تحقیقات جنگل و صنوبر ایران
سال:1391 | دوره:20 | شماره:1 (47) |تعداد مقالات:19

جنگلهای حرا در مناطق ساحلی جنوب کشور ایران قرار دارند و به دلیل کارکردهای بیشمار و ارزشهای زیست محیطی حفاظت، احیاء و توسعه آنها ضروریست. در جهت نیل به اهداف مزبور، طرح آزمایشی کرتهای خرد شده در قالب بلوکهای کامل تصادفی و با دو تیمار اصلی فاصله کاشت شامل 0.5×0.5 متر و 1×1 متر و دو تیمار فرعی شامل نهالهای نهالستان ساحلی و نهالهای نهالستان غیر ساحلی در 3 تکرار و در ابتدا و انتهای پهنه جزر و مدی در جزیره قشم استقرار یافت. بدین منظور تعداد 720 نهال گونه حرا (Aviccenia marina Forsk) در نهالستانهای ساحلی و غیر ساحلی به گزینی و به عرصه کشت مورد نظر منتقل و با فواصل کشت یاد شده در مناطق بالا و پایین پهنه جزر و مدی کشت شدند. زنده مانی و مولفه های رویشی نهالهای حرا در مدت زمان هیجده ماه به دقت در عرصه کشت مورد بررسی قرار گرفتند. براساس نتایج پس از گذشت هجده ماه 82.9 درصد از نهالهای کشت شده در عرصه زنده باقی ماندند. به طوری که بیشترین آمار بقاء مربوط به نهالهای حرای کاشته شده در منطقه پایین پهنه جزر و مدی با فاصله کاشت 1×1 متر با نهالهای نهالستان ساحلی و با زنده مانی 92 درصد و کمترین آمار بقاء مربوط به نهالهای حرای کاشته شده در منطقه بالای پهنه جزر و مدی با فاصله کاشت 1×1 متر با نهالهای نهالستان ساحلی و با زنده مانی 74 درصد است. به طور خلاصه نتایج نهایی حکایت از زنده مانی و رشد بهینه نهال در محدوده پایین پهنه جزر و مدی با فاصله کاشت 1×1 متر در حاشیه عرصه جنگلهای طبیعی دارد.

این تحقیق به منظور تعیین پراکنش و برخی از خصوصیات جنگل شناسی بارانک در جنگلهای سنگده ساری اجرا شد. برای این منظور چهل هزار هکتار از این جنگلها در چهار نیمرخ ارتفاعی، از ارتفاع 500 تا 2700 متر از سطح دریا با فاصله تقریبا برابر از یکدیگر مورد پیمایش قرار گرفت. در هر جایی که پایه ای از بارانک مشاهده شد، قطعه نمونه ای به مساحت 10 آر به مرکز پایه بارانک پیاده گردید. در قطعات نمونه، مشخصات رویشگاهی آنها شامل شیب، وضعیت خاک، ارتفاع از سطح دریا و مشخصات جنگل شناسی توده شامل تعداد پایه در هکتار، قطر یقه، قطر برابر سینه، طول تنه و بلندی پایه های بارانک اندازه گیری گردید. تاج پوشش، اشکوب بندی، ساختار سنی و ترکیب گونه ها در توده همراه نیز ثبت شد. نتایج نشان داد که متوسط قطر برابر سینه، طول تنه و بلندی پایه های بارانک به ترتیب 44.96 سانتی متر، 10.52 متر و 19.96 متر بوده است. 42 درصد از پایه های بارانک در توده های آمیخته راش، ممرز، بلندمازو و در دامنه های غربی و 28 درصد از آنها در راشستان های خالص دامنه های شمالی دیده شدند. فراوانی پایه های قطورتر از 50 سانتی متر از فراوانی پایه های کم قطرتر از 20 سانتی متر بیشتر بود. بین فراوانی پایه های بارانک در قطعه نمونه با عمق خاک رویشگاه همبستگی معنی دار (P<0.01) و معکوس دیده شد. بین عمق خاک با قطر برابرسینه (در سطح P<0.05) و با بلندی پایه های بارانک (در سطح P<0.01) همبستگی معنی دار و مستقیم مشاهده گردید. پایه های مستقر در اراضی شیبدار به طور معنی داری ابعاد کمتری نسبت به پایه های بارانک مستقر در اراضی کم شیب داشتند.

آتش، قسمت جدانشدنی بیشتر اکوسیستم هاست که منطقه مدیترانه و مکان مورد مطالعه که در جنگلهای غرب ایران و شهرستان مریوان واقع است، مستثنی از این مهم نیستند. به منظور بررسی تاثیر شدت آتش سوزی بر میزان کربن، نیتروژن و فسفر خاک، تعداد 56 نمونه از دو عمق 5-0 و 5 تا 15 سانتی متر و از دو منطقه دچار آتش سوزی شده و نشده برداشت شد. سپس تعدادی از نمونه های نسوخته نیز در آزمایشگاه و توسط کوره در پنج دمای 95، 150، 220، 350 و 490 درجه سانتی گراد به مدت نیم ساعت سوزانده شدند و پس از آن کربن آلی از روش والکی بلاک، نیتروژن کل از روش کجلدال و فسفر قابل جذب از روش اولسن اندازه گیری شد. بیشترین میزان کربن آلی و نیتروژن کل در خاک سوزانده شده در دمای 150 (oC) از عمق 5-0 سانتی متر که به ترتیب دارای مقادیر 4.44 و 0.89 درصد بودند و همچنین، بیشترین میزان فسفر قابل جذب در خاک سوزانده شده در دمای 350 (oC) از عمق 5-0 سانتی متر با میانگین 14.99 میلی گرم در کیلوگرم، بود. به طور کلی با افزایش شدت آتش سوزی درصد کربن آلی و نیتروژن کل خاک کاهش و میزان فسفر قابل جذب افزایش پیدا می کند.

این تحقیق به منظور بررسی تاثیر خصوصیات فیزیکی خاک و سطح آب زیرزمینی بر صنوبرکاریها انجام شده است. برای انجام این تحقیق، قطعات صنوبرکاری 203 و 213 سری 2 گیسوم واقع در بخش جلگه ای غرب استان گیلان، به دلیل وجود اختلافات ظاهری در خصوصیات کمی و کیفی درختان آنها انتخاب شدند. با استفاده از روش نمونه برداری تصادفی سیستماتیک، قطعات نمونه پیاده و در داخل هر کدام از آنها همزمان با برداشت خاک از دو عمق کمتر از 20 و 20 تا 40 سانتی متر، مشخصه های کمی و شادابی درختان موجود نیز مورد بررسی قرار گرفتند. برای مطالعه دقیق تر بخش های عمیق خاک، یک پروفیل در هر یک از مناطق حفر شد. همچنین به منظور بررسی عمق سفره آب زیرزمینی اقدام به حفر چالک توسط اوگر گردید. مقایسه و بررسی آماری خصوصیات فیزیکی خاک، مشخصه های درختان و عمق سفره آب زیرزمینی دو قطعه مورد بررسی با استفاده از آزمون های آماری نشان داد که خصوصیات کمی و کیفی درختان موجود در هر دو قطعه مورد بررسی دارای اختلافات معنی داری می باشد و صنوبرهای قطعه 213 از این جهت دارای وضعیت مطلوبتری نسبت به درختان قطعه 203 می باشند. نتایج آزمایشهای فیزیکی بخش های سطحی و تحتانی خاک بیانگر وجود اختلاف معنی دار در برخی از این خصوصیات در بین دو قطعه مورد مطالعه بود. نتایج بررسی ماهانه عمق سفره آب زیرزمینی نشان دهنده بالا بودن سطح آب در قطعه 203 در اغلب ماه های سال می باشد. از برآیند این تحقیق معلوم می شود که توده های صنوبر بر روی خاک های با بافت سبک تر، سفره آب زیرزمینی پایین تر و تهویه و نفوذپذیری بهتر دارای وضعیت بهتری می باشند و از رشد مطلوبتری برخوردارند. از این رو با توجه به اهمیت و ارزش اقتصادی صنوبرکاریها و تاثیر خاک در رشد و کیفیت آنها، مطالعه و بررسی خاک جهت انتخاب منطقه مناسب صنوبرکاری امری ضروری به نظر می رسد.

آتش به عنوان پدیده ای طبیعی همواره اکوسیستم های جنگلی را تحت تاثیر قرار می دهد. گرمایش جهانی و تاثیر آن در طولانی شدن فصل خشک به همراه تجمع لاشبرگ سبب تشدید اثرهای آتش سوزی در اکوسیستم های جنگلی می شود. جنگلهای هیرکانی ایران اغلب تحت تاثیر آتش سوزیهای طبیعی و عمدی هستند. این پژوهش به منظور بررسی سرعت گسترش آتش سوزی سطحی و عوامل موثر بر آن در جنگل آمیخته طبیعی چلمردی استان مازندران انجام شد. سرعت گسترش آتش در شرایط مختلف از طریق شبیه سازی سرعت های مختلف باد (از یک تا 16 متر بر ثانیه)، طبقات شیب (از صفر تا 90 درصد)، نوع لاشبرگ (بلندمازو، ممرز، انجیلی، راش و پلت) و ضخامت آن (از یک تا 8 سانتی متر) مورد اندازه گیری قرار گرفت. نتایج نشان داد که با افزایش سرعت باد، سرعت آتش سوزی سطحی به طور تصاعدی افزایش یافته است. همچنین افزایش شیب سبب تسریع در گسترش آتش سوزی سطحی شده است. یافته های این تحقیق حکایت از آن دارد که با افزایش ضخامت لاشبرگ تا 4 سانتی متر سرعت آتش سوزی سطحی افزایش و از آن به بعد کاهش می یابد. نوع لاشبرگ تاثیر زیادی بر سرعت گسترش آتش سوزی سطحی دارد. به طوری که برگهایی با ضخامت کم (راش) و پهنای زیاد (پلت) با خم شدن سریع خود باعث تسهیل انتقال آتش به لاشبرگ های مجاور شده و سرعت آتش سوزی را افزایش می دهند و برگ هایی با ضخامت بیشتر (بلندمازو) و کوچکتر (ممرز) به دلیل عدم انتقال سریع آتش به لاشبرگ های مجاور باعث کاهش سرعت گسترش آتش سوزی می شود.

الگوی مکانی به عنوان یکی از اولین مفاهیم بوم شناسی، معیار مهمی در شناخت تغییرات و پایش جوامع جنگلی به شمار می آید. روشهای مورد استفاده برای این منظور بر مبنای دو راهکار اصلی، یکی آماربرداری صددرصد و دیگری نمونه برداری استوار هستند. استفاده از نقشه درختان بدست آمده از آماربرداری صددرصد، امکان تعیین الگوی مکانی مطلق درختان در جامعه را فراهم می آورد. روشهای تعیین الگوی مکانی مطلق به سه گروه کوادرات، نزدیکترین همسایه و تابع K و مشتقات آن (توابع L و g) تقسیم می شوند. مقایسه این روشها در شرایط یکسان و مطالعه مزایا و معایب آنها و همچنین کاربرد روشهای آماری مناسب برای بررسی صحت نتایج، هدف این پژوهش بود. برای انجام این تحقیق، در جنگل تحقیقاتی بنه استان فارس یک توده جنگلی بنه با مساحت 45 هکتار انتخاب شد و موقعیت مکانی درختان بوسیله سامانه موقعیت یابی جهانی تفاضلی (DGPS) مشخص گردید. نتایج نشان داد که الگوی مکانی درختان مورد بررسی، کپه ای هستند. دستاوردهای روشهای مورد مقایسه و آزمون آماری آنها بیانگر توانمندی هر یک از این روشها در تعیین الگوی مکانی مطلق در منطقه مورد مطالعه می باشد. همچنین مقایسه این روشها نشان داد که در مطالعات آینده، با توجه به هدف و امکانات قابل دسترس از هر کدام می توان استفاده کرد.

عدم تجدید حیات طبیعی گونه بلوط ایرانی به شکل دانه زاد، که بیشترین دامنه پراکنش را در رویشگاه های زاگرس به خود اختصاص داده است، منجر به جنگل کاری توسط بذر یا نهال این گونه به منظور ارتقاء کمی و کیفی این رویشگاه ها شده است. به رغم اهمیت زیاد شناخت بردباری به سایه این گونه در تولید نهال و جنگل کاری، هنوز مطالعه جامعی در این خصوص انجام نشده است. این مطالعه درصدد تعیین پاسخ های مورفولوژیکی و رویشی گونه بلوط ایرانی به سطوح مختلف نور در اولین سال رویشی در نهالستان می باشد. بدین منظور در این تحقیق از طرح آزمایشی کاملا تصادفی با عامل نور در چهار سطح 20 درصد، 40 درصد، 60 درصد و 100 درصد (نور کامل) استفاده شد. تعداد بیست نهال از هر تیمار در دو زمان 100 روز پس از جوانه زنی و 90 روز پس از اولین نمونه برداری به شکل کاملا تصادفی انتخاب شده و مولفه های رویشی در آنها اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که با افزایش میزان سایه (20 درصد نور کامل) رویش ارتفاعی، ضریب کشیدگی، نسبت زی توده اندامهای هوایی به زی توده ریشه و میانگین سطح برگ افزایش می یابد و مقادیر اندازه قطر یقه، مقدار زی توده ریشه، نرخ جذب خالص و نرخ رشد نسبی کاهش می یابد. با در نظر گرفتن اینکه هر چه نرخ رویش نسبی بالاتر باشد میزان زنده مانی بیشتر خواهد بود، بلوط ایرانی را می توان یک گونه نورپسند محسوب کرد که در نهالستانها با توجه به عدم محدودیت رطوبتی، در نور 100 درصد بهترین کارآیی را نشان می دهد.

از آنجایی که نوع پوشش گیاهی بر ذخیره کربن آلی خاک و خصوصیات کیفی خاک تاثیر بسزایی دارد، به منظور بررسی این تاثیر، دو منطقه با توده خالص دارتالاب و مخلوط صنوبر و توسکا در ایستگاه تحقیقاتی صفرابسته استان گیلان انتخاب شد. در هر توده پروفیل های خاک حفر و خصوصیات مورفولوژیکی، فیزیکی و شیمیایی در آنها مطابق روشهای استاندارد مطالعه و اندازه گیری گردید. بررسیها نشان داد که میانگین وزنی قطر خاکدانه ها، وزن مخصوص ظاهری و هدایت هیدرولیکی خاکها در دو قطعه تفاوت معنی داری (p<0.01) دارند. پایداری خاکدانه ها و هدایت هیدرولیکی اشباع در توده دارتالاب بیشتر از توده صنوبر و توسکا بود. توده دارتالاب به دلیل داشتن مقدار کربن آلی بیشتر، دارای وزن مخصوص ظاهری کمتری بود. درصد کربن آلی با اندازه خاکدانه ها رابطه مستقیم و با مقدار کربنات کلسیم رابطه معکوس نشان داد، به طوری که حداکثر تجمع کربن آلی در خاکدانه های با قطر بزرگتر از 6 میلی متر و حداکثر تجمع کربنات کلسیم در خاکدانه های با قطر 0.25 تا 0.6 میلی متر مشاهده شد. مقدار ذخیره کربن در لایه های آلی و معدنی توده صنوبر- توسکا به ترتیب 112.50 و 85.73 و در دارتالاب به ترتیب 123.08 و 102.97 تن در هکتار بود. یافته های تحقیق نشان داد که توده دارتالاب در مقایسه با توده مخلوط صنوبر و توسکا کربن آلی بیشتری در خاک ذخیره می کند و نوع پوشش گیاهی تاثیر معنی داری بر ترسیب کربن در خاک دارد و از این طریق خصوصیات کیفی خاک را کنترل می کند.

تحقیق حاضر با هدف برآورد میزان ظرفیت نگهداری آب روی تاج پوشش و تاج بارش مستقیم در توده جنگل کاری شده کاج تهران (.Pinus eldarica Medw) در پارک جنگلی چیتگر واقع در منطقه نیمه خشک با بارندگی سالیانه 267.6 میلی متر و دمای سالیانه 17.2 درجه سانتی گراد انجام شد. میزان بارندگی در هر بارش توسط 6 عدد جمع آوری کننده باران در یک محیط باز واقع در نزدیکی توده هدف و تاج بارش توسط 45 عدد جمع آوری کننده نصب شده به صورت تصادفی در سطح توده، از مهر 1388 تا اردیبهشت 1389 اندازه گیری گردید و باران ربایی به طور غیرمستقیم با تفاضل تاج بارش از مقدار بارندگی در هر بارش برآورد شد. در این مدت، در مجموع 164.8 میلی متر باران ثبت شد که از این مقدار، 61.2 میلی متر آن به باران ربایی و 103.6 میلی متر آن به تاج بارش اختصاص یافت. مقدار ظرفیت نگهداری آب روی تاج پوشش با 3 روش غیرمستقیم (از نمودار رابطه بین تاج بارش و بارندگی در هر بارش) Leyton، Gash و Morton و Pypker- Jackson به ترتیب 1.7 میلی متر، 1.4 میلی متر و 1.8 میلی متر و ضریب تاج بارش مستقیم 0.1422 برآورد شد. در بارندگیهای بیش از 1.6 میلی متر و کمتر از 1.6 میلی متر، به ترتیب حدود 44 و 91.3 درصد از مقدار بارندگی در هر بارش به صورت باران ربایی از دسترس خارج شد. ظرفیت نگهداری آب روی تاج پوشش بخش قابل توجهی از باران ربایی را در توده جنگل کاری شده کاج تهران در منطقه نیمه خشک که رطوبت خاک یک فاکتور محدودکننده در رشد گیاه و تولید آن محسوب می شود، به خود اختصاص داد.

جنس کنار (Ziziphus) از خانواده Rhamnaceae و دارای گونه ها و واریته های متعدد و از مهمترین گیاهان مقاوم به خشکی است که سطحی معادل 450000 هکتار را در استان فارس می پوشاند. به منظور انجام مطالعات فنولوژیک، رویشگاه های این جنس در سه منطقه خنج، فراشبند و ممسنی از سال 1379 تا 1386 سالانه هر دو یا سه هفته یکبار بازدید شده و یادداشت برداریهای لازم از قبیل: زمان باز شدن جوانه برگ، شروع و پایان گلدهی و میوه دهی، رسیدن و ریزش میوه ها و نیز زمان توقف رشد و خزان در مورد دو گونه شامل کنار معمولی (Ziziphus spina-christi) و رملیک (Z. nummularia) انجام گردید. بین مناطق سه گانه اختلاف بسیار معنی داری (0.01) از لحاظ آغاز مراحل فنولوژیک مشاهده شد. همچنین بین دو گونه در مناطق سه گانه اختلاف معنی داری (0.05) از لحاظ زمان آغاز ظهور جوانه گل، رسیدن میوه و شروع رکود یا خزان مشاهده گردید، اما اثر متقابل گونه و منطقه معنی دار نبود. نتایج تحقیق نشان می دهد که الگوهای رویشی این گونه ها با نوسانهای خشکی و گرما در فصول مختلف تغییر نموده و در نتیجه دارای دو فصل متمایز رویشی و زایشی و میوه دهی در طول یکسال هستند. با اینحال گونه کنار در مناطق مورد بررسی همیشه سبز بوده ولی گونه رملیک در فصل زمستان خزان می کند. نتایج این تحقیق به بهره برداران کمک می کند تا فعالیت های خود را در زمینه چرای دام، بهره برداری از برگ و میوه، و یا زنبورداری و غیره را در انطباق با رویدادهای فنولوژیکی تنظیم نمایند تا بهره برداری پایدار از پوشش گیاهی تضمین گردد.

در این تحقیق پاسخ سه گونه کهور درختچه ای، کهور آمریکایی و کهور ایرانی به تنش خشکی در سه مرحله جوانه زنی، دانه رست و بلوغ مورد بررسی قرار گرفت. به منظور بررسی جوانه زنی آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار انجام شد. از محلول پلی اتیلن گلیکول (PEG) جهت ایجاد تنش های خشکی 0، 1-، 3- و 5- بار استفاده شد. درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه بذر ها و همچنین میزان پرولین و قند های محلول اندام های هوایی دانه رست ها اندازه گیری شد. در شرایط صحرایی در رویشگاه این گونه ها در استان هرمزگان، تغییرات فصلی پرولین، قند، پتاسیم و سدیم در برگها اندازه گیری شد. نتایج این تحقیق نشان داد که با افزایش خشکی، درصد و سرعت جوانه زنی در هر سه گونه و طول ریشه چه و ساقه چه در دو گونه کهور ایرانی و کهور درختچه ای به طور معنی داری کاهش یافت. کهور آمریکایی در مرحله جوانه زنی بذر واکنش کمتری را در افزایش تنش خشکی از خود بروز داد. نتایج این تحقیق در شرایط صحرایی نشان داد که تجمع پرولین و قند های محلول در تابستان بیشتر از فصول دیگر بود. نتایج حاصل از انداز ه گیری مقدار سدیم و پتاسیم نشان داد که هر دوی این مواد در گونه کهور آمریکایی نسبت به گونه های دیگر بیشتر بود. البته مقدار این یون ها در کهور آمریکایی مشابه پرولین و قند، در فصل تابستان نسبت به فصول دیگر بیشتر بود. تنش خشکی باعث افزایش میزان قند و پرولین در دو گونه کهور درختچه ای و کهور آمریکایی و افزایش مقدار پرولین در گونه کهور ایرانی در دانه رست ها شد. با افزایش تنش خشکی، میزان قند در کهور ایرانی در دانه رست ها کاهش یافت. پاسخ مشابه گونه های کهور در دو مرحله بلوغ و دانه رستی، نشان می دهد که افزایش این مواد می تواند به عنوان سازوکارهای مقاومت به خشکی در این گیاهان مورد توجه قرار گیرد. از طرف دیگر پاسخ گونه کهور آمریکایی به طور معنی داری نسبت به دو گونه دیگر بهتر بود که نشان از سازگاری بهتر این گونه در برابر تنش خشکی دارد. بعد از کهور آمریکایی، کهور درختچه ای تحمل بهتری نسبت به تنش از خود نشان داد. بر اساس نتایج این تحقیق نتیجه گیری شد که گونه کهور آمریکایی با مقاومت بالا به خشکی می تواند به سرعت رشد و نمو نموده و باعث حذف گونه های بومی و کاهش تنوع زیستی در جنوب کشور شود. بنابراین با توجه به خصوصیات برتری جویانه سُمر در مراحل جوانه زنی، دانه رست و بلوغ، کشت این گونه به هیچ عنوان توصیه نمی شود.

این مطالعه به منظور بررسی شرایط اکولوژیکی گونه محلب (Cerasus mahaleb) در جنگلهای شهرستان باغملک در استان خوزستان در دو منطقه تاگک امامزاده عبداله و محبعلی انجام شد. برای این منظور از 72 قطعه نمونه به ابعاد 50×50 متر استفاده شد. با توجه به پراکندگی این گونه، روش خطی برای این مطالعه انتخاب شد. البته برای اینکه بتوانیم شرایط اکولوژیکی آن را مورد بررسی قرار دهیم، 20 خط با فاصله 100 متر از یکدیگر از رودخانه و دره به سمت قله کوه پیاده شد و بر روی این خطوط قطعات نمونه 25 آری به روش تصادفی- سیستماتیک با فاصله 150 متر پیاده شدند. در داخل هر یک از قطعات نمونه نوع گونه های درختی و علفی، زادآوری گونه های چوبی، برخی عوامل شیمیایی و فیزیکی خاک و عوامل توپوگرافی برداشت شدند. به منظور بررسی روابط بین گونه های درختی و علفی و عوامل خاکی و توپوگرافی از نرم افزارهای PC-Ord (روش سنجش چندبعدی غیرمتریک NMDS) و SPSS استفاده شد. نتایج نشان داد که گونه محلب در ارتفاعات 1950 تا 2450 متر از سطح دریا، دامنه های خشک (اغلب جنوب غربی) و به طور عمده در شیب های 50 تا 70 و 30 تا 50 درصد گسترش دارد. متوسط pH خاک این گونه برابر با 7.84، متوسط EC خاک برابر با 13.08 دسی زیمنس بر متر و بافت خاک رسی، رس- لومی و شن- رسی- لومی است. زادآوری آن نیز با افزایش ارتفاع از سطح دریا افزایش می یابد. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد که گونه محلب بیشترین تشابه اکولوژیکی را با درختان ون (Fraxinus rotundifolia)، بادامک (Amygdalus scoparia)، انجیر کوهی (Ficus carica)، بید (Salix persica Boiss)، تا (Celtis caucasica)، زالزالک (Crataegus aronia)، شن (Lonicera nummularifolia)، کیکم (Acer monspessulanum) و ارس (Juniperus polycarpus) و کمترین تشابه اکولوژیکی را با درختان خشگ (Daphne mucronata)، بلوط ایرانی (Quercus brantii)، بنه (Pistacia mutica) و خنجوک (Pistacia khinjuk) دارد.

بررسی و تشخیص فرایندهای طبیعی در اکوسیستم های جنگلی از قبیل توالی و وجود روشنه ها، امروزه در مدیریت جنگل جزء اهداف به روز شده است. به منظور بررسی زادآوری گونه های درختی در رابطه با اندازه و شکل روشنه ها و همچنین شیب و جهت آنها در روی زمین، تحقیقی در جوامع راشستان موجود در بخش گرازبُن از جنگل آموزشی و پژوهشی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران انجام شد. با جنگل گردشی، سه قطعه نمونه 25 هکتاری مربعی شکل در داخل پارسل های 317، 318 و 319 انتخاب گردید و با گردش در داخل هر یک از قطعات 25 هکتاری، روشنه ها شناسایی شدند. سپس در داخل هر روشنه با روش آماربرداری صددرصد، نوع گونه های زادآوری شده یادداشت گردیدند. این بررسی نشان داد که گونه های راش، پلت، ممرز و ملج در همه روشنه ها حضور داشته، ولی از لحاظ آماری تفاوت معنی داری بین فراوانی نوع گونه ها با اندازه مساحت روشنه ها یافت نشد. بیشترین فراوانی گونه ها نیز در اشکال بیضوی روشنه ها مشاهده شدند. با بدست آوردن شیب و جهت هر یک از روشنه ها و تقسیم بندی شیب آنها به چهار طبقه شیب مختلف این نتیجه بدست آمد که در طبقه شیبی 11 تا 20 درصد، تعداد زادآوری راش و پلت نسبت به سایر طبقات بیشتر می باشد. همچنین در روشنه هایی با جهت جنوب غربی گونه های راش، پلت، ممرز و ملج نسبت به سایر جهات استقرار روشنه ها دارای فراوانی بیشتری بودند. با بررسی تعداد کل گونه های مستقر شده در داخل روشنه ها با توجه به شکل زمین، این نتیجه حاصل شد که گونه راش در روی دامنه استقرار بهتری نسبت به سایر گونه ها داشته و سپس پلت و ممرز بهترین استقرار را نشان دادند.

با توجه به اهمیت فاکتور نور به عنوان یکی از مهمترین عوامل اکولوژیک در مباحث جنگل شناسی و اکولوژی جنگل، در این مقاله تلاش شده که اطلاعاتی در مورد این فاکتور و تغییرات آن در توده های مختلف جنگلی در اختیار متخصصان قرار گیرد تا با توجه به آن بتوان دخالتهای جنگلشناسی را بهتر انجام داد. بدین منظور قطعات نمونه ای در تیپ های مختلف جنگلهای طبیعی شمال ایران (انجیلی- ممرز، بلوط- ممرز، راش خالص و آمیخته، ممرز- راش و پهن برگ آمیخته) و همچنین در توده های جنگل کاری شده با گونه های مختلف (بلوط، پلت، توسکا و زربین) انتخاب و ضمن آماربرداری خصوصیات کمی درختان، نسبت به عکس برداری از پوشش تاجی (canopy cover) توده با دوربین مجهز به عدسی چشم ماهی و تهیه عکسهای نیم کروی و تفسیر آنها با نرم افزار GLA اقدام گردید. نتایج نشان داد که میزان بازشدگی تاج پوشش (canopy openness) توده های طبیعی مورد بررسی بین 9.6 تا 29.4 درصد و در جنگل کاریها بین 0.9 تا 17.2 درصد متغیر بود. شدت نور نسبی بین 11.8 تا 35.9 درصد در توده های طبیعی و بین 1.4 تا 25.1 درصد در جنگل کاریها نوسان داشت. کمترین شاخص سطح برگ (LAI) در توده ممرز- راش به میزان 1.4 و بیشترین میزان این شاخص در توده زربین خالص (5.8) اندازه گیری شد. در توده های مورد بررسی، لکه های نوری (sun fleck) متفاوتی وجود دارند که از 2 دقیقه در روز، حداکثر به تعداد 2100 لکه در جنگل کاری توسکا تا 200 دقیقه در روز به تعداد 20 لکه در توده انجیلی- ممرز نور مستقیم دریافت می کنند. بیشترین انرژی دریافت شده در جنگلهای مورد بررسی در منطقه هیرکانی به میزان43 MJm-2 در تیر ماه می باشد. شناخت رژیم نوری در توده های جنگلی و سرشت نوری درختان می تواند در انجام عملیات پرورشی باعث افزایش کمیت رشد و بهبود کیفیت درختان شده و با بهبود شرایط نور در کف جنگل سهولت و تقویت تجدیدحیات طبیعی گونه های بومی را فراهم کند.