تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران
سال:1398 | دوره:35 | شماره:1 (پیاپی 93) |تعداد مقالات:17

جنس بومادران (Achillea) در ایران 19 گونه گیاه علفی، چندساله و بیشتر معطر دارد. این جنس از خانواده کاسنی دارای خصوصیات گیاهی پیچیده ای است. کامازولن ترکیب عمده موجود در اسانس گل و برگ Achilleamillefolium L. subsp. elbursensis گزارش شده که در صنایع غذایی، آرایشی-بهداشتی و دارویی کاربرد دارد. با توجه به اینکه این زیرگونه انحصاری ایران است و در مورد کشت این گونه هیچ تحقیقی انجام نشده است، مطالعه مقدماتی در مورد نحوه کشت و تأثیر آن بر روی مواد مؤثره انجام شد. بدین منظور، بذر گیاه بومادران البرزی در مهرماه 1395 از تنها رویشگاه آن در دیزین جمع آوری شد. در ابتدای اسفندماه در گلخانه کشت گردید و اواسط فروردین 1396 گیاهچه ها به مزرعه منتقل شدند. در مردادماه بوته ها گل داده و اندام هوایی برای استخراج اسانس در دو سال متوالی جمع آوری شدند. برای مقایسه با نمونه های طبیعی، اندام هوایی بومادران در مردادماه 1396 در مرحله گلدهی از دیزین جمع آوری شد. اندام های گیاه شامل برگ و گل آذین در آزمایشگاه خشک و به وسیله آسیاب پودر شدند. روغن های اسانسی به روش تقطیر با آب بدست آمد و توسط GC-FID و GC/MS مورد تجزیه قرارگرفتند. بازده (وزنی/وزنی) اسانس آبی رنگ برگ و گل آذین بومادران رویشگاه به ترتیب 0. 11% و 0. 53% و بومادران کشت شده به همان ترتیب در سال 1396 برابر 0. 28% و 0. 50% و در سال 1397 برابر 0. 26% و 1. 30% بود. کامازولن به عنوان بیشترین درصد ترکیب اسانس برگ و گل آذین بومادران رویشگاه به ترتیب 5. 7% و 52. 5% بود. مقدار آن به همان ترتیب در نمونه های بومادران کشت شده سال اول 50. 6% و 67. 1% و در سال دوم 59. 6% و 71. 3% بود. کاریوفیلن الکل، کاریوفیلن اکساید، کامفور، بورنئول و بتا-اودسمول دیگر ترکیب های شاخص بودند. کامازولن یک ترکیب مهم و اساسی در این گونه است که در تمام اندام هوایی نمونه کشت شده وجود داشت، در حالی که فقط در گل آذین نمونه رویشگاه یافت شد.

حفظ تغذیه مطلوب و افزایش سلامتی گله شترمرغ در طی دوره پرواربندی برای افزایش تولید گوشت و در نتیجه کاهش هزینه های پرورش ضروریست. این آزمایش برای بررسی تأثیر اسانس ترکیبی (شامل سطح مساوی از اسانس های آویشن شیرازی، نعناع فلفلی، رازیانه و اکالیپتوس) بر افزایش وزن بدن، غلظت متابولیت ها و الکترولیت ها، فعالیت آنزیم های خون و وضعیت آنتی اکسیدانی جوجه شترمرغ ها از سن 5 تا 7 ماهگی انجام شد. در این آزمایش از 18 پرنده در سن 5 ماهگی در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تیمار و 6 تکرار (6 پرنده) استفاده شد. تیمارها شامل افزودن سطوح صفر (شاهد)، 200 و 400 قسمت در میلیون اسانس ترکیبی در آب آشامیدنی بودند. نتایج نشان داد که افزودن اسانس ترکیبی به آب آشامیدنی در سطح 200 قسمت در میلیون در مقایسه با گروه شاهد سبب افزایش معنی دار وزن بدن گردید (0. 019=P). افزودن 400 قسمت در میلیون اسانس ترکیبی به آب آشامیدنی سبب افزایش در غلظت اسید اوریک و افزایش فعالیت لیپاز در سرم خون گردید (0. 05>P). همچنین فعالیت بالاتر گلوتاتیون پراکسیداز خون و سطح پایین تر مالون دی آلدئید سرم در پرنده های دریافت کننده 200 و 400 قسمت در میلیون اسانس ترکیبی در آب آشامیدنی در مقایسه با پرنده های گروه شاهد مشاهده شد (0. 05>P). علاوه بر این، ظرفیت کل آنتی اکسیدانی سرم در شترمرغ های دریافت کننده 200 و 400 قسمت در میلیون اسانس ترکیبی نسبت به گروه شاهد تمایل به افزایش داشت (0. 085=P). با این حال، مقادیر پروتئین کل، آلبومین، آسپارتات آمینوترانسفراز، آلانین آمینوترانسفراز، آلکالین فسفاتاز، لاکتات دهیدروژناز، گاماگلوتامیل ترانسفراز، سوپراکسید دیسموتاز، آمیلاز، کلسیم، فسفر، سدیم، پتاسیم و کلرید سرم خون تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت (0. 05

چای کوهی با نام علمی Stachys lavandulifolia Vahl. یکی از مهمترین گیاهان دارویی است که در صنایع دارویی و بهداشتی کاربرد داشته و پراکنش زیادی نیز در ایران دارد. به منظور بررسی تنوع مورفولوژیکی و تأثیر چین برداشت در ژنوتیپ های چای کوهی، آزمایشی بر روی 41 ژنوتیپ جمع آوری شده از چهار منطقه فریدون شهر، دامنه، سمیرم و شهرکرد، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان اجرا شد. براساس نتایج تجزیه واریانس تفاوت معنی داری بین ژنوتیپ ها، چین ها و اثر متقابل ژنوتیپ و چین برای همه صفات مشاهده شد؛ اما بین تکرارها تفاوت معنی داری مشاهده نشد. نتایج مقایسه میانگین داده ها نشان داد که ژنوتیپ دامنه 7 در چین دوم با 3. 33 گرم بیشترین وزن خشک را دارا بود. ژنوتیپ شهرکرد 6 در چین اول با 100 روز بیشترین روز تا گلدهی را داشت. همچنین ژنوتیپ دامنه 20 در چین سوم بیشترین میزان اسانس (3. 11%) و ژنوتیپ دامنه 17 در چین اول کمترین میزان اسانس (0. 04%) را داشت. به طور کلی تنوع قابل ملاحظه ای بین ژنوتیپ ها و چین های مختلف مشاهده شد. براساس تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها در چین های مختلف گروه بندی متفاوتی داشتند.

لیشمانیوز جلدی از بیماری های اندمیک و شایع در بعضی از نقاط کشورمان می باشد. استفاده از ترکیب های آنتی موان پنج ظرفیتی به عنوان داروهای خط اول درمان لیشمانیازیس جلدی همراه با محدودیت ها و عوارض جانبی متعدد است. داروهایی با منشأ گیاهی می توانند جایگزین مناسبی باشند. به همین منظور در این پژوهش تأثیر اسانس بنه (Pistacia atlantica Desf. ) که از گیاهان بومی کشور است بر رشد لیشمانیای ماژور در شرایط in vivo و in vitro بررسی شد. ابتدا اسانس بنه با رقت های mg/ml 1. 50 تا 1. 3200 بر پروماستیگوت های لیشمانیای ماژور، ماکروفاژهای غیر آلوده و ماکروفاژهای آلوده به آماستیگوت انگل در شرایط in vitro با آزمون های MTT و فلوسایتومتری بررسی شد. میزان دوز مؤثر IC50 بر روی پروماستیگوت های سوش استاندارد لیشمانیا ماژور (MRHO/IR/75/ER)، مشخص گردید. اسانس بنه به صورت پمادی برای درمان استفاده شد. سپس موش های نژاد BALB/c به 3 گروه 5تایی تحت درمان با اسانس بنه به صورت پمادی و گروه درمان با گلوکانتیم به صورت تزریقی و گروه کنترل بدون درمان چهار هفته درمان، یک بار در روز در یک زمان مشخص انجام شد و برای بررسی میزان تأثیر دارو هر هفته قطر زخم، وزن موش ها و میزان مرگ و میر موش ها بررسی شد. به طوری که اسانس به صورت پمادی از افزایش قطر زخم ها جلوگیری کرد. نتایج فلوسایتومتری نشان داد که بنه توانست در 10% پروماستیگوت ها ایجاد آپوپتوز کند. نتایج بدست آمده نشان داد اسانس بنه در از بین بردن لیشمانیای ماژور در ماکروفافاژ و محیط کشت فعالیت ضد لیشمانیایی مطلوبی دارد. همچنین میزان بقاء موش هایی که تحت درمان قرار گرفتند با گروه کنترل اختلاف معنی داری داشت.

قارچ Botrytis cinerea از مهمترین بیمارگرهای گوجه فرنگی و عامل بیماری کپک خاکستری است. امروزه استفاده از نانوذرات برای مهار بیماری های گیاهی مورد توجه ویژه قرار گرفته است. در این پژوهش، تأثیر نانو ذره اکسید مس بیوسنتز شده توسط گیاه اکالیپتوس بر مهار رشد قارچ B. cinerea، طی سه آزمایش بررسی شد. در آزمایش اول اثر غلظت های 100، 200، 400 و 600 قسمت در میلیون و در آزمایش دوم اثر غلظت های 400، 600، 800 و 1200 قسمت در میلیون نانوذرات اکسید مس بر شدت بیماری کپک خاکستری در شرایط گلخانه ای بررسی شد. در آزمایش سوم اثر غلظت های 400، 600 و 800 قسمت در میلیون نانوذرات اکسید مس بر شدت بیماری کپک خاکستری روی برگ های بریده مورد تحقیق قرار گرفت. نتایج هر سه آزمایش بیانگر آن بود که نخست نانوذرات اکسید مس قادر به کنترل رشد قارچ B. cinerea و بیماری کپک خاکستری در شرایط درون شیشه و درون زیوه هستند. درثانی در هر سه آزمایش بین میزان غلظت نانو ذرات اکسید مس و میزان بازدارندگی از رشد قارچ و کنترل بیماری یک رابطه معکوس و معنی دار در سطح احتمال 1% (P≤ 1%) وجود دارد. به گونه ای که در شرایط درون شیشه غلظت های 400 و 600 قسمت در میلیون و در شرایط درون زیوه شامل آزمایش های گلخانه ای غلظت های 800 و 1200 قسمت در میلیون و در آزمون برگ های بریده به ترتیب غلظت های 600 و 800 قسمت در میلیون نانو ذرات مؤثرترین غلظت ها در کنترل قارچ و بیماری حاصل از آن بودند. بر این اساس با افزایش غلظت نانو ذرات اکسید مس میزان رشد کلنی قارچ کمتر و میزان شدت بیماری نیز کاهش یافت. در نهایت نتایج نشانگر آن بود که نانوذرات اکسید مس بر مهار قارچ B. cinerea و میزان گسترش بیماری کپک خاکستری حاصل از این قارچ مؤثر است و کاربرد آن توصیه می گردد.

گیاه انزروت (Astragalus fasciculifolius Boiss. )، متعلق به خانواده بقولات (Fabaceae) از گیاهان دارویی است که در جنوب استان سیستان و بلوچستان پراکنش دارد و به دلیل ترکیب هایی مانند فنل ها، فلاونوئیدها و پلی ساکاریدها دارای نقش مؤثری در درمان بیماری های قلبی، سرطان، از بین بردن اثرهای شیمی درمانی و افزایش ایمنی می باشد. در این پژوهش نمونه های گیاهی هشت توده مختلف گیاه fasciculifolius. A از رویشگاه های مختلف استان سیستان و بلوچستان جمع آوری شده و برخی از خصوصیات فیتوشیمیایی ریشه، برگ (فنل کل، فلاونوئید کل و پلی ساکارید) و گل (فنل کل، فلاونوئید کل و آنتوسیانین) بررسی شد. نتایج تجزیه واریانس بیانگر اختلاف معنی داری بین رویشگاه های مختلف در سطح 0. 01 می باشد. بررسی های فیتوشیمیایی وجود مقادیر قابل توجهی از ترکیب های فنلی را در برگ که بیشترین مقدار آن در منطقه پشت کوه (mg GAE/g 32. 55-14. 62)، ریشه که بیشترین مقدار آن در منطقه انجیرک (mg GAE/g 53. 84-20. 39) و گل که بیشترین مقدار آن را در منطقه بیرک (mg GAE/g 15. 82-5. 11) نشان داد؛ همچنین وجود ترکیب های فلاونوئیدی در برگ که بیشترین مقدار آن در منطقه ناهوک (mgQE/g 12. 72-8. 76)، در ریشه که بیشترین مقدار آن در منطقه پنج انگشت (mgQE/g 03/1-0. 25) و گل که بیشترین مقدار آن در منطقه ناهوک (mgQE/g 9. 28-6. 35) وجود داشت مشاهده شد. همین طور این بررسی، ترکیب های پلی ساکاریدی را در برگ که بیشترین مقدار در منطقه انجیرک (mg/g 93. 29-60. 89) و ریشه که بیشترین مقدار در منطقه پنج انگشت (mg/g 209. 38-94. 33) و آنتوسیانین گل که بیشترین مقدار در منطقه پنج انگشت (mg SG/g 77. 58-36. 34) دیده شده بود، نشان داد. نتایج این تحقیق حکایت از توانایی رویشگاه های مختلف استان در مورد تولید ترکیب های با ارزش دارویی دارد. علاوه بر این بالا بودن ترکیب های فنلی و پلی ساکاریدی این گیاه توصیفی از توانمندی قابل توجه این گیاه در بکارگیری در صنایع دارویی و غذایی می باشد.

کمبود آب یکی از مهمترین عوامل محیطی محدودکننده رشد گیاهان و محصولات آنهاست. در این مطالعه، به منظور بررسی اثر اسید جاسمونیک بر کاهش صدمات ناشی از تنش خشکی روی شاخص های رشدی و برخی از پاسخ های فیزیولوژیکی و آنتی اکسیدانی گیاه دارویی مریم گلی (Salvia officinalis L. )، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار در دانشگاه زابل اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل تنش خشکی (آبیاری در حد ظرفیت زراعی، تخلیه 50% و 75% رطوبت ظرفیت زراعی) و محلول پاشی اسید جاسمونیک (صفر (شاهد)، 75 و 150 میلی گرم در لیتر) بودند. نتایج نشان داد که محلول پاشی با غلظت 150 مولار اسید جاسمونیک در شرایط تنش خشکی ارتفاع (10. 02%)، وزن تر (27. 88%) و خشک گیاه (12. 81%)، محتوای نسبی آب برگ (21. 04%)، کلروفیل a و b (12. 15% و 10. 34%) را افزایش داد. بیشترین مقدار فنول کل (34. 13 میلی گرم بر وزن تر)، عملکرد اسانس (2. 12 میلی گرم بر وزن تر)، غلظت پرولین (2. 52 میلی گرم بر وزن تر) و فعالیت آنزیم های پراکسیداز (3. 15 میلی گرم بر وزن تر) و گایاکول پراکسیداز (0. 76 میلی گرم بر وزن تر) در گیاهان محلول پاشی شده با غلظت 150 میلی گرم در لیتر اسید جاسمونیک و تخلیه 75% رطوبت ظرفیت زراعی حاصل شد و از سویی بیشترین مقدار کاتالاز (5. 12 میلی گرم بر وزن تر)، آسکوربات پراکسیداز (0. 76 میلی گرم بر وزن تر) و سوپراکسید دیسموتاز (5. 64 میلی گرم بر وزن تر) در گیاهان محلول پاشی شده با غلظت 150 میلی گرم در لیتر اسید جاسمونیک در تنش خشکی (تخلیه 50% و 75% رطوبت ظرفیت زراعی) بدست آمد. بنابراین براساس نتایج بدست آمده به نظر می رسد که اسید جاسمونیک با افزایش توان دفاع آنتی اکسیدانی و تجمع تنظیم کننده های اسمزی (نظیر پرولین) سبب کاهش تنش اکسیداتیو در گیاهچه های تحت تنش خشکی شده، همچنین با حفظ محتوای نسبی آب برگ و رنگیزه های فتوسنتزی موجب بهبود شرایط رشدی بوته های مریم گلی در شرایط تنش شده است.

تأثیر بارز گیاهان دارویی در پیشگیری و درمان بیماری های مختلف، گرایش روزافزون جوامع انسانی را به سوی آنها سوق داده است. انار شیطان (Tecomella undulate (Roxb. ) seem. ) از تیره پیچ اناری (Bignoniaceae) علاوه بر کاربردهای متعدد زینتی، صنعتی و آگروفارستری، به دلیل برخورداری از مواد مؤثره کارآمدی همانند لاپاکول که تأثیر اثبات شده ای در درمان بیماری های مهم شامل سرطان، ایدز، مالاریا و غیره دارد، از گونه های ارزشمند دارویی مناطق خشک محسوب می شود. در این تحقیق ابتدا رویشگاه های انار شیطان در استان شناسایی و بعد خصوصیات اقلیمی، خاک شناسی، فنولوژی، گونه های همراه و برخی ویژگی های مورفولوژیک گیاه تعیین شد. ارزیابی ها نشان داد این گیاه دارای 6 رویشگاه کوچک و کم جمعیت از دو مورفوتیپ زرد و نارنجی در منطقه بلوچستان می باشد که از نظر ارتفاع در دامنه 830-480 متر از سطح دریا، اغلب در مسیر آبراهه ها و حاشیه رودخانه های فصلی در جهات مختلف و عمدتاً کم شیب واقع شده اند. شرایط اقلیمی حاکم بر رویشگاه ها از نوع بیابانی گرم و بافت خاک آنها سبک تا متوسط با واکنش قلیایی می باشد. علاوه بر تفاوت های فنولوژیک، اختلاف معنی داری بین رویشگاه ها از نظر صفات مورفولوژیک و شاخص های رشدی مشاهده شد که می تواند ناشی از عوامل ژنتیکی، محیطی و یا هر دو باشد. نتایج این پژوهش با توجه به کاهش جمعیت روزافزون گیاه تحت تأثیر عوامل مختلف مخصوصاً خشکسالی های ممتد ناشی از تغییر اقلیم، نشان دهنده آن است که انار شیطان در این استان در آستانه انقراض محلی قرار دارد و لزوم اتخاذ تدابیر فوری در راستای حفاظت، احیاء و اهلی سازی آن کاملاً محرز است.

هدف از این مطالعه، بررسی اثرهای ضد قارچی دود مایع تولید شده از ضایعات توتون و همچنین شناسایی و اندازه گیری ترکیب های مؤثره آن بود. ضایعات در کوره در شرایط بدون اکسیژن پیرولیز شد و دود حاصل با استفاده از مبرّد خنک شده و تبدیل به دود مایع شد. بررسی اثرهای ضد قارچی دود مایع با استفاده از سه نوع قارچ Rhizoctonia solani، Sclerotinia sclerotiorum و Phytophthora nicotianae که به ترتیب عامل بیماری ساق زخم، پوسیدگی یقه و ساق سیاه توتون می باشند در غلظت های صفر، 250، 500، 1000، 2000 و ppm4000 دود مایع به روش اختلاط با محیط کشت انجام شد. نتایج تجزیه واریانس تأثیر دود مایع بر قارچ ها نشان داد که تأثیر دود مایع، غلظت و اثر متقابل دود مایع بر غلظت روی قارچ ها در سطح احتمال 1% آماری معنی دار می باشد. نتایج مقایسه میانگین تأثیر دود مایع بر قارچ ها نشان داد که نمونه دود مایع حاصل از پیرولیز 25% دمار توتون + 75% خرده برگ توتون در غلظت ppm4000 رشد میسیلیوم قارچ های بیماری زای فوق را 100% کنترل می نماید. همچنین دود مایع تولید شده از تیمار بالا در غلظت های پایین نیز رشد میسیلیوم قارچ های Rhizoctonia solani و Sclerotinia sclerotiorum را 100% کنترل نمود. براساس گزارش نتایج تحقیقات، حضور ترکیب های فنولی، اسیدهای آلی و آلکالوئیدی در دود مایع عامل خواص ضد قارچی آن است. بنابراین استخراج این ترکیب ها از دود مایع انجام شده و آنالیز کیفی به وسیله روش کروماتوگرافی گازی اسپکتروسکوپی جرمی (GC/MS) و آنالیزهای کمّی برای اندازه گیری فنول کل و ترکیب های آلکالوئیدی با استفاده از روش اسپکتروفتومتری انجام شد. مقایسه نتایج نشان داد که اثرهای کنترلی ترکیب های آلکالوئیدی بیشتر از ترکیب های فنولی و اسیدی در دود مایع تولید شده از ضایعات توتونی است. نتایج این تحقیق نشان از توان بالای دود مایع در مهار زیستی قارچ های بیماری زا دارد.

به منظور بررسی تأثیر محلول پاشی کیتوزان بر ویژگی های کمّی و کیفی گیاه دارویی بابونه آلمانی (Matricaria chamomilla L. ) در شرایط تنش کم آبی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 94-1393 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه گنبدکاووس اجرا شد. فاکتورهای مورد مطالعه شامل آبیاری پس از 60 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A (شاهد) و 100 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A (تنش کم آبی) و تیمار محلول پاشی کیتوزان در پنج سطح شامل عدم مصرف کیتوزان (محلول پاشی با آب مقطر به عنوان تیمار شاهد (K1)، محلول پاشی به مقدار 125 میلی گرم در لیتر 60 روز پس از کاشت (K2)، محلول پاشی به مقدار 125 میلی گرم در لیتر 75 روز پس از کاشت (K3)، محلول پاشی به مقدار 250 میلی گرم در لیتر 60 روز پس از کاشت (K4) و محلول پاشی به مقدار 250 میلی گرم در لیتر 75 روز پس از کاشت (K5) بودند. نتایج نشان داد که تنش کم آبی موجب کاهش صفات ارتفاع بوته، تعداد گل، وزن خشک بوته و عملکرد گل خشک گردید. محلول پاشی کیتوزان صفاتی همانند تعداد شاخه فرعی، وزن و عملکرد گل خشک را افزایش داد. نتایج مشخص کرد که محلول پاشی کیتوزان به مقدار 125 میلی گرم در لیتر 60 روز پس از کاشت موجب حصول بالاترین میزان درصد و عملکرد اسانس و بیشترین مقدار کامازولن اسانس در شرایط تنش کم آبی شد. بنابراین استفاده از پلیمر زیستی کیتوزان به عنوان ماده ای طبیعی به منظور کاهش خسارت تنش رطوبتی و همچنین افزایش کامازولن در بابونه آلمانی حائز اهمیت است.

تغذیه متعادل یکی از مهمترین فاکتورهای تأثیرگذار در بهبود عملکرد و کیفیت گل محمدی (Rosa damascena Mill. ) می باشد. در سال های اخیر رویکرد حذف یا کاهش مصرف کودهای شیمیایی با هدف جایگزین نمودن کودهای آلی و فرآورده های جدید بسیار مورد توجه قرار گرفته است. بدین منظور پژوهشی در سال های 1396-1395 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو عامل کود آلی نانو (سطوح صفر، 2، 3 و CC4 در یک لیتر آب) و هیومیک اسید (سطوح صفر، 1، 2 و 3 میلی لیتر در یک لیتر آب) در سه تکرار در شهرستان علویجه استان اصفهان اجرا گردید. نتایج نشان داد بیشترین میزان نیتروژن (3. 92% و 3. 79%) به ترتیب در تیمارهای نانو کود آلی 4 و 3 در هزار و بیشترین میزان فسفر و پتاسیم (به ترتیب 2. 68 و 10. 45 گرم بر کیلوگرم) در تیمار نانو کود آلی 4 در هزار حاصل شد. بیشترین میزان آنتوسیانین (63/62 میکرومول در گرم) در تیمار نانو کود آلی 3 در هزار و بیشترین میزان کاروتنوئید (رنج بین 44/0 تا 35/0 میلی گرم در گرم) در تیمارهای هیومیک اسید بدون نانو کود و به همراه نانو کود 2، 4 و 3 در هزار بدست آمد. ترکیب های 2-فنیل اتانول، سیترونلال، ژرانیول و آلفا-پینن بیشترین میزان ترکیب های تشکیل دهنده اسانس را به خود اختصاص دادند. بیشترین میزان ترکیب 2-فنیل اتانول در تیمار نانو کود آلی و هیومیک اسید با غلظت های 3 در هزار و بیشترین میزان سیترونلال، آلفا-پینن و کمترین میزان 2-فنیل اتانول در تیمار نانو کود آلی 4 در هزار به همراه هیومیک اسید 3 در هزار مشاهده شد. کمترین میزان سیترونلال و آلفا-پینن و بیشترین میزان ژرانیول نیز در تیمار نانو کود 2 در هزار به همراه هیومیک اسید 2 و 1 در هزار حاصل شد. طبق یافته های این پژوهش، تیمارهای نانو کود آلی و هیومیک اسید بر غلظت عناصر معدنی و ترکیب های تشکیل دهنده اسانس تأثیر مثبت نشان داد.

به لیمو (Lippia citriodora (Palau) Kunth) گیاهی دارویی از خانواده شاه پسند می باشد. تکثیر این گیاه عمدتاً به وسیله قلمه زدن انجام می شود. به منظور بررسی اثر زمان قلمه گیری (پاییز، زمستان و بهار)، موقعیت قلمه (انتهایی، میانی و تحتانی) و غلظت های مختلف ایندول بوتیریک اسید (IBA) (صفر، 2000 و ppm4000) بر ریشه زایی قلمه های به لیمو، آزمایشی گلخانه ای به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار در شهرستان کوار (استان فارس) در سال 96-1395 اجرا شد. براساس نتایج، قلمه های تهیه شده در پاییز ریشه زایی بهتری نسبت به قلمه های تهیه شده در زمستان و بهار از خود نشان دادند. صرف نظر از زمان قلمه گیری و کاربرد اکسین، بیشترین درصد ریشه زایی، تعداد ریشه، وزن خشک ریشه و طول شاخساره در قلمه های تحتانی که قطر بیشتری داشتند، مشاهده شد. قلمه های میانی میزان ریشه زایی بیشتری نسبت به قلمه های انتهایی نشان دادند. به طوری که با افزایش غلظت هورمون IBA تا سطح ppm2000، خصوصیات ریشه زایی شامل درصد ریشه زایی، تعداد ریشه ها و وزن خشک آنها افزایش یافت. هرچند در بالاترین غلظت IBA (ppm4000)، در بیشتر موارد افزایش در خصوصیات ریشه زایی نسبت به غلظت ppm2000 معنی دار نبود. اما با افزایش غلظت IBA به ppm4000، طول شاخساره های حاصل از جوانه های روی قلمه ها کاهش یافت.

تنش خشکی منجر به کاهش رشد و تغییر شاخص های بیوشیمیایی گیاهان می شود. به منظور بررسی تأثیر تلقیح با قارچ میکوریز و سلنیم بر کاهش اثرهای مخرب تنش خشکی، این آزمایش به صورت اسپلیت پلات-فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در شرایط گلخانه ای بر روی گیاه بادرشبو (Dracocephalum moldavica L. ) اجرا شد. فاکتور اصلی شامل سه سطح خشکی براساس حداکثر تخلیه مجاز (Maximum Allowable Depletion) (بدون تنش، 0. 75 حداکثر تخلیه مجاز و 5/0حداکثر تخلیه مجاز) و فاکتورهای فرعی شامل سلنیم در سه سطح (صفر، 100 میکروگرم به ازای هر بوته و 200 میکروگرم به ازای هر بوته) و تلقیح با قارچ میکوریزای (Glumus verciforme) در دو سطح (بدون قارچ، دارای قارچ) بود. نتایج نشان داد که تنش خشکی موجب کاهش ارتفاع بوته، وزن خشک گیاه و سطح برگ شد؛ به طوری که کمترین و بیشترین میزان این صفات، به ترتیب در تلقیح با قارچ در 0. 75 حداکثر تخلیه مجاز و در شرایط بدون تنش خشکی حاصل شد. در شرایط بدون تنش، ارتفاع بوته، وزن خشک گیاه و سطح برگ حاصل از تلقیح با قارچ و سلنیم به طور معنی داری بیشتر از شاهد بود. در تمام سطوح تنش خشکی، میانگین فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز در گیاهان تلقیح شده با قارچ همراه با سلنیم به طور معنی داری بیشتر از شاهد بود. کمترین میزان فعالیت آنزیم کاتالاز (25. 06) و کمترین میزان پراکسیداز (14. 81) در تیمار شاهد بدون قارچ و سلینیم در شرایط تنش 0. 75 حداکثر تخلیه مجاز بدست آمد و بیشترین میزان فعالیت آنزیم کاتالاز (53. 62) در تیمار 200 میکروگرم سلنیم و تلقیح با قارچ در شرایط بدون تنش و بیشترین میزان فعالیت پراکسیداز (31. 59) در شرایط تنش 0. 5 حداکثر تخلیه مجاز و تلقیح با قارچ و استفاده از 200 میکروگرم سلنیم بود. همچنین تلقیح با قارچ همراه با کاربرد سلنیم موجب افزایش میزان پرولین در حدود 1 تا 1. 5 برابر و مالون دی آلدئید در حدود 1. 3 تا 1. 5 برابر نسبت به شاهد در شرایط تنش خشکی شده است. نتایج نشان داد که حضور میکوریزا و عنصر سلنیم در شرایط تنش خشکی تأثیر مثبتی بر رشد و خصوصیات بیوشیمیایی موردمطالعه داشت.