررسی مسمومیت حاد و تغییرات رفتاری ایجادشده از دوزهای10 (mg/kg) ، 100، 2900، 1600، 1000 و 5000 اسانس (به روش خوراکی و تزریق داخل صفاقی) استفاده گردید. فعالیت آنتی اکسیدانی اسانس دوزهای مختلف (1-32 mg/ml)، با بهره گیری از دو روش DPPH و ABTS ارزیابی شد. مقدار LD50 برای اسانس ترخون تازه و کهنه در روش خوراکی به ترتیب بیشتر از 5 g/kg و 3801.33 mg/kg وزن بدن بود. با تزریق داخل صفاقی مقدار LD50 برای اسانس تازه و اسانس کهنه به ترتیب 4810.06 و 3013.33 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن تعیین شد. اسانس تازه فعالیت آنتی اکسیدانی قوی تری را در مقایسه با اسانس کهنه در هر دو روش ارزیابی نشان داد. یافته های اولیه این تحقیق نشان می دهد که اسانس این گیاه غیرسمی بوده و دارای ترکیب های آنتی اکسیدانتی است که موید استفاده از این گیاه در طب سنتی می باشد.

به منظور بررسی اثر منگنز و سالیسیلیک اسید در سه زمان مختلف بر فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی، پرولین و قندهای محلول، رنگریزه های فتوسنتزی و اسانس گیاه دارویی نعناع فلفلی (Mentha piperita L.)، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه زابل اجرا شد. نمونه گیاهی در سه زمان 1، 3 و 5 روز بعد از محلول پاشی با تیمارهای منگنز (500 میکرومولار) و سالیسیلیک اسید (1 میلی مولار) برداشت شدند. نتایج نشان داد که تنش منگنز اثر معنی داری بر میزان فعالیت آنزیم اسکوربات پراکسیداز و محتوای پرولین برگ های گیاه نعناع فلفلی در هر سه زمان داشت. محتوای پرولین و قندهای محلول تحت تنش منگنز و سالیسیلیک اسید در طول سه زمان نسبت به تیمار شاهد افزایش معنی دار داشتند. از طرفی کاهش معنی داری در رنگریزه های فتوسنتزی تحت تنش منگنز مشاهده نشد. همچنین میزان اسانس در برگ های نعناع فلفلی، در تیمارهای منگنز و سالیسیلیک اسید افزایش یافت، البته این افزایش تحت تیمار سالیسیلیک اسید بیشتر بود. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن بود که افزایش فعالیت آنزیم APX و محتوای پرولین، پاسخ های فیزیولوژیک گیاه نعناع فلفلی در مقابل تنش اکسیداتیو ناشی از منگنز بودند و سالیسیلیک اسید به عنوان یک تنظیم کننده رشد در تعدیل میزان اثرات تنش منگنز بر گیاه نعناع فلفلی، نقش موثری داشت.

شاهدانه ایرانی (Cannabis sativa L.) گیاهی دارویی متعلق به خانواده Cannabinaceae است که ترکیب های متنوعی از متابولیت های ثانویه را تولید می کند. این تحقیق به منظور بهینه سازی باززایی مستقیم و غیرمستقیم این گیاه در شرایط in vitro انجام شد. ریزنمونه های برگ و هیپوکوتیل از گیاهچه های استریل جداسازی شده و محیط کشت های حاوی BA (0.1، 0.2، 0.5، 1، 2، 3 میلی گرم در لیتر) به تنهایی یا در ترکیب با 0.5 میلی گرم در لیتر IBA و TDZ (1، 0.2، 0.5، 1، 2، 3 میلی گرم در لیتر) به تنهایی یا در ترکیب با 0.5 میلی گرم در لیتر IBA کشت شدند. عکس العمل ریزنمونه ها در همه محیط های کشت مورد استفاده، تولید کالوس بود. هیچگونه باززایی مستقیم در ریزنمونه ها مشاهده نشد و در ریزنمونه هیپوکوتیل باززایی غیرمستقیم در سطوح مختلف هورمونی BA اتفاق افتاد. بیشترین حجم کالوس تولیدشده، در غلظت 2 میلی گرم در لیتر TDZ به همراه 0.5 میلی گرم در لیتر IBA در ریزنمونه برگ بدست آمد. بیشترین وزن تر و خشک کالوس تولیدشده مربوط به ریزنمونه برگ در تیمار هورمونی 1 میلی گرم در لیتر TDZ به همراه 0.5 میلی گرم در لیتر IBA بود. تیمار هورمونی 0.5 میلی گرم در لیتر TDZ به همراه 0.5 میلی گرم IBA در هیچ ریزنمونه ای کالوس تولید نکرد. البته ترکیب هورمون IBA در غلظت های مختلف هورمون BA، تاثیر شگرفی در بهبود حجم و وزن تر و خشک کالوس ریزنمونه ها داشت. با این حال افزودن هورمون IBA در غلظت های مختلف هورمون TDZ چندان تاثیری در بهبود حجم و وزن تر و خشک کالوس هر دو ریزنمونه نداشت.

گل محمدی (Rosa damascena Mill.) یک گونه مهم دارویی و صنعتی است. برای رسیدن به تولید اسانس بیشتر و با کیفیت بهتر، شناسایی اکسشن های برتر این گیاه و روابط ژنتیکی آن ها اهمیت زیادی دارد. برای بررسی دقیق روابط بین ژنوتیپ های مختلف این گونه و تنوع در ترکیب های شیمیایی اسانس، استفاده از آنالیزهای آماری چند متغیره می تواند مفید باشد. در این مطالعه 25 اکسشن مختلف گل محمدی از استان کرمانشاه و سایر نواحی ایران جمع آوری و در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی کشت شدند. با روش تقطیر با آب از گلبرگ های آنها اسانس استخراج شد و با استفاده از گازکروماتوگرافی و کروماتوگرافی گازی همراه با طیف سنج جرمی، ترکیب های شیمیایی اسانس شناسایی و مقدار (درصد) هر ترکیب اندازه گیری شد. ترکیب های شیمیایی اسانس با استفاده از تجزیه خوشه ای (کمی و کیفی) و تجزیه تابع تشخیص به شکل کیفی و با استفاده از تجزیه به مولفه های اصلی و تجزیه همبستگی به شکل کمی، ارزیابی شدند. با توجه به نتایج تجزیه خوشه ای، اکسشن ها در 4 گروه مجزا قرار گرفتند. تجزیه تابع تشخیص، نتایج تجزیه خوشه ای را تایید کرد. نتایج تجزیه به مولفه ها نیز اکسشن ها را در 4 گروه قرار داد و نشان داد که 4 روند متفاوت برای ترکیب های شیمیایی اسانس در بین اکسشن ها وجود داشت. نتایج تجزیه همبستگی نشان داد که 2 ترکیب مهم اسانس گل محمدی، ژرانیول و سیترونلول که از ترکیب های مهم عامل افزایش کیفیت اسانس گل محمدی بودند، با یکدیگر و با ترکیب های سیترونلیل استات و ژرانیال ارتباط مثبت معنی دار داشتند.

جنس آویشن (Thymus) از تیره نعناعیان (Lamiaceae) و یکی از گیاهان بومی بااهمیت ایران است که دارای مصارف متعددی در صنایع غذایی، بهداشتی، آرایشی و به ویژه دارویی است. به منظور بررسی ویژگی های جوانه زنی و استقرار گیاهان، اکسشن های مختلف گونه های آویشن موجود در بانک ژن منابع طبیعی ایران (T. daenensis، T. fedchenkoi، T. kotschyanus، T. lancifolius، T. migricus، T. pubescens،T. transcaspicus و T. vulgaris)، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار اجرا شد. صفات وزن هزاردانه، درصد جوانه زنی، مدت ذخیره سازی، سرعت جوانه زنی و مراحل رشد رویشی (2، 4، 6 و 8 برگی شدن و ظهور شاخه های جانبی) و استقرار اکسشن های گونه های مختلف جنس آویشن در شرایط گلخانه بررسی شدند. اکسشن هایی که نام گونه آنها مشخص نبود پس از گلدهی در گلخانه و تهیه نمونه هرباریومی مورد شناسایی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در بین گونه های مورد بررسی، وزن هزاردانه با درصد جوانه زنی و درصد استقرار گیاه چه همبستگی مثبت و معنی دارد اشته، در حالی که با تاریخ ظهور برگ همبستگی منفی و معنی دار داشت. بیشترین وزن هزاردانه مربوط به گونه های T. kotschyanus و T. lancifolius و بالاترین درصد جوانه زنی مربوط به گونه T. pubescens بود. درصد جوانه زنی اولیه با درصد و سرعت سبز شدن رابطه مثبت و معنی دار و با ظهور شاخه جانبی رابطه منفی و معنی دار نشان داد. درصد سبز شدن ثانویه با صفات سرعت سبز شدن و تاریخ ظهور برگ به ترتیب در سطح یک و پنج درصد رابطه مثبت و معنی دار داشت. سرعت سبز شدن با تاریخ ظهور برگ همبستگی مثبت و معنی دار نشان داد. در ویژگی های مربوط به ظهور برگ و شاخه جانبی اختلاف معنی دار بین گونه ها مشاهده نشد.

هدف از این مطالعه، بررسی اثر دویدن در سرازیری و مکمل دهی کوتاه مدت عصاره آبی بادرنجبویه با نام علمی(Melissa officinalis L.)  به مدت دو هفته، روزانه به مقدار 1.5 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) بر شاخص التهابی و میزان احساس کوفتگی (درد) در مردان ورزشکار بود. بدین منظور، 20 نفر مرد ورزشکار سالم به طور تصادفی در دو گروه 10 نفری (مکمل و دارونما) قرار داده شدند. سطح شاخص التهابی سرمی (C-reactive protein) و میزان احساس درد در حالت پایه، قبل از مکمل گیری و پس از آن مورد اندازه گیری قرار گرفت. پس از جمع آوری داده ها، از آزمون تحلیل واریانس مکرر برای بررسی سری های زمانی و در صورت معنی داری از آزمون تعقیبی بونفرونی استفاده شد، و از آزمون t مستقل برای بررسی تفاوت های بین گروهی استفاده شد (سطح معنی داری p<0.05 استفاده شد). با بررسی یافته های پژوهش مشخص شد که شاخص التهابی پس از مکمل گیری، در پاسخ به دویدن در سرازیری در گروه عصاره بادرنجبویه نسبت به دارونما افزایش کمتری داشت که این تفاوت از لحاظ آماری معنی دار بود (p=0.033). همچنین میزان احساس درد در گروه مکمل به طور معنی داری کمتر از گروه دارونما بود (p=0.031). به طور کلی، چنین نتیجه گیری می شود که این مکمل گیاهی می تواند در کاهش شاخص التهابی ناشی از دویدن در سرازیری و احساس درد موثر باشد.

این آزمایش در سال 92-1391 در مجتمع تحقیقاتی البرز- کرج (موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور) با استفاده از بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار بر روی گل محمدی اجرا شد. تیمارها شامل کود نانو کلات آهن در 6 سطح (صفر (شاهد)، 1 بار محلول پاشی (4 گرم بر بوته)، 2 بار محلول پاشی (8 گرم بر بوته)، 3 بار محلول پاشی (12 گرم بر بوته)، مصرف 8 گرم بر بوته در خاک (1 بار) و مصرف 12 گرم بر بوته در خاک (1 بار) بودند. محلول پاشی های نوبت اول همزمان با غنچه دهی، نوبت دوم و سوم به ترتیب 10 و 20 روز بعد انجام شد. مصرف در خاک نیز همزمان با غنچه دهی و همراه با آبیاری بود. نمونه ها به مدت 3 ساعت با دستگاه کلونجر و به روش تقطیر با آب اسانس گیری شدند. درصد و نوع ترکیب های تشکیل دهنده اسانس مرحله اول اسانس گیری (اسانس گل های تازه) با ا ستفاده از GC و GC/MS تعیین و شناسایی گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تیمارهای اعمال شده بر درصد اسانس گل، درصد سیترونلول، نونادکان، هگزادکانول، ایکوزان، هنی کوزان، دوکوزان، تری کوزان و تتراکوزان گل تازه در سطح احتمال 1% اثر معنی دار داشت. نتایج مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که درصد اسانس گل تازه در تیمار 3 بار محلول پاشی با میانگین 0.071% بیشتر از 1 بار محلول پاشی (0.061%) و مصرف 12 گرم بر بوته (0.051%) و سایر تیمارها بود. ترکیب سیترونلول در تیمار 1 بار محلول پاشی با میانگین 6.17% بیشترین و در تیمار شاهد با میانگین 0.36% کمترین مقدار بود. همچنین مشاهده شد که با مصرف 12 گرم کلات آهن در خاک، بیشترین هنی کوزان با میانگین 33.77% بدست آمد. نتایج همبستگی درصد اسانس ها نشان داد که بین درصد اسانس گل تازه با ماندگاری اسانس در یخچال و نیز گل خشک شده در سایه رابطه مثبت معنی دار وجود داشت. همچنین مشاهده شد که سیترونلول با هگزادکانول (r=-0.82*) همبستگی منفی معنی دار داشت. نتایج نشان داد که با استفاده از روش مصرف کودها می توان در درصد اسانس و نوع ترکیب های اسانس گل محمدی تغییراتی بوجود آورد و تا حدودی نسبت به تولید گل با اهداف خاص اقدام کرد.

تتراکلریدکربن طی متابولیسم توسط سیتوکروم P450 به رادیکال CCL3O تبدیل می شود. این متابولیت فعال توسط آنزیم گلوتایتون-s-ترانسفراز (GST: Glutathion s-transferase) با اتصال به گلوتایتون باعث کاهش GSH کبدی و ایجاد آسیب اکسیدایتو در سلول ها می شود. به همین دلیل، ترکیب های دارای خواص آنتی اکسیدانی می توانند از بروز آسیب های اکسیداتیو ناشی از CCL4 جلوگیری کنند. در این مطالعه، رت ها به 5 گروه تقسیم شدند. تتراکلریدکربن با دوز 2 ml/kg bw و اسانس آویشن شیرازی (Zataria multiflora Boiss.) با دوز 100 و  mg/kg bw 200و همچنین BHT با دوز 10 mg/kg bw به صورت درون صفاقی (iP) به رت ها تزریق شد و نمونه های خون و کبد در زمان های مختلف پس از تزریق دارو جمع آوری شد. فعالیت آنزیم GST، سطح گلوتایتون احیاء (GSH) و میزان پراکسیداسیون لیپیدها (LP: Lipid Peroxidation) در هموژن بافت کبد و همچنین سطح مارکرهای آسیب بافتی (Alkaline Phosphatase) ALP)، (Aspartate Amino Transferase) AST، (Alanine Amino Transferase) ALT و بیلی روبین) و ظرفیت آنتی اکسیدانی کل، در پلاسما اندازه گیری شد. نتایج این تحقیق نشان داد که تزریق CCL4 منجر به کاهش فعالیت آنزیم GST و همچنین کاهش سطح GSH و افزایش سطح LP در کبد شد که با افزایش سطح AST و ALT همراه بود. تیمار رت ها با اسانس آویشن همانند BHT منجر به جلوگیری از تغییرات فوق گردید. به طور کلی، CCL4 منجر به القاء آسیب اکسیدایتو در بافت کبد شد و تیمار رت ها با اسانس آویشن، احتمالا به دلیل خواص آنتی اکسیدانی قوی، می تواند تا حدودی از بروز این آسیب ها در بافت کبد جلوگیری کند.

به منظور بررسی تاثیر سرعت جریان هوا و شدت تابش مادون قرمز بر زمان خشک کردن، درصد و اجزای اسانس گیاه دارویی به لیمو (Lippia citriodora Kunth.)، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار اجرا شد. سرعت جریان هوا در سه سطح (0.5، 1 و 1.5 متر بر ثانیه) و سه سطح شدت تابش مادون قرمز 0.2، 0.3 و 0.5 وات بر سانتی مترمربع در این آزمایش مورد بررسی قرار گرفتند. پس از خشک شدن نمونه ها و استخراج اسانس به روش تقطیر با آب، به کمک دستگاه های GC و GC/MS ترکیب های اسانس ها مورد تجزیه و شناسایی قرار گرفتند. نتایج نشان دهنده تاثیر معنی دار تیمارها بر زمان خشک شدن و میزان اسانس برگ های به لیمو بود. با کاهش سرعت جریان هوا و افزایش میزان شدت تابش مادون قرمز، زمان خشک شدن نمونه ها کاهش یافت، به طوری که کمترین مدت زمان خشک کردن (35 دقیقه) مربوط به تیمار سرعت جریان هوای (m/s) 0.5 و شدت تابش (W/cm2) 0.5 بود و بیشترین زمان (65 دقیقه) به تیمار سرعت جریان هوا (m/s) 1.5 و شدت تابش (W/cm2) 0.3 تعلق داشت. افزایش شدت تابش مادون قرمز در تمامی سرعت های جریان هوا سبب افزایش درصد اسانس شد، به طوری که بیشترین میزان اسانس (1.1%) در تیمار استفاده از سرعت جریان هوا 1 و (m/s) 1.5 همراه با استفاده از شدت تابش (W/cm2) 0.5 بدست آمد. بررسی اجزای اسانس نشان داد که بیشترین میزان مونوترپن های اکسیژن دار (73.3%) به خصوص سیترال (61.3%) در اسانس نمونه های خشک شده با سرعت جریان هوای (m/s) 0.5 همراه با تابش مادون قرمز (W/cm2) 0.2 وجود داشت. با توجه به نتایج این تحقیق، می توان بیان کرد که کاربرد تابش مادون قرمز در خشک کن های متداول ضمن کاهش زمان خشک کردن، سبب حفظ کمیت و کیفیت اسانس گیاه دارویی به لیمو خواهد شد.