تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران
سال:1392 | دوره:29 | شماره:2 (پیاپی 60) |تعداد مقالات:25

به منظور تعیین اثر اصلاحی کلسیم و پتاسیم در شرایط تنش شوری بر محتوای پرولین، کلروفیل، پروتئین و رشد گیاه زنیان (Carum copticum L.)، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه ولی عصر رفسنجان در سال 1388 اجرا شد. فاکتور اول شامل شوری با سه سطح (صفر، 50 و 100 میلی مولار) و فاکتور دوم شامل محلول غذایی در پنج سطح N1 (محلول غذایی هوگلند)،  N2(محلول غذایی هوگلند + CaCl2 با غلظت 40 میلی مولار در محلول غذایی)،  N3(محلول غذایی هوگلند +  CaCl2به صورت اسپری با غلظت 20 میلی مولار بر روی شاخساره ها)،  N4(محلول غذایی هوگلند + KNO3 با غلظت 40 میلی مولار به صورت محلول همراه با آب آبیاری) و N5 (محلول غذایی هوگلند + KNO3 به صورت اسپری با غلظت 20 میلی مولار بر روی شاخساره ها) بود. نتایج نشان داد که نوع محلول غذایی تاثیری بر محتوای پرولین نداشت و بیشترین میزان پرولین در سطوح شوری S2 و S3 مشاهده گردید. افزایش شوری باعث کاهش معنی داری در میزان کلروفیل a،b  و کل گردید. بیشترین میزان پروتئین در سطح تیمار شاهد و کمترین میزان آن در تیمار شوری 100 میلی مولار مشاهده شد. همچنین بیشترین میزان پروتئین در محلول غذایی N3 و کمترین میزان آن در محلول غذایی N5 مشاهده شد. نوع محلول غذایی بر سطح برگ اثر معنی داری داشت، به طوری که بیشترین سطح برگ در محلول غذایی مربوط به N5 مشاهده شد. در مجموع نتایج این پژوهش نشان داد که گیاه زنیان شوری تا 50 میلی مولار را به خوبی تحمل می کند و محلول پاشی پتاسیم و کلسیم برای کاهش خسارت شوری بر خصوصیات رشدی گیاه زنیان، بهتر از کاربرد آن ها در محلول غذایی می باشد.

مرزه سهندی (Saturja sahandica Bormn.)، گیاه دارویی از خانواده نعناعیان، بومی ایران و تنها رویشگاه آن غرب ایران است. در یک آزمایش کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی تاثیر سطوح کود نیتروژنه (به فرم اوره)، (شاهد)، 40 و 80 کیلوگرم در هکتار (عامل اصلی) و تراکم کاشت 8، 10 و 12 بوته در مترمربع (عامل فرعی) بر ارتفاع بوته، تعداد شاخه در بوته، عملکرد و اسانس سرشاخه گلدار پایه های سال دوم مرزه سهندی در سال زراعی 89 - 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد تاکستان مورد بررسی قرار گرفت. از لحاظ ارتفاع بوته، تعداد شاخه در بوته و عملکرد سرشاخه گلدار بین کاربرد 40 و 80 کیلوگرم نیتروژن در هکتار تفاوت معنی داری وجود نداشت. اما هر دو بالاتر از تیمار شاهد بودند. بیشترین درصد (%2.1) و عملکرد اسانس (42.2 کیلوگرم در هکتار) با کاربرد 40 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بدست آمد و کاربرد نیتروژن بیشتر بازده اسانس را کاهش داد (%1.7). تراکم کاشت تا 10 بوته در واحد سطح عملکرد سرشاخه و عملکرد اسانس را افزایش داد. بالاترین عملکرد سرشاخه گلدار (2096 کیلوگرم در هکتار)، بازده اسانس (%2.1) و عملکرد اسانس (44.1 کیلوگرم در هکتار) از کاربرد 40 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تراکم کاشت 12 بوته در مترمربع بدست آمد که با کاربرد 40 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تراکم 10 بوته در مترمربع (عملکرد سرشاخه گلدار 2069 کیلوگرم در هکتار، بازده اسانس %2.1 و عملکرد اسانس 43.5 کیلوگرم در هکتار) تفاوت معنی داری را نشان نداد.

به منظور بررسی تاثیر مقادیر مختلف ورمی کمپوست و نیتروژن بر عملکرد کمی و کیفی گیاه دارویی بابونه آلمانی (Matricaria chamomilla L.) آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی، در سه تکرار در بهار 1389 در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور اجرا گردید. فاکتورهای آزمایشی شامل چهار سطح ورمی کمپوست (5، 10، 15 و 20 تن در هکتار) و عامل نیتروژن در چهار سطح (30، 60، 90 و 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) بودند. صفات مورد بررسی تعداد گل، قطر گل، عملکرد کل گل خشک و گل تازه، وزن خشک گل، درصد اسانس و درصد کامازولن در اسانس بودند. نتایج تجزیه واریانس آزمایش نشان داد که اثر ورمی کمپوست بر وزن خشگ گل و درصد اسانس در سطح %1 و بر عملکرد گل خشک و تازه، کامازولن در سطح %5 معنی دار گردید. اثر کود نیتروژنه بر تعداد گل در سطح %5 معنی دار و درصد اسانس در سطح %1 معنی دار شد. نتایج اثرهای متقابل نشان دهنده تفاوت معنی داری در صفات تعداد گل، عملکرد گل خشک، وزن خشک گل، درصد اسانس و درصد کامازولن بود.

در این مطالعه، عصاره متانولی %80 پودر خشک شده برگ و ساقه 6 گونه میخک (Dianthus L.) از 9 جمعیت مختلف ایران تهیه شد. سپس محتوای فنل و فلاونوئیدی آن ها به ترتیب با استفاده از روش های فولین - سیوکالتیو و کلرید آلومینیوم اندازه گیری شد. فعالیت آنتی اکسیدانی آن ها با استفاده از دو روش تکمیلی در شرایط in vitro (آزمون 2، 2- دی فنیل 1- پیکریل هیدرازیل و آزمون مهار بی رنگ شدن b- کاروتن) اندازه گیری شد و نتایج حاصل با خاصیت آنتی اکسیدان استاندارد BHT مقایسه گردید. نتایج نشان داد که تفاوت معنی داری بین میانگین های محتوای فنل و فلاونوئید و فعالیت آنتی اکسیدانی گونه های مختلف با هر دو روش وجود دارد (p<0.01). همچنین مشخص شد که تفاوت شرایط منطقه مانند تغییرات اقلیمی، ارتفاع و تغییر خزانه ژنتیکی در سطح سرده، تاثیر معنی داری بر میزان ترکیب های فنلی و فلاونوئیدی و فعالیت آنتی اکسیدانی نمونه ها داشت، اما محتوای فلاونوئیدها در سطح درون گونه ای تغییر شاخصی نشان نداد.

برای بررسی اثر نیتروژن روی عملکرد پروتئین برگ گیاهان حاصل از بذرهای پیش تیمارشده بابونه آلمانی  (Matricaria recutita L.)با پرتو گاما، یک آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل تابش گاما با منبع کبالت - 60 روی بذرهای بابونه آلمانی رقم Bodegold (صفر، 4، 8، 12، 16 و 20 گری) و مصرف نیتروژن به صورت کود اوره (صفر، 50، 100 و 150 کیلوگرم در هکتار نیتروژن) بودند. نتایج نشان داد که اثر متقابل بین پرتو گاما و کود نیتروژن روی عملکرد برگ، بیوماس و پروتئین، شاخص برداشت پروتئین، کارآیی مصرف نیتروژن در تولید برگ و پروتئین، عملکرد گل و عملکرد اسانس معنی دار بود. ولی درصد پروتئین و درصد اسانس تحت تاثیر پرتو گاما و نیتروژن قرار نگرفتند. بیشترین عملکرد برگ (4194 کیلوگرم در هکتار) و بیوماس (19996 کیلوگرم در هکتار) در تابش 8 گری و به ترتیب با کاربرد 100 و 150 کیلوگرم در هکتار نیتروژن بدست آمدند. همچنین بالاترین عملکرد پروتئین (571 کیلوگرم در هکتار) در تابش 20 گری و بدون افزودن نیتروژن و پایین ترین عملکرد پروتئین (151 کیلوگرم در هکتار) در تیمار بدون پرتو گاما و 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار مشاهده شد. بیشترین کارآیی مصرف نیتروژن برای برگ (67.39 کیلوگرم برگ به ازای مصرف هر کیلوگرم نیتروژن) و پروتئین (9.30 کیلوگرم پروتئین با مصرف هر کیلوگرم نیتروژن) از گیاهانی که بذرهای آنها قبل از کاشت 16 گری پرتو گاما دریافت کرده بودند (و با مصرف 50 کیلوگرم در هکتار نیتروژن)، حاصل شد. کمترین کارآیی مصرف نیتروژن برای تولید برگ (13.94 کیلوگرم برگ به ازای مصرف هر کیلوگرم نیتروژن) و پروتئین (1.42 کیلوگرم پروتئین با مصرف هر کیلوگرم نیتروژن) در تابش 16 گری پرتو گاما و با کاربرد 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بدست آمد. به طوری که بیشترین عملکرد کاپیتول در سطوح صفر، 4، 8، 12، 16 و 20 گری تابش گاما به ترتیب با مصرف 150، 100، صفر، 150، 100 و 100 کیلوگرم نیتروژن بدست آمد. به طور کلی تابش های بالاتر از 12 گری توانسته است نیاز به نیتروژن را در بابونه آلمانی برای تولید پروتئین کاهش دهد.

به منظور بررسی اثر زمان برداشت بر میزان و عملکرد اسانس و ترکیب های تشکیل دهنده اسانس گیاه آویشن کرمانی (Thymus caramanicus Jalas) آزمایشی طی سال های 1386 تا 1388 در ایستگاه تحقیقاتی شهید فزوه اصفهان انجام شد. به همین منظور بذرهای گیاه پس از جمع آوری از رویشگاه، در شاسی کشت و نشاءهای حاصل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به زمین اصلی منتقل شدند. سرشاخه های گیاه به مدت دو سال (1387 و 1388) در چهار مرحله آغاز گلدهی، %50 گلدهی، گلدهی کامل و بذردهی، برداشت، خشک و اسانس گیری شد. جداسازی و شناسایی ترکیب های اسانس با دستگاه کروماتوگرافی گازی و گاز کروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی انجام گردید. نتایج نشان داد که اثر زمان برداشت بر مجموع عملکرد دو ترکیب تیمول و کارواکرول، درصد اسانس و درصد گاما - ترپینن و بورنئول معنی دار بود. بیشترین مجموع عملکرد تیمول و کارواکرول در مرحله بذردهی و بیشترین درصد اسانس در مرحله گلدهی کامل بدست آمد. اثر متقابل سال در مرحله برداشت مشخص نمود که بیشترین درصد اسانس اندام هوایی در طی دو سال متعلق به مرحله گلدهی کامل سال اول (%1.56) و بالاترین عملکرد مجموع دو ترکیب تیمول و کارواکرول در مرحله بذردهی همان سال (28.54 کیلوگرم در هکتار) بوده است. از بین شش ترکیبی که بیشترین درصد اسانس را تشکیل دادند کارواکرول ترکیب غالب در هر چهار مرحله برداشت بود و بیشترین مقدار آن در مرحله ابتدای گلدهی (%88.45) سال دوم حاصل شد. دومین ترکیب غالب تیمول بود که در مرحله گلدهی کامل به حداکثر مقدار خود (%11.77) رسید. پاراسیمن، 1، 8- سینئول و گاما - ترپینن در مرحله بذردهی (به ترتیب %2.35، %1.21 و %2.15) و بورنئول در مرحله گلدهی کامل بیشترین مقدار (%7.52) را نشان دادند. همچنین رابطه مثبت و معنی داری بین درصد اسانس با مجموع عملکرد دو ترکیب کارواکرول و تیمول مشاهده گردید. در مجموع بر اساس نتایج بدست آمده بهترین زمان برداشت آویشن کرمانی برای رسیدن به حداکثر عملکرد تیمول و کارواکرول در مرحله بذردهی و برای درصد اسانس در مرحله گلدهی کامل می باشد.

بررسی روابط بین یک گونه و محیط زنده و غیرزنده اطراف آن در رویشگاه های طبیعی اطلاعات باارزشی را از لحاظ تکثیر، اهلی کردن و اصلاح گیاهان فراهم می کند. به این منظور آت اکولوژی گیاه بادرنجبویه دنایی (Dracocephalum kotschyi Boiss.) در 12 رویشگاه بررسی شد. مناطق رویش گیاه با استفاده از فلورا ایرانیکا و کمک اهالی محلی مشخص گردید. خصوصیات هر رویشگاه با استفاده از وضعیت توپوگرافی و اقلیمی تعیین گردید. همچنین فنولوژی گیاه و گیاهان همراه با گیاه مورد مطالعه در مناطق مختلف تعیین شد. سایر صفات بررسی شده عمدتا صفات رویشی و زایشی گیاه بوده و ارتفاع گیاهان، قطر در منطقه یقه و تاج پوشش گیاه نیز در محل اندازه گیری شد. همچنین شایستگی گیاهان (بر اساس تعداد بذر تولید شده در گیاه، تعداد ساقه های گلدار، پتانسیل بالفعل و بالقوه تولید بذر گیاهان) در مناطق مختلف تعیین گردید. منظور از شایستگی، توانایی گیاه در تولید بذر به عنوان یکی از روش های تولیدمثل می باشد. برآورد حاصل از داده های اقلیمی از محل های موجود حکایت از این داشت که این گیاه نیازمند رشد در مناطق صخره ای مرتفع، هوای خنک در تابستان و رطوبت نسبی بالا می باشد. همچنین شایستگی گیاهان و وضعیت رشد گیاهان در مناطق مختلف متفاوت بود که می تواند به علت تغییرات اقلیمی یا ژنتیکی باشد. نتایج پژوهش حاضر، با توجه به تعداد کم گیاهان و در معرض انقراض بودن این گونه در زیستگاه های طبیعی آن، نشان دهنده ضرورت حفاظت و بعد اصلاح و اهلی کردن آن می باشد.

مرزه خوزستانی (Satureja khuzistanica Jamzad.) از جمله گیاهان متعلق به خانواده نعناعیان است که گونه های متعدد آن در مناطق مختلف ایران رویش دارند. مرحله جوانه زنی یکی از مراحل مهم در دوره رشدی گیاهان است که اغلب تحت تاثیر شرایط نامساعد محیطی قرار گرفته و دچار اختلال می شود. در ایران، تنش خشکی یکی از مهمترین عوامل نامساعد محسوب می شود. پرایمینگ یکی از روش های بهبود کیفیت بذر برای شرایط تنش است. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر هیدرو و اسموپرایمینگ در دماهای مختلف بر بهبود کیفیت بذر مرزه خوزستانی در شرایط تنش رطوبتی انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار و سه فاکتور اجرا شد. فاکتور اول شامل سه سطح تنش رطوبتی (صفر، 4- و 8- بار)، فاکتور دوم، سه سطح پرایمینگ (صفر، 4- و 8- بار) و فاکتور سوم شامل دو سطح دمای پرایمینگ (15 و 25 درجه سانتی گراد) بود. برای ایجاد مکش اسمزی در محیط پرایمینگ و همچنین محیط جوانه زنی از PEG6000 استفاده شد. با پیشرفت تنش خشکی، صفاتی نظیر درصد و سرعت جوانه زنی، وزن تر و خشک گیاهچه، طول گیاهچه و شاخص بنیه کاهش یافت، اما تعداد ریشه فرعی تا تنش 4- بار افزایش و پس از آن کاهش یافت. هیدرو و اسموپرایمینگ، کیفیت بذر را بهبود بخشیدند. اثر متقابل تنش خشکی و پتانسیل اسمزی محلول پرایمینگ بر درصد و سرعت جوانه زنی، وزن خشک گیاهچه، تعداد ریشه فرعی و شاخص بنیه معنی دار بود. تیمار هیدروپرایمینگ در دمای 15°C بیشترین اثر مثبت را بر درصد و سرعت جوانه زنی، وزن خشک گیاهچه، تعداد ریشه فرعی و شاخص بنیه در شرایط بدون تنش و تنش 4- بار داشت، در حالی که در شرایط تنش 8- بار، تیمار اسموپرایمینگ 4- بار در دمای 15°C توانست بیشترین اثر مثبت را بر سرعت جوانه زنی و شاخص بنیه داشته باشد. طویل ترین ریشه ها در شرایط تنش و بدون تنش خشکی از بذرهای اسموپرایم شده (در 8- بار و دمای25°C ) بدست آمدند. تیمارهای اسموپرایم به طور بارزی طول گیاهچه و تعداد ریشه فرعی را افزایش دادند. به استثنای صفت تعداد ریشه که تحت تاثیر دمای پرایمینگ قرار نگرفت، اغلب صفات مورد بررسی، در بذرهایی که در دمای پایین تری (15°C) پرایم شده بودند وضعیت بهتری داشتند.

به منظور بررسی اثر کاربرد همزمان کمپوست زباله جامد شهری و گونه های مفید قارچ تریکودرما بر خصوصیات سبز شدن گیاهچه، رشد و جذب برخی عناصر کم مصرف در گیاه ریحان (Ocimum basiilicum L.) آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار به صورت گلدانی اجرا گردید. تیمارها شامل 3 سطح از کمپوست زباله جامد شهری (15، 30 و 45 تن در هکتار به صورت جداگانه و تلفیق شده با %50 کود شیمیایی)، کود شیمیایی (90 کیلوگرم در هکتار نیتروژن، 50 کیلوگرم در هکتار K2O و 45 کیلوگرم در هکتار P2O5) و شاهد (بدون مصرف کمپوست و کود شیمیایی) و سه گونه تریکودرما (T. harzianum ،T. viridae وT. hamatum ) بود. مقایسات گروهی بیانگر آنست که گروه کمپوست زباله شهری موجب کاهش معنی دار درصد ظهور نهایی (%8.02)، متوسط زمان ظهور گیاهچه (%52.32) و سرعت ظهور تجمعی گیاهچه (%15.67) در مقایسه با کود شیمیایی گردید. در مقابل، گروه کودی مذکور وزن تر اندام هوایی و ریشه (به ترتیب %13.10 و %33.59) و وزن خشک و طول ریشه گیاه (به ترتیب %28.30 و %13.24) را نسبت به کود شیمیایی افزایش داد. در این آزمایش کمپوست زباله شهری محتوی مس، روی و آهن بافت گیاهی را (به ترتیب %26.85، %14.14 و %20.09) در مقابل کود شیمیایی افزایش داد. همچنین استفاده از کمپوست زباله تلفیق شده موجب بهبود 9.03 و 12.26 درصدی محتوی آهن و مس گیاه در مقایسه با کاربرد جداگانه آن گردید. در بین گونه های تریکودرما، گونه T. harzianum موجب افزایش وزن خشک اندام هوایی و ریشه (به ترتیب %16.05 و %17.27)، ارتفاع گیاه و طول ریشه (به ترتیب %8.44 و %13.03) و میزان مس بافت گیاهی (%31.14) در مقابل T. hamatum گردید. در مجموع در این آزمایش سطوح 30 و 45 تن در هکتار کمپوست به رغم محدودیت سبز شدن، توانستند رشد و کیفیت گیاه ریحان را بهبود بخشند.

مدیریت مصرف کود یکی از عوامل اصلی در کشت موفقیت آمیز گیاهان دارویی است. استفاده از کودهای سازگار با طبیعت و مناسب برای رشد بهینه گیاه می تواند اثرهای مطلوبی بر شاخص های کمی و کیفی گیاه داشته باشد. به منظور بررسی تاثیر کودهای ارگانیک و شیمیایی بر میزان و ترکیب های اسانس گیاه دارویی بابونه (Matricaria chamomilla L.)، آزمایشی به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1388 اجرا شد. تیمارها شامل کود شیمیایی فسفات آمونیوم به میزان 150 کیلوگرم در هکتار، کود آلی (گاوی) به میزان 24 تن در هکتار، کمپوست حاصل از بقایای گیاهی به میزان 24 تن در هکتار، مخلوط کودهای آلی و شیمیایی به میزان 12 تن کود آلی و 75 کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی و ورمی کمپوست به میزان 7500 کیلو گرم در هکتار بودند. نتایج نشان داد که اعمال تیمار کودی مخلوط (آلی و شیمیایی) بیشترین اثر را در افزایش کمی و کیفی صفات فیتوشیمیایی نسبت به سایر تیمارها داشت. نتایج ترکیب های اسانس بابونه نشان داد که بیشترین مقدار بازده اسانس (%0.37) و کامازولن (%10.05) به ازای مصرف کود مخلوط حاصل شد که نسبت به شاهد و سایر تیمارها اختلاف معنی دار داشتند. تیمار کود مخلوط موجب افزایش در بیشتر ترکیب های دیگر بابونه نسبت به سایر تیمارهای کودی گردید.

با گذشت زمان، بار دیگر پرورش و تولید گیاهان دارویی با رشد قابل توجهی روبرو شده است. پیشرفت های زیست فناوری می تواند کارآیی بسیاری در حفظ و تکثیر گیاهان در خطر انقراض و همچنین افزایش توان ژنتیکی گیاهان دارویی داشته باشد. تغییرات ژنتیکی رخ داده در کشت های کالوس ممکن است به بازدهی بالاتری در تولید متابولیت های ثانویه ارزشمند بیانجامد. انجدان رومی (Levisticum officinale Koch.) از تیره چتریان، یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی و ادویه ای به شمار می رود که در فارماکوپه های معتبر، ترکیب های ریشه آن به عنوان موادی مدر برای درمان سنگ و عفونت های کلیه و مجاری ادراری معرفی شده اند. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر نوع ریزنمونه، ترکیب محیط کشت و هورمون های تنظیم کننده رشد بر روی میزان رشد کالوس انجدان رومی در قالب طرح کاملا تصادفی فاکتوریل با ریزنمونه های هیپوکوتیل، ریشه، برگ، دمبرگ و گره طوقه و در محیط MS تغییریافته (AM1) حاوی سطوح مختلف مواد رشد گیاهی انجام شد. پس از یک ماه میزان رشد و درصد کال زایی مقایسه شد. نتایج نشان داد که حداکثر میزان رشد و بهترین خصوصیات ظاهری کالوس با استفاده از ریزنمونه هیپوکوتیل و ریشه، در محیط پایهAM1  و با مقادیر 1.5 میلی گرم در لیتر 2, 4- D، 0.5 میلی گرم در لیتر Kin و 0.025 میلی گرم در لیتر NAA  بدست آمد.

برای کنترل آلودگی های قارچی محصولات باغبانی گاهی از محلول های قارچ کش استفاده می شود که برای سلامت انسان مضر هستند. هدف از این تحقیق بررسی اسانس های ضدقارچی چند گیاه دارویی در کنترل این قارچ ها و جایگزین کردن آنها به جای قارچ کش های شیمیایی بود. مهمترین قارچ بیماری زا در دوره پس از برداشت توت فرنگی،Rhizopus stolonifer  است که برای کنترل آن، اثر ضدقارچی اسانس های مرزه (Satureja hortensis)، آویشن شیرازی (Zataria multiflora) و زنیان (Carum copticom) مورد بررسی قرار گرفت. این آزمایش به دو صورت  in vitroو in vivo انجام شد. اسانس ها با غلظت های 10000، 2000، 1000، 500، 300، 200 و 100 پی پی ام در محیط کشت PDA و روی میوه های توت فرنگی برداشت شده علیه قارچ Rhizopus انجام شد. آزمایش in vivo شامل 6 تیمار (3 اسانس، 1 قارچ کش و 2 شاهد) و هر تیمار شامل سه تکرار و هر تکرار شامل 5 عدد میوه (حدود 70 گرم) بود. میوه ها را پس از ضد عفونی سطحی در سوسپانسیون 106 (اسپور در میلی لیتر) Rhizopus به طور جداگانه فرو برده و بعد در سوسپانسیون 3 اسانس ذکر شده و قارچ کش ایپرودیون + کاربندازیم %52.5 (پودر وتابل) فرو برده شد و در شرایط حرارت اتاق حدود 24±1 درجه سانتی گراد قرار گرفت. نتایج آزمایش روی آگار نشان داد که غلظت مهارکننده رشد میسلیوم قارچ ریزوپوس برای مرزه و زنیان 300 پی پی ام و برای آویشن شیرازی 500 پی پی ام بود. همچنین نتایج آزمایش در شرایط in vivo نشان داد که بیشترین میزان آلودگی به ترتیب در اسانس شاهد، سپس زنیان، آویشن شیرازی و مرزه بود.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

خشک کردن یکی از قدیمی ترین روش های نگهداری محصولات کشاورزی پس از برداشت می باشد. ریحان  (Ocimum basilicum L.)یکی از گیاهان خانواده نعناعیان (Lamiaceae) است که به عنوان گیاهی دارویی و ادویه ای مورد استفاده قرار می گیرد. به منظور بررسی تاثیر روش های مختلف خشک کردن بر زمان خشک کردن، درصد و اجزای اسانس گیاه دارویی ریحان آزمایشی به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. شش توان مختلف میکروویو شامل 100، 180، 300، 450، 600 و 900 وات، دو دمای مختلف آون شامل 50 و 70 درجه سانتی گراد و روش طبیعی (سایه و آفتاب) مورد مقایسه قرار گرفتند. در روش های مختلف، خشک کردن نمونه ها تا زمانی که وزن آن ها به محتوای رطوبتی 0.10 بر پایه وزن خشک (یا %10 بر پایه وزن تر) رسید، ادامه داشت. نتایج نشان داد که کمترین و بیشترین زمان خشک کردن (به ترتیب 4.1 دقیقه و 48 ساعت) مربوط به تیمارهای خشک کردن با توان 900 وات میکروویو و روش خشک کردن در سایه بود. بالاترین درصد اسانس (%1.3) در روش سایه بدست آمد و کمترین میزان (%0.3) مربوط به توان های 450، 600 و 900 وات میکروویو بود. توان های مختلف میکروویو اثر منفی بر اجزای اصلی اسانس (ژرانیال و متیل کاویکول) گذاشتند ولی در روش سایه این ترکیب ها به خوبی حفظ شدند. به طور کلی با توجه به نتایج این تحقیق می توان اظهار نمود که خشک کردن گیاه دارویی ریحان با استفاده از روش سایه از این جهت که میزان اسانس و اجزای اصلی آن را به صورت قابل ملاحظه ای حفظ کرد، برای خشک نمودن این گیاه مطلوب است.

به منظور بررسی اثر تلفیقی کودهای بیولوژیک و نیتروژن بر تعدادی از خصوصیات مورفولوژیک و میزان اسانس بادرشبی (Dracocephalum moldavica L.)، آزمایشی به صورت فاکتوریل سه عاملی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 20 تیمار در 3 تکرار در سال زراعی 89 - 1388 در دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس (منطقه 1) و در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی استان آذربایجان غربی (منطقه 2) انجام گردید. تیمارهای آزمایشی شامل ژنوتیپ (اکوتیپ بومی و رقم (SZK-1، باکتری (تلقیح بذر با باکتری های ازوتوباکتر + آزوسپرلیوم + سودوموناس و عدم تلقیح)، رژیم کودی (%100 کود اوره، %75 کود اوره + %25 آزوکمپوست، %50 کود اوره + %50 آزوکمپوست، %25 کود شیمیایی + %75 آزوکمپوست و %100 آزوکمپوست) بود. بر اساس نتایج بدست آمده بیشتر صفات مورفولوژیک مورد مطالعه تحت تاثیر ژنوتیپ قرار گرفت. اثر رژیم کودی بر عملکرد ماده خشک، بازده و عملکرد اسانس در هر دو منطقه معنی دار شد. تعداد شاخه گل دهنده در منطقه 1 و ارتفاع بوته، تعداد برگ ساقه اصلی و تعداد شاخه گل دهنده در منطقه 2 تحت تاثیر عامل تلقیح با باکتری قرار گرفنتد. برهم کنش اثر متقابل دو جانبه تعدادی از صفات مورد مطالعه را تحت تاثیر قرار دادند. اثر متقابل سه جانبه بر تعداد شاخه گل دهنده در منطقه 1 و بر بازده و عملکرد ماده خشک در منطقه 2 معنی دار بود. بیشترین ارتفاع بوته، ارتفاع اولین شاخه گل دهنده از سطح زمین، تعداد برگ در ساقه اصلی، تعداد شاخه فرعی و عملکرد اسانس در اکوتیپ بومی بدست آمد. تلقیح با باکتری ارتفاع، تعداد برگ ساقه اصلی، قطر ساقه و تعداد شاخه گل دهنده را افزایش داد. کاربرد تلفیقی 50 درصد کود اوره + 50 درصد آزوکمپوست توانست عملکرد ماده خشک، بازده و عملکرد اسانس را افزایش دهد. به طوری که کاربرد %100 آزوکمپوست کمترین عملکرد اسانس را تولید کرد. عملکرد اسانس در اکوتیپ بومی نسبت به رقم اصلاح شده افزایش یافت. افزایش عملکرد اسانس به واسطه تلقیح با باکتری در اکوتیپ بومی در مقایسه با رقم اصلاح شده بیشتر بود. در مجموع، نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که کاربرد تیمار تلفیقی %50 کود اوره + %50 آزوکمپوست در حالت تلقیح با باکتری می تواند به عنوان یک جایگزین مناسب برای کودهای شیمیایی مورد توجه قرار گیرد.

در این تحقیق به منظور بررسی اثر روش های مختلف خشک کردن توسط آون، ماکروویو، دمای محیط (سایه) و ترکیب ماکروویو و دمای محیط بر زمان خشک شدن، میزان اسانس، فعالیت آنتی اکسیدانی و مواد فنولی دو توده ترخون (Artemisia dracunculus L.) دو آزمایش مستقل در قالب طرح کاملا تصادفی با 13 تیمار خشک کردن (آون: دماهای 40، 50، 60 و 70 درجه سانتی گراد؛ ماکروویو: توان های 900، 600، 450، 300، 180 و 100 وات؛ خشک کردن در دمای محیط؛ خشک کردن ترکیبی ماکروویو با توان های 900 و 600 + خشک کردن در دمای محیط) بر دو توده ترخون (مشهد و نیشابور) انجام شد. همچنین مقایسه ای بین نمونه تر و تیمارهای مذکور از نظر صفات فوق انجام شد (برای خشک کردن 13 تیمار و برای دیگر صفات 14 تیمار). نتایج این تحقیق نشان داد که به طور کلی از نظر میزان رطوبت و مواد موثره اندازه گیری شده بین این دو توده تفاوت وجود داشت. همچنین عکس العمل این دو توده، از نظر واکنش به روش های مختلف خشک کردن تا حدی متفاوت بود. از نظر مدت زمان خشک شدن در هر دو آزمایش، طولانی ترین زمان (حدود 30 ساعت و 32 ساعت در توده مشهد و نیشابور) مربوط به دمای محیط و زودترین زمان (حدود 5 دقیقه) مربوط به ماکروویو با توان 900 وات بود. در هر دو آزمایش بالاترین میزان اسانس (2.27 و %3.2 به ترتیب توده مشهد و نیشابور) مربوط به نمونه تر و بعد از آن دمای محیط و ماکروویو با توان 900 وات بود و افزایش دما باعث کاهش میزان اسانس شد. میزان اسانس در توان های دیگر ماکروویو و تیمارهای ترکیبی، متوسط بود. بیشترین فعالیت آنتی اکسیدانی (82.5 و %81.8 به ترتیب توده مشهد و نیشابور) مربوط به نمونه تر بود، در حالی که کمترین میزان آن در توده مشهد (%60.7) و نیشابور (%53) به ترتیب مربوط به تیمارهای دمای محیط و 40 درجه آون بود. بالاترین میزان مواد فنولی (به ترتیب 165 میلی گرم گالیک اسید در گرم وزن خشک) در توده مشهد مربوط به تیمار ماکروویو با توان 600 و در توده نیشابور (524.7 میلی گرم) مربوط به تیمار ماکروویو با توان 900 بود.

گیاه Centaurea depressa M. Bieb. به نام گل گندم، یک گیاه داروییست که از عصاره آن برای شستشوی چشم استفاده می شود و ناراحتی های دستگاه گوارش را تا حدودی کاهش می دهد. در این تحقیق به منظور بررسی کمی و کیفی اسانس اندام های مختلف گونه C. depressa، گیاه از مناطق دماوند و تهران در مرحله گلدهی جمع آوری گردید. اندام های گیاهان به صورت سه نمونه ساقه همراه برگ، ریشه و گل آذین تفکیک شده، در دمای محیط خشک شده و بعد به ذرات کوچک آسیاب شدند. نمونه های فوق با روش تقطیر با آب اسانس گیری شد. برای جداسازی و شناسایی ترکیب های اسانس از دستگاه های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) استفاده شد. بازده اسانس ساقه و برگ، ریشه و گل آذین منطقه دماوند (بر پایه وزنی - وزنی خشک شده) به ترتیب %0.18، %0.13 و %0.07 و منطقه باغ گیاه شناسی به همان ترتیب %0.10، %0.13 و %0.08 بود. در منطقه دماوند بیشترین ترکیب های اسانس ساقه و برگ تیمول (%56.5)، اسپاتولنول (%12.7) و جرماکرن (%9.9) D بود. ترکیب های اصلی اسانس ریشه پنتادکادین-1-ال (%32.2) و سیس-7-هگزادسن (%29.5) بودند. جرماکرن دی، جرماکرن B و تیمول (%32.4، %9.4 و %8.7) بیشترین ترکیب های اسانس گل آذین بودند. در منطقه باغ گیاه شناسی بیشترین ترکیب های اسانس ساقه و برگ اسپاتولنول (%25.4)،(%14.5) Eudesma-4(15)-7-diene-1-b-ol  و جرماکرن (%13.7) D بود. ترکیب های اصلی اسانس ریشه تترادکانال (%30.7)، کاریوفیلن اکساید (%23.7) و سیس-7- هگزادسن (%22.3) بود. تترادکانال (%82.3) و سیس-7-هگزادسن (%15.5) بیشترین ترکیب های اسانس گل آذین بودند. با توجه به نتایج در می یابیم که در ترکیب های اصلی اسانس دو رویشگاه و حتی اندام های مختلف یک رویشگاه تنوع وجود دارد.

به منظور بررسی تاثیر تاریخ های مختلف کاشت و سطوح مختلف تغذی ای (شیمیایی و آلی) بر عملکرد و میزان ماده موثره دانه گیاه دارویی خارمریم(Silybum marianum (L.) Gaerate) ، آزمایشی در سال زراعی 1389 - 1388 به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در مزرعه آموزشی و تحقیقاتی گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز انجام شد. عامل اصلی تاریخ کشت در سه زمان: (23 آبان، 10 آذر و 24 آذر) و عامل فرعی سطوح تغذیه ای مختلف در شش سطح: -F1 شاهد (عدم مصرف کود(، %100 -F2 کود شیمیایی NPK (100- 120- 150)، %25 -F3 کود آلی + %75 کود شیمیایی (7.5 تن دامی و ((75- 90- 112.5) NPK ، %50 -F4 آلی + %50 شیمیایی (15 تن کود دامی و ((50- 60- 75) NPK، %75 -F5 آلی + %25 شیمیایی (22.5 تن کود دامی + ((25- 30- 37.5) NPK و %100 -F6 کود آلی (30 تن کود دامی) بودند. نتایج بدست آمده نشان داد که تاریخ کاشت تاثیر معنی داری بر درصد فنول، درصد فلاونوئیدها و میزان سیلی مارین دانه داشت. تاخیر در کاشت منجر به کاهش میزان سیلی مارین دانه گردید. در حالی که بالاترین درصد فنول و فلاونوئیدهای دانه در تاریخ 24 آذر بدست آمد. از نظر سطوح کودی نیز بیشترین درصد فلاونوئیدها، عملکرد فلاونوئیدها و عملکرد سیلی مارین از تیمار کودی %100 شیمیایی و سطوح کودی تلفیقی حاصل گردید. در این رابطه تیمار F2 مزیتی نسبت به سطوح کودی تلفیقی نداشت. همچنین بالاترین درصد فنول و عملکرد فنول از سطوح کودی تلفیقی بدست آمد. بنابراین بیشترین میزان سیلی مارین از تیمار F6 و بیشترین فعالیت آنتی اکسیدانی دانه از تیمار F4 و F6 حاصل شد.

در این مطالعه ترکیب های شیمیایی هسته چهار رقم انار تجاری ایران شامل آبانماهی، ملس، پوست سفید و شهوار از لحاظ درصد پروتئین، روغن، کربوهیدرات، عناصر معدنی و ترکیب اسیدهای چرب مورد آنالیز قرار گرفت. همچنین خواص فیزیکوشیمیایی و آنتی اکسیدانی روغن هسته های انار تعیین گردید. فعالیت آنتی اکسیدانی روغن هسته انار از طریق روش (DPPH) 1, 1-diphenyl-2-picrylhydrazyl اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که رقم پوست سفید در مقایسه با سایر ارقام مورد مطالعه از محتوای روغن (%16.9)، فیبر خام (%42.4) و ارزش تغذیه ای (460.7 کیلوکالری در صد گرم) بالاتری برخوردار است. رقم پوست سفید دارای بیشترین مقدار فسفر (2766.3 میلی گرم در کیلوگرم) و منیزیم (2052.0 میلی گرم) بود، در حالی که بیشترین مقدار کلسیم (675.3 میلی گرم در کیلوگرم) و پتاسیم (3724.6 میلی گرم در کیلوگرم) مربوط به رقم شهوار بود. اسید چرب عمده شناسایی شده توسط کروماتوگرافی گازی، پونیسیک اسید بود که محدوده آن از %72.07 برای رقم شهوار تا %73.31 برای رقم ملس متغیر بود (p<0.05). نسبت اسیدهای چرب چند غیراشباع به اشباع و غیراشباع به اشباع در روغن هسته انار به ترتیب در محدوده 9.174 تا 9.450 و 10.325 تا 10.861 بدست آمد (p<0.05). اندیس های اسیدیته (%3.78 – 8.36)، پراکسید (0.39 - 0.48 meq O2/Kg)، یدی (216.9 - 220.3 g I2/100g) و صابونی (179.3 - 182.5 mg KOH/g) برای روغن هسته انار تعیین گردید. همچنین اندیس شکست در 25 درجه سانتی گراد، ویسکوزیته و دانسیته روغن های مورد مطالعه به ترتیب 1.527 - 1.461، 0.063 - 0.036 و 0.9311 - 0.9202 بدست آمد. رقم ملس کمترین مقدار ارتو دی فنول (ODC) و فعالیت آنتی اکسیدانی را نشان داد. در تمام ارقام مورد مطالعه، رابطه بین درصد DPPH باقیمانده و محتوای ارتو دی فنول، همبستگی بالایی (R2= 0.98, p<0.01) را نشان داد.

شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra L.) با نام عمومی licorice از خانواده نخود (Leguminosae) است که برای آن اثرهای درمانی زیادی ذکر شده است. با توجه به اینکه استفاده از مواد طبیعی با منشا گیاهی در درمان بیماری های مختلف تاریخچه طولانی دارد، در این مطالعه اثر شیرین بیان بر فاکتورهای خونی مورد بررسی قرار گرفت. این مطالعه روی 50 موش انجام شد. نمونه ها به صورت تصادفی در پنج گروه (3 گروه تیمار، گروه کنترل و دارونما) تقسیم و در شرایط یکسان نگهداری شدند. از موش های نر به عنوان حذف فاکتور جنس استفاده گردید، سپس عصاره آبی - الکلی شیرین بیان با دوزهای 50، 100 و  mg/kg 150به روش درون صفاقی (IP) طی 20 روز به صورت یک روز در میان به گروه های تیماری تزریق شد. از سرم فیزیولوژی نیز برای تزریق به گروه دارونما استفاده گردید. مهمترین پارامترهای مورد بررسی تعداد گلبول های قرمز، میزان هموگلوبین، هماتوکریت، پلاکت، MCHC،MCH  و  MCVدر مقایسه با گروه های شاهد بود. داده های جمع آوری شده با استفاده از آزمون دانکن و نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل گردید. یافته ها نشان داد که میزان هموگلوبین، پلاکت و MCV، MCHC در همه دوزها و میزان MCH در دوز 100 و  mg/kg 150افزایش یافته، در حالی که تعداد گلبول های قرمز در دوزهای 100 و  mg/kg 150کاهش نشان داد. در میزان هماتوکریت تغییر معنی داری دیده نشد. این نتایج حکایت از اثر وابسته به دوز عصاره شیرین بیان بر فاکتورهای خونی دارد.