جغرافیایی سرزمین
سال:1394 | دوره:12 | شماره:47 |تعداد مقالات:7

اقلیم یک عامل بسیار مهم و محدود کننده در تولیدات کشاورزی می باشد. به طور یقین بخش کشاورزی بیشترین ارتباط و تاثیرپذیری را از شرایط محیط اطراف و به خصوص اقلیم دارد، به گونه ای که ویژگی های اقلیمی در بلندمدت، منجر به تعیین الگوی کشت و توجیه پراکنش گونه های گیاهی مختلف شده است. هدف عمده این تحقیق ارزیابی روند تغییرات پارامترهای آگروکلیمایی موثر بر رشد زرشک در شهرستان گناباد می باشد. برای این منظور داده های روزانه دمای کمینه، بیشینه، بارش، میانگین دما، رطوبت نسبی، دما خاک، ساعات آفتابی و میانگین دما، رطوبت نسبی و دما خاک در روز اتمام مرحله فنولوژی ایستگاه سینوپتیک گناباد (1372-1392) واقع جنوب خراسان رضوی اخذ و از طریق آنها مقادیر پارامترهای اقلیمی در سطوح احتمالی مختلف در مراحل فنولوژی محاسبه گردید. در مرحله بعد، از آزمون من کندال به بررسی روند عناصر اقلیمی در مراحل مختلف فنولوژی محصول زرشک استفاده گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که در بین پارامترهای اقلیمی بر کشت زرشک، میانگین دمای، ساعت آفتابی و دمای خاک روند کاهشی معنی داری در سطح 5 درصد را دارا می باشند.

امواج گرمایی یکی از پدیده های طبیعی و ذاتی اقلیم در مناطق مختلف جهان می باشند، که فراونی ظهور آن ها در نتیجه نوسانات آب و هوایی کره زمین در سال های اخیر همانند سایر پدیده های حدی اقلیم افزایش دارد. این رخداد اقلیمی اثرات منفی برروی کشاورزی، آتش سوزی جنگل ها و مراتع، منابع آبی، مصارف انرژی و سلامت انسان دارد. در این ارتباط هدف این تحقیق بررسی و تحلیل مکانی و زمانی وقوع امواج گرمایی در مقیاس سالانه، فصلی و ماهانه در استان خراسان رضوی بوده تا دید فضایی و زمانی کاملی از توزیع این رخداد و مدیریت ریسک این پدیده اقلیمی ایجاد گردد. بنابراین داده دمای حداکثر روزانه برای 10 ایستگاه سینوپتیک استان در دوره آماری 1987 تا 2010 از سازمان هواشناسی ایران استفاده گردید. به منظور تعیین امواج گرمایی از شاخص صدک 95 استفاده و ضمن تعیین آستانه دمایی، روزهای با تداوم 3 روز و بالاتر به عنوان موج گرما تعیین شد. این کار در سه مقیاس سالانه، فصلی و ماهانه برای هر ایستگاه به طور جداگانه انجام و فراوانی وقوع در هر ایستگاه مشخص گردید. نتایج حاکی است در مقیاس سالانه به ترتیب ایستگاه سرخس، سبزوار، گناباد و کاشمر از آستانه های دمایی بالاتری برخوردار بوده، اما به ترتیب کاشمر، سرخس، تربت حیدریه بیشترین موج گرما را تجربه کرده اند. از نظر زمانی، امواج گرمایی در اکثر ایستگاه ها روند افزایشی داشته و این روند در مشهد و سرخس با شیب 0.4 بیشترین افزایش را دارد. در مقیاس ماهانه امواج گرمایی در هر ایستگاه و در هر ماه آستانه های دمایی متفاوت می باشد که این به خاطر تنوع جغرافیایی سرزمین خراسان مانند وجود آب و هوای کویری و گرم در بخش جنوبی و معتدل کوهستانی در شمال استان و به طور پراکنده در مرکز، دوری از دریاها، و وزش بادهای مختلف موجب گوناگونی آب و هوا و تفاوت دما در مناطق مختلف آن گردیده است. بررسی ها نشان داد که در هر ایستگاه به ترتیب ماه جولای ایستگاه های سرخس و سبزوار از بیشترین آستانه های دمایی برخوردارند، اما ایستگاه های کاشمر و نیشابور بیشترین موج گرما را تجربه کرده اند. در ماه آوریل ایستگاه های قوچان و گلمکان از کمترین آستانه های دمایی برخوردار می باشند که در بررسی فضایی ایستگاه های سرخس، تربت جام، تربت حیدریه کمترین امواج گرمایی را تجربه کرده اند. در بررسی فصلی امواج گرمایی مشخص گردید که در فصل بهار و تابستان سرخس و سبزوار بیشترین، و قوچان و تربت حیدریه کمترین آستانه های دمایی را به خود اختصاص داده اند. که در فصل بهار نواحی شمالی و شرقی استان کمترین موج گرما و در فصل تابستان ایستگاه های مشهد، تربت حیدریه و کاشمر بیشترین موج گرمایی را تجربه کرده اند.

رویکرد امنیت از طریق طراحی، یکی از موثرترین و کاراترین رویکردها در زمینه ارتقاء امنیت شهری است که می تواند نقش بسزایی در ایمن سازی فضاهای شهری ایفا نماید این رویکرد تاکنون در ایران معرفی نشده و مورد استفاده قرار نگرفته است. بدین منظور، هدف از این مقاله ارائه مدلی تحلیلی برای سنجش امنیت شهری و معرفی رویکرد امنیت از طریق طراحی است. در این راستا، خیابان امام خمینی (ره) ارومیه که به دلیل ویژگی هایی مانند تراکم جمعیتی بالا، فرسودگی و فشردگی بیش از حد بافت و گسیختگی کالبدی دارای مشکلاتی نظیر پایین بودن وضعیت امنیت شهری و وجود احساس ناامنی در بین ساکنان است، به عنوان نمونه بررسی می شود. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی بکارگرفته شده در این پژوهش از نوع کاربردی می باشد. و اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه و با اخذ نظرات شاغلین، مغازه داران و عابرین پیاده حاضر در محدوده به دست آمده است. برای ارزیابی و پردازش اطلاعات، از تکنیک swot و آزمون فریدمن در قالب نرم افزار spss استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که امنیت فقط از طریق طراحی استانداردهای کالبدی مناسب امکان پذیر نمی باشد. بدین منظور طراحی فضا در جهت افزایش دید و نظارت عمومی و افزایش روشنایی در خیابان ها، حضور مستمر و فعال نیروی انتظامی، سالم سازی محیط از طریق جمع آوری افراد ناسالم، کف سازی مطلوب و ... در قالب استراتژی انطباقی پیشنهاد شده است.

تشکیل نهادهای های متناسب با وضعیت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی یکی از ابزارهای قوی و موثر برای تسریع فرایند نوسازی در بافت های فرسوده است. در ایران دفاتر تسهیل گری نوسازی به منطور تسریع و تسهیل نوسازی این بافت ها راه اندازی شده است و انتظار می رود که این دفاتر با تاکید بر رویکرد مشارکتی و توانمندسازی ساکنین بافت های فرسوده نقش موثری در این زمینه ایفا نمایند. هدف تحقیق حاضر، بررسی و سنجش کارکرد دفاتر تسهیل گری در نوسازی بافت های فرسوده محله های ناحیه 4 منطقه 11 شهر تهران می باشد. این تحقیق با توجه به هدف آن از نوع تحقیقات کاربردی - توسعه ای بوده و با توجه به روش انجام کار، از ماهیتی توصیفی - تحلیلی برخوردار است. روش گردآوری اطلاعات مورد نیاز از نوع اسنادی و پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش شامل ساکنان محلات، کارشناسان و مسوولان نوسازی بافت های فرسوده محدوده مورد مطالعه است و حجم جامعه آماری با استفاده از فرمول کوکران، 320 نفر، تعیین شد. نمونه گیری به شیوه ی خوشه ای چند مرحله ای بوده که در داخل خوشه های انتخاب شده (محلات) نمونه ها به صورت تصادفی ساده انتخاب گردیده است. اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از مدل ویکور و نرم افزارهای Excel و Spss مورد پردازش و تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که محله انبار نفت با مقدار وزن (0.932) در رتبه اول و محله راه آهن با مقدار وزن (0.023) در رتبه آخر قرار گرفته است. در نتیجه، بیشترین تاثیرگذاری دفاتر تسهیل گری بر نوسازی در محله انبار نفت و کمترین میزان نیز در محله راه آهن صورت گرفته است.

هدف این تحقیق بررسی روند دمای ایران در مقیاس های زمانی سال، فصل و ماه است. بدین منظور داده های میانگین حداقل، متوسط و حداکثر دما، برای 38 ایستگاه همدید کشور با پراکنش مناسب طی دوره 50 ساله (2010-1960)، از سازمان هواشناسی کشور دریافت و روند پارامترهای دمایی توسط آزمون ناپارمتریک من کندال بررسی گردید. نتایج تحقیق نشان داد که در اکثر ایستگاه ها روند کلی دما در مقیاس های مختلف زمانی افزایشی است که شدت آن از حداقل دما به حداکثر دما کاهش می یابد. در مقیاس ماهانه، ژوئن و جولای و در مقیاس فصلی تابستان افزایش دمای بیشتری دارند. هر چند برای پارامترهای حداکثر و متوسط دما، فراوانی ایستگاه ها دارای روند افزایشی در زمستان بیشتر است اما برای تعداد کمی از ایستگاه ها معناداری مشاهده گردید. در حالیکه در فصول گرم سال بویژه تابستان، فراوانی ایستگاه های داری روند مثبت معنادار بیشتر است. از نظر مکانی نیز ایستگاه های واقع در دامنه های رشته کوه البرز، جنوب غرب و جنوب شرق ایران افزایش دمای بیشتری را نسبت به سایر نواحی کشور تجربه کرده اند و در ایستگاه هایی نظیر شهرکرد، ارومیه، خرم آباد و بندرعباس روند پارامترهای دما در مقیاس های مختلف زمانی عمدتا کاهشی است.

نوسازی و احیاء بافت های فرسوده شهری، به دلیل فرسودگی ضررت دارد. ساختار کالبدی شهرها تحت تاثیر متغیرهای طبیعی، اجتماعی و اقتصادی به تدریج دچار تغییر و فرسودگی می گردد. از آنجا که این بازسازی و نوسازی با چالش هایی همراه است، برآورد ریسک آنها اهمیت خواهد داشت. هدف از این پژوهش، تعیین وضعیت انواع ریسک در پروژه های نوسازی و بازسازی بافت های فرسوده شهری با مطالعه مورد طرح مجد مشهد است. جهت شناسایی ریسک های پروژه مربوطه با مراجعه به اسناد، ریسک های مربوطه استخراج شده است بدین منظور، پرسشنامه ای بر اساس متغیرهای مورد نظر تهیه و در اختیار 50 نفر از مدیران و کارشناسان بخش های مختلف پروژه مجد مشهد قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان می دهد که ریسک های نقش آفرین در بازسازی بافت فرسوده طرح مجد عبارتند از: ریسک های مالی و اقتصادی، فنی، اجتماعی، سیاسی و زیست محیطی، پس از تجزیه و تحلیل وزن ها، بیشترین تاثیر ریسک مربوط به ریسک مالی و اقتصادی با میانگین 4.18، و در رتبه های بعدی، به ترتیب ریسک اجتماعی 3.05، ریسک فنی 2.77، ریسک سیاسی 2.64، و ریسک زیست محیطی 2.36، می باشد. بنابراین ریسک مالی اقتصادی دارای بیشترین میزان اثرگذاری و ریسک زیست محیطی دارای کمترین میزان ریسک در پروژه مربوطه می باشد.

سازوکار بارش های بهاره عمدتا ناشی از فرآیندهای همرفتی است و رخداد این بارش ها همراه با سایر پدیده های آب و هوایی، نظیر پدیده سردچال شرایط را برای رویداد بارش های سنگین فراهم می سازد. در این پژوهش نخست بارش های سنگین بهاره (بارش های بیش از 30 میلی متر با بیش ترین مجموع بارش در بازه زمانی 1335-1391) شهر شیراز مورد بررسی و سپس دو مورد از شدیدترین آن ها شناسایی گردید. به منظور تحلیل رخداد بارش ها داده های نمایه های ناپایداری مختلف و داده های فشار سطح دریا و ارتفاع سطح پانصد هکتوپاسکال، مولفه ی مداری و نصف النهاری باد، امگا و داده های ارتفاع ابر (بالای ابرهای بالا، میانه و پایین و پایین ابرهای بالا، میانه و پایین)، بررسی گردید. نتایج نشان می دهد عامل اصلی ایجاد بارش های سنگین در منطقه مورد مطالعه، تقویت فرود خاور مدیترانه در تروپوسفر میانی و همچنین تشکیل پدیده سردچال است، بنابراین در هر دو مورد امواج غربی به سمت عرض های پایین تر منتقل شده، در نتیجه سامانه های غربی با حرکت خود از روی آب های گرم جنوبی، رطوبت زیادی را کسب کرده و سبب ریزش بارش های سنگین و قابل توجهی در منطقه می گردد. همچنین نتایج نمایه های ناپایداری بیانگر احتمال توفان تندری، توفان و رعد و برق می باشد، مقادیر مثبت تاوایی و منفی امگا نشان از حرکات شدید صعودی در زمان رخداد بارش هاست؛ اما بررسی رابطه مابین ضخامت ابر و بارش های شدید نشان داد ارتفاع بالای ابر بالا در روز اوج بارش و پایین ابر پایین، به پایین ترین ارتفاع، در مقابل بالای ابر میانه و پایین به بالاترین ارتفاع خود رسیده است.