تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران
سال:1397 | دوره:34 | شماره:4 (پیاپی 90) |تعداد مقالات:15

Marrubium astracanicum Jacq. (فراسیون) گیاهی از خانواده نعناعیان یا Lamiaceae می باشد. در این تحقیق 5 جمعیت از گونه فراسیون (مناطق دراک، غرب دشت ارژن، بوانات-سیمکان (لاک پشتی)، پاسارگاد (قرق ابوالمهدی) و صدرا) جمع آوری شدند. پس از خشک کردن نمونه های گیاهی، از قسمت های هوایی آنها با استفاده از روش تقطیر با آب اسانس گیری شد و ترکیب های تشکیل دهنده اسانس با دستگاه های کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) و کروماتوگرافی گازی (GC)، شناسایی و تعیین مقدار گردید. عصاره متانولی به روش خوابانیدن در حلال تهیه و با کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) برای ترکیب های پلی فنولی آنالیز شد. بازده اسانس ها از 21/0% تا 34/0% برحسب وزن خشک گیاه (وزنی/وزنی) بدست آمد. ترکیب های عمده اسانس ان-دکان، ان-دودکان، جرماکرن دی، ان-هگزادکانوئیک اسید، بتا-کاریوفیلن، بی سیکلوجرماکرن، فیتول، ان-تری کوزان، ان-پنتا کوزان، ان-هنئی کوزان و کاریوفیلن اکسید بودند. دوازده ترکیب عمده با استفاده از نرم افزار Minitab V. 14 مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که با وجود اختلاف ارتفاع و آب و هوا، منطقه صدرا از نظر ترکیب های شیمیایی قرابت بیشتری به دو منطقه دراک و لاک پشتی بوانات دارد. استانداردهای گالیک اسید، کوئرستین، کاتچین، کافئیک اسید و کلروجنیک اسید در طول موج های 280 و 320 نانومتر بررسی شدند. میزان این پلی فنل ها در مناطق مختلف متفاوت بودند. نتایج ما نشان داد که ارتفاع و شرایط آب و هوایی در هر یک از این مناطق باعث تغییر در ترکیب های پلی فنولی می شود.

به‎منظور ارزیابی اثرات کاربرد کودهای بیولوژیک و مقادیر متفاوتی از انواع کود اوره تحت تنش کم‎آبی بر عملکرد، کارایی مصرف نیتروژن و مواد مؤثره در گیاه دارویی گل ‎همیشه‎بهار (Calendula officinalis L.)، آزمایشی طی دو ‎سال زراعی (1395-1394 و 1396-1395) در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین-پیشوا اجرا شد. آزمایش به‎‎صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک‎های کامل تصادفی در سه تکرار انجام گردید. تیمارهای آزمایشی شامل سطوح کم‎آبی به‎عنوان عامل اصلی در دو سطح، عدم ‎تنش کم‎آبی (شاهد) و قطع آبیاری در مرحله غنچه دهی، همچنین سطوح کود بیولوژیک در چهار‎ سطح به‎عنوان عامل‎فرعی (عدم‎‎مصرف (شاهد)، کاربرد ازتوباکتر ‎(کروکوکوم)، کاربرد آزوسپیریلوم ‎(برازیلنس) و تلفیق ازتوباکتر و آزوسپیریلوم بود. انواع کود اوره نیز در چهار‎ سطح به‎عنوان عامل فرعی‎فرعی شامل عدم‎مصرف (شاهد)، مقدار توصیه شده کود اوره با پوشش گوگردی (175 کیلوگرم در هکتار براساس توصیه کودی)، 75‎% مقدار توصیه شده کود اوره با پوشش گوگردی (131 کیلوگرم در هکتار) و مقدار توصیه شده کود اوره بدون پوشش (فرم رایج منطقه) به‎میزان 175 کیلوگرم در هکتار بود. نتایج نشان داد که قطع آبیاری در مرحله غنچه‎دهی منجر به کاهش عملکرد گل، عملکرد بیولوژیک، میزان نیتروژن، کارایی استفاده از نیتروژن (کارایی زراعی) و کارایی جذب نیتروژن گردید. اما منجر به افزایش کارایی مصرف نیتروژن، آلفا‎-کادینول و مورولول شد. همچنین در هر دو سال آزمایش کاربرد تلفیق ازتوباکتر و آزوسپیریلوم به همراه مقدار توصیه شده کود اوره با پوشش گوگردی منجر به افزایش میزان آلفا‎-کادینول گردید. بیشترین میزان کارایی استفاده از نیتروژن در شرایط عدم‎تنش کم‎آبی و استفاده از کود بیولوژیک تلفیق ازتوباکتر و آزوسپیریلوم و کاربرد 75‎% مقدار توصیه شده کود اوره با پوشش گوگردی بدست آمد. در سال دوم عدم ‎تنش کم‎آبی و استفاده از کود بیولوژیک تلفیق ازتوباکتر و آزوسپیریلوم با مقدار توصیه شده کود اوره با پوشش گوگردی نیز منجر به کاهش معنی‎دار کارایی مصرف نیتروژن گردید. در سال اول و دوم نیز عدم‎ تنش کم‎آبی و کاربرد تلفیق ازتوباکتر و آزوسپیریلوم و مقدار توصیه شده کود اوره با پوشش گوگردی منجر ‎به افزایش عملکرد‎ گل و عملکرد بیولوژیک شد.

استفاده از مواد آلی و نانو کودها به منظور کنترل دقیق آزادسازی عناصر غذایی می تواند گامی مؤثر برای دستیابی به کشاورزی پایدار و سازگار با محیط زیست باشد. تنش خشکی مهمترین عامل محدودکننده رشد و عملکرد گیاهان دارویی ازجمله همیشه بهار (Calendula officinalis L. ) است. این آزمایش در شرایط مزرعه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار به صورت مرکب (تکرار در مکان) واقع در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی ارومیه و سلماس اجرا شد. فاکتور اول نحوه آبیاری در دو سطح شامل آبیاری و قطع آبیاری در مرحله شروع گلدهی و فاکتور دوم پیش تیمار بذرها در هفت سطح شامل بذرهای تیمار شده با کودهای نانو (اکسید آهن، اکسید روی و اکسید بر با غلظت دو در هزار) و پرایم شده با مواد آلی (اسید هیومیک 72 میلی گرم در لیتر، اسید سالیسیلک 2000 میکرومول و اسید آسکوربیک ppm200) و شاهد بود. نتایج تجزیه مرکب داده های آزمایش حکایت از این داشت که استفاده از پیش تیمار بذرها با مواد نانو و پیش تیمار با مواد آلی در صفاتی مانند ارتفاع بوته، تعداد کاپیتول، وزن تر و خشک بوته، وزن تر و خشک ریشه، عملکرد دانه، شاخص برداشت، درصد اسانس و درصد عنصر معدنی فسفر واکنش مثبتی نشان داده و بهترین واکنش از کاربرد پیش تیمار اسید سالسیلیک و نانو اکسیدروی دیده شد و باعث افزایش و بهبود صفات یادشده و عملکرد کمّی و کیفی همیشه بهار به ویژه در شرایط تنش خشکی می گردد و کاربرد آن در راستای کشاورزی پایدار و ارگانیک قابل توصیه می باشد.

یکی از مهمترین روش های حفظ و بقای گیاهان در طبیعت، کشت و اهلی کردن گونه های گیاهی و انتخاب بهترین جمعیت می باشد. با توجه به لزوم کشت و اهلی کردن گیاهان دارویی، در این تحقیق 22 جمعیت Achillea wilhelmsii C. Koch در ایستگاه تحقیقات البرز (مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور) کاشته شده و مورد ارزیابی قرار گرفت. این تحقیق در قالب طرح بلوک کاملاً تصادفی در سال 94-1392 انجام شد. به منظور بررسی و مقایسه صفات مورفولوژیک جمعیت های مختلف این گیاه، در زمان 50% گلدهی، صفاتی مانند ارتفاع بوته، سطح تاج پوشش، تعداد ساقه اصلی، تعداد کلاپرک در بوته، تعداد گلچه در کلاپرک، وزن تر و خشک بوته و بازده اسانس اندازه گیری شد. اسانس گیری به روش تقطیر با آب و با دستگاه کلونجر انجام شد. تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات مورد مطالعه نشان داد که تفاوت بین صفات در جمعیت های مختلف در سطح احتمال 1% معنی دار بودند. نتایج نشان داد که جمعیت سقز1 بیشترین ارتفاع بوته، وزن خشک بوته، تعداد کلاپرک و گلچه و میزان اسانس را داشت. همبستگی صفات مورد مطالعه با یکدیگر نیز در سطح احتمال 1% معنی دار بود، البته همبستگی معنی داری میان بازده اسانس با دیگر صفات بجز تعداد کلاپرک وجود نداشت. با استفاده از تجزیه به مؤلفه های اصلی، 5 مؤلفه اول 99% از کل واریانس متغیرها را توجیه کردند که صفات سطح تاج پوشش، ارتفاع بوته، تعداد ساقه، تعداد کلاپرک، وزن تر و خشک بوته با ضریب مثبت مهمترین نقش را در تبیین مؤلفه اول داشتند و 75% از واریانس متغیرها را توجیه نمودند. در تجزیه خوشه ای، اکسشن ها در 3 گروه متفاوت قرار گرفتند که اکسشن سقز1 به طور شاخص در خوشه جداگانه ای قرار گرفت.

به علت محدودیت استفاده از سموم در کنترل آفات انباری و خطر ایجاد مسمومیت توسط سموم شیمیایی برای جانوران خونگرم نیاز به استفاده از سموم با خطر کمتر، ازجمله ترکیب های گیاهی بیش از پیش احساس می گردد. عصاره ها و اسانس های گیاهی سازگار با طبیعت هستند و در انبارهای مواد غذایی می توان از آنها برای مبارزه با آفات انباری استفاده کرد. در این تحقیق سمّیت تنفسی اسانس گیاهان زیره سبز (Cuminum cyminum L. ) و رزماری (Rosmarinus officinalis L. ) و سمّیت گوارشی عصاره گیاه زیره سبز روی شب پره آرد Ephestia kuehniella(Zeller) بررسی شد. عصاره گیری از زیره سبز به روش الکلی انجام و اسانس های زیره سبز و رزماری با استفاده از دستگاه کلونجر استخراج شد. عصاره زیره سبز با جیره غذایی مخلوط و در اختیار آفت قرار گرفت، ولی اسانس ها به روش تنفسی یا تدخینی استفاده شدند. آزمایش ها در شرایط کنترل شده (دمای º C1± 27، رطوبت 5± 50% و دوره نوری 14: 10 (تاریکی: روشنایی)) انجام شد. تأثیر هر یک از مواد روی درصد مرگ و میر لاروها و شفیره ها و طول دوره لاروی، بررسی و با یکدیگر مقایسه شد. نتایج نشان داد، اسانس زیره سبز نسبت به عصاره زیره سبز و اسانس رزماری بیشترین درصد کشندگی را روی آفت دارد. بنابراین با توجه به تأثیر مثبت این ترکیب ها در تلفات آفت، استفاده از این عصاره و اسانس های گیاهی ضمن مطالعات بیشتر می تواند گزینه مناسبی برای کنترل آفات در انبارهای مواد غذایی، سیلوها، سایر مکان های بسته و. . . باشد.

گلسنگ ها زیست بوم های کوچکی هستند که شامل دو موجود همزیست قارچی و جلبکی می باشند. آنها به عنوان یکی از منابع سرشار از ترکیب های طبیعی با خاصیت آنتی توموری، آنتی بیوتیکی و همچنین آنتی اکسیدانی شناخته شده اند که از برخی از آنها به عنوان دارو و برای درمان بیماری های خاص استفاده می شود. این پژوهش با هدف شناسایی و تعیین میزان بتولین، بتولینیک اسید و ارزیابی فعالیت آنتی اکسیدانی گلسنگ پوست زی درخت توس (. Betula pendula Roth) و همچنین قارچ همراه آن انجام شد. مشخص گردید که گلسنگ جدا شده از پوست این درخت، گلسنگ های برگی دارای ترکیب های بیواکتیو، تحت عنوان Ramalina sinensis می باشد. قارچ همراه با گلسنگ حاوی ماده مؤثره با روش مولکولی Arthrinium arundinis شناسایی شد. این قارچ جزء قارچ های آسکومیست بوده و برای اولین بار با کد MG198621 در سایت NCBI ثبت گردید. از گلسنگ و قارچ همراه آن عصاره گیری شد و با استفاده از دستگاه HPLC میزان اسید بتولینیک و بتولین آن تعیین شد. اسید بتولینیک و بتولین جزء ترپن ها بوده و به عنوان عامل ضد سرطانی قوی شناخته شده است. در بافت گلسنگ R. sinensis (به ترتیب 2. 17% و 0. 075%) و در قارچ همراه آن A. arundinis (به ترتیب 1. 6% و 0. 025%) به میزان قابل توجهی اندازه گیری شد. به این ترتیب گلسنگ و قارچ همراه آن برای نخستین بار به عنوان منابع جدید حاوی این دو ماده مؤثره معرفی می شوند. اندازه گیری خاصیت آنتی اکسیدانی عصاره گلسنک و قارچ همراه آن با استفاده از دو حلال متانول و اتانول آزمون شد. مشخص گردید که عصاره گلسنگ و قارچ همراه آن، علاوه بر داشتن متابولیت های ثانویه با ارزش دارای خاصیت آنتی اکسیدان بوده که توانایی حذف رادیکال های آزاد سمّی را دارند. این نتایج می تواند در عرصه پزشکی و صنعت اثرهای ارزنده ای داشته باشد.

این پژوهش به منظور بررسی اثر تاریخ کشت و رژیم های مختلف آبیاری بر خصوصیات فیتوشیمیایی 3 ژنوتیپ گیاه گوار به صورت طرح کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 2 تیمار تاریخ کشت به عنوان عامل اصلی، 4 تیمار رژیم آبیاری به عنوان عامل فرعی و 3 ژنوتیپ به عنوان عامل فرعی-فرعی در 3 تکرار انجام شد. بعد از برداشت بذر، عصاره اتانولی تهیه گردید و مهمترین شاخص های فیتوشیمیایی شامل میزان فنول، تانن، ظرفیت آنتی اکسیدانی (DPPH)، درصد پروتئین و ویسکوزیته اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که تاریخ کشت و رژیم های مختلف آبیاری بر روی تمامی صفات فیتوشیمیایی اثر معنی داری در سطح 1% داشت. درصد پروتئین بذر و درصد صمغ (گالاکتومانان) تحت تأثیر تاریخ کشت و رژیم های مختلف آبیاری قرار گرفت. درصد گالاکتومانان از 33. 8-28% متغیر بوده که بیشترین میزان را تیمار اثرات متقابل تاریخ کشت دوم در رژیم آبیاری 4 مرحله ای با 33. 8% به خود اختصاص داد. در بین ژنوتیپ های مورد بررسی، ژنوتیپ سوم (RGC-1066) بیشترین میزان ظرفیت آنتی اکسیدانی و درصد پروتئین صمغ را به خود اختصاص داده است. در مورد سایر خصوصیات مورد بررسی، تفاوت معنی داری بین ژنوتیپ ها وجود نداشت. در مجموع، تاریخ کشت دوم (اوایل مردادماه)، RGC-1066 و رژیم آبیاری 4 مرحله ای بهترین تیمارها از نظر خصوصیات مورد بررسی بودند. نتایج این مطالعه نشان داد که کاشت گوار در منطقه مورد مطالعه، از نظر درصد پروتئین و ویسکوزیته صمغ مثبت ارزیابی می شود و توسعه کاشت آن می تواند در برنامه زراعی قرار گیرد.

این پژوهش به منظور بررسی چگونگی پوشش نانو اکسید سیلیسیم با اسید هیومیک و اسید سالیسیلیک و تأثیر آن در افزایش تحمل به شوری گیاه سیاهدانه (Nigella sativa L. ) در شرایط آزمایشگاهی و گلخانه ای در سال زراعی 96-1395 انجام شد. شرایط آزمایشگاهی با پوشش نانو اکسید سیلیسیم در غلظت های مختلف اسید هیومیک (40 تا 1600 میلی گرم در لیتر) با حضور اسید سالیسیلیک و در زمان های مختلف (0. 5 تا 120 ساعت) به ترتیب برای حداکثر پوشش و انرژی جذب و شرایط گلخانه ای در قالب طرح اسپیلیت پلات بر پایه بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار برای آزمون اثربخشی نانو اکسید سیلیسیم پوشش دار اجرا گردید. تیمار شوری در 3 سطح شامل 2، 3. 5 و 5 دسی زیمنس بر متر با آب آبیاری و تیمار نانو اکسید سیلیسیم پوشش دار در 4 سطح شامل 0. 25، 0. 5 و 0. 75 گرم در لیتر در دو مرحله چند برگی (15 روز پس از کاشت نشاء) و گلدهی (50 روز پس از کاشت نشاء) در آب آبیاری اعمال شدند. بررسی نتایج آزمایشگاهی نشان داد که با افزایش غلظت و زمان تماس اسید هیومیک، میزان جذب کربن از 7. 6 به 11. 9 میلی گرم بر گرم افزایش یافت ولی اندازه نانو ذرات در حدود 20 تا 30 نانومتر بود. ارزیابی نتایج گلخانه ای نشان داد که وزن خشک اندام هوایی، ریشه، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی اولیه، رطوبت نسبی برگ و پتاسیم برگ با افزایش شوری کاهش و با کاربرد نانو ذره پوشش دار در غلظت 0. 5 گرم در لیتر افزایش معنی دار داشتند. به طوری که وزن خشک اندام هوایی در غلظت 0. 5 گرم در لیتر نانو ذره پوشش دار در شوری های 3. 5 و 5 دسی زیمنس بر متر اختلاف معنی دار نداشت. بنابراین نتیجه گیری می شود که با پوشش نانو اکسید سیلیسیم توسط اسید هیومیک و اسید سالیسیلیک می توان با کاهش مقدار و دفعات مصرف مواد مذکور، تحمل به شوری گیاه سیاهدانه را افزایش داد.

کودهای آلی می توانند به عنوان جایگزین کودهای شیمیایی در کشاورزی پایدار استفاده شوند. از سوی دیگر کشت مخلوط در مقایسه با کشت خالص، یک راهبرد امیدوارکننده برای تولید غذا با اتکای کمتر بر کودهای شیمیایی است. به منظور ارزیابی اثر کشت مخلوط بر عملکرد و اسانس شوید (Anethum graveolens L. ) تحت تأثیر کودهای آلی و شیمیایی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی شهرکرد در سال 1396 انجام شد. کشت خالص سویا (S)، کشت خالص شوید (D) و سه الگوی کشت این دو گیاه (S: D، 1: 1، 1: 2 و 2: 1) به عنوان فاکتور اول و دو منبع کودی (شیمیایی و مرغی) به عنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که بیشترین عملکرد ماده خشک شوید (1001. 48 کیلوگرم در هکتار) و بیشترین عملکرد اسانس (18. 47 کیلوگرم در هکتار) در تیمار دو ردیف سویا+ یک ردیف شوید مشاهده شد. بیشترین درصد اسانس (2. 64%) در کشت خالص تحت تغذیه کود آلی بدست آمد. بیشترین تعداد غلاف در بوته (47. 5 عدد) و عملکرد دانه سویا (2192 کیلوگرم در هکتار) به تیمار یک ردیف سویا + دو ردیف شوید حاوی کود مرغی اختصاص داشت. بیشترین نسبت برابری زمین (1. 19) در تیمار دو ردیف سویا+ یک ردیف شوید حاوی کود آلی حاصل شد. براساس نتایج بدست آمده، تیمار دو ردیف سویا+ یک ردیف شوید تحت تغذیه کود آلی با داشتن حداکثر نسبت برابری زمین و میزان زیاد اسانس شوید، تیمار برتر بود.

توسعه و اجرایی شدن برنامه های اثربخش و مفید در راستای احیاء، حفاظت و بهره برداری مناسب از گونه های دارویی تنها با شناسایی ویژگی های گیاهی و اکولوژیکی میسر است. گیاه انزروت (Astragalus fasciculifolius Bioss) از خانواده بقولات (Fabaceae) گونه دارویی ارزشمندی است که از نظر ترکیب هایی مانند ساپونین ها، فلاونوییدها و پلی ساکاریدها نقش مؤثری در درمان بیماری های قلبی، بازدارندگی رشد سلول های سرطانی و از بین بردن اثرات شیمی درمانی دارد. در این بررسی نقشه پراکندگی این گونه با استفاده از منابع موجود تهیه گردید. سپس خصوصیات اقلیمی، تجزیه فیزیکی و شیمیایی خاک، مراحل مختلف فنولوژیکی و گیاهان همراه در منطقه ثبت شد. نتایج این بررسی نشان داد این گیاه در شهرستان های خاش، سراوان، سوران و مهرستان پراکنش دارد. پهنه بندی اقلیمی این مناطق در بلوچستان براساس ضریب خشکی دومارتن از نوع اقلیم خشک می باشد. متوسط میزان بارندگی سالیانه این رویشگا ها 52 میلی متر، رطوبت نسبی 20% و دمای متوسط آن º C25 است. این گونه به طور عمده در ارتفاع 1300 تا 1500 متر از سطح دریا، در دامنه ها و عمدتاً در آبراهه ها در بستر رودخانه های فصلی و در تمامی جهات به ویژه جهت شمالی و شیب صفر تا 75% پراکنش دارد. خاک رویشگاه عمدتاً دارای بافت شنی لومی با اسیدیته 6. 73 تا 8. 23، هدایت الکتریکی dS/m0. 56 تا 06/1 و مقدار آهک 30. 64 تا 50. 62% می باشد. انزروت گونه ای مقاوم به خشکی است و در شرایط اقلیمی خشک با متوسط بارندگی سالیانه کمتر از30 میلی متر قادر به رویش است.

خیار آب پران (Ecballium elaterium (L. ) Rich. ) از تیره Cucurbitaceae و گونه وحشی بوده که بومی مناطق معتدل آسیا، شمال آفریقا و اروپا می باشد. این گیاه یکی از ذخایر مهم دارویی در دنیا محسوب می شود. در این تحقیق صفات مورفولوژیکی و بیوشیمیایی اکوتیپ های خیار آب پران از سه رویشگاه طبیعی آن در استان اردبیل شامل مناطق گرمی، بیله سوار و پارس آباد (از هر منطقه 10 جمعیت) بررسی شدند. نتایج نشان دادند که اکوتیپ های پارس آباد دارای میوه های بزرگتر و میزان کلروفیل و کاروتنوئید بیشتری بودند. از آن جایی که تنوع ژنتیکی این گیاه در منابع جهانی به صورت جامع بررسی نشده، ازاین رو در این پژوهش تنوع ژنتیکی سه اکوتیپ خیار آب پران با استفاده از 13 نشانگر ISSR بررسی شد و برای ارزیابی شباهت ژنتیکی میان نمونه ها از تجزیه خوشه ای به روش جاکارد استفاده گردید. آغازگر ISSR13 بیشترین چندشکلی (46%) را بین آغازگرها نشان داد. تجزیه نتایج مولکولی توده های خیار آب پران نشان داد که کمترین شباهت ژنتیکی بین دو اکوتیپ از جمعیت بیله سوار و گرمی دیده شد. تجزیه خوشه ای داده های مولکولی نیز نمونه ها را در پنج گروه دسته بندی کرد. نتایج نشان داد که نشانگر ISSR به عنوان یک نشانگر مناسب قادر است تنوع ژنتیکی موجود بین اکوتیپ های گیاه خیار آب پران را آشکار کند.

به منظور بررسی تأثیر باکتری های محرک رشد و کود شیمیایی بر رشد، عملکرد، گلدهی و برخی ویژگی های بیوشیمیایی گیاه دارویی همیشه بهار (Calendula officinalis L. ) آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 5 تیمار و 4 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز در سال 95-1394 انجام شد. تیمارهای مورد بررسی در این آزمایش شامل باکتری های انتروباکترکلوزه R13، انتروباکترکلوزه R33، گونه ای از سودوموناس، کود شیمیایی کامل و شاهد (بدون کود و باکتری) بود. نتایج این پژوهش نشان داد که بیشترین تعداد گل در مترمربع، تعداد برگ، تعداد انشعابات شاخه های اصلی و فرعی، قطر نهنج، قطر کاپیتول گل و قطر دمگل در تیمار انتروباکترکلوزه R13 و بیشترین وزن تر و خشک کاپیتول گل در تیمار انتروباکترکلوزه R33 بدست آمد. همچنین بیشترین درصد فسفر و نیتروژن برگ، کلروفیل و کاروتنوئید برگ در کرت های مایه زنی شده با انتروباکترکلوزه R13 اندازه گیری شد. بیشترین میزان فنل کل در تیمارهای انتروباکتر مشاهده شد و تیمار شاهد کمترین میزان فنل کل را نشان داد. نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد که در بیشتر شاخص های مورد بررسی تیمار انتروباکترکلوزه R33 اثری مشابه با انتروباکترکلوزه R13 داشته و تفاوت معنی داری بین آنها وجود نداشت. با توجه به نتایج مثبت و افزایشی باکتری ها بر شاخص های مورد بررسی گیاه دارویی همیشه بهار، می توان گفت باکتری های بکار رفته در این تحقیق می توانند به عنوان یک جایگزین مناسب برای کود شیمیایی ضمن کاهش مصرف کودهای شیمیایی، تضمین کننده تولید گیاهان دارویی عاری از مواد شیمیایی باشند.

گیاهان عالی موجودات زنده خوداتکایی هستند که می توانند ترکیب های آلی خود را از عناصر غذایی معدنی جذب نموده از محیط بسازند. بنابراین دسترسی کافی به سطحی مطلوب از عناصر غذایی در محیط بسیار با اهمیت می باشد. هدف اصلی این مطالعه تعیین نیاز غذایی اکوتیپ های مختلف گیاه دارویی-صنعتی حنا (بم، شهداد و رودبار) براساس عناصر پرمصرف نیتروژن، فسفر و پتاسیم (K: P: N، 0: 0: 0، 100: 50: 50، 200: 100: 100، 300: 200: 150 Kg ha-1) در شرایط آب و هوایی شهر کرمان بوده است. نتایج نشان داد که اثر متقابل اکوتیپ در کود تنها در مورد پارامترهای عملکرد خشک برگ و عملکرد خشک کل در سطح احتمال 5% معنی دار شد. مقایسه میانگین اثر متقابل اکوتیپ در کود نشان داد هر سه اکوتیپ مورد بررسی در نسبت کودی 300: 200: 150 دارای بیشترین عملکرد خشک برگ بوده و از لحاظ آماری اختلاف معنی داری نیز با یکدیگر نداشتند. اثر ساده اکوتیپ روی فتوسنتز خالص و هدایت روزنه ای معنی دار بوده و بیشترین میانگین این صفات مربوط به اکوتیپ شهداد بود. در این مطالعه اثر ساده کود برای تمامی صفات مورد بررسی بجز سطح ویژه برگ و وزن مخصوص برگ معنی دار گردید. مقایسه میانگین تیمارهای مختلف کودی نشان داد که بیشترین میانگین شاخص سطح برگ، فتوسنتز خالص و هدایت روزنه ای مربوط به نسبت کودی 300: 200: 150 بوده، در حالی که صفات سرعت تعرق و سرعت رشد محصول در نسبت های 300: 200: 150 و 200: 100: 100 تفاوت معنی داری باهم نداشتند. به طور کلی برای دستیابی به حداکثر سرعت رشد محصول و شاخص سطح برگ مناسب برای تولید بیشترین عملکرد خشک برگ حنا در اکوتیپ های شهداد و رودبار نسبت کودی 300: 200: 150 و در اکوتیپ بم نسبت کودی 200: 100: 100 در شرایط مشابه با این مطالعه مناسب به نظر می رسد.