مجله گیاه شناسی ایران (The Iranian Journal of Botany)
سال:1384 | دوره:11 | شماره:1 (پیاپی 21) |تعداد مقالات:25

موقعیت تاکسونومیک جنس Secale L. در ایران مورد بازنگری قرار گرفت. موارد ریخت شناسی و تاکسونومیک تاکسون های متعلق به جنس مزبور بر پایه مجموعا تعداد 50 نمونه جمعیتی و 104 نمونه هرباریومی از دامنه گسترش وسیعی از این جنس در ایران مطالعه شد. مشاهدات حاصل از این مطالعه نشان داد که جنس Secale در ایران با دو گونه: 1- Secale cereale L. subsp. ancestrale Zhuk., & subsp. cereale. 2- Secale strictum. (C. Presl) C. Presl subsp. strictum var. strictum and var. ciliatiglume (Boiss) Fred. & G. Petersen حضور دارد.

گونه Trifolium sylvaticum Eig. به عنوان گزارش جدیدی از ایران معرفی می گردد. این گونه از منطقه مریوان در استان کردستان جمع آوری شده است. از نظر داشتن گوشوارکهای کامل، گل آذین انتهایی چسبیده و گلهای کوچکتر به طول 8 تا 10 میلی متر از گونه T. stellatum L. قابل تشخیص است. این گونه قبلا از ترکیه، عراق و سوریه گزارش شده است.

گونه Acantholimon densiflorum از استان آذربایجان شرح داده می شود. این گونه با گونه های A. araxanum، A. armenum و A. caryophyllaceum قرابت نزدیکی دارد، ولی با همه آنها با داشتن گل آذین خیلی متراکم بخوبی تمیز داده می شود.گونه A. flabellum از شمال شرق ایران شرح داده می شود، بنظر می رسد این گونه با گونه A. haesarence از استان کرمان قرابت داشته باشد. گونه A. glabratum از منطقه اراک شرح داده می شود این گونه نیز با خویشاوندانش A. wendelboi و A. petuniflorum مقایسه می شود.گونه A. moradii از استان کردستان شرح داده می شود. این گونه متعلق به گروه گونه های A. acerosum و A. halophilum است و بدین جهت با آنها مقایسه می شود.

گونه های Pycreus sanguinolentus, Carex michelii به عنوان گونه های جدید و گونه Carex tomentosa به عنوان جمع آوری جدید از ایران گزارش داده می شوند.

گونه Crucianella macrostachya Boiss. برای اولین بار از ایران گزارش می گردد. این گونه از منطقه حفاظت شده بیستون در استان کرمانشاه در غرب ایران جمع آوری شده است. ویژگیها، محل دقیق جمع آوری، رویشگاه، پراکنش جغرافیایی و آخرین وضعیت نامگذاری گیاه توضیح داده شده است.

بررسی پروتیینهای ذخیره ای بذر در 15 جمعیت از 8 گونه Lotus L. ایران با استفاده از روش SDS-PAGE انجام گرفت. بطور کلی تعداد 29 باند پروتئینی مشاهده شد که تعدادی از آنها در تمامی گونه ها مشترک بودند. برخی از باندها برای گونه ها اختصاصی بود و تعدادی نیز در میان جمعیت های یک گونه گوناگونی داشتند. تجزیه خوشه ای اطلاعات پروتئینی، جمعیت های هر یک از گونه ها را در خوشه ای مجزا قرار داد که نشان دهنده متمایز بودن گونه ها در اختصاصات پروتئینی است. این نتایج تایید کننده جایگاه تاکسونومیکی گونه های مطالعه شده و ارتباطات میان گونه ای است که بر اساس صفات ریختی بنا شده است.

زیر گونه Fraxinux excelsior subsp. excelsior برای اولین بار از ایران گزارش می شود. دو واریته Fraxinus angustifolia subsp. syriaca var. pilosa و F. angustifolia subsp. persica var. pubescens بر اساس نمونه های متعدد هرباریومی موجود و جمع آوری شده از غرب (زاگرس) به عنوان واحدهای جدید نامگذاری و شرح داده می شوند. ترکیب جدید Fraxinus angustifolia subsp. persica نیز معرفی می گردد. مطالعات صحرایی نشان داد که گونه های Olea ferruginea و O. aucheri مترادف یکدیگرند و بایستی در تاکسون O. europaea subsp. cuspidate قرار داده شوند.

گونهAmaranthus spinosus L. (Amaranthaceae)  که از اراضی ماسه ای پناهگاه حیات وحش لوندویل (در نزدیکی آستارا) در استان گیلان جمع آوری شده است، برای اولین بار از ایران گزارش می شود.

گونه H. piranshahricum به عنوان گونه جدید از ایران معرفی می گردد. این گونه متعلق به بخش sect. Pratensina و زیر بخش subsect. Pratenses است و با گونه H. longiscapum قرابت زیادی دارد. در گونه H. longiscapum ساقه با کرک های ستاره ای و غده ای، دمگل آذین و برگه های گریبان با کرک های غده ای، تعداد برگ های قاعده ای 2-4 و مستطیلی، برگهای ساقه ای 1 (-2)، تعداد کپه های گل آذین 2-10، برگهای ناحیه گل آذین تیره با حاشیه باریک سفید، جام گل در هر دو سطح زرد است، اما در گونه H. piranshahricum ساقه بدون کرک ستاره ای و غده ای، دمگل آذین و برگه های گریبان بدون غده، تعداد برگهای قاعده ای 13 و واژنیزه ای، برگهای ساقه ای 7، تعداد کپه های گل آذین تقریبا 33، برگ های ناحیه گل آذین سبز با حاشیه پهن غشایی، جام گل زرد و در سطح خارجی قرمز – بنفش می باشد. گونه H. longiscapum برای اولین بار از ایران گزارش می شود.

گونه کوزینیا نوژیاننسیس از بخش استنوسفاله به عنوان گونه ای جدید از جنوب غرب ایران شرح داده شده ارتباطات آن با نزدیکترین گونه ها بحث می شود و تصویر آن نیز ارایه می گردد.

گونه Bromus secalinus L. که در مسافرت علمی به استان اردبیل در 35 کیلومتری جاده اردبیل به آستارا از جنگلهای فندقلو جمع آوری گردید برای اولین بار از ایران گزارش می شود.

گونه Derbesia marina (Lyngbye) Kjellman از خانواده Derbesiaceae از رده جلبکهای سبز برای نخستین بار از منطقه خلیج فارس گزارش می گردد. در طی تحقیقی بر روی جلبکهای سواحل خلیج فارس در جنوب ایران این گونه از نواحی جزر و مدی سواحل بندر شناس در غرب بندر لنگه از بنادر استان هرمزگان شناسایی شد.

گونه Linaria karajensis از ایران نامگذاری و معرفی می شود. این گونه متعلق به بخش Linaria است. گونه L. karajensis با گونه L. lineolata و L. elymatica قرابت زیادی دارد، لیکن با L. lineolata در طول خامه، مهمیز و کاسبرگ، پوشش کرکی کاسبرگ، شکل و اندازه سلول های پوششی دانه اختلاف دارد. از طرفی اختلاف آن با L. elymatica در شکل و اندازه سلول های پوششی دانه، طول دانه، جام، دمگل، خامه، مهمیز، پوشش کرکی و سطح کاسبرگ است.

گونه Leymus tianschanicus از 60 کیلومتری جنوب سبزوار و در روی اراضی گچی جمع آوری شده است. این گونه با این نام از ایران گزارش نشده است. شرح مختصری از گونه ارایه می شود و ارتباط گونه با گونه دیگری به نام Elymus baldschuanicus بحث و در نهایت نام Leymus tianschanicus برای ایران پذیرفته می شود.

Cardamine flexuosa With. از خانواده Cruciferae و Carex orbicularis Boott subsp. orbicularis از Cyperaceae برای اولین بار در ایران به ترتیب از مناطق هیرکانی (استان مازندران) و ایرانی – تورانی (استان کرمان) گزارش می شوند. اکولوژی، پراکنش جغرافیایی و مشکلات تاگزونومی هر یک از گونه های بالا بحث می شود. همچنین تصویر واضحتری از پراکنش و اکولوژی Cardamine tenera Gmel. در ایران ارایه می گردد.

گونه Paeonia mascula subsp mascula برای اولین بار از ایران گزارش می شود. نمونه گونه مذکور از جنگلهای اطراف روستای چناره واقع در شهرستان مریوان از استان کردستان جمع آوری گردیده است.

بر پایه جمع آوری های تازه ای که در سالهای اخیر توسط گروه گیاه شناسان هرباریوم های مختلف کشور از جمله قهرمانی و جوادی از تبریز؛ طیبی خرمی و حاتمی از فارس؛ معروفی از کردستان؛ جوهرچی از خراسان؛ نعمتی از کرمانشاه؛ موسوی از زنجان و نوروزی از اصفهان بعمل آمده است. تعداد 8 گونه جدید معرفی می گردد. گونه های جدید به بخشهای مختلف تعلق داشته که برای هر گونه دیاگنوز و شرح و برای تعدادی از آنها درباره جایگاه سیستماتیکی و پراکنش جغرافیایی آنها بحث شده است. گونه های جدید عبارتند از: A. (Erioceras) bavanatensis, A. (Hymenostegis) simakanensis, A. (Erioceras) khongensis, A. (Acidodes) magnibracteatus, A. (Stereothrix) mahneshanensis, A. (Aegacantha) montis-parrowii, A. (Incani) quaratchaicus, A. (Microphysa) rubriphysa نمونه های تیپ در هرباریوم مرکزی ایران و ایزوتیپ آنها در هرباریوم استانها و تصویر تعدادی از آنها در هرباریوم مونیخ نگهداری می گردد.

بر پایه جمع آوری های جدید از نقاط مختلف کشور تعدادی گونه بعنوان گزارش جدید از ایران معرفی می گردد. این گونه ها عبارتند از: A. dzhebrailicus، A. incertrus، A. psoraloides همگی از بخش Hololeuce؛ A. asciocalyx، از بخش Onobrychoidei؛ گونه A. leiosemius از بخش Aegacantha؛ A. versipilus از بخش Erioceras و A. shebarensis از بخش Trachycercis. برای هر یک از گونه های فوق با ذکر نمونه های هرباریومی و نیز توضیحات اندکی اشاره شده است. بر اساس این تحقیق بخش Aegacantha که تاکنون فقط از افغانستان، تاجیکستان و پاکستان شناخته شده بود در ایران نیز پراکنش داشته و بدین ترتیب به لیست فلور گون های ایران اضافه می گردد.

در میان جنس های قبیله Anthemideae جنس Tanacetum یکی از بزرگترین جنس های این قبیله می باشد. در جریان نگارش فلور ایران بزبان فارسی قبیله Anthemideae بر اساس مقایسه با آخرین نتایج عنوان شده در فلور ایرانیکا، فلور ترکیه، فلور شوروی و دیگر کشورهای مجاور ایران تغییرات و گونه های جدیدی پیدا شده که معرفی می گردد.این مقاله حاوی سه گونه جدید از جنس Tanacetum به نامهای T. elbursense Mozaff.، T. sonbolii Mozaff. و T. bachtiaricum Mozaff و بیان استقلال T. tabrisianum Boiss. از T. canescens DC. و هم چنین استقلال گونه های T. persicum (Boiss.) Mozaff. و T. parthenifolium (Willd) Shultz Bip. از T. parthenium (L.) Schultz Bip. می باشد. با مطالعه دقیق نمونه های T. dumosum Bioss. اثبات گردید که این گونه دارای کپه جور جنس و با گلهای لوله ای می باشد که در منابع اخیر اشتباها با کپه ناجور جنس بیان شده بود. در ارتباط با زیر گونه های T. polycephalum Shultz Bip. معرفی شده در فلور ایرانیکا بر اساس شواهد پراکنش جغرافیایی و نبود صفات بارز برای تفکیک آنها، این زیر گونه ها به 3 زیر گونه تقلیل یافته و یکی از زیر گونه های معرفی شده جدید بنام T. polycephalum Schultz Bip. subsp. azerbaijanicum Podl. با مطالعه نمونه های معرفی شده در فلور ایرانیکا هم نام T. canescens DC. قرار داده شد. بعلاوه گونه هایی از جنس Artemisia یک گونه از جنس Leucanthemum و گونه ای نیز از جنس Tripleurospermum برای اولین بار از ایران گزارش می شوند.