تحقیقات جنگل و صنوبر ایران
سال:1390 | دوره:19 | شماره:4 (پیاپی 46) |تعداد مقالات:19

برای تداوم نقش به سزای جنگلهای زاگرس در حفاظت آب، خاک و حیات وحش باید راهکارهای مناسب برای ارزیابی شرایط موجود و برنامه ریزی این جنگلها ارائه نمود. این مطالعه در مناطق جنگلی اطراف شهرستان ایلام (منطقه کارزان) در یک محدوده جنگلی با منشا دانه و شاخه زاد به مساحت 86 هکتار اجرا شد. ابتدا در منطقه مورد پ‍ژوهش آماربرداری صددرصد انجام شد. سپس مختصات جغرافیایی (طول و عرض) هر درخت روی زمین و مشخصه های کمی درخت (قطر تاج و قطر برابرسینه درختان دانه زاد) مورد اندازه گیری قرار گرفت. در محیط GIS و با نرم افزار Arcview قطعات نمونه هشت سلولی (هشت زیر قطعه نمونه) در رایانه برای شبکه های آماربرداری 100×100، 100×200 و 200×200 متر شبیه سازی و محاسبات آماری انجام شد. میانگین تعداد درخت در هکتار و متوسط مساحت تاج درختان در هکتار سه شبکه فوق با مقدار واقعی آن (آماربرداری صددرصد) با استفاده از آزمون t و در سطح 5 درصد مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد در سطح 5 درصد اختلاف معنی داری بین میانگین شاخصهای مورد بررسی سه شبکه آماربرداری و میانگین واقعی وجود ندارد.

هدف از این تحقیق، بررسی امکان شناسایی درختان سرخشکیده با استفاده از تصاویر ماهواره ای Quickbird و تهیه نقشه پراکنش درختان سرخشکیده در جنگل سری یک شصت کلاته گرگان می باشد. پس از بررسی کیفیت هندسی و رادیومتری داده ها، تطابق هندسی تصاویر پانکروماتیک با استفاده از مدل رقومی زمین و 45 نقطه کنترل زمینی و RMSE برابر 0.65 در جهت محور X و 0.78 در جهت محور Y انجام شد. تصاویر چندطیفی با استفاده از تصویر تطابق یافته پانکروماتیک و با 60 نقطه کنترل زمینی و RMSE برابر 0.19 در جهت محور X و 0.25 در جهت محور Y مورد تطابق قرار گرفتند. با استفاده از روشهای مختلف نسبت گیری، تجزیه مولفه های اصلی و ایجاد شاخص های گیاهی مناسب، باندهای مصنوعی ایجاد و به همراه باندهای اصلی به منظور انتخاب باندهای مناسب در تجزیه و تحلیل رقومی استفاده گردید. برای تهیه نمونه های تعلیمی و ارزیابی صحت طبقه بندی، واقعیت زمینی نمونه ای از طریق ثبت درختان سرخشکیده با استفاده از DGPS بر روی شبکه ای منظم به ابعاد 100×500 متر و با 360 قطعه نمونه 10 آری تهیه گردید. پس از انتخاب تعدادی از درختان سرخشکیده به عنوان نمونه های تعلیمی و استخراج نشانه های طیفی درختان سرخشکیده در باندهای اصلی و فرعی، مجموعه باندهای مناسب انتخاب گردید. طبقه بندی داده ها به روش نظارت شده با استفاده از روشهای حداکثر احتمال و برش تراکمی انجام گردید. نتایج حاصل از ارزیابی صحت طبقه بندی بر روی چهار باند اصلی و همچنین 7 باند انتخابی با الگوریتم حداکثر احتمال و شاخص های گیاهی با الگوریتم برش تراکمی نشان داد که میزان صحت کلی و ضریب کاپا برای دو طبقه درختان سالم و سرخشکیده برای 4 باند اصلی و 7 باند منتخب با الگوریتم حداکثر احتمال به ترتیب 77 درصد و 0.56 و 83 درصد و 0.685 بوده است. همچنین میزان صحت کلی و ضریب کاپا برای برش تراکمی شاخص های گیاهی NDVI و TNDVI به ترتیب 51 درصد و 0.16 و 56 درصد و 0.19 بوده است. نتایج این تحقیق نشان داد که امکان شناسایی تمامی درختان سرخشکیده پهن برگ با استفاده از تصاویر ماهواره ای Quickbird به دلیل بازتاب تاج پوشش درختچه ها و گیاهان زیراشکوب و سهم کم بازتاب شاخه های خشک شده از ارزش رقومی پیکسل های تصویر، وجود ندارد. در نتیجه نمی توان نقشه دقیق پراکنش درختان سرخشکیده را با استفاده از داده های ماهواره ای تهیه نمود.

ممرز فراوانترین گونه درختی جنگلهای شمال کشور محسوب می شود که مطالعات چندانی در مورد موضوع مورد تحقیق بر روی آن انجام نشده است. این تحقیق به دلیل اهمیت کمی و کیفی زادآوری ممرز و رابطه آن با مساحت روشنه که متاثر از شیوه جنگل شناسی است و تاثیرپذیری نوری این گونه انجام شده است. در این راستا در جنگل خانیکان (سری سوم حوضه آبخیز 45 جنگلهای شمال) اقدام به انتخاب روشنه هایی با مساحت به ترتیب کمتر از 2 آر، 2 تا 5 آر، 5 تا 10 آر و بزرگتر از 10 آر شد. از هر سطح روشنه، تعداد چهار نمونه و در هر روشنه چهار زیرقطعه نمونه دایره ای 2 مترمربعی در راستای بزرگترین قطر روشنه انتخاب گردید. این مطالعه در دو بخش مطالعات نورسنجی (با استفاده از دوربین با عدسی چشم ماهی) و خصوصیات کمی (شامل قطر یقه و ارتفاع نهال) و کیفی نهالهای ممرز انجام شد که پس از اجرای عملیات صحرایی و انجام محاسبات و تجزیه و تحلیل داده ها، این نتایج بدست آمده است: در مطالعات نورسنجی، شدت نور نسبی با توجه به اندازه روشنه و محل اندازه گیری آن بین 2 تا 70 درصد متغیر بود، قطر یقه و ارتفاع نهالهای ممرز با افزایش یا کاهش شدت نور تغییرات معنی داری پیدا نکرد، هر چه سطح روشنه از 5 آر بزرگتر می شد، از تعداد در واحد سطح نهالها به شدت کاسته شد. بهترین وضعیت کیفی نهالهای ممرز و همچنین بیشترین تعداد در واحد سطح نهالها در روشنه های کوچکتر از 2 آر مشاهده گردید.

در این تحقیق میزان تولید چوب 5 کلن از صنوبرهای کشور ترکیه در شرایط اقلیمی کرج مورد بررسی قرار گرفت. از هر کلن تعداد 75 اصله نهال یکساله در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی در اسفندماه 1375 در اراضی مرکز تحقیقات البرز کرج کاشته و به مدت ده سال مورد مطالعه قرار گرفت. در پایان هر فصل رویش، قطر در ارتفاع برابر سینه و نیز ارتفاع درختان اندازه گیری و سپس نسبت به محاسبه حجم کل، رویش جاری و متوسط رویش حجمی کلن ها اقدام گردید. نتایج بدست آمده بیانگر آن است که از میان کلن های بررسی شده، کلن Populus nigra 62.154 با میانگین قطر 20.5 سانتی متر و ارتفاع 14.67 متر از بیشترین میزان قطر و ارتفاع برخوردار بوده است. بیشترین میزان متوسط رویش حجمی را نیز کلن Populus nigar 62.154 با 26.85 و کمترین آن را کلن Populus nigra 62.127 با 18.71 مترمکعب در هکتار و در سال داشتند، اما از نظر آماری بین کلن های مورد بررسی در رابطه با متوسط رویش حجمی، اختلاف معنی داری وجود نداشت. بررسی رویش جاری کلن ها نشان داد که حداکثر رویش آنها در سالهای 1382 تا 1385 انجام شده، به طوری که در کلن های مختلف از 68.22 تا 75.51 درصد از کل رویش ده ساله طی این سالها انجام شده است.

مرحله نخست طرح تحقیقاتی استقرار و سازگاری گونه و کلن های مختلف صنوبر در اراضی جنگلی شمال در سال 1371 شروع و در سال 1385 نیز خاتمه یافته است. تیمارهای این تحقیق شامل شش گونه و کلن صنوبر و یک گونه بومی جنگلی بوده که عبارتند ازPopulus deltoids 77.51 ، P.d.69.55، P.e.45.51، P.e.I-214، P.trichocarpa،P. simonii   .Acer velutinum ومساحت عرصه اجرای این طرح تحقیقاتی 2 هکتار بوده که در نواحی جنگلی منطقه کولاک آور شهرستان سیاهکل قرار دارد. نهالهای مورد نیاز در ایستگاه تحقیقات صنوبر صفرا بسته تولید و پس از انتخاب و آماده سازی زمین کشت گردید. قالب آماری طرح، بلوک های کامل تصادفی بود که در سه تکرار و هفت تیمار انجام شد. تعداد درختان در هر قطعه آزمایشی 25 اصله و فاصله آنها از یکدیگر 4 متر بود، ولی در محاسبات آماری فقط داده های حاصل از 9 درخت میانی هر قطعه در تجزیه و تحلیلها استفاده شد. در پایان هر فصل رویشی، مشخصه های قطر برابرسینه و ارتفاع درختان اندازه گیری شدند. در پایان اجرای طرح و با استفاده از میانگین های بدست آمده از اندازه گیریها، میزان رویش و تولید چوب صنوبر بدست آمد. نتایج این بررسی نشان داد که کلن های مقایسه شده در چهار گروه دسته بندی شدند. کلن P.e.45.51 و گونه P.trichocarpa به ترتیب با تولید سالیانه 5.7 و 4.6 مترمکعب در هکتار و در سال در گروه نخست و دوم قرار گرفتند. گونه پلت (شاهد) با 0.53 مترمکعب در هکتار و در سال در گروه آخر قرار گرفت. از بین صنوبر های مورد مطالعه، گونه سیمونی با 0.65 مترمکعب در هکتار و در سال، کم توانترین گونه صنوبر از نظر تولید چوب تشخیص داده شد. مقایسه میانگین رویش متوسط سالیانه و جاری نیز همانند گروه بندی رویش کل بود.

امروزه تخریب های شدیدی در سطح جنگلهای زاگرس به دلیل وجود مشکلات زیست محیطی و اقتصادی- اجتماعی مشاهده می شود. در این راستا نقش آمایش سرزمین در مدیریت بهینه این منابع عظیم از اهمیت زیادی برخوردار است. در این تحقیق با استفاده از روش تجزیه و تحلیل سیستمی، نقشه آمایش سرزمین برای حوضه جنگلی سراب دره شهر واقع در استان ایلام تهیه گردید. در اجرای این کار با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، نقشه های شیب، جهت جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا به صورت دو ترکیبی با هم تلفیق و نقشه واحدهای اکولوژیکی اولیه بدست آمد. سپس این نقشه با نقشه های خاک شناسی، تیپولوژی و تراکم تاج پوشش منطقه تلفیق و نقشه واحدهای نهایی حاصل گردید. در مرحله بعد اطلاعات مربوط به این نقشه و اطلاعات اکولوژیکی بدست آمده از نقشه های زمین شناسی، فرسایش، اقلیم، منابع آب، حیات وحش و کاربری فعلی در جدولی تحت عنوان جدول ویژگیهای اکولوژی منطقه جمع آوری گردید. به منظور تعیین اولویت کاربریها در فرایند آمایش سرزمین از روش اصلاح شده کمی- قیاسی استفاده شد. سپس بر اساس مدلهای اکولوژی ایران و با استفاده از مدل مناسب ارزیابی توان اکولوژیک جنگلهای زاگرس که در اجرای همین تحقیق تهیه شد و با توجه به کلیه اطلاعات اقتصادی- اجتماعی، نقشه آمایش سرزمین منطقه با 18 ترکیب مختلف از کاربریهای سازگار تهیه شد. این نقشه محصول سیستمی است که در آن عوامل اکولوژیک و اقتصادی- اجتماعی سرزمین مورد توجه قرار گرفته اند. نتایج نشان داد که کمترین سطح فعالیت مربوط به توسعه روستایی با 36.7 هکتار و بیشترین آن مختص فعالیتهای آبخیزداری، حفاظت و جنگل داری به ترتیب با 3136، 2853 و 2288 هکتار است. مساحت درجات کیفی 1، 2، 3 و 4 در سطح جنگلهای منطقه به ترتیب صفر، 473، 1085 و 730 هکتار برآورد گردید. مقایسه نقشه کاربری فعلی و نقشه آمایش سرزمین، نیاز به تجدیدنظر اساسی در نوع و درجه کیفی فعالیتهای جاری منطقه را در راستای بهبود وضعیت کمی و کیفی جنگلهای موجود آشکار ساخت.

این تحقیق با استفاده از بررسی نقشه های تیپولوژی استان قم در سه منطقه معرف از رویشگاه های بادامک (Amygdalus scoparia Spach.) اجرا گردید. در هر منطقه با توجه به شکل زمین (یال، دامنه و دره) و جهت جغرافیایی (شمال، جنوب، شرق و غرب) نمونه برداری و ویژگیهای رویشگاهی، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و خصوصیات کمی و کیفی بادامک مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که تراکم درختچه های بادامک در دامنه ها بیشتر بود. از نظر ارتفاع، قطر تاج، مساحت تاج پوشش و مساحت تاج پوشش در واحد سطح، درختچه های موجود در دره ها وضعیت بهتری داشتند و مقادیر آن برای دامنه بیشتر از یال ها بود. از نظر رشد سالانه درختچه ها، با اندازه گیری فاصله میان گره ها و محاسبه رشد طولی شاخه در سال جاری، بیشترین مقادیر در دره ها و پس از آن در دامنه ها و یال ها مشاهده شد. همچنین جهت جغرافیایی نقش مهمی در پراکنش بادامک نشان داد، به طوری که بیشترین تراکم درختچه ها در شیب های جنوبی و شرقی و کمترین مقدار آن در شیب های شمالی و غربی مشاهده گردید. همچنین از دیگر عوامل موثر بر پراکنش بادامک شرایط خاک و به ویژه بافت خاک بود که در مواردی که خاک با بافت متوسط تا سبک همراه با سنگریزه وجود داشت، تراکم درختچه های بادامک بیشترین مقدار بود. تاثیر عوامل ترکیبی شکل زمین و جهت جغرافیایی بر میانگین ارتفاع، مساحت تاج پوشش درختچه و رشد سال جاری، در دره های شرقی، جنوبی و شمالی بیشترین مقدار و پس از آن دامنه های شرقی قرار گرفتند. ضرایب همبستگی بین صفات نشان داد که میانگین مساحت تاج پوشش در واحد سطح با ارتفاع منطقه از سطح دریا و مشخصه های رشد سال جاری و تراکم برگ با میزان رس همبستگی مثبت و معنی داری داشته و این مشخصه با درصد آهک خاک رابطه ای منفی و معنی دار داشت. ضریب همبستگی فسفر و پتاسیم با بیشتر مشخصه های رویشی دارای همبستگی منفی و البته غیرمعنی دار بود. در تجزیه مولفه های اصلی در مولفه اول بیشترین تاثیر مثبت را پتاسیم و فسفر و بیشترین تاثیر منفی را درصد شن و اسیدیته خاک بر ظهور بادامک نشان دادند. درصد لای با مولفه دوم همبستگی منفی و معنی داری نشان داد و میزان کربن آلی با مولفه سوم همبستگی مثبت و معنی داری داشت. این مورد اهمیت نقش این سه مولفه را در ارزیابی توان رویشگاه و تاثیر عوامل اکولوژیک بر ظهور و توسعه رشد درختچه های بادامک نشان داد.

این آزمایش با تعداد 24 کلن صنوبر (10 کلن تاج باز و 14 کلن تاج بسته) به مدت 8 سال (1380 تا 1387) در سنندج با هدف تحلیل زمانی رشد (قطری، ارتفاعی و حجمی یا تولید چوب) ارقام مختلف صنوبر در سالهای مختلف اجرا گردید. تحقیق در قالب 2 آزمایش (تاج باز و تاج بسته) در 3 تکرار و هر کرت آزمایشی شامل 25 اصله نهال یکنواخت با فواصل 4×4 متر (تاج بازها) و 3×3 متر (تاج بسته ها) انجام شد. اندازه گیری رشد قطری و ارتفاعی درختان در هر سال در اوائل آذر ماه پس از خزان از 9 واحد اصلی در هر کرت انجام و بر اساس آنها حجم کلن ها نیز محاسبه گردید. نتایج نشان داد که بین سالهای آزمایش و همچنین بین دو گروه تاج باز و تاج بسته درون سال از نظر صفات قطر برابر سینه، ارتفاع و حجم چوب تولیدی درخت در هر سه حالت آزمایش (گروه کلن های تاج باز، تاج بسته و حالت کلی) اختلاف معنی داری (P£0.01) وجود دارد. بررسی وضعیت رشد در سالهای مختلف نشان داد که اگرچه صفات رویش قطری و حجمی درخت طی دوره بررسی (از سال 1380 تا 1387) افزایش داشتند، اما میزان این افزایش در سالهای مختلف، متفاوت بود، به طوری که بر اساس نتایج مقایسه میانگین ها با روش دانکن در سطح 1 درصد در هر سه حالت (گروه کلن های تاج باز، تاج بسته و حالت کلی) دو سال متوالی رشد (1380 و 1381، 1384 و 1385، 1386 و 1387) از نظر رشد قطری و حجمی با همدیگر اختلاف معنی داری نشان ندادند. این نتیجه نشانگر آن است که رشد قطری و حجمی پایه ها یک سال کند و یکسال سریع بوده، به طوری که میانگین رشد قطری و حجمی پایه ها در سال با رشد کند (مانند 1385) با میانگین رشد در سال قبل از آن با رشد سریع (مثلا 1384) اختلاف معنی داری نشان نداده است. رشد ارتفاعی تمام سالها دارای اختلاف معنی داری (P£0.01) با هم بود و هر سال در یک گروه مجزا قرار گرفت. در بین کلن های تاج باز، کلن P.a. Saghez از نظر رشد قطری و حجمی نسبت به بقیه تفاوت نشان داد، اما تمام کلن های تاج بسته از نظر روند رشد تقریبا یکنواخت عمل نمودند. شیب منحنی رشد در کلن های تاج باز بیشتر از کلن های تاج بسته بود که نشان دهنده سرعت رشد بیشتر آنها نسبت به کلن های تاج بسته است. بر اساس نتایج مقایسه میانگین ها و نمودارهای رشد قطری و حجمی در مورد هر دو دسته تاج باز و تاج بسته، دو مرحله رشد سریع در مقابل سه مرحله رشد بطئی مشاهده گردید که بیانگر متناوب بودن سرعت رشد قطری و حجمی صنوبرهاست. به عبارت دیگر رویش قطری و حجمی (تولید چوب) درخت در طول زمان (سالهای مختلف دوره بهره برداری) حالت تناوبی دارد. چنین پدیده ای یک مزیت کاربردی در مورد زمان قطع صنوبر دارد. با محاسبه سالهای رشد درختان می توان آنها را برای سال با رشد کند در زمین باقی نگذاشته و قطع نمود. با این کار هزینه یکسال نگهداری مزرعه حفظ می شود، در حالی که رشد و تولید چوب در سال مذکور کند بوده و از این نظر زارع هم ضرر نکرده است.

امروزه برآورد زی توده، کاربردهای تحقیقاتی و اجرایی بسیاری در علوم جنگل دارد. یکی از روشهای برآورد زی توده درخت، روش نمونه برداری شاخسار تصادفی (Randomized Branch Sampling) است. در تحقیق حاضر، این روش نمونه برداری معرفی و صحت برآورد زی توده با این روش برای 5 اصله درخت از دو گونه توت (Morus alba) و اقاقیا (Robinia pseudoacacia) به تفکیک زی توده تاج و کل در جنگل کاریهای فولاد مبارکه در منطقه نیمه خشک اصفهان بررسی شد. زی توده واقعی با وزن کردن کامل و زی توده برآوردی با روش نمونه برداری شاخسار تصادفی بدست آمد و با آزمون t جفتی مقایسه و اریبی و اریبی نسبی برآورد نیز محاسبه گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که اختلاف زی توده اندازه گیری شده و برآوردی برای کل درخت و تاج آن در هر دو گونه از نظر آماری معنی دار نیست. اریبی نسبی برآورد زی توده بین 3.3 تا 7.6 درصد بدست آمد. اگرچه تعداد 5 نمونه برای معرفی یک روش، از لحاظ آماری کم به نظر می رسد و این مقاله نتایج مقدماتی روش نمونه برداری شاخسار تصادفی را ارائه می کند، اما بر اساس نتایج این تحقیق، این روش صحت بسیار خوبی برای برآورد زی توده درخت دارد.

تحقیق حاضر، مراحل اولیه بررسیهای لازم برای تولید نهال مناسب صنوبر به منظور استفاده و توسعه صنوبرکاریها با هدف افزایش تولید چوب و کاهش واردات آن می باشد. بدین منظور مشخصه های رشد قطری، ارتفاعی، درصد زنده مانی و یکنواختی تعداد 70 کلن بومی و غیربومی صنوبر در پایان دوره رشد در خزانه آزمایشی مورد مقایسه قرار گرفتند. این تحقیق یکساله در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و در هر تکرار با 7 اصله نهال انجام شد. نتایج بدست آمده از تجزیه و تحلیل مشخصه های مورد بررسی در نهالهای 1.1 ساله (ریشه و ساقه یکساله) با استفاده از نرم افزارهای SPSS و JMP (تجزیه خوشه ای) نشان داد که در بخش سایر دورگه ها، کلن P.x. interamericana، در بخش تاکاماهاکا کلنP. trichocarpa044.62 ، در بخش لوسه کلنP.a.44.9 ، در بخش ایگروس کلن هایP.e. I-154 ،P.n.63.135 ، P.e.476،P.n.62.140 ، P.n.62.140 و P.e. triplo مقادیر بیشتری از مشخصه های مورد بررسی را نسبت به سایر کلن ها دارند. کلن P. ciliata از بخش لوکوئیدس و کلن P. euphratica از بخش تورانگا وضعیت رویشی و زنده مانی نامطلوبی داشتند. در مقایسه کلی، کلن های P.e. I-154،P.n.63.135 ، P.e. 476، P.n. 62.140، P.n. 62.197 و P.e. triplo جزء کلن های برتر و کلن هایP.n.62.171 ،P.n.72.9 ،P.n.72.16 ،P.a.72.15 ،P.a. 72.17   P. euphratica وجزء کلن های ناموفق در مرحله رویشی اولیه می باشند.

در سالهای اخیر عده ای از کشاورزان در استان گیلان اقدام به کشت صنوبر به عنوان جایگزین کشت برنج می کنند. هدف این تحقیق، ارزیابی اقتصادی صنوبرکاری و مقایسه آن با کشت برنج در استان گیلان می باشد. به منظور انجام این پژوهش، داده های مربوط به هزینه ها و درآمدهای شالیکاری و صنوبرکاری برای یک دوره 8 ساله از طریق پرسشنامه جمع آوری شد. برای ارزیابی اقتصادی بین این دو نوع کاربری، سود خالص سالیانه محاسبه شد. بدین جهت درآمد حاصل از برداشت نهایی درختان صنوبر در سال هشتم از هزینه های صنوبر کاری و هزینه های سالیانه کشت کسر و سود خالص سالیانه بدست آمد. سپس نتایج آن با سود خالص سالیانه حاصل از شالیکاری به ازای هر هکتار مقایسه شد. نتایج نشان داد که درآمد خالص حاصل از صنوبرکاری تقریبا بیش از دو برابر شالیکاری است.

وقایعی که به صورت ادواری در زندگی موجود زنده رخ می دهند، در مطالعه پدیده شناسی بررسی می شوند. دانستن رویدادهای پدیده شناختی برای بسیاری از مطالعات و بررسی ها از جمله اجرای طرحهای جنگل داری و تیپ بندی در جنگل شناسی، تجدیدحیات طبیعی، تنظیم برنامه های چرای دام، انتخاب گونه در احداث پارک و آرایش باغ اهمیت دارد. مشکلات عمده تغییرات اقلیمی در جهان موجب توجه روزافزون به پدیده شناسی و توسعه مطالعات در این زمینه شده است. بر اساس منابع موجود، دو روش اصلی ثبت رویدادهای پدیده شناسی شامل روش توصیفی و روش سنجش از دوری وجود دارد. در این مقاله محاسن و معایب این روشها بررسی و همچنین کارایی روش نوین کمی بر اساس تغییرات رنگ برگها و میوه ها با استفاده از یک مطالعه موردی بر روی گونه زیتون (Olea europaea L.) مورد بررسی قرار گرفت. در روش پیشنهادی، عکس برداری از اجزای گیاهی (برگ و میوه) در طول فواصل زمانی حداقل هر دو هفته یک بار صورت گرفت. با استفاده از نرم افزار فتوشاپ، رنگ اجزای گیاهی یکنواخت شده و سپس رقم کانال رنگی آنها تعیین گردید. سپس درصد هر یک از کانال های رنگ تعیین شد و نمودار آنها در طول زمان مورد تحلیل قرار گرفت. نتیجه اجرای این روش، تعیین زمان دقیق تحولات گیاهی را در پی داشت. از طریق تحلیل عکسهای سری زمانی اجزای گیاهی، تغییرات رنگ برگ و میوه تعیین می شود، بنابراین می توان تغییرات پدیده شناسی را به صورت کمی بررسی نمود. کمی سازی رنگ و تغییرات آن با کانال های رنگی قرمز- آبی- سبز (RGB) در وقایع پدیده شناسی، ضمن تسهیل بیان این خصوصیت کیفی، امکان تبادل نتایج حاصل از تحقیق را به صورت کمی فراهم می نماید. در روش توصیفی که متداولترین روش ثبت پدیده شناسی است، نظریات مشاهده گر تا حد زیادی می تواند سبب بروز خطاهایی در زمان مشاهده و ثبت مراحل گردد. روش سنجش از دوری برای پایش شرایط محیطی در سطح وسیع و پایش واکنش پوشش گیاهی به تغییرات اقلیمی جهانی مناسب است، ولی در حال حاضر برای مطالعه در سطوح کوچک مناسب نیست. روش کمی نوین اشاره شده، علاوه بر تعیین زمان دقیق هر یک از مراحل پدیده شناسی، می تواند در سایر حوزه های علوم از جمله خاک شناسی، زمین شناسی، باغبانی و غیره نیز بکار رود.

جنگلهای شهری از جمله اکوسیستم هایی هستند که به دلیل کارکردهای متنوع اکولوژیکی و زیست محیطی خود از اهمیت فراوانی برخوردارند، بنابراین مطالعه شاخص های مختلف اکولوژیکی در جنگل داری شهری از اولویت خاصی برخوردار است. این پژوهش با هدف تعیین زی توده و شاخص سطح برگ داغداغان (Celtis caucasica Willd.) در یکی از قدیمی ترین و باارزش ترین جنگلهای شهری شهرستان سنندج به نام جنگل تایله با وسعت 1.7 هکتار اجرا شد. ابتدا با استفاده از روش آماربرداری صددرصد، کلیه درختان شماره گذاری شده و متغیرهای کمی آنها اندازه گیری شدند. از روش مستقیم جمع آوری برگ از تاج درختان برای تعیین شاخص های اکولوژیک مورد مطالعه استفاده شد. برای هر درخت، برگهای یک چهارم تاج جمع آوری، توزین (وزن تر) و پس از طی مراحل خشک کردن در آزمایشگاه، وزن خشک آنها محاسبه و به کل درخت تعمیم داده شد. برای محاسبه شاخص سطح برگ نیز از روش وزنی استفاده شد و پس از اندازه گیری سطح 5 عدد برگ از هر درخت با استفاده از دستگاه سطح برگ سنج و تعیین وزن خشک آنها، نسبت سطح به وزن برگها محاسبه و با توجه به مقدار زیتوده برگ محاسبه شده، شاخص سطح برگ بدست آمد. علاوه بر موارد یادشده، روابط آلومتریک شاخص های یادشده با استفاده از رگرسیون چندمتغیره به شیوه گام به گام محاسبه شد. بر اساس نتایج، متوسط زی توده، سطح ویژه و شاخص سطح برگ درختان داغداغان به ترتیب برابر 37 کیلوگرم، 103.5 سانتی متر مربع بر گرم و 3.7 بدست آمد. در بررسی روابط آلومتریک نیز مشخص شد که تاثیرگذارترین متغیر بر زی توده برگ، متغیر ترکیبی مجذور قطر برابرسینه در ارتفاع درخت (با ضریب تبیین 0.69) و برای شاخص سطح برگ، جذر قطر برابرسینه (با ضریب تبیین 0.72) می باشد.

در میان گونه های ارس ایران، گونه Juniperus excelsa از پراکنش وسیع تری برخوردار است و در بیشتر رویشگاه ها، پایه های مختلف این گونه برای ادامه زندگی با شرایط سخت به ویژه در بستر خاک روبرو می باشند. مشکل اغلب ارسستان های ایران، نداشتن یا کمبود زادآوری به دلیل چرای دام، کمبود مواد تغذیه ای خاک و کوبیده شدن آن در اثر عبور دام است که این امر می تواند احیا و آینده مناطق مذکور را با چالش جدی روبرو سازد. پراکنش زادآوریهای ارس در زیر همه پایه ها یکسان نیست. خواص زیستی خاک مناسب ترین شاخص برای تعیین کیفیت خاک و زوال آن است، زیرا به خوبی با چرخه های غذایی، تنفس خاک، زی توده میکروبی، ظرفیت معدنی کردن نیتروژن و فعالیت آنزیم های خاک مرتبط می شود، به ویژه فعالیت های آنزیمی که به دلیل شرکت بیشتر آنها در تجزیه مواد آلی خاک بسیار مهم هستند. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر متقابل زادآوری ها و فعالیت آنزیم های خاک در رویشگاه ارس (Juniperus excelsa) در منطقه چهارباغ گرگان انجام شد. برای این منظور از عمق های 0 تا 10 و 10 تا 20 سانتی متری خاک زیر درختان ارس دارای زادآوری و بدون زادآوری نمونه برداری شد. فعالیت آنزیم های اسید فسفاتاز و آلکالین فسفاتاز، دهیدروژناز و اوره آز و زی توده میکروبی با استفاده از واکنش با رشدمایه (سوبسترا) و به وسیله اسپکتروفتومتر سنجش شد. نتایج نشان داد که فعالیت آنزیم ها و زی توده در خاک زیر درختان دارای زادآوری در عمق 0 تا 10 بیشتر از عمق 10 تا 20 سانتی متر است که به دلیل وجود اکسیژن بیشتر، توزیع مناسب ریشه در عمق 0 تا 10 سانتی متر و وجود مواد مغذی و آلی کافی در این عمق است. وجود برخی میکروارگانیسم ها در لایه های بالاتر، به خاک دارای زادآوری کمک کرده تا چرخه تبدیل مواد آلی به معدنی سرعت گرفته و عناصر غذایی مناسب و مطلوب در اختیار زادآوری ها قرار گیرد. این بررسی نشان داد که پس از شکل گیری زادآوری ها، تاثیرات متقابل آنها بر میکروارگانیسم ها سبب پایداری بیشتر و حفظ شرایط مطلوب برای هر دو گروه زادآوری ها و میکروارگانیسم ها شده است.

رقابت یک فرایند اکولوژیکی اساسی است که سبب ایجاد توالی در توده های جنگل شده و بر ساختار آن تاثیر می گذارد. شناخت رقابت در جنگل به ویژه هنگامی اهمیت دارد که هدف از مدیریت جنگل، تقلید از پویایی اکوسیستم های طبیعی باشد. در این بررسی سه قطعه یک هکتاری در سه مرحله تحولی اولیه (Initial)، بلوغ (Optimal) و پوسیدگی (Decay) در توده های دست نخورده راش خالص در منطقه کلاردشت انتخاب و کلیه درختان با قطر برابرسینه بیشتر از 7.5 سانتی متر مورد اندازه گیری قطر، تعیین گونه و تعیین مختصات دکارتی به روش فاصله- آزیموت قرار گرفتند. سپس درختان اندازه گیری شده بر اساس قطر برابرسینه به چهار کلاسه قطری کم قطر، میان قطر، قطور و خیلی قطور تقسیم شدند. به منظور بررسی رقابت درون گونه ای (Intra-specific) و اجتماع پذیری (Association) درختان راش از تابع دومتغیره K رایپلی استفاده شد. نتایج نشان داد که درختان راش از کلاسه های مختلف قطری، اثرات رقابتی مثبت (Attraction) و منفی (Repulsion) متفاوتی در مراحل مختلف تحولی نسبت به هم دارند که در فواصل مختلفی با توجه به ابعاد درختان اتفاق می افتد که متاثر از سایه پسندی، محدودیت پراکنش بذر و رقابت درون گونه ای راش از کلاسه های قطری مختلف با یکدیگر می باشد. نتایج این مطالعه که کارایی تابع دومتغیره K رایپلی و اهمیت شناخت رقابت را در درک پویایی توده های راش طی مراحل مختلف تحولی جنگل نشان می دهد، می تواند به عنوان یک کلید راهنما در تدوین طرح های جنگل داری، دخالتهای جنگل شناسی و احیای جنگل بکار رود و همچنین در شناخت بهتر از فرایندهای رقابت به منظور مدل سازی دینامیک توده های راش کاربرد داشته باشد.