مجله گیاه شناسی ایران (The Iranian Journal of Botany)
سال:1381 | دوره:9 | شماره:2 |تعداد مقالات:25

در میان 113 گونه شناخته شده از بخش Caprini که یکی از بخش های جنس گون می باشد همچنان دو گونه A. aliomranii و A. saremii به عنوان گونه های جدید از این بخش معرفی می شوند. هر یک از گونه ها با نزدیکترین خویشاوندان خود مقایسه شده است.

بررسی پروتئین های ذخیره ای بذر در 16 جمعیت از 6 گونه Stipa L. ایران با استفاده از روش SDS-PAGE انجام گرفت. بطور کلی تعداد 29 باند پروتئینی مشاهده شد که تعدادی از آنها در تمامی گونه ها مشترک بودند. برخی از باندها برای گونه ها اختصاصی بود و تعدادی نیز در میان جمعیت های یک گونه گوناگونی داشتند. تجزیه خوشه ای اطلاعات پروتئینی، جمعیت های هر یک از گونه ها را در خوشه ای مجزا قرار داد که نشان دهنده متمایز بودن گونه ها در اختصاصات پروتئینی است. این نتایج تایید کننده جایگاه تاکسونومی گونه های مطالعه شده و ارتباطات میان گونه ای است که بر اساس صفات ریختی بنا شده است.

اطلاعات ریخت شناسی گونه های کتان مورد بررسی قرار گرفت تا گروه بندی تاکسونومیک این جنس در ایران روشن شود مطالعات بر اساس نمونه های تازه و نمونه های هرباریومی انجام شد. تعداد 36 صفت ریخت شناسی مورد مطالعه قرار گرفت. گروه بندی گونه ها با استفاده از نرم افزارهای کامپیوتری انجام شد. بر اساس فنوگرام بدست آمده 4 شاخه اصلی تشخیص داده شد که با 4 بخش (section) شناخته شده جنس مطابقت می نماید.

پروتئین های ذخیره ای بذر با استفاده از روش SDS-PAGE در 14 جمعیت از دو گونه خارشتر با نام های Alhagi graecorum Boiss. و A. pseudalhagi (M.B.) Desv. مطالعه شد. به طور کلی تعداد 11 باند مشاهده شد که از این میان، باندهای 1، 2، 4، 5، 7، 9 و 10 در تمامی جمعیت ها مشترک بودند در حالیکه باند 3 در جمعیت همدان و باند 11 در جمعیت دامغان از گونه A. pseudahagi منحصر بفرد بود. باند 8 در جمعیت مهران از گونه A. graecorum منحصر بفرد بود. تجزیه خوشه ای داده های پروتئینی نشان داد که جمعیت های دو گونه از هم قابل تفکیک نیستند و این اطلاعات در تاکسونومی خارشتر مفید نمی باشند. با این حال می توان از اطلاعات پروتئینی در شناسایی تفاوت های میان جمعیتی استفاده نمود.

تخمین سیتوفتومتری 4C DNA سلولهای نوک ریشه و تجزیه کاریوتیپ ده رقم شنبلیله (Trigonella foenum–graecum) انجام شده است. تعداد کروموزومهای سوماتیک 2n=16 برای همه رقمها ذکر می شود. تجزیه جزیی کاریوتیپ نشان دهنده ویژگیهای کروموزومی اختصاصی ارقام و جابجایی ساختاری کمی در کروموزومهای ژنوم است. محتوای 4C DNA از 9.11pg در رقم TG-41 تا 12.420pg در رقم TG-03 تغییر نمود. دگرگونی معنی داری در طول، حجم و درصد شکل کلی (TF%) در سطح رقم دیده شد. مطالعات ضریب همبستگی نشان دهنده ارتباط بین حجم کروموزوم و محتوای DNA هسته در واریته ها است. دگرگونی ساختار کروموزوم و محتوای DNA علیرغم تعداد کروموزومهای برابر نشان دهنده وجود ریز تکامل در جهت توسعه ارقام جدید است.

گونه های Cousinia zardkuhensis و C. shulabadensis به عنوان گونه های جدید و واریته Cousinia khorramabadensis var. purpurea به عنوان واریته ای جدید از استانهای بختیاری و لرستان شرح داده می شوند. همچنین گونه های Cousinia carduchorum و C. myriolepis برای اولین بار از ایران گزارش شده و گونه Cousinia radians که در فلورا ایرانیکا بطور مشکوک از ایران ذکر شده بود، در ایران تایید می گردد.

دو گونه Eleocharis caduca (Delile) Schultes و Carex extensa Good برای اولین بار از ایران گزارش می شوند. این گیاهان از خط ساحلی لنگرود - لاهیجان در استان گیلان جمع آوری شده اند. ویژگیها و پراکندگی جغرافیایی این گونه ها بیان شده است.Eleocharis caduca با گونه بسیار نزدیک به آن یعنی E. geniculata مقایسه می شود. پراکندگی Carex extensa در قاره آسیا در نقشه نشان داده شده است.

گونه Erodium litvinovii برای نخستین بار از ایران گزارش می گردد. این گونه بر اساس تفاوت در قارچبر و سیخک میوه از گونه نزدیک خود E. oxyrrhynchum تفکیک می شود. نمونه های گیاه از نواحی شرق استان خراسان جمع آوری گردیده و در هر باریوم پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد نگهداری می شوند.

مطالعه کاریوتایپی گونه های موجود یکی از گام های اساسی در شناسایی دقیق تر این گیاهان از نظر تاکسونومی و به نژادی می باشد. بررسی کاریوتایپ گونه ها نشان داد که 4 گونه O. aucheri subsp. teheranica، O.scorbiculata، O. melanotricha و O. oxyptera دارای 16 کروموزوم هستند و بر اساس عدد پایه کروموزومی (x=8) گونه هایی دیپلویید محصوب می گردند. در میان گونه های مورد مطالعه، گونه O. oxyptera دارای کمترین طول کل ژنوم اما بیشترین TF% بود. همچنین بر اساس گروه بندی Stebbins، گونه O. scorbiculata و O. melanotricha در گروه 1A، زیرگونه O. aucheri subsp. Teheranica در گروه 1B و گونه O. oxyptera در گروه 2B قرار گرفتند و بر این اساس گونه O. oxyptera در میان گونه های موجود با داشتن کمترین میزان TF% نامتقارن ترین کاریوتایپ را دارا بود.

قبیله Nardeae با گونه Nardus stricta برای اولین بار از ایران گزارش می گردد. همچنین گونه Melilotus neapolitana به عنوان یک گونه جالب ارایه می شود. محل دقیق گیاهان در ایران و نیز پراکنش آنها در دنیا توضیح داده می شود.

گونه های Veronica avromanica و V. magna به عنوان گونه های نادری از ایران گزارش می شوند. گونه اولی از درخت زار بازی در گردنه حیران در فاصله بین آستارا و اردبیل جمع آوری گردیده و گونه دومی از نزدیکی دیواندره شیب های صخره با پوشش گیاهی تنک جمع آوری شده است.

تنوع کرکها از نظر شکل ظاهری و پراکنش آنها در سطح برگ گونه های متعلق به جنسهای Morus (توت)، Ficus (انجیر)، Maclura (توت آمریکایی) و Broussonetia (توت کاغذی) که بطور طبیعی یا کاشته شده در ایران رویش دارند، بررسی و شرح داده می شود. وجود سه نوع کرک شامل: کرکهای غده ای، کرکهای غیر غده ای به اشکال مختلف و بخصوص کرکهای دارای سیستولیت از صفات مشخص و دارای ارزش تاکسونومیک در گونه های مورد مطالعه می باشند.

در میان بخش های Astragalus، بخش Caprini یکی از بزرگترین بخش های جنس گون می باشد گونه A. shahsavarii به عنوان گونه جدید از بخش Caprini معرفی می شود. این گونه با نزدیکترین خویشاوند خود A. gypsaceus مقایسه شده است.

جنس یونجه (Medicago L.) از نظر آرایه شناسی مورد بررسی قرار گرفت. در بین نمونه های مطالعه شده شامل 2500 نمونه هرباریومی و میوه 150 جمعیت تعداد 22 گونه و زیرگونه از ایران تشخیص داده شد. زیر بخش Astrocalyx از بخش Spirocarpos به عنوان زیر بخش جدیدی معرفی می گردد. ترکیب جدید Medicago rigicula subsp. Sinskiae معرفی و 2 گونه و یک زیرگونه برای اولین بار از ایران گزارش می شود.

گونه های Scutellaria lindbergii, C. raddeana, Cousinia apiculata که از استان خراسان جمع آوری شده اند به عنوان گونه های جدید برای فلور ایران معرفی می شوند.

گونه Heliotropium curassavicum برای اولین بار در ایران گزارش می شود. نمونه های گونه مذکور از ابتدای جاده اهواز به شوش جمع آوری گردیده است.

آرایه Crocus danfordiae subsp. Kurdistanicus به عنوان زیرگونه جدیدی شرح داده می شود. این زیرگونه با زیرگونه تیپ، با داشتن قطعات گلپوش زرد پررنگ و براق تمیز داده می شود.آرایه های Laserpitium carduchorum Amberboa glauca و Lathyrus brachypterus var. haussknechtii برای اولین بار از ایران گزارش می شوند. گونه Ranunculus lingua که قبلا فقط از شمال ایران گزارش شده بود، اکنون از غرب ایران در استان کردستان گزارش می شود.

اعداد کروموزومی 3 گونه از جنس کهور (Prosopis) ارایه شده است. این گزارش شامل اعداد کروموزومی دو گونه Prosopis farcta و Prosopis cineraria برای اولین بار از ایران با سطح دیپلوئیدی 2n=28 و اولین گزارش از عدد کروموزومی Prosopis koelziana با سطوح دیپلوئیدی و تتراپلوئیدی می باشد. کروموزومها از 30 جمعیت از Prosopis گسترده در جنوب ایران شمارش شدند.

گونه Alcea ghahremanii به عنوان گونه جدید از آذربایجان معرفی می شود و با داشتن برچه های بدون باله و گل آذین خوشه گرزن از گونه های نزدیک خود مثل A. fasciculiflora و A. flavovirens مجزا می شود. گونه های زیر برای اولین بار از ایران گزارش می گردند. .Alcea arbelensis Boiss. & Hausskn., A. kopetdaghensis Iljin گونه اول از غرب و شمال غربی و گونه دیگر از استان خراسان جمع آوری شده اند. انتشار گونه های مورد بحث قرار می گیرد.

زیر گونه Elymus lazicus subsp. Attenuatiglumis که در مسافرت علمی به استان اردبیل و در مسیر خلخال به اسالم جمع آوری گردید، برای اولین بار از ایران گزارش می شود.

گونه Spiraea sheikhii به عنوان گونه جدیدی از شمال ایران نامگذاری و شرح داده می شود. این گونه به آسانی با گل آذین دیهیمی، برگهای دایره ای تخم مرغی، گلبرگهای صورتی و دیهیم و انشعابات با کرکهای متراکم تمیز داده می شود. گونه مذکور با 2 گونه S. trilobata و S. pilosa قرابت نزدیکی دارد و بنابراین با آنها مقایسه می شود.

گونه Cyperus imbricatus که از آستارا (گیلان) توسط دلقندی جمع آوری گردیده بود، به عنوان گونه جدید برای ایران معرفی می شود.

ساختار تشریحی برگ در 7 گونه از جنس Carex (تیره جگن) از منطقه حفاظت شده ارسباران مطالعه شد. صفات جالبی از ساختمان آناتومی برگ شامل ویژگی سلولهای اپیدرم، اندیس روزنه و مشخصات بافتهای مختلف در برش عرضی بررسی و تحلیل شد. این مطالعه اطلاعات جامعی از آناتومی برگ در این جنس ارایه می دهد.علاوه بر آن، این بررسی گویای توانایی سازگاری جنس (Carex) با محیط طبیعی مرطوب و تالابی خود می باشد.از جمله نکات جالب در آناتومی برگ این گونه مشاهده حفره های هوایی در بین مزوفیل برگ می باشد. که به گیاه امکان ذخیره سازی اکسیژن در محیط تالابی را داده تا بتواند از یک سو سبک و شناور مانده و از سویی دیگر راندمان فتوسنتز خود را متعادل نگهدارد.از جمله نکات جالب در آناتومی برگ این گونه مشاهده حفره های هوایی در بین مزوفیل برگ می باشد، که به گیاه امکان ذخیره سازی اکسیژن در محیط تالابی را داده تا بتواند از یک سو سبک و شناور مانده و از سویی دیگر راندمان فتوسنتز خود را متعادل نگهدارد.