علوم محیطی
سال:1395 | دوره:14 | شماره:3 |تعداد مقالات:18

سابقه و هدف: امروزه پدیده تخریب جنگل ها به عنوان یکی از موضوعات پراهمیت در مدیریت جنگل ها، توجه جدی محققان را به خود جلب کرده است. تاکنون تلاش های زیادی برای شناسایی عوامل تخریب جنگل ها انجام شده و راهکارهای اجرایی موثری برای کاهش آن پیشنهاد شده است. این پژوهش با هدف شناسایی و رتبه بندی عوامل تخریب جنگل های هیرکانی در شمال ایران انجام شده است. نتایج این پژوهش می تواند مبنایی برای درک شرایط پیش روی مدیریت جنگل های هیرکانی باشد و به مدیران کمک می کند تا برنامه ریزی دقیق تری داشته باشند.مواد و روش ها: در این پژوهش برای شناسایی و رتبه بندی عوامل تخریب از تصمیم گیری گروهی استفاده شد. بدین منظور دو نوع پرسش نامه طراحی شد. به کمک پرسش نامه اول معیارهای موثر بر تخریب جنگل های هیرکانی شناسایی شد. پرسش نامه دوم باهدف مقایسه های زوجی تهیه شد. سپس به کمک روش های AHP، TOPSIS،ELECTRE III  و SAW از اطلاعات به دست آمده از پرسش نامه دوم برای رتبه بندی عوامل تخریب استفاده شد. در آخر برای رسیدن به رتبه بندی دقیق، به کمک روش های ادغامی، رتبه بندی نهایی انجام شد.نتایج و بحث: نتایج نشان داد وزن عوامل تخریب انسانی بسیار بیشتر از وزن عوامل تخریب طبیعی است. این نکته نشان می دهد درصد زیادی از تخریب جنگل های هیرکانی حاصل مدیریت نادرست این جنگل ها است و می توان بسیاری از عوامل تخریب انسانی را متوقف یا تعدیل کرد. عوامل تخریب طبیعی کمتر تحت کنترل هستند ولی آثار آن را می توان تعدیل کرد. در مورد عوامل تخریب انسانی برداشت غیرمجاز چوب صنعتی، تعرض به عرصه های جنگلی، حضور دام در جنگل و برداشت چوب در قالب طرح مهم ترین عوامل تخریب انسانی بودند. پس از این عوامل، برداشت چوب برای تامین سوخت، آتش سوزی عمدی یا اشتباهی، جایگزینی زودهنگام مدیریت ها، بهره برداری غیراصولی از جنگل و فعالیت های عمرانی (جاده سازی) عوامل تخریب جنگل های هیرکانی بودند. مهم ترین عوامل تخریب طبیعی به ترتیب خشک سالی، آفات و آتش سوزی طبیعی بودند. در هر چهار روش رتبه بندی AHP، TOPSIS،ELECTRE III  و SAW رتبه های اول تا چهارم به ترتیب به تعرض به عرصه های جنگلی، حضور دام در جنگل، برداشت غیرمجاز چوب از جنگل و برداشت چوب برای تامین سوخت اختصاص داشت. این موضوع نشان می دهد رتبه بندی این عوامل از پایداری بالایی برخوردار است و درمجموع فاصله وزنی این عوامل نسبت به عوامل بعدی زیاد بود که نشان از شدت تاثیر این عوامل بر تخریب جنگل های هیرکانی دارد.نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان داد، موفقیت در طرح های حفاظت از جنگل های هیرکانی وابسته به همکاری های همه جانبه جوامع بومی است، زیرا بسیاری از تهدیدهای زیست محیطیو تخریب جنگل ها نتیجه فعالیت های انسانی است و موفقیت در بسیاری از طرح های منابع طبیعی و زیست محیطی در گرو در نظر گرفتن جنبه های اقتصادی و اجتماعی مرتبط با جامعه بومی ساکن در منطقه است.

سابقه و هدف: منابع طبیعی، به عنوان منابع پایه، برای اقتصاد هر کشور، نقشی زیربنایی دارد و از ابزارهای مهم توسعه پایدار تلقی می گردد. مصرف بی رویه منابع، باعث ورود مقدار قابل توجهی مواد زاید به محیط زیست می شود. مطالعات نشان می دهد که دفع مواد زاید مدیریت نشده، دلیل اصلی مشکلات زیست محیطی است. یک برنامه مدیریتی موثر برای کنترل مواد زاید، شامل تولید کمتر، استفاده دوباره و بازیافت زباله است (3Rs). در این میان کودکان، نقشی سازنده در خصوص مشارکت در چنین برنامه مدیریتی ای دارند، زیرا آنها در آینده مسوول حفاظت از این سیاره هستند. آموزش، یک عنصر حیاتی برای افزایش مشارکت کودکان در رابطه با حفاظت محیط زیست آنهاست. این پژوهش با هدف تبیین نقش آموزش غیر رسمی در افزایش آگاهی کودکان در باره تولید کمتر، استفاده دوباره و بازیافت زباله انجام شد.مواد و روش ها: این پژوهش از نوع کاربردی و روش انجام آن، شبه آزمایشی است و به وسیله پیش آزمون و پس آزمون اجرا و از طریق گرو های کنترل و آزمایش انجام شده است. جامعه آماری، دانش آموزان دختر و پسر دو مدرسه ابتدایی مقطع ششم دبستان هستند. پرسش نامه تدوین شده، ابزاری برای اندازه گیری اطلاعات و آگاهی های دانش آموزان در باره نحوه تولید کمتر، استفاده دوباره و بازیافت زباله قبل و بعد از آموزش است. روایی پرسش نامه توسط کارشناسان و پایایی آن از طریق فرمول آلفای کرومباخ به میزان 0.8 تعیین شده است. به دانش آموزان، موضوعاتی در باره منابع موجود در زمین، محدودیت آن ها، نحوه تولید زباله کمتر، استفاده مجدد وبازیافت آموزش داده شد. داده های حاصل، توسط آزمون لون و آزمون T برای گروه های مستقل تحلیل گردید.نتایج و بحث: نتایج حاکی از آن است که میانگین آگاهی دانش آموزان دختر در خصوص استفاده از مواد کمتر و تولید زایدات کمترقبل و بعد از آموزش تفاوت معناداری وجود دارد و میزان آگاهی آنها از 1.71 در پیش آزمون آزمایش به 2.30 در پس آزمون آزمایش، افزایش یافته است. در مورد پسران نیز میانگین آگاهی آنها از 2 در گروه پیش آزمون آزمایش به 2.88 در پس آزمون آزمایش افزایش یافته است. در ارتباط با آگاهی دانش آموزان در باره استفاده مجدد نیز می توان گفت که میزان آگاهی دانش آموزان دختر، از 2.63 در گروه پیش آزمون به 3.59 در پس آزمون آزمایش ارتقاء یافته است (به میزان 0.97). میانگین آگاهی دانش آموزان پسرنیزاز 2.45 در گروه پیش آزمون آزمایش به 3.45 در گروه پس آزمون آزمایش، افزایش یافته است. نتایج در ارتباط با بازیافت مواد زائدنیز بیانگر آن است که میزان آگاهی دانش آموزان دختر از 0.52 در گروه پیش آزمون آزمایش به 0.79 در پس آزمون افزایش یافته است؛ و در مورددانش آموزان پسر نیزمیانگین آگاهی آنها درگروه پیش آزمون آزمایش 0.41 بوده که پس از آموزش 0.82 شده است. در مجموع میزان آگاهی دانش آموزان دختر و پسر نسبت به 3 موضوع مورد آزمایش پس از آموزش افزایش یافته است؛ ولی آگاهی پسران بیشتر از دختران ارتقاء یافته است. همچنین در میزان آگاهی دانش آموزان دختر و پسر در باره موضوع استفاده مجدد از زباله در مقایسه با موضوعات استفاده کمتر و تولید کمتر زباله و بازیافت، افزایش بیشتری حاصل شده است.نتیجه گیری: با توجه به نتایج حاصله، پیشنهاد می گردد آموزش 3Rs به دانش آموزان در مدارس شهرهای مختلف ایران با در نظر گرفتن شرایط جغرافیایی صورت گیرد واطلاعات مربوط به این راهکار مدیریتی از طریق نمایش فیلم های مرتبط با موضوع، کارتون، پوستر، بازی های رقابتی و آموزش در طبیعت در اختیار دانش آموزان قرار گیرد. در واقع لازم است این مطالب بصورت یک سرگرمی برای دانش آموزان مهیا شود تا بتواند علایق آنها را بر انگیزد.

سابقه و هدف: کشور ایران در منطقه ای خشک و نیمه خشک قرار دارد که نسبت به تغییرات محیطی آسیب پذیر است. بنابراین به نظر می رسد که وقوع احتمالی تغییرات اقلیمی در این منطقه تاثیر قابل توجهی در سیستم های تولید محصولات کشاورزی داشته باشد. تغییر اقلیم می تواند بر آب قابل دسترس برای کشاورزی تاثیر گذاشته و منجر به خشک شدن محیط در مناطق نیمه خشک ایران گردد. بررسی راهکارهای سازگاری مانند تغییر تاریخ کاشت می تواند به افزایش کارایی مصرف آب ذرت تحت شرایط تغییر اقلیم کمک کند. یکی از راه های کم هزینه برای اندازه گیری اثرات تغییر اقلیم بر محصولات کشاورزی رهیافت مدل سازی و استفاده از مدل های شبیه سازی است.مواد و روش ها: هدف از این پژوهش بررسی تاریخ کاشت های مختلف به عنوان راهکاری برای سازگاری ذرت و بهبود کارایی مصرف آب این گیاه تحت شرایط تغییر اقلیم در استان خوزستان بود. برای این هدف شش شهرستان اهواز، بهبهان، دزفول، ایذه، رامهرمز و شوشتر در استان خوزستان انتخاب شدند. ابتدا داده های اقلیمی بلند مدت روزانه (شامل دمای کمینه و بیشینه، بارندگی و تشعشع روزانه) دوره پایه (2009-1980) این شهرستان ها جمع آوری شد. سپس با استفاده از روش AgMIP تحت دو سناریوی اقلیمی RCP4.5 و RCP8.5 داده های اقلیمی دوره آینده (2069 -2040) این مناطق تولید شدند. در این تحقیق از رقم سینگل کراس 704 استفاده شد. تاریخ کاشت ها شامل 15 بهمن، 1 اسفند (تاریخ کاشت مرسوم) و 15 اسفند بودند. با احتساب تاریخ کاشت ها و مناطق مختلف (شش منطقه) و دو سناریوی اقلیمی در 30 سال، مجموعا 1620 آزمایش شبیه سازی در این تحقیق وجود داشت. به منظور شبیه سازی رشد و عملکرد ذرت تحت تاریخ کاشت های مختلف از مدل APSIM استفاده شد.نتایج و بحث: به طور کلی نتایج نشان داد که تاریخ کاشت زودهنگام 15 بهمن با 10117.1 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه اقتصادی در مقایسه با دو تاریخ کاشت 1 اسفند (10061.3 کیلوگرم در هکتار) و 15 اسفند (7194.6 کیلوگرم در هکتار) دارای کارکرد بالاتری بود. همچنین در دوره آینده احتمال درصد کاهش در مقدار عملکرد دانه اقتصادی تاریخ کاشت های مختلف نسبت به تاریخ کاشت مرسوم در دوره پایه، نشان داد که درصد کاهش تاریخ کاشت زودهنگام 15 بهمن (-3.3 درصد و -4.5 به ترتیب تحت RCP4.5 وRCP8.5 ) در شرایط تغییر اقلیم در مقایسه با دو تاریخ کاشت دیگر (-6.5 و -6.7 درصد به ترتیب تحت RCP4.5 و RCP8.5 برای تاریخ کاشت 1 اسفند و -31.1 و 23.2درصد به ترتیب تحت RCP4.5 و RCP8.5 برای تاریخ کاشت 15 اسفند) در استان خوزستان بسیار کمتر می باشد. به طور میانگین در سطح استان خوزستان تاریخ کاشت 15 بهمن (11.8 کیلوگرم عملکرد دانه بر میلیمتر آب) نسبت به دو تاریخ کاشت 1 اسفند (10.7 کیلوگرم عملکرد دانه بر میلیمتر آب) و 15 اسفند (7.6 کیلوگرم عملکرد دانه بر میلیمتر آب) دارای کارایی مصرف آب بالاتری در دوره پایه بود. تحت شرایط تغییر اقلیم به طور کلی درصد کاهش در کارایی مصرف آب در تاریخ کاشت های مختلف نسبت به تاریخ کاشت مرسوم در دوره پایه، نشان دهنده برتری و اختلاف زیاد تاریخ کاشت زودهنگام 15بهمن (2.8 درصد و 3.3 به ترتیب تحت RCP4.5 وRCP8.5 ) در مقایسه با دو تاریخ کاشت دیگر (-12 درصد و -11 به ترتیب تحت RCP4.5 و RCP8.5 برای تاریخ کاشت 1 اسفند و -40.1 و -32.5 درصد به ترتیب تحت RCP4.5 و RCP8.5 برای تاریخ کاشت 15 اسفند) در استان خوزستان بود.نتیجه گیری: به طور کلی نتایج این مطالعه نشان داد که تاریخ کاشت مرسوم منطقه مورد بررسی برای ذرت از نظر تولید عملکرد دانه اقتصادی و کارایی مصرف آب بهینه نیست. در نهایت نتایج نشان داد برای افزایش در عملکرد دانه اقتصادی و کارایی مصرف آب در دوره آینده و دوره پایه در استان خوزستان باید از تاریخ کاشت های زود هنگام (15 بهمن) استفاده کرد.

سابقه و هدف: مناطق تحت حفاظت مدت طولانی است که به عنوان ابزار مهمی برای حفظ تمامیت زیستگاه و تنوع گونه در نظر گرفته شده اند. شناخت درست از عوامل تهدیدکننده مناطق حفاظت شده و بررسی اهمیت و میزان تاثیر آنها می تواند زمینه را برای جلوگیری و مقابله اصولی تر با این عوامل و نیز تهیه طرح های حفاظت از مناطق و مدیریت آنها فراهم آورد.مواد و روش ها: این بررسی در سال 1394، با هدف ارزیابی مخاطرات زیست محیطی منطقه حفاظت شده دنا واقع در شهرستان سی سخت، بر اساس روش تصمیم گیری چندمعیاره TOPSIS انجام شد. منطقه حفاظت شده دنا یکی از غنی ترین نقاط کشور از نظر تنوع زیستی و دارای وسعتی معادل 93780 هکتار است که در استان کهگیلویه و بویراحمد واقع شده است. در ابتدا با بررسی گزارش های موجود، بازدید میدانی و مصاحبه با کارشناسان و متخصصان محیط زیست مخاطرات اولیه منطقه مورد بررسی شناسایی و سپس با کمک پرسش نامه دلفی که بر اساس طیف لیکرت تنظیم شده بود، مخاطرات نهایی مشخص شدند. برای تجزیه و تحلیل و اولویت بندی مخاطرات شناسایی شده از روش TOPSIS استفاده شد. در این روش مخاطرات بر اساس سه شاخص (شدت اثر، احتمال وقوع و حساسیت محیط پذیرنده) اولویت بندی شدند. با توجه به مفهوم ALARP ریسک های مورد بررسی در سه سطح ریسک های بالا، ریسک های متوسط و ریسک های پایین تقسیم بندی شدند. در این بررسی با توجه به تعداد رده و طول رده، ریسک های تحت بررسی در پنج سطح (ریسک های غیرقابل تحمل، قابل توجه، متوسط، قابل تحمل و جزئی) طبقه بندی شدند.نتایج و بحث: در مرحله اول 26 مخاطره شناسایی شد که در نهایت بر اساس روش دلفی 18 ریسک در دو گروه حوادث طبیعی و مخاطره زیست محیطی (ریسک های فیزیکی، بیولوژیکی، اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی) مشخص شدند. تجزیه و تحلیل و اولویت بندی ریسک های شناسایی شده نشان داد که شکار غیرمجاز حیوانات با ضریب نزدیکی 0.905 در اولویت اول و رهاسازی پسماند ناشی از حضور گردشگران با ضریب نزدیکی 0.212 در اولویت آخر قرار گرفتند. بر اساس سطح بندی مخاطرات، در منطقه حفاظت شده دنا 11.1 درصد مخاطرات در رده غیرقابل تحمل، 27.8 درصد مخاطرات در رده قابل توجه، 16.7 درصد مخاطرات در رده متوسط، 22.2 درصد مخاطرات در رده قابل تحمل و 22.2 درصد مخاطرات در رده جزئی قرار گرفتند. مهم ترین مخاطرات در بخش زیست محیطی که شامل زیر بخش های فیزیکی، بیولوژیکی، اقتصادی اجتماعی و فرهنگی می شود، شکار غیرمجاز در زیربخش اقتصادی اجتماعی، ریشه کنی گیاهان مرتعی و دارویی در زیربخش بیولوژیک، عدم حمایت سیستم قضایی کشور از محیط بانان در زیربخش فرهنگی و تاثیرات مخرب کشاورزی محلی در زیربخش فیزیکی بیشترین مخاطرات را بر منطقه حفاظت شده دنا داشته اند. همچنین در بخش مخاطرات محیط طبیعی، فرسایش به عنوان مهم ترین ریسک شناسایی شد. در نهایت راهکارهای مدیریتی برای کنترل و کاهش مخاطرات ارائه شد.نتیجه گیری: نتایج به دست آمده نشان داد که منطقه مورد بررسی با توجه به برنامه ریزی مدیریتی فعلی از وضعیت مناسبی برخوردار نیست. لذا به نظر می رسد بهترین گزینه برای حفظ تنوع زیستی و یکپارچگی اکوسیستم، روش مبتنی بر مدیریت تلفیقی اکوسیستم و جوامع انسانی است که چنانچه با آموزش و تبیین اهداف برای ساکنین منطقه همراه باشد زودتر و سریع تر به اهداف خود خواهد رسید.

سابقه و هدف: خشکی، تابش و افزایش غلظت دی اکسید کربن، سه تنش عمده محیطی هستند که امنیت غذایی بشر را تهدید می کنند. در دهه های اخیر تحقیقاتی در زمینه تاثیر هر یک از این سه عامل بر رشد و تولید گیاهان زراعی انجام شده است، اما تحقیقی که مشتمل بر اثر متقابل این سه عامل بر صفات کمی و کیفی کلزا باشد در دسترس نیست. بر این اساس این آزمایش با هدف بررسی اثرات سطوح مختلف آبیاری، دی اکسید کربن و اشعه فرابنفش بر دو رقم کلزای پاییزه آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در سال 1392 اجرا شد.مواد و روش ها: در این آزمایش عامل اول دو رقم کلزای پاییزه شامل طلایه و اوکاپی، عامل دوم آبیاری در دو سطح آبیاری نرمال منطقه (شاهد یا عدم تنش کم آبی) و آبیاری به میزان %60 ظرفیت مزرعه از ابتدای مرحله گل دهی تا انتهای آن، عامل سوم شامل دو سطح غلظت گاز دی اکسید کربن 400 (غلظت موجود در طبیعت) و 900 میکرومول بر مول هوا و عامل چهارم شامل سه طول موج تابش فرابنفش (طول موج های UV-A, B, C به ترتیب با شدت 18، 25 و 40 میکرووات بر سانتی متر مربع) انتخاب شد. صفاتی نظیر تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد روغن، میزان رنگدانه فلاونوئید، رنگدانه آنتوسیانین و میزان فلورسانس مورد بررسی قرار گرفت.نتایج و بحث: نتایج نشان داد که اثر آبیاری بر کلیه صفات به جز عملکرد روغن اثر معنی دار دارد. همچنین نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که تنش خشکی سبب کاهش تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و میزان فلورسانس شد در حالی که سبب افزایش میزان رنگدانه های فلاونوئید و آنتوسیانین در گیاه شد. افزایش میزان سطح دی اکسید کربن نیز تنها بر تعداد خورجین در بوته، میزان فلاونوئید و آنتوسیانین معنی دار نبود. به طوری که افزایش میزان سطح دی اکسید کربن سبب افزایش وزن دانه ها، عملکرد دانه، عملکرد روغن و میزان فلورسانس گیاه شد. تاثیر اشعه فرابنفش بر کلیه صفات از نظر آماری معنی دار بود. در حالی که اشعه فرابنفش با سطوح پرانرژی تر سبب کاهش کلیه صفات آزمایشی به جز میزان فلاونوئید و آنتوسیانین ها شد. اثرات متقابل سه گانه آبیاری در دی اکسید کربن در اشعه فرابنفش نیز در سطح یک درصد بر عملکرد دانه و در سطح پنج درصد بر عملکرد روغن معنی دار شد. مقایسه میانگین های اثر متقابل سه گانه آبیاری در دی اکسید کربن در اشعه فرابنفش نیز نشان داد که هم در شرایط آبیاری و هم تنش بالاترین میانگین عملکرد دانه در شرایطی به دست آمد که از غلظت  ppm 900دی اکسید کربن و سطح تابش UVA استفاده شده بود.نتیجه گیری: در مجموع نتایج این بررسی نشان داد که افزایش سطح دی اکسید کربن می تواند اثرات مخرب سطوح پرانرژی اشعه فرابنفش را بر وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد روغن و میزان فلورسانس جبران کند و سبب افزایش این صفات شود.

سابقه و هدف: با توجه به بحران روزافزون محدودیت منابع آبی، مدیریت صحیح منابع آب و افزایش کارایی مصرف آب، به ویژه در بخش کشاورزی که بیشترین نرخ مصرف آب را دارد، اجتناب ناپذیر است. در واقع، مدیریت منابع آب هسته اصلی راهبردهای صرفه جویی در منابع آب به شمار می رود. با توجه به اهمیت موضوع، پژوهش های پرشماری در این زمینه انجام شده است. در این راستا، هدف اصلی این تحقیق بررسی عوامل تاثیرگذار بر به کارگیری اقدامات مرتبط با مدیریت پایدار منابع آب در بین کشاورزان شهرستان کمیجان استان مرکزی بود.مواد و روش ها: جامعه آماری این تحقیق تمامی سرپرستان خانوارهای کشاورزی مناطق روستایی شهرستان کمیجان بود (N=5100) که 300 نفر از آنان با استفاده از روش نمونه گیری چندمرحله ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه محقق ساخته بود که روایی محتوایی آن با نظرسنجی از متخصصان مورد تایید قرار گرفت و روایی سازه و پایایی آن نیز از طریق بررسی برازش مدل در سه سطح مدل اندازه گیری، مدل ساختاری و مدل کلی به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تکنیک چندمتغیره مدل سازی معادلات ساختاری به روش حداقل مربعات جزئی استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهای SPSS و Smart PLS انجام شد.نتایج و بحث: در این تحقیق، پس از تایید مناسب بودن برازش مدل اندازه گیری تحقیق، مدل ساختاری تحقیق بر اساس دو شاخص R2 (بیانگر میزان تاثیر متغیرهای پنهان برون زا بر درون زا) و Q2 (نشان دهنده قدرت پیش بینی مدل) برازش شد. نتایج این مرحله نشان داد مقدار دو شاخ R2 و Q2 برای متغیر پنهان درون زای مرتبه دوم (به کارگیری اقدامات مرتبط با مدیریت پایدار منابع آب) و همچنین پنج متغیر پنهان درون زای مرتبه اول (شامل اقدامات فنی، اقدامات زراعی، اقدامات تکنولوژیکی، اقدامات کنترلی و اقدامات بازسازی) در حد مناسب بوده و از این رو، مدل ساختاری تحقیق دارای برازش مطلوب بود. به این ترتیب، فرضیه های تحقیق بر اساس این مدل آزموده شد. نتایج آمار توصیفی نشان داد کشاورزان مورد مطالعه از میانگین سنی و سابقه کار کشاورزی بالا (به ترتیب 54.21 و 28.9 سال) و سطح تحصیلات پایین (81.7 درصد کمتر از دیپلم) برخوردارند. چاه نیمه عمیق، قنات و چاه عمیق به ترتیب با 43، 28.3 و 21 درصد منبع اصلی آب برای بهره برداران است و 7.6 درصد آنها نیز از ترکیب آب قنات و حداقل یک منبع دیگر استفاده می کنند. آبیاری سنتی شیوه غالب آبیاری است (89.3 درصد) و تنها بهره برداران اندکی از روش های نوین آبیاری استفاده می کنند. همچنین، نتایج نشان داد بیشتر کشاورزان (90.4 درصد) در سطح متوسط و کمتر اقدامات مرتبط با مدیریت پایدار منابع آب کشاورزی را به کار می گیرند. بر اساس نتایج تحقیق، متغیرهای عوامل ترویجی (p-value=0.01، b=0.203)، عوامل آموزشی (p-value=0.01، b=0.299)، عوامل مشارکتی (p-value=0.01، b=0.223) و عوامل حمایتی (p-value=0.01، b=0.220)، اثر مثبت و معناداری بر متغیر وابسته دارند. در مجموع، این چهار متغیر در حدود 41.1 درصد از واریانس میزان به کارگیری اقدامات مرتبط با مدیریت پایدار منابع آب در بین کشاورزان را تبیین می کنند.نتیجه گیری: با توجه به نتایج این تحقیق می توان بیان داشت که مدیریت پایدار منابع آب کشاورزی نیازمند یک رویکرد چندوجهی است و مجموعه ای از اقدامات فنی، اقدامات زراعی، اقدامات تکنولوژیکی، اقدامات کنترلی و اقدامات بازسازی را شامل می شود. نگاه تک بعدی و نداشتن رویکرد نظام مند می تواند به طور قابل توجهی منجر به کاهش اثربخشی برنامه های مدیریت منابع آب کشاورزی شود.

سابقه و هدف: رشد شبکه های اجتماعی باعث شده است تا کاربردهای جدیدی در امر آموزش شامل آموزش های رسمی، غیر رسمی و ضمنی (دیداری، شنیداری و نوشتاری) برای این ابزار تعریف شود. هدف این پژوهش، بررسی تاثیر استفاده از اینستاگرام بر ارتقای سواد محیط زیستی دانشجویان است. با توجه به اینکه سواد محیط زیستی دارای ابعاد و محدوده وسیعی است، در این پژوهش، برای تحدید مساله به بررسی ابعاد اصلی سواد محیط زیستی، یعنی آگاهی، نگرش و رفتار، بسنده شده است. اهمیت این پژوهش در آن است که سیاست گزاران آموزش های محیط زیستی را با تاثیر کاربرد اینستاگرام به عنوان یکی از شبکه های اجتماعی مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش های محیط زیستی و ارتقای سواد محیط زیستی دانشجویان به عنوان قشر تاثیرگذار جامعه آشنا ساخته و می تواند مبنایی برای مطالعات آتی برای انجام پژوهش های مشابه در مورد بررسی تاثیر سایر شبکه های اجتماعی و نیز رسانه های مختلف و استفاده از نتایج آنها برای بهینه سازی برنامه ریزی های آتی در این زمینه باشد.مواد و روش ها: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده ها، نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بوده است. نمونه مورد بررسی شامل 40 نفر از دانشجویان دانشگاه پیام نور استان مرکزی بود که به روش نمونه در دسترس انتخاب و به طور تصادفی در قالب دو گروه کنترل و آزمون گروه بندی شدند. ابتدا از هر دو گروه پیش آزمون گرفته شد. سپس آموزش های لازم بر اساس توصیه های برنامه محیط زیست سازمان ملل (2015) و لحاظ شرایط و فرهنگ بومی کشور در قالب پست های تصویری در صفحه ایجاد شده در شبکه اجتماعی اینستاگرام به همراه توضیحات نوشتاری در دوره زمانی 14 آذر تا 14 اسفند 1394 ارائه شد. بعد از 3 ماه، به منظور سنجش تاثیر آموزش های محیط زیستی ارائه شده از طریق اینستاگرام از دانشجویان، پس آزمون گرفته شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش های آمار توصیفی و استنباطی و با استفاده از نرم افزار SPSS16 صورت گرفت.نتایج و بحث: بر اساس نتایج آزمون تحلیل کوواریانس با توجه به اینکه سطح معنا داری مربوط به آزمون در هر سه متغیر آگاهی، نگرش و رفتار محیط زیستی برابر 0.001 و کمتر از 0.05 بوده است، نتیجه گرفته شد که تفاوت معنا داری در بین هر سه متغیر در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون وجود دارد که نشان دهنده تاثیر آموزش محیط زیست با کاربرد شبکه اجتماعی اینستاگرام بر هر سه بعد و ارتقای سواد محیط زیستی دانشجویان بوده است. مقایسه میانگین دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون نشان داد که میانگین متغیر در مرحله پس آزمون نسبت به پیش آزمون در هر سه متغیر، بالاتر بوده است. نتایج آزمون تعقیبی شفه نیز بیانگر بالاتر بودن میانگین گروه اینستاگرام نسبت به کنترل در هر سه متغیر بود. اندازه اثر آموزش از طریق اینستاگرام برای هر یک از ابعاد آگاهی، نگرش و رفتار محیط زیستی گروه آزمایش به ترتیب برابر 0.474، 0.660 و 0.391 بود.نتیجه گیری: آموزش محیط زیست از طریق اینستاگرام دارای تاثیر مثبت و معنادار بر هر سه بعد سواد محیط زیستی دانشجویان بوده است. به ترتیب در حدود 48، 66 و 40 درصد واریانس آگاهی، نگرش و رفتار محیط زیستی گروه آزمایش اختصاصا توسط اعمال شیوه آموزشی (آموزش های محیط زیستی اینستاگرامی) قابل تبیین است.

سابقه و هدف: افزایش آلودگی آب و خاک باعث ایجاد مسائل و مشکلات محیط زیستی زیادی می شود. آلوده شدن منابع خاک و آب به ترکیبات مختلف آلی و معدنی به دلیل ارتباط نزدیک این دو با تغذیه موجودات زنده و به دلیل دخالت مستقیم آنها در تامین غذای موجودات زنده ازنظر جنبه های محیط زیستی و سلامت انسان دارای اهمیت است. هدف از این پژوهش بررسی توانمندی گونه های گیاهی مرتعی Stipagrostis plumosa،Calotropis procera  و Medicago sativa تحت تیمارهای کمپوست زباله شهری و بیوچار (هر کدام در سه سطح 0، 1% و 2% وزنی) در پالایش خاک های آلوده به ترکیبات نفتی با تاکید بر فلز سنگین نیکل در شرایط گلخانه ای است.مواد و روش ها: برای کشت گلخانه ای، از منطقه آلوده به ترکیبات نفتی پازنان گچساران، خاک برداشت شد. کشت در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی در 5 تکرار انجام شد. پس از دوره کشت شش ماهه، اندم های هوایی و زیرزمینی گیاهان برداشت و برخی از خصوصیات مهم در خاک و فلز نیکل در گیاهان اندازه گیری شد. مقدار کل فلز نیکل با استفاده از دستگاه ICP-OES اندازه گیری شد. برای تجزیه و تحلیل آماری اطلاعات اندازه گیری شده از آزمون تجزیه واریانس و آزمون مقایسه میانگین چنددامنه ای دانکن در محیط نرم افزار SPSS استفاده شد. شاخص های فاکتور انتقال (TF)، فاکتور پالایش (RF) و فاکتور تجمع بیولوژیکی (BCF) برای ارزیابی توانمندی گیاهان استفاده شد.نتایج و بحث: نتایج نشان داد مقدار TF نیکل در گونه S. plumosa بزرگ تر از یک و به طور معنی داری از گونه های M. sativa و C. procera بیشتر بود. با توجه به اینکه مقدار TF در گونه S. plumosa بزرگتر از یک است، گونه S. plumosa می تواند طی عمل گیاه استخراجی باعث جذب و استخراج نیکل از خاک شود. بیشترین مقدار RF (فاکتور پالایش) برای فلز نیکل در گونه C. procera و تیمار بیوچار 1 و 2 درصد به میزان 0.08 و کمترین مقدار RF در گونه S. plumosa و تیمار شاهد به میزان 0.02 بود. نتایج نشان داد کاربرد تیمارهای بیوچار و کمپوست زباله شهری باعث افزایش میزان pH و هدایت الکتریکی خاک محیط کشت گونه های گیاهی نسبت به شاهد شد. نتایج نشان داد تیمار بیوچار 2 درصد دارای بالاترین مقادیر نیتروژن، پتاسیم و فسفر بود. مقایسه میانگین ها نشان داد تیمار کمپوست 2 درصد دارای بیشترین درصد کربن آلی خاک و تیمار شاهد دارای کمترین درصد کربن آلی خاک بود. بیشترین مقدار ظرفیت تبادل کاتیونی در تیمار بیوچار 2 درصد و کمترین مقدار ظرفیت تبادل کاتیونی در تیمار شاهد بود. نتایج اثر متقابل گونه و تیمار (بیوچار و کمپوست) بر ویژگی های طول ریشه، حجم ریشه، وزن خشک ریشه، وزن خشک شاخساره و وزن کل خشک گیاهان معنی دار شد. تیمارهای (بیوچار و کمپوست) استفاده شده در تحقیق حاضر باعث افزایش طول ساقه، طول ریشه، حجم ریشه، وزن خشک ریشه، وزن خشک شاخساره و وزن کل خشک نسبت به تیمار شاهد شدند. به طورکلی تیمار بیوچار 2 درصد دارای بیشترین طول ریشه، حجم ریشه، وزن خشک ریشه، وزن خشک شاخساره و وزن کل خشک بود.نتیجه گیری: به طور کلی، گونه S. plumosa می تواند طی عمل گیاه استخراجی باعث جذب و استخراج نیکل از خاک شود، همچنین بیوچار 2 درصد بیشترین تاثیر را در ارتقاء گیاه پالایی نیکل داشت. بنابراین با توجه به نتایج تحقیق حاضر می توان گونه S. plumosa را به عنوان گیاهی مناسب برای گیاه پالایی فلز نیکل در خاک های آلوده در مناطق نفتی استفاده کرد.

سابقه و هدف: در این پژوهش، استفاده از داده های جهانی انتشار ذرات معلق جوی در مدل سازی آلودگی هوای شهری مورد ارزیابی قرار گرفته است. داده های EDGAR-HTAP که شامل مقادیر گسیل جهانی مهمترین آلاینده های جوی می باشد در سال 2014 به روز شده است، با استفاده از مدل عددی جفت شده WRF-Chem در شبیه سازی آلاینده های معیار SO2، NO2، O3، CO، PM10، و PM2.5 مورد استفاده قرار گرفت. استفاده از مدل های هواشناسی برخط با فرآیندهای شیمی جو بیش از پیش در حال گسترش است. کاهش ناسازگاری و عدم هماهنگی بین فرآیندهای هواشناسی و شیمیایی جو به همراه واردسازی بازخوردهای ذرات معلق جوی بر پدیده های جوی از قابلیت های مهم مدل های برخط هواشناسی- شیمی جو می باشد مواد و روش ها: در این پژوهش با استفاده از شبیه سازی برخط مدل WRF-Chem از فرآیندهای هواشناسی و شیمی جو و با استفاده از ماژول RADM2 برای مکانیسم های حالت گازی و اکسیداسیون نوری ترکیبات آلاینده جو و ماژول هواویز MADE/ SORGAM، غلظت آلاینده های معیار هوای تهران برای سه روز 29، 30، و 31 تیر سال 1393 برآورد شد. در این پژوهش از آخرین نسخه از داده های جهانی EDGAR-HTAP که در سال 2014 به روز شده است به همراه داده های جهانی RETRO استفاده شد. داده های HTAP از شبکه نقاط با دقت 0.1×0.1 تشکیل شده است که ترکیباتی از جمله CH4، CO، SO2، NOx، NMVOC، NH3، PM10، PM 2.5، BC، و OC را در بر می گیرد. فهرست انتشار HTAP بر پایه اندازه گیری های سال های 2008 و 2010 و به صورت جهانی آماده شده است. فهرست انتشار EDGAR-HTAP، مقدار گسیل آلاینده های گازی را از منابعی مانند صنعت، انرژی، حمل و نقل، مناطق مسکونی و کشاورزی در اختیار قرار می دهد. واحد اندازه گیری شار آلاینده ها به جو بر حسب کیلوگرم بر متر مکعب بر ثانیه می باشد. فهرست انتشار RETRO نیز شامل مقدار گسیل آلاینده های بشرساخته و گازهای ناشی از فرآیندهای بیولوژیک و گیاهی است. به منظور صحت سنجی غلظت برآوردشده برای آلاینده های معیار، از داده های اندازه گیری شده توسط شرکت کنترل کیفیت هوای تهران استفاده شد.نتایج و بحث: نتایج ارزیابی خروجی مدل نشان داد که برای چهار آلاینده SO2، O3، PM10، و PM2 .5، غلظت برآوردشده از نظر بزرگی در مقایسه با داده های اندازه گیری شده دارای مقادیر قابل قبولی است. اما مقادیر برآوردشده برای غلظت دو آلاینده CO و NO2 دارای کم برآورد شدیدی نسبت به داده های اندازه گیری شده می باشد. استفاده از رهیافت های شیمیایی گوناگون و همچنین داده های جهانی انتشار نقش بارزی بر نتایج خروجی مدل دارد. یکی از روش ها به منظور حصول برآوردهای بهتر از میزان غلظت آلاینده ها، تغییر در مقادیر داده های جهانی انتشار و تصحیح آن است. ثمربخش بودن این روش را می توان با اجرای مجدد مدل پس از تصحیح داده های گسیل ذرات و بررسی خروجی آن ارزیابی نمود. همچنین تغییر در رهیافت شیمیایی نیز می تواند منجر به برآورد دقیق تر برای برخی از پارامترها شود. در این حالت می توان شبیه سازی را با دو یا بیش از دو اجرا با انتخاب های متفاوت در رهیافت شیمی جو انجام داد به صورتی که هر یک از اجراها مخصوص شبیه سازی غلظت یک یا چند آلاینده خاص باشد.نتیجه گیری: برآورد خروجی غلظت آلاینده های معیار با استفاده از داده های جهانی انتشار و به کمک مدل عددی WRF/Chem برای آلاینده های SO2، O3، PM10، و PM2.5 از نتایج قابل قبولی در قیاس با مشاهدات برخوردار بود. با توجه به نتایج به دست آمده، استفاده از سایر رهیافت های شیمیایی مدل WRF-Chem و همچنین تغییر هدفمند و تصحیح داده های جهانی انتشار آلاینده ها، از جمله روش هایی است که می توان به منظور دستیابی به برآورد دقیق تر و تصحیح کم برآورد شدید دو آلاینده CO و NO2، استفاده نمود.

سابقه و هدف: تجمع عناصر سنگین در خاک در بسیاری از نقاط دنیا مشکلات زیست محیطی فراوانی را به وجود آورده اند. غلظت زیاد این عناصر در خاک ممکن است به مقداری زیاد به وسیله گیاه جذب شود و این مهم ترین راه ورود عناصر سنگین به زنجیره غذایی انسان و دام و چرخه های بیولوژیک است. بنابراین بررسی چگونگی انباشت این عناصر به منظور جلوگیری از آلودگی خاک و زیست بوم ضروری است. در میان عناصر سنگین، کادمیم به دلیل تحرک بالا در سیستم های بیولوژیک و توانایی تجمع درگیاهان بدون ایجاد هر گونه نشانه های قابل رویت به عنوان یکی از خطرناک ترین عناصر سنگین در نظر گرفته شده است. با توجه به اینکه کادمیم در خاک های اسیدی در محدوده 4.5 pH تا 5.5 متحرک بوده و برنج نیز در خاک های اسیدی بهترین رشد را دارد و نیز با توجه به نقش برنج در سلامت جامعه، این تحقیق با هدف بررسی آلودگی خاک شالیزارهای استان گیلان به کادمیم انجام شد.مواد و روش ها: بدین منظور تعداد 100 نمونه خاک از عمق 0-20 سانتی متری به طور تصادفی و با استفاده از دستگاه GPS پیش از کوددهی و کشت و پس از برداشت محصول از شالیزارهای مختلف استان تهیه شد. برای تجزیه خاک، نمونه های خاک برداشت شده پس از خشک شدن، از الک 2 میلی متری عبور داده شد. غلظت کادمیم کل و نیز برخی ویژگی های خاک شامل بافت خاک، هدایت الکتریکی، واکنش خاک، جرم ویژه ظاهری و حقیقی و ماده آلی خاک اندازه گیری شد. توزیع مکانی و پراکنش فلز سنگین کادمیم با استفاده از روش های مختلف زمین آماری شامل IDW،Spline  و Kriging در محیط GIS بررسی شد.نتایج و بحث: نتایج حاصل از تجزیه های فیزیکی و شیمیایی خاک نشان داد که متوسط pH خاک های مورد آزمایش 6.48 و شوری عصاره اشباع 1.59 دسی زیمنس بر متر بوده که این مقدار شوری برای کشت گیاه برنج مشکلی ایجاد نمی کند. درصد شن نمونه های خاک بین 4 الی 35، سیلت بین 28 الی 49 و رس بین 39 الی 65 درصد بوده که بدین ترتیب بافت خاک ها در محدوده Clay Loam، Silty Clay و Clay بوده که خاکی نسبتا سنگین تا سنگین و برای کشت گیاه برنج مناسب است. مقدار ماده آلی به طور متوسط 1.78 و دامنه تغییرات کادمیم کل خاک نیز پیش از کشت و پس از برداشت محصول به ترتیب با کمینه 0.65 و 1.97 و بیشینه 1.40 و 11.05 بود. از میان روش های زمین آماری بررسی شده برای توزیع مکانی و پراکنش کادمیم روش کریجینگ معمولی با مدل کروی به عنوان بهترین روش انتخاب شد.نتیجه گیری: بر اساس نتایج به دست آمده بخشی از منطقه مورد بررسی پس از برداشت محصول طبق شاخص Kelly آلوده بوده که می تواند بیانگر تاثیر استفاده از کودهای شیمیایی و مدیریت غیراصولی اراضی باشد و باید استفاده از این کودها با احتیاط بیشتری انجام شود. نقشه حاصل می تواند برای بررسی و مدیریت استفاده صحیح کودهای شیمیایی برای حاصلخیزی زمین های شالیزاری استفاده شود.

سابقه و هدف: ملاحظه سوابق تحقیقی در این خصوص بخوبی آشکار می سازد که دولت سبز به عنوان مفهومی نو در تحولات دولت هنوز در دکترین حقوقی به درستی وارد نشده است و خلا تئوری پردازی در این خصوص در جهان و در کشور ایران محسوس است. هرچند حوزه های متنوعی از حقوق محیط زیست و نیز دولت زیست محیطی و تکالیف زیست محیطی دولت در مطالعات اکادمیک و در پژوهش های نهادهای اجرایی و اداری مورد بررسی شده است و مقالات و کتاب های فراوانی در حوزه تکالیف زیست محیطی دولت و در حوزه الزامات دولت در جهت تحقق حق بر محیط زیست سالم نگاشته شده است. با این حال مناسبات دولت و محیط زیست در گذار به دولت سبز فاقد هرگونه سابقه پژوهشی بوده و ورود در این حوزه نگرشی نو به مفهوم دولت تلقی می گردد. هدف نگارندگان نیز کشف میزان اثرگذاری محیط زیست و حق بر آن در تغییر محتوا و ساخت دولت هاست و در این راستا ایران جغرافیای اصلی تحقیق به حساب می آید.مواد و روش ها: در این مجال نگارندگان در جهت تحلیل مناسبات دولت و محیط زیست و نقش آن در گذار به دولت سبز با بهره گیری از منابع کتابخانه ای، اسناد داخلی و بین المللی به توصیف و تحلیل مناسبات حقوقی و اثرگذاری متقابل این دو برای تحقق دولت سبز پرداخته اند. در این مسیر با حق بنیاد تلقی کردن دولت سبز، به ملاحظات حق محوری محیط زیست، ملاحظات زیست محیطی دولت، تاثیر گفتمان حقوق بشر بر ساخت و محتوای دولت سبز و محدودیت های حق بنیادی دولت سبز در عناوین مرتبط توجه شده است.نتایج و بحث: در گذار ناگزیر دولت به دولت سبز، درک و تحلیل مناسبات دولت با محیط زیست از اهمیت فراوانی برخوردار است. این مناسبات دوجانبه علاوه بر اینکه دولت ها را دچار تغییرات اساسی خواهد نمود، محیط زیست را در جایگاه الگویی برای سیاست گذاری، قانونگذاری و اجرا قرار خواهد داد. کیفیت این ارتباط موید میزان تعهد هر دولت به محیط زیست است. دولت و محیط زیست در ارتباطی دو سویه قرار دارند. از طرفی دولت در مقام سیاستگذار و مجری، سرنوشت محیط زیست را در اختیار دارد و از طرف دیگر توفیق دولت در حفاظت از محیط زیست، در گرو پاسداشت قواعد زیست محیطی است. شناسایی دولت سبز به عنوان دولتی حق بنیاد، محدودیت ها و لوازم حق محوری اعمال حاکمیت را در مناسبات دولت و محیط زیست وارد خواهد نمود و ساخت و محتوای دولت را متاثر خواهد ساخت.نتیجه گیری: در پژوهش حاضر ارزیابی مولفه های ارتباطی بین دولت و محیط زیست از یک طرف و لوازم تحقق دولت سبز از طرف دیگر نشان می دهد که اولا: تحقق دولت سبز نیازمند شکل گیری رابطه خاص و معناداری بین محیط زیست و دولت است. در این ارتباط علاوه بر نقش آفرینی حاکمیت در تعیین سرنوشت محیط زیست و عناصر آن، برای ارزش های زیست محیطی نیز سهم قابل توجهی در شکل دهی به حرکت دولت قابل تصور است. ثانیا: دولت سبز دولتی با محوریت حق بر محیط زیست سالم است. بنابراین به عنوان یک دولت حق محور تابع محدودیت های حق محوری بوده و نیازمند پیش بینی الگوهایی برای تضمین حق بر محیط زیست سالم از یک طرف و رفع تزاحم و تعارض این حق با سایر حق های بشری است.

سابقه و هدف: زیستگاه فندقلو بزرگ ترین خزانه ژنی فندق در شمال غرب ایران است. تنوع آب وهوایی و تکثیر مداوم جنسی، تنوع ژنتیکی غنی را بین فندق های این ناحیه به وجود آورده است. هدف از این پژوهش، تجزیه وتحلیل تنوع زیستی ژنوتیپ های برتر فندق در زیستگاه فندقلو با استفاده از بررسی همبستگی بین صفات، روش های تجزیه به مولفه اصلی و تجزیه خوشه ای و همچنین بررسی رابطه صفات میوه و مغز هر یک از ژنوتیپ ها با شرایط محیطی محل رشد آنهاست.مواد و روش ها: در سال های 1393 و 1394 بیست ژنوتیپ برتر از نظر صفات مورفولوژیکی و فنولوژیکی از بین 70 ژنوتیپ اولیه انتخاب و علامت گذاری شدند. ده صفت مربوط به ابعاد میوه و مغز، ترکیبات فیتوشیمیایی (درصد روغن، پروتئین و کربوهیدرات در مغز و غلظت تاکسول در برگ های مسن) در این ژنوتیپ ها اندازه گیری شد. به منظور بررسی اثرات احتمالی شرایط محیطی، پنج ویژگی میانگین بارندگی سالیانه، دمای سالیانه، ارتفاع از سطح دریا، تعداد روزهای یخبندان و اسیدیته خاک مربوط به مکان های نمونه برداری از ژنوتیپ ها ثبت شد. کل آنالیزهای آماری به کمک نرم افزار اس پی اس اس 16 انجام شد.نتایج و بحث: بر اساس آماره های توصیفی بیشترین ضریب تغییرات به صفات ضخامت مغز (%26.31) و وزن مغز (%24.41) و کمترین آن به تعداد روزهای یخبندان (%1.53) و اسیدیته خاک (%1.83) تعلق داشت. بیشترین همبستگی مثبت بین صفات طول میوه و درصد مغز (r=0.943, P£0.01) مشاهده شد. غلظت تاکسول همبستگی منفی در سطح 5% با صفات ضخامت مغز (r=-0.519) و درصد مغز (r=-0.524) نشان داد. در این پژوهش بین ویژگی های محیطی و جغرافیایی "اسیدیته خاک" با "میزان بارندگی سالیانه" همبستگی منفی (r=-0.838, P£0.01) و بین "ارتفاع از سطح دریا" با "میانگین بارندگی سالیانه" همبستگی مثبت (r=0.481, P£0.05) دیده شد. "میانگین بارندگی سالیانه" با "درصد مغز" همبستگی منفی (r=-0.495, P£0.05) نشان داد. تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که 5 مولفه اول مسوول %70.85 کل تغییرات بود. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ های فندق را به دو گروه تقسیم کرد. گروه دوم شامل سه ژنوتیپ بود که زیستگاه آنها در ارتفاع بالاتر از 17 ژنوتیپ گروه اول بود. این پژوهش نشان داد که ژنوتیپ های بومی فندق زیستگاه فندقلو از تنوع ژنتیکی قابل توجهی برخوردارند که می توانند در اجرای برنامه های اصلاحی مورد استفاده قرار گیرند. هرچند در میان صفات محیطی بررسی شده تاثیر ارتفاع از سطح دریا روی ژنوتیپ ها نسبت به سایر عوامل محیطی بیشتر بود؛ با وجود این تنوع مشاهده شده درون جمعیت فندق زیستگاه فندقلو بیشتر مربوط به تفاوت ژنتیکی بین ژنوتیپ ها است تا شرایط محیطی آنها.نتیجه گیری: محدود شدن در بین کوه های بلند و دارا بودن اقلیم سردسیری، زیستگاه فندقلو را به یکی از خزانه های ژنی منحصربه فرد فندق در مقایسه با سایر زیستگاه های کشور تبدیل کرده است. میوه ژنوتیپ های فندق بررسی شده در زیستگاه فندقلو در مقایسه با سایر زیستگاه های کشور عموما کوچک تر، کروی ولی با درصد مغز نسبتا بالاتر بود. هرچند هیچ یک از ژنوتیپ های بررسی شده به تنهایی پتانسیل معرفی شدن به عنوان یک رقم جدید را نداشتند ولی می توان از آنها در تلاقی با ارقام تجاری برای اصلاح ارقام فندق سازگار با شرایط آب و هوایی خشن منطقه استفاده کرد.

سابقه و هدف: پارک های ملی به منظور جلوگیری از انقراض گونه های گیاهی و جانوری و به عنوان ذخیره گاه های ژنتیکی گونه های گیاهی و جانوری در هر کشور ارزشمند و یکی از مهم ترین پشتوانه های اساسی برای احیای طبیعت هستند. پارک ملی بمو با وسعت 48075 هکتار در مجاورت شهر شیراز قرار دارد. این تحقیق برای نخستین بار به ارزیابی حفاظتی و اکولوژیک گیاهان آوندی آن می پردازد.مواد و روش ها: نقشه ها و زیستگاه های مختلف، طی سال های 1378 تا 1390 مورد بررسی کتابخانه ای و پیمایش صحرایی قرار گرفتند. گیاهان بر اساس فلورهای موجود ایران (فارسی و لاتین) و کشورهای همسایه در محل هرباریوم دانشگاه شهید بهشتی شناسایی شدند و همچنین برخی گونه هااز طریق مقایسه با نمونه های هرباریوم ایران و هرباریوم موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور (TARI) شناسایی شدند.نتایج و بحث: از مجموع 1830 نمونه جمع آوری شده، تعداد 534 گونه شناسایی و ثبت شد. ارزیابی حفاظتی گونه ها نشان داد که 129 گونه در وضعیت کمتر نگران کننده (LC)، 7 گونه آسیب پذیر (VU)، 1 گونه در خطر انقراض (EN) و 397 گونه فاقد اطلاعات کافی حفاظتی (DD) بودند. همچنین وضعیت بومزادی فلور منطقه نشان داد که سهم گونه های انحصاری منطقه نسبت به کل گونه های انحصاری ایران، %5.1 است و از 74 گونه بومزاد استان فارس، تعداد 26 گونه (%35.1) آن در محدوده منطقه پژوهش رویش داشتند. بررسی بوم شناختی شکل زیستی نشان داد که کاموفیت ها با %53.2 بیشترین و پس از آن تروفیت ها با %21.7 شکل زیستی غالب را به خود اختصاص دادند. نتایج داده های مربوط به کورولوژی منطقه نشان داد که ناحیه ایران- تورانی با فراوانی %51.4 و سپس نواحی ایران و آناتولی و مدیترانه ای به ترتیب با %21.7 و %14.2 بیشترین عناصر گیاهی را به خود اختصاص دادند.نتیجه گیری: مقایسه فلور مناطق همجوار با پارک ملی بمو و بررسی های روایی و چشمی نشان داد که نقش حفاظتی توانسته بود برخی گونه های دارویی، خوراکی و دامی را از معرض خطر دور نگه دارد. همچنین به نظر می رسد نقش کاهش بارندگی ها و آتش سوزی های سال های اخیر، عمدتا روی گیاهان یک ساله چشمگیرتر بوده است. بنابراین نیاز به حفاظت و آموزش درباره حفظ گونه های گیاهی و استفاده بهینه از گیاهان در مناطقی مثل استان فارس که محل مهمی برای کوچ و اسکان عشایر است، ضرورت بیشتری دارد.

سابقه و هدف: کانسار مس- مولیبدن پورفیری هفت چشمه در 28 کیلومتری شمال شهر ورزقان در استان آذربایجان شرقی در جنگل های ارسباران واقع شده است. آب سطحی و زیرزمینی موجود در منطقه از میان توده کانساری عبور کرده و ممکن است فلزات سنگین و سمی را به وسیله واکنش های شیمیایی از توده حل کند و با خود ببردو به مرور زمان باعث به خطر افتادن گونه های گیاهی و موجودات زنده جنگل ارسباران شود. با توجه به اینکه هنوز عملیات بهره برداری در منطقه صورت نگرفته هدف از این پژوهش بررسی تاثیر ماده معدنی بر افزایش غلظت عناصر آلاینده در آب های سطحی و زیرزمینی و تاثیر این آلودگی بر زیستمندان (انسان، گیاه و جانور) منطقه است.مواد و روش: برای بررسی تاثیر این کانسار بر سلامتی زیستمندان منطقه (انسان، گیاه و جانور) 24 نمونه از آب های سطحی و زیرزمینی خارج شده از این کانسار و مناطق مجاور، جمع آوری و برای اندازه گیری برخی پارامترهای شیمیایی و غلظت فلزات Cu Pb ,Mo, و Zn به آزمایشگاه منتقل شد.نتایج و بحث: غلظت فلزات سنگین حاصل از آنالیز آب سطحی و زیرزمینی هفت چشمه نسبت به حد مجاز توصیه شده توسط سازمان های بین المللی و نیز تحقیقات انجام شده برای جانداران آبزی، حیات وحش، گیاهان و ساکنان مقایسه و تجزیه و تحلیل شد. بررسی ها نشان داد که تحت تاثیر کانسار هفت چشمه، غلظت مولیبدن در نزدیک توده کانسار نسبت به حد استانداردهای EPA، EEC و WHO و غلظت سرب تمام نمونه ها نسبت به حد استاندارد EPA و غلظت روی و مس نسبت به حد استاندارد EEC بالا بوده و برای ساکنان منطقه خطرناک است. مقایسه غلظت عناصر نسبت به استانداردهای تعیین شده برای جانداران و گیاهان از جمله درخت بلوط و گیاهان کشاورزی نیز نشان داد که این عناصر در منابع آب سطحی و زیرزمینی مجاور کانسار بالاتر از حد مجاز استاندارد بوده و می تواند برای زیستمندان منطقه خطرناک باشد اما با دور شدن از کانسار از غلظت آنها کاسته می شود. به طوری که بیشتر نمونه ها دارای غلظت بالایی از مس و سرب بوده و برای آبزیان منطقه مضر است. از نظر خطر برای سلامت ساکنان منطقه، غلظت روی و مس پایین تر از استاندارد WHO است ولی غلظت مولیبدن و سرب در برخی نمونه های نزدیک به توده معدنی بالاتر از این استاندارد است. بر اساس استاندارد FAO غلظت مس در یک ایستگاه بالاتر از حد استاندارد لازم برای حیات وحش بوده ولی در سایر ایستگاه ها غلظت مناسب است. از نظر غلظت سرب و روی و منیزیم نیز در شرایط فعلی خطری متوجه حیات وحش منطقه نخواهد بود.نتیجه گیری: این پژوهش نشان داد که کانسار مس- مولیبدن پورفیری هفت چشمه از عوامل مهم و تاثیرگذار بر کیفیت آب سطحی و زیرزمینی منطقه است که از تاثیرات آن کاهش pHو افزایش غلظت عناصر سنگین در رودخانه مجاور توده شده است که در صورت معدن کاری بدون رعایت اصول زیست محیطی می تواند به مرور زمان باعث از بین رفتن گونه های گیاهی جنگل ارسباران و به خطر افتادن موجودات زنده شود. مقایسه غلظت های فلزات سنگین حاصل از آنالیز آب های سطحی و زیرزمینی با استانداردهای جهانی و نیز تحقیقات انجام شده برای جانداران آبزی، حیات وحش، گیاهان و ساکنان نشان داد که بیشتر نمونه های نزدیک به توده کانساری دارای عناصر سنگین بیش از حد مجاز است و این برای سلامتی انسان، زیستمندان و گیاهان نادر منطقه ارسباران خطرناک است اما با دور شدن از کانسار از غلظت آنها کاسته می شود. بنابراین پیش از بهره برداری از کانسار هفت چشمه بایستی بررسی های مربوط به اثرات زیست محیطی بهره برداری از این کانسار (EIA) انجام و به دلیل قرار گرفتن آن در منطقه حفاظت شده ارسباران از تکنیک های متفاوتی برای بهره برداری استفاده شود.

سابقه و هدف: آلودگی به فلزات سنگین در آب ها از جدی ترین مسائل زیست محیطی در سطح جهان است. دریای خزر بزرگترین دریاچه جهان، در معرض آلاینده های صنعتی، کشاورزی و نفتی قرار گرفته است. از آنجاکه ماهیان بخش بزرگی از رژیم غذایی انسان را تشکیل می دهند، این فلزات سنگین می توانند از طریق تغذیه از ماهیان آلوده وارد بدن انسان شوند. هدف از انجام این پژوهش، بررسی میزان تجمع پنج فلز سنگین و سمی سرب، کادمیوم، جیوه، آرسنیک و کروم در بافت های خوراکی (عضله) و غیر خوراکی (کبد و آبشش) ماهی کفال طلایی در فصول و مناطق مختلف حوضه جنوبی دریای خزر بود. همچنین تفاوت درصد این ترکیبات با مقادیر سازمان بهداشت جهانی و بهداشت ملی استرالیا و شورای تحقیقات پزشکی مقایسه شد.مواد و روش ها: به همین منظور نمونه های ماهی کفال طلایی بالغ، از 10 ایستگاه (شامل آستارا، تالش، انزلی، رودسر، تنکابن، نوشهر، فریدون کنار، بهشهر، بندر ترکمن و خواجه نفس) از مناطق مختلف نوار ساحلی نزدیک مکان های ورود پساب های شهری، کشاورزی و صنعتی و همچنین در کنار اسکله ها و صیدگاه های ماهی تهیه شد. پس از زیست سنجی، استخراج فلزات از بافت های مورد نظر به روش هضم با استفاده از مخلوط اسید و تعیین غلظت به وسیله دستگاه جذب اتمی مجهز به سیستم کوره گرافیتی انجام شد.نتایج و بحث: نتایج نشان داد میزان تجمع فلزات بین سه بافت معنی دار و به صورت کبد> آبشش> عضله بود. فلزات سنگین اندام هدف خود را بر اساس میزان فعالیت متابولیک آن اندام انتخاب می کنند و بافت عضله فعالیت متابولیک کمتری نسبت به آبشش و کبد دارد. بافت کبد تمایل به انباشتگی فلزات سنگین در مقادیر بالا را دارد. بالا بودن غلظت فلزات در بافت آبشش اولین نشان آلودگی در آب است، و اختلاط عناصر با مخاط آبشش، جابجایی کامل عناصر از لاملای آبشش (lamellae) را هنگام آماده سازی بافت برای آزمایش غیر ممکن می کند. همچنین عضله مکان اولیه ذخیره فلزات نیست، فلزات سنگین ابتدا در کبد ذخیره و سپس به عضله منتقل می شوند. میزان تجمع فلزات به صورت سرب> کادمیوم> کروم> جیوه> آرسنیک بود. میزان تجمع فلزات سنگین بین ایستگاه های پژوهشی، در بافت عضله متفاوت و معنی دار بود. علت آن را می توان تفاوت در منابع آلاینده در مناطق نمونه برداری دانست. به طور کلی میزان تجمع فلزات سنگین در ماهیان کفال از سواحل جنوب غربی به سمت جنوب شرقی افزایش داشت. بر اساس آزمون پیرسون در شاخص وزن ماهی با میزان تجمع فلزات سنگین سرب، کادمیوم و آرسنیک، رابطه رگرسیون خطی معکوس وجود داشت. هیچ ارتباط معنی داری بین میزان تجمع فلزات با طول کل به جز فلز آرسنیک، وجود نداشت. همچنین به جز فلز سنگین کروم، بین میزان تجمع فلزات سنگین سرب، کادمیوم، جیوه و آرسنیک در بافت های ماهی، رابطه رگرسیون مثبت معنی دار تعیین شد (p<0.01).نتیجه گیری: مقایسه تجمع فلزات سنگین در بافت عضله با حد مجاز استانداردهای جهانی (WHO/ NHMRC) جز آرسنیک، سایر فلزات سرب، کادمیوم، جیوه و کروم بالاتر از حد مجاز اعلام شده بود. حداقل میزان جذب و تجمع این فلزات در عضله ماهی کفال یعنی عضو خوراکی در تغذیه مردم است. از آنجاکه تجمع فلزات سنگین مورد بررسی بالاتر از حد مجاز استاندارد جهانی است، نشان دهنده افزایش آلودگی آب دریای خزر و به دنبال آن آبزیان نسبت به عناصر فوق است.