علوم محیطی
سال:1398 | دوره:17 | شماره:3 |تعداد مقالات:17

سابقه و هدف: در دنیا پژوهش های زیادی در زمینه توسعه سنجه های مناسب برای منشایابی آلودگی های هیدروکربنی انجام و سنجه های مختلفی در این زمینه بیان شده اند که به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم می شوند. سنجه های خارجی بر پایه ی نسبت فلزهای موجود در نفت، منبع آلودگی هیدروکربنی را تعیین می کنند که نسبت بین فلزهای نیکل و وانادیم برای منشایابی آلودگی هیدروکربنی مورد استفاده قرار می گیرد. در مقابل از سنجه های داخلی، یعنی ترکیب های آروماتیک و آلیفاتیک بطور عمده برای منشایابی آلودگی هیدروکربنی استفاده می شود. ترکیب های آروماتیک بدلیل اختلاف در واکنش پذیری، حلالیت و ویژگی های ترمودینامیکی بین برخی از جفت ایزومرهای 1PAHs، این امکان را فراهم می کنند تا از آن ها برای تعیین منشأ آلودگی هیدروکربنی استفاده شود. مواد و روش ها: در بسیاری از مطالعات در زمینه ی منشایابی آلودگی هیدروکربنی تنها یکی از ترکیب های آلیفاتیک یا آروماتیک در یک محیط آب، خاک و رسوب مورد بررسی قرار می گیرد. ولی در این تحقیق برای منشایابی دقیق تر آلودگی هیدروکربنی در جنوب تهران ترکیب های آروماتیک و آلیفاتیک در سه محیط آب، خاک و رسوب مورد بررسی قرار گرفت. برای تعیین میزان آلودگی تعداد 33 نمونه از آب، خاک و رسوب منطقه جمع آوری شدند، و نمونه ها پس از جمع آوری بلافاصله به آزمایشگاه منتقل و استخراج ترکیب های هیدروکربنی انجام شد. نمونه های آب از چاه، قنات، آب های سطحی، کانال، نمونه ی خاک از سطح و عمق 50 سانتی متری زمین های کشاورزی، خاک بکر و نمونه های رسوب، از رسوب انباشته شده در کانال، قنات و آب های سطحی جمع آوری شدند. نتایج و بحث: در این مطالعه 16 ترکیب مهم PAHs که از نظر آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا سرطانزا اعلام شده اند و ترکیب های آلیفاتیک C8-C40( ( مورد بررسی قرار گرفتند. میانگین غلظت ترکیب های PAHs برای نمونه های آب 2127/72ppb، با محدوده ی ) 5/ 147125-5(، نمونه های خاک، 6715/79ppb، با محدوده ی ) 446642-5( و نمونه های رسوب 957/27ppb با محدوده ی ) 02 / 11992-5( می باشد. و برای ترکیب های آلیفاتیک ) C8-C40 ( میانگین غلظت نمونه های آب 39/50ppm با محدوده ی ) 2/ 785-5(، نمونه های خاک 1110ppm با محدوده ی ) 74 / 16160-5( و نمونه های رسوب 1751/13ppm با محدوده ی) 37 / 30497-5( می باشند. منشایابی آلودگی هیدروکربنی در جنوب تهران نشان داد که آلودگی نفتی از نوع پتروژنیک می باشد. بنابراین نتایج بیشترین آلودگی مربوط به نمونه های اطراف حوضچه زائده های نفتی و در مرتبه ی بعد نمونه های نزدیک لوله های انتقال نفت می باشد که آلودگی هیدروکربنی توانسته به درون آب های زیرزمینی و خاک منطقه نفوذ کند. همچنین آلودگی نفتی موجود در منطقه تنها مربوط به پالایشگاه نفت نبوده بلکه بخشی از آن نیز مربوط به رواناب می باشد که از سطح شهر جمع آوری شده و به کانال ها منتقل، و بصورت مستقیم برای آبیاری زمین های کشاورزی استفاده می شود. با توجه به مقایسه ی مجموعه غلظت ترکیب های PAHs و ترکیب های آلیفاتیک مشاهده شد که بیشترین مجموعه غلظت ترکیب های PAHs بترتیب در خاک، آب و رسوب، و بیشترین مجموعه غلظت ترکیب های آلیفاتیک بترتیب در خاک، رسوب و آب می باشد. باتوجه به این نکته که ترکیب های هیدروکربنی موجود در ستون آب ته نشین و وارد رسوب های کانال ها می شود و این کانال ها بصورت دوره ای توسط کشاورزان منطقه لایروبی می شوند، امکان تجمع میزان بالای هیدروکربن های نفتی در این محیط ها وجود ندارد به همین دلیل بیشترین تجمع غلظت در محیط خاک می باشد. نتیجه گیری: نتایج حاصل از اندازه گیری و منشایابی هیدروکربن های نفتی در سه محیط آب، خاک و رسوب نشان داد که منطقه ی مطالعاتی آلوده به نفت و آلودگی نفتی از نوع پتروژنیک می باشد که بخش بزرگ این آلودگی مربوط به ریزش های نفتی از پالایشگاه تهران و بخش دیگری از آن مربوط به کانال های جمع آوری رواناب های سطح شهری است که آلوده به ترکیب های نفتی پتروژنیک بوده که به جنوب تهران منتهی می شوند.

سابقه و هدف: در سالهای گذشته، کارگروه آنتروپوسن، به سرپرستی یان زالاشوویچ، با انتشار مقاله های زیاد، مهم ترین نقش را در تعریف و توجیه دور آنتروپوسن (نو-انسانی) از منظر علوم تجربی داشته است. ویداس از جمله مهم ترین نویسندگانی است که درباره ی ارتباط میان دور آنتروپوسن با حقوق بین الملل مطالبی را به نگارش درآورده است. پژوهش کنونی با هدف بیان مطالب بنیادین در این زمینه و توسعه ی مفاهیم مرتبط با حقوق محیط زیست در عصر جدید انجام شده است که پیشینه ای در مقاله ها با زبان فارسی ندارد. همچنین، مقاله ی حاضر به دنبال نشان دادن رابطه ی قوی میان یافته های علوم پایه و اصول کلیّ حقوق محیط زیست است. مواد و روش ها: در این مقاله، واپسین یافته های علمی در کنار رویکردهای نوین حقوقدانانِ محیط زیست مورد بررسی قرار می گیرد. تغییرات محیط زیستی اخیر در سطح جهان، نشان می دهد که زمین احتمالاً وارد یک «دورِ » زمین شناختی نوین، زیرِ سلطه ی انسان شده است. دو موضوع تنوّع زیستی و تغییرات اقلیمی، مهم ترین بخش هایی هستند که حقوق محیط زیست در عصر نوین از آن ها حمایت می کند. زیرا به شدّت از آثار منفی دگرگونی بوم سازگان کره زمین در آنتروپوسن آسیب دیده اند. نتایج و بحث: بسیاری از حقوقدانان، موضوع های حقوق محیط زیست و حکمرانی را محصول دور پایدار هولوسن می دانند که در آن، درک رابطه ی انسان و محیط زیست ساده تر به نظر می آمد و مرکزیت انسان و دولت ها کم کم در آن تثبیت گردیده است. در حالی که در دور آنتروپوسن، پایداری و قابلیت پیش بینی کمتری وجود دارد و برای بازگرداندن یکپارچگی به محیط زیست زمین، رویکرد «بوم-مرکز » باید جای رویکرد مبتنی بر «محوریت انسان یا دولت ها » را در قوانین و معاهدات بگیرد. نتیجه گیری: یکی از اصولی که در عصر کنونی باید در حقوق بین الملل مورد تأکید قوانین بین المللی باشد، پذیرش «مسؤولیت » برای حفظ یکپارچگی محیط زیست زمین است. اگر اصلِ «حاکمیت دائمی دولت ها بر منابع طبیعی خود » یک قاعده ی آمره در حقوق بین الملل دانسته شود، باید، در مقابل، «مسؤولیت دولت ها بر حفاظت از منابع طبیعی » و یا «حفظ یکپارچگیِ بوم شناختی » نیز تکلیفی جدّی برای آن ها به شمار بیاید. پیشنهاد می شود اعلامیه ای در زمینه ی اصول بنیادین حقوقِ محیط زیست ارائه شود تا در آن، اصول راهنمای بشر در زمینه ی حقوق و تکالیفاش در ارتباط با محیط زیست در عصر حاضر تدوین گردد.

سابقه و هدف: گردشگری طبیعت (اکوتوریسم) نوعی از گردشگری است که بر جاذبه های طبیعی تأکید دارد و ویژگی محوری آن، ارتباط با طبیعت و وابستگی به مفهوم توسعه پایدار، ایجاد موقعیت های آموزش، بوم شناسی و قدرشناسی نسبت به مادر زمین است. با توجه به مفهوم توسعه گردشگری طبیعت پایدار، ارزیابی توان اکولوژیک و شناسایی ظرفیت های طبیعی هر منطقه به همراه برنامه ریزی صحیح می تواند منجر به بهره برداری پایدار و مستمر از عرصه های طبیعی و در عین حال رفع محرومیت، ایجاد اشتغال و کسب درآمد شود. شهرستان دنا در شمال استان کهگیلویه و بویراحمد با مساحتی بالغ بر 1577 کیلومتر مربع به دلیل برخورداری از پدیده های نادر و ارزشمند طبیعی از قابلیت و پتانسیل بالایی در زمینه گردشگری طبیعی برخوردار است که می تواند بعنوان چشم اندازی زیبا در همه فصل های سال پذیرای گردشگران و دوست داران طبیعت قرار گیرد. مواد و روش ها: روش های تصمیم گیری چند معیاره (MCDM) این امکان را فراهم می آورد که معیارهای گوناگون بطور همزمان در تعیین بهترین گزینه و مناسب ترین شرایط به کار گرفته شوند. فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP) یکی از روش های تصمیم گیری چند معیاره با ساختار غیر خطی و روابط دو سویه است. در این مطالعه پس از بررسی روابط بین شاخص-های مختلف توسعه گردشگری طبیعت و تعیین وزن نسبی آن ها با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه ای، اقدام به شناسایی منطقه های پتانسیل توسعه اکوتوریسم با استفاده از روش ترکیب خطی وزن دار (WLC) شد. اغلب همراه با روش WLC، تئوری مجموعه های فازی بمنظور استاندارد کردن شاخص ها به کار می رود. نتایج و بحث: بر اساس ساختار مدل تصمیم گیری فرآیند تحلیل شبکه ای، شاخص حساسیت به وقوع زمین لغزش با وزن نسبی 3/0 و جهت جغرافیایی با وزن نسبی 014/0 به ترتیب بیشترین و کمترین اهمیت را در مورد شناسایی منطقه های پتانسیل توسعه گردشگری طبیعت در منطقه مورد مطالعه داشته اند. بر اساس استخراج وزن نسبی 17 شاخص گردشگری طبیعت و تلفیق آن ها به روش ترکیب خطی وزن دار، بیشترین مساحت کلاس های گردشگری طبیعت به ترتیب به کلاس شایستگی تا حدی مناسب (S2)، نسبتاً مناسب (S3)، کاملاً مناسب (S4) و نامناسب (S1) اختصاص یافته است. نتیجه گیری: در بیشتر تصمیم گیری ها مدیران به جای یک سنجه، خواستار بهینه کردن چندین سنجه هستند. بدیهی است که این سنجه ها بدلیل داشتن مقیاس های مختلف با هم قابل مقایسه نبوده و حتی در برخی مسئله ها با یکدیگر متضاد می باشند به طوری که افزایش یک سنجه سبب کاهش سنجه دیگر می شود. بنابراین در تصمیم گیری با معیارهای چندگانه بطور معمول مدیران به دنبال گزینه ای هستند که بیشترین مزیت را برای همه معیارها بیان کند. در روش وزن دهی AHP، وابستگی معیارها، سنجه ها و گزینه ها بصورت خطی و از پایین به بالا یا بالا به پایین است. در این مطالعه مشخص شد که وابستگی سنجه های مؤثر بر توسعه گردشگری طبیعت دو طرفه و تشکیل یک شبکه یا سیستم غیر خطی (سیستم بازخور) را می دهد که در این صورت برای محاسبه وزن عنصر ها باید از تئوری شبکه ها استفاده کرد. همانند دیگر تحقیق های گذشته نتایج این تحقیق نیز نشان داد که استفاده همزمان از منطق فازی و روش ANP در تعیین ارجحیت و وزن معیارها نسبت به یکدیگر شرایط منطقی تر و انعطاف پذیرتری را برای ارزیابی به روش WLC فراهم می کند. مقایسه نتایج این پژوهش با دیگر مطالعات نشان داد که سنجه های اثرگذار بر توسعه اکوتوریسم در منطقه های مختلف متفاوتند.

سابقه و هدف: تنوع زیستی شامل گستره ی وسیعی از تنوع ژنتیکی، تنوع درون گونه ای و تنوع بوم نظام هاست. حفاظت از تنوع زیستی کشاورزی بعنوان یکی از میراث های ناملموس طبیعی جایگاه مهمی در ارتقای پایداری بوم نظام های کشاورزی دارد. در این راستا، توسعه و حفاظت از باغ کشت ها بعنوان سیستم های تولیدی حفاظت کننده از تنوع در بخش کشاورزی اهمیت اساسی دارد. به گونه ای که غنای گونه ای باغ کشت ها، آن ها را به مکانی مناسب برای حفاظت درون جا تبدیل کرده است. بر این اساس در این تحقیق وضعیت باغ کشت های شهرستان خلخال از طریق بررسی سنجه های تنوع زیستی و عامل های مؤثر بر آن در باغ کشت ها مانند عامل های اقتصادی – اجتماعی ارزیابی گردید. مواد و روش ها: بمنظور بررسی تنوع زیستی باغ کشت ها در منظقه مورد مطالعه درشهرستان خلخال و همچنین با توجه به جمعیت روستاها هفت روستا با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی انتخاب شدند. سپس اطلاعات مربوط به باغ کشت های هفت روستا در قالب پرسشنامه و ب صورت مصاحبه ی رودررو با 150 کشاورز و مشاهده ی مستقیم باغ کشت ها در تابستان سال 1395 جمع آوری شد. بمنظور تجزیه وتحلیل داده های جمع آوری شده، ابتدا نسبت به استخراج داده ها و اطلاعات لازم از پرسشنامه ها اقدام و پس از انجام پردازش های لازم، داده های کمی و کدگذاری داده های کیفی، داده ها وارد نرم افزار Excel گردید. سپس با استفاده از نرم افزار SPSS23 همبستگی پیرسون (بین داده های کمی با یکدیگر)، همبستگی اسپیرمن (برای داده های کیفی و کمی)، آزمون رگرسیون و آزمون تحلیل خوشه ای و همچنین درصد فراوانی و میانگین مربوط به هر یک از متغیرها محاسبه شد. نتایج و بحث: بنابر نتایج به دست آمده روستای مجره با 61 گونه دارای بیشترین غنای گونه ای و روستای قزل درق با 31 گونه دارای کمترین غنا بود. نتایج نشان داد تفاوت معناداری بین روستاها از لحاظ سنجه شانون وینر وجود ندارد، روستای گوران سراب با 99/1 بیشترین و روستای لنبر با 11/1 کمترین میزان سنجه شانون را دارد و میانگین کل سنجه شانون وینر 57/1 به دست آمد. نتایج همچنین نشان داد که 57 درصد از باغ کشت داران درآمد اصلی خود را از دیگر بخش ها تأمین می کنند و کشاورزان از باغداری و زنبورداری داری هیچ درآمدی نبودند. همچنین با افزایش درآمد از دیگر بخش ها، تمایل سرپرست خانوار به باغ کشت داری کاهش می یابد. نتایج نشان داد عامل های اقتصادی – اجتماعی و ویژگی های باغ کشت ها می توانند بعنوان عامل های تأثیرگذار بر روی تنوع زیستی باغ کشت ها و سنجه های تنوع زیستی عمل کنند؛ بطوری که در تحقیق حاضر، بین عامل های اقتصادی-اجتماعی مانند سن، سطح تحصیلات، تعداد اعضا خانوار، میزان مشارکت زنان، سال های تجربه در باغ کشت داری، ساعت های کار در باغ کشت و میزان اطلاع از ویژگی های گونه های کشت شده، و افزایش سنجه های تنوع زیستی رابطه معنی داری وجود داشت. همچنین برخی از ویژگی های باغ کشت مانند مساحت باغ کشت، دارا بودن گیاهان اهلی شده و کم بودن فاصله با مرکز فروش بر افزایش سنجه های تنوع ریستی تأثیر مثبت داشته است. نتیجه گیری: نظر به نتایج تحقیق، موارد زیر برای ارتقای وضعیت تنوع زیستی در باغ کشت ها اقدام های آموزشی و آگاهی بخشی، اقتصادی مانند ایجاد بازارهای خاص فروش، حمایتی و ترویجی مانند برندسازی برای این محصول ها و طراحی سیستم های مناسب آبیاری برای باغ کشت داران پیشنهاد گردید.

سابقه و هدف: مصرف روزافزون سوخت های فسیلی موجب افزایش میزان دی اکسید کربن هوا شده، که از مهم ترین عامل های آلودگی شهری و نیز گرمایش زمین به حساب می آید. توسعه کشت گیاهان و ایجاد فضاهای سبز، یکی از مهم ترین روش های ذخیره کربن هوا است. تحقیق-های زیادی برای تعیین توان گیاهان مختلف جهت ذخیره کربن انجام شده است که به کارایی بالای گیاهان در جذب کربن جو اذعان دارد. هدف از این پژوهش، بررسی میزان توانمندی گونه های اطلسی (Petunia hybrida ) و گل جعفریTagetes patula) ) از جهت ذخیره کربن، بعنوان دو گونه کلیدی مورد نظر در طرح های توسعه فضای سبز شهر کرمان می باشد تا از این طریق کمک شایانی نسبت به مدیریت بهتر فضای سبز شهری با درنظرگرفتن مقوله ذخیره کربن شود. مواد و روش ها: در این پژوهش، میزان کربن آلی نمونه های گیاهی پس از جمع آوری، قطع و توزین اندام ها، با استفاده از دستگاه آنالیزگر عناصر (S-N-H-C) تعیین شده. در ادامه با بررسی داده های میدانی و درنظر گرفتن گره های ترافیکی، محل تمرکز بیشترین میزان آلودگی در نقاط خاص شهر مشخص شده و در نهایت، با بررسی پوشش گیاهی سیمای سرزمین کرمان، در راستای برنامه ریزی سیمای اکولوژیک شهری از جهت ذخیره کربن اقدام صورت گرفته است. نتایج و بحث: نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر این مساله است که در مجموع توانایی ذخیره کربن گیاه اطلسی بیش از جعفری بوده و در نواحی غربی و تا حدودی متمایل به مرکز شهر کرمان که شاهد گره های ترافیکی بیشتری می باشد، از منظر ذخیره کربن پیشنهاد می شود تا گونه اطلسی در قیاس با گونه جعفری در اولویت کاشت و توسعه فضاهای سبز شهری بویژه در ناحیه های نامبرده شهر کرمان، مدنظر کارشناسان و دست اندر کاران امر قرار گیرد. نتیجه گیری: با توجه به اینکه عنصر های تشکیل دهنده پوشش گیاهی فضای سبز شهری جایگاه غیر قبل انکاری در زمینه ی کارایی و حضور در عرصه شهری دارند ارزیابی و شناخت قابلیت های نهفته پوشش گیاهی، برای پیاده سازی یک برنامه مدیریتی بهینه در راستای کاهش مشکل های محیط زیست شهری از اهمیت قابل توجه ای برخوردار است. این پژوهش بیانگر این موضوع می باشد که با شناخت قابلیت های عنصر های تشکیل دهنده فضای سبز می توان برای کاهش برخی از مشکل های شهری اقدام موثرتری را انجام داد بطوری که امکان کشت و توسعه گونه اطلسی در طرح های گسترش فضای سبز شهری منجر به ذخیره بیشتر کربن در قیاس با گونه جعفری می شود که در طرح های توسعه فضای سبز دارای اهمیت است.

سابقه و هدف: دلبستگی به مکان ارتباط عاطفی با موقعیت مکانی یا چشم اندازی خاص است که بطور معمول شامل عنصر های جسمانی و اجتماعی می باشد. از دیدگاه Hummon، دلبستگی اجتماعی، بعنوان سرمایه گذاری عاطفی در یک مکان تعریف شده است. امروزه مفاهیم محیط زیستی دارای مفاهیم اجتماعی هستند و بخش عمده ای از باورها و رفتارهای محیط زیستی افراد تحت تاثیر نظام های فرهنگی و اجتماعی، تغییر و تحول می یابند. هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه میان دلبستگی اجتماعی و رفتارهای محیط زیستی، با توجه به نقش واسطه ای دلبستگی مکان در میان ساکنان محله تجریش واقع در منطقه یک شهرداری تهران می باشد. مواد و روش ها: این مطالعه از نظر نحوه گردآوری اطلاعات، پیمایشی و بلحاظ نوع، توصیفی-همبستگی می باشد. بدین منظور نمونه ای مشتمل بر 284 نفر از ساکنان محله تجریش که به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده بودند، به پرسشنامه پژوهش که روایی و پایایی آن مورد تأیید قرار گرفته بود پاسخ دادند. داده های پژوهش با استفاده از روش های تحلیل همبستگی و مدل معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزارهای SPSS21 و AMOS21 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج و بحث: نتایج حاصل از ضرایب استاندارد مدل معادلات ساختاری نشان داد که متغیر دلبستگی اجتماعی، متغیر دلبستگی به مکان را به صورت مستقیم و مثبت پیش بینی می کند (P-value<0. 01 و ) و متغیر دلبستگی به مکان نیز بطور مستقیم و مثبت متغیر رفتار محیط زیستی را می تواند پیش بینی کند (P-value<0. 01 و ). در نهایت، تاثیر دلبستگی اجتماعی بر رفتار محیط زیستی با دو نوع اثر مستقیم و غیرمستقیم همراه بود. به این صورت که متغیر دلبستگی اجتماعی هم به صورت مستقیم و بی واسطه (P-value<0. 01 و )؛ و هم به صورت غیرمستقیم و از طریق نقش واسطه ای دلبستگی به مکان (P-value<0. 01 و ) بر رفتار محیط زیستی تاثیرگذار است. برای ارزیابی برازندگی مدل در این پژوهش از هشت سنجه اصلی برازش استفاده گردید. در این مطالعه سنجه نسبت کای اسکوئر به درجه آزادی (CMIN/Df) 375/1 برآورد شد که از وضعیت قابل قبول برای مدل حکایت دارد. سنجه ریشه دوم میانگین مربعات باقیمانده (RMSEA)، نیز با میزان 036/0 نشان داد که مدل تدوین شده در پژوهش حاضر مورد تأیید می باشد. سنجه های GFI و AGFI، برازش مطلق می باشند که می بایست در محدوده صفر و یک قرار گیرند و میزان بزرگتر از 9/0 برای سنجه GFI و 85/0 برای سنجه AGFI گویای برازش مطلوب مدل خواهد بود. در مدل اندازه گیری شده در پژوهش حاضر مقدار 990/0 برای سنجه GFI و 965/0 برای سنجه AGFI گویای برازش بسیار مطلوب مدل بود. برای سنجه های برازش افزایشی (IFI)، برازش توکر-لویس (TLI)، و برازش مقایسه ای (CFI)، میزان بزرگتر از 9/0، نشان دهنده برازش مطلوب مدل می باشد که مقدار سنجه IFI، برابر با 996/0، TLI، برابر با 990/0 و سنجه CFI برابر با 996/0 به دست آمد. سنجه برازش تطبیقی یا (NFI) بر مبنای همبستگی بین متغیرهای حاضر در مدل قرار دارد بنحوی که ضریب های بالای همبستگی بین آن ها به میزان بالای سنجه برازش تطبیقی می انجامد. میزان قابل قبول این سنجه می بایست بزرگتر از 9/0 باشد که در مطالعه حاضر به دست آمد و نشانه تایید مدل پژوهش است. نتیجه گیری: حس دلبستگی مکانی بعنوان عامل مداخله ای میان دلبستگی اجتماعی و رفتارهای محیط زیستی، اهمیت ارتباط مکان را برای حمایت از ترکیب ارتباطات اجتماعی مورد تاکید قرار می دهد و دلبستگی به مکان می تواند بعنوان یک مؤلفه حیاتی در پرورش شهروندان فعال در حفاظت از محیط زیست درنظر گرفته شود. این احساس را می توان از طریق تجارب مستقیم با مکان ها، بویژه تجارب بلند مدت، مکرر و مثبت و نیز یادگیری در مورد مکان ها از طریق منبع های غیرمستقیم به جای تماس مستقیم ایجاد نمود.

سابقه و هدف: مطالعه کیفیت آب های زیرزمینی یکی از ابزارهای مهم برای توسعه پایدار در هر منطقه ای می باشد و اطلاعات تعیین کننده ای را برای مدیریت آب در بخش های مختلف فراهم می کند. در سال های اخیر برداشت بی رویه ی آب از آبخوان های کشور سبب کاهش کیفیت آب زیرزمینی در بیشتر دشت ها شده است. این تحقیق بمنظور بررسی کیفیت آب زیرزمینی دشت سیدان-فاروق برای مصرف های کشاورزی، شرب و همچنین پهنه بندی برخی پارامترهای شیمیایی موثر در این دو بخش انجام شد. مواد و روش ها: در این پژوهش از نتایج یک دوره آنالیز شیمیایی مربوط به 12 حلقه چاه در سال 1395 استفاده شد. ابتدا تیپ و رخساره هیدروژئوشیمیایی آب زیرزمینی تعیین شد. سپس عامل های کنترل کننده شیمی آب زیرزمینی با استفاده از نمودار گیبس و نمودار Ca+Mg در برابر SO4+HCO3 تعیین شد. بمنظور طبقه بندی آب برای آبیاری از هدایت الکتریکی (EC)، نسبت جذب سدیم (SAR)، درصد سدیم محلول، نسبت منیزیم، نسبت خورندگی و اندیس نفوذپذیری استفاده شد. سپس نقشه پهنه بندی برخی از پارامتر مهم در بخش آبیاری تهیه شد. برای طبقه بندی آب برای شرب، ابتدا پارامترهای شیمیایی با دستورالعمل های سازمان بهداشت جهانی(WHO) مقایسه شد. در مرحله بعد برخی از پارامترهای مهم در بخش شرب نظیر کل مواد جامد محلول، سختی کل، غلظت یون کلرید با استانداردهای موجود مقایسه و تأثیر آن ها بر سلامت انسان بحث شد. سپس نقشه پهنه بندی این پارامتر برای دشت مورد مطالعه تهیه گردید. در نهایت کیفیت آب با استفاده از دیاگرام شولر مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج و بحث: الگوی پراکندگی نمونه ها در دیاگرام درو، نشان از تمایل برخی از نمونه های آب برای رسیدن به انتهای سیکل تکاملی هیدروژئوشیمیایی دارد. بطوریکه در فاصله کوتاهی از تیپ بی کربناته به تیپ کلریده تغییر کرده است. براساس نمودار گیبس و نمودار Ca+Mg در برابر SO4+HCO3 واکنش آب-سنگ و هوازدگی کانی های کربناته عامل اصلی در تغییر کیفیت شیمی آب زیرزمینی دشت می باشد. باتوجه به میزان SAR تمام نمونه ها در رده عالی قرار گرفتند که برای آبیاری مناسب می باشند و هیچ خطری مبنی بر قلیایی شدن خاک وجود ندارد. درحالی که به لحاظ شوری (EC) در بخش کشاورزی قابل قبول می باشند. براساس میزان درصد سدیم، نمونه ها در رده عالی تا خوب قرار می گیرند که برای آبیاری مناسب می باشند. براساس اندیس نفوذپذیری بجز یک نمونه، همه نمونه ها دارای کیفیت خوب برای آبیاری می باشند و نفوذپذیری خاک را تغییر نمی دهند. در بیشتر نمونه ها میزان نسبت منیزیم کمتر از 50 می باشد که برای آبیاری مناسب هستند. مقایسه پارامترهای شیمیایی با دستورالعمل WHO نشان داد که هیچ کدام از پارامترها از حد مجاز تجاوز نمی کند. مقایسه TDS و کلرید نمونه ها با دیگر استانداردهای موجود نشان داد تنها یک نمونه جزء آب های لب شور بوده و مناسب شرب نمی باشد. براساس میزان سختی، آب زیرزمینی دشت مورد مطالعه جزء آب های با سختی بالا طبقه بندی می شود. باتوجه به دیاگرام شولر، کیفیت آب دشت مورد مطالعه در رده خوب قرار می گیرد. نتیجه گیری: براساس نتایج هیدروژئوشیمیایی، واکنش آب-سنگ و هوازدگی کانی های کربناته عامل اصلی در تغییر شیمی آب می باشد. از آنجائی که بیشتر سنگ های تغذیه کننده آبخوان مورد مطالعه آهکی هستند غالب بودن یون های کلسیم و بی کربنات در آب زیرزمینی بدیهی بنظر می رسد. بجز چاه هایی که نفوذ آب شور در آن ها محتمل بنظر می رسد در همه نمونه ها، پارامترهایی نظیر خطر شوری، SAR، سدیم محلول و اندیس نفوذپذیری قابل قبول برای کشاورزی می باشند و هیچ خطری مبنی بر قلیایی شدن خاک وجود ندارد. تغذیه آبخوان توسط سنگ های آهکی-دولومیتی و دولومیتی در برخی از منطقه ها سبب افزایش نسبت منیزیم در حدود 40 درصد از نمونه ها و افزایش سختی آب زیرزمینی شده است. هیچ کدام از پارامترهای شیمیایی از حد مجاز WHO تجاوز نکردند و نمودار شولر کیفیت آب دشت را در رده خوب طبقه بندی می کند.

سابقه و هدف: تعیین پاسخ گونه های گیاهی به عامل های محیطی از هدف های مهم تجزیه و تحلیل جوامع گیاهی می باشد. هدف تحقیق حاضر، بررسی مهمترین عامل های محیطی موثر بر حضور گونه D. glomerataدر مرتع های شهرستان تکاب می باشد. مواد و روش ها: در این مطالعه، 84 پلات 1 متر مربعی درامتداد آزیموت منطقه مورد مطالعه با روش سیستماتیک _ تصادفی برداشت شد. در هر پلات حضور گونه ثبت و یک نمونه خاک از عمق صفر تا بیست سانتی متر برداشت شد. در آزمایشگاه، برخی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک شامل بافت، اسیدیته، هدایت الکتریکی، درصدکربن آلی و ازت کل، تعیین گردید. بمنظور برازش منحنی پاسخ گونه نسبت به گرادیان های محیطی ازتوزیع دوجمله ای تابع (Huisman– Olff– Fresco ) HOF استفاده شد. نتایج و بحث: نتایج نشان داد که متغیر ارتفاع از سطح دریا مهم ترین متغیر محیطی در پراکنش گونه D. glomerata است. میزان بهینه اکولوژیکی نسبت به ارتفاع برای گونه D. glomerata، برابر با 2100 متر می باشد. بعد از متغیر ارتفاع از سطح دریا، درصد شیب، درصد کربن آلی، درصدازت کل و میزان رطوبت خاک تاثیر بیشتری بر پراکنش گونه D. glomerata دارند. نتیجه گیری: بطور کلی گونه D. glomerata در منطقه های کوهستانی دارای شیب کمتر و ماده آلی و رطوبت خاک بیشتر، حضور بیشتر و پراکنش بهتری دارد.

سابقه و هدف: تغییر های کاربری زمین در استان ساحلی گیلان در دهه های اخیر مشکل هایی مانند تخریب جنگل و تالاب، فرسایش خاک، کاهش تنوع زیستی، افزایش آلودگی های محیط زیستی را بوجود آورده است. با توجه به اهمیت این منطقه بلحاظ ویژگی های خاص و منحصربه فرد و استفاده انسان از این محیط برای انواع فعالیت های مسکونی، صنعتی و تفریحی لازم است تا از تغییر های صورت گرفته، عامل های مؤثر بر تغییر ها آگاهی یافته و با پیش بینی روند تغییر ها در آینده بتوان از بروز تخریب های غیرقابل جبران بر محیط زیست جلوگیری شود. هدف از پژوهش حاضر، تحلیل تغییر های کاربری زمین های استان گیلان در یک دوره 20 ساله (1375-1395) و پیش بینی تغییرها برای 30 سال آینده بر اساس تلفیق شبکه عصبی مصنوعی پروسپترن چندلایه و مدل زنجیره مارکوف با استفاده از مدل ساز تغییر سرزمین است. مواد و روش ها: از تصویر های ماهواره لندست 5 و 8 سنجنده های) (TM و OLI-TIRS) (مربوط به سال های 1375، 1385، 1395 استفاده گردید. نقشه های پوشش زمین ها برای سال های یادشده در 5 طبقه جنگل، مرتع، کشاورزی، منبع های آب و مسکونی با به کارگیری روش بیشترین احتمال تهیه شد. آشکارسازی تغییر ها انجام و سپس مدل سازی پتانسیل انتقال با استفاده از الگوریتم پروسپترون چندلایه شبکه عصبی مصنوعی با استفاده از 13 متغیر مستقل و 7 زیر مدل برای مدل سازی تغییر های کاربری زمین ها برای سال 1395 صورت پذیرفت و سپس با روش زنجیره مارکوف نقشه کاربری زمین ها برای سال 1395 با ضریب 98/0 پیش بینی شد. درنهایت الگوی کاربری زمین های استان گیلان برای سال 1425 بر اساس آن شبیه سازی شد. نتایج و بحث: نتایج به دست آمده از بررسی و پیش بینی تغییر های کاربری زمین ها در دوره اول (1375-1385) بیانگر این بود که کاربری مسکونی با 72/7702 هکتار افزایش بیشترین تغییر ها را در بین دیگر کاربری ها دارد. در این تغییر ها، کاربری کشاورزی بیشترین سهم را داشته است بطوری که 7663 هکتار از این زمین ها به منطقه های مسکونی تبدیل شده است. در دوره دوم (1385-1395) کاربری مسکونی همانند دوره قبل با نرخ تغییر های سالیانه 73/633 هکتار بیشترین تغییر ها را در این دوره داشته است. در کل دوره مطالعاتی از سال 1375 تا سال 1395 زمین های مسکونی از 57/12157 هکتار در سال 1375 به 59/26197 هکتار در سال 1395 رسیده که زمین های کشاورزی بیشترین سهم را در تبدیل منطقه های ساخته شده دارا بوده است. نتیجه گیری: روند تغییر های کاربری زمین نشان می دهد که این روند از گذشته شروع شده و در آینده نیز ادامه خواهد داشت بصورتی که نتایج آشکارسازی تغییر ها از پیش بینی کاربری زمین برای 30 سال آینده بیانگر افزایش کاربری مسکونی به میزان 51/17931 هکتار و کاهش سطح زمین های کشاورزی، جنگلی و مرتعی خواهد بود. با توجه به این نتایج می توان گفت ارزیابی به موقع و دقیق این تغییر ها به تصمیم گیری و برنامه ریزی بهتر می انجامد.

سابقه و هدف: بشر بدون توجه به نوع انرژی مصرفی، همیشه برای تأمین نیازهای اولیه غذایی خود مجبور به صرف انرژی بوده است. انرژی فسیلی فراوان سبب شده است که تأمین غذای جمعیت رو به گسترش ممکن شود. رشد جمعیت در سطح بالایی باقی مانده ولی منبع های انرژی بویژه انرژی فسیلی در حال کاهش است بنابراین جوامع نیازمند برنامه ریزی های اساسی در قبال مدیریت مصرف انرژی هستند. این پژوهش با هدف ارزیابی مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه ای نهاده های حاصل از مصرف ورودی برای تولید گندم آبی در استان اردبیل انجام شد. مواد و روش ها: جامعه آماری این تحقیق شامل 100 نمونه از کشاورزان گندم کار استان اردبیل است که از سه شهرستان بیله سوار، پارس آباد و اردبیل که بیش از 70 درصد سطح زیر کشت را داشتند انتخاب گردید. داده ها در سال زراعی 97-1396 با استفاده از روش تصادفی، نمونه برداری گردید. برای رسیدن به هدف ها، سامانه تولید گندم آبی بر اساس شاخص های کارایی، بازده انرژی، سهم انرژی های مستقیم و غیرمستقیم و تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر ارزیابی گردید. نتایج و بحث: نتایج نشان داد کل انرژی ورودی حدود MJ ha-134/38755 بود. در بین نهاده های ورودی میزان کود نیتروژن و سوخت دیزل بترتیب با 38/37% و 03/19% بیشترین سهم را داشتند. سهم انرژی مصرفی مستقیم و غیرمستقیم بترتیب حدود 88/39% و 12/60% و انرژی های تجدیدپذیر و غیرتجدیدپذیر بترتیب 01/31% و 99/68% از کل انرژی های ورودی بود. کارایی مصرف انرژی برای تولید دانه و عملکرد بیولوژیکی گندم آبی بترتیب 67/1 و 99/1 به دست آمد. بهره وری انرژی نیز بترتیب 116/0و kg Mj-1242/0 برآورد گردید. کل انتشار CH4, N2o و CO2 از مزرعه های گندم آبی بترتیب14/517، 65/1و 52/1271 کیلوگرم در هکتار بود. ارزش ناخالص تولید و کل هزینه ای تولید گندم آبی در استان اردبیل بترتیب 59268792 و 39015747 ریال در هکتار و نسبت فایده به هزینه 52/1 برآورد گردید که هزینه های ثابت و متغیر بترتیب 45/54 و 6/45 درصد بود نتیجه گیری: پتانسیل گرمایش جهانی (GWP) kg CO2eq ha-114/161620 تخمین زده شد. سود خالص حاصل از تولید گندم آبی نیز 23691299ریال بود که نشان دهنده توجیه اقتصادی تولید گندم آبی در استان اردبیل بود. با توجه به نتایج و به منظور کاهش اثرات زیست محیطی نظام تولید گندم به نظر می رسد که می توان از روش های مختلف مدیریت نظام زراعی همچون کاربرد نهاده های آلی، تناوب، کم خاکورزی و بی خاکورزی بر مبنای بهره گیری از اصول کم نهاده برای کاهش این اثرات زیست محیطی بهره جست.

سابقه و هدف: الگوریتم سنجه گردوغبار آئروسل بر اساس اندازه گیری در طول موج های دیپ بلو (412 نانومتر)، آبی (440 نانومتر) و موج کوتاه IR ( 2130 نانومتر( با استفاده از مشاهده های مودیس(MODIS) توسعه داده شده است. اندازه گیری هایی که در بخش کوتاه طول موج مرئی مانند بخش دیپ بلو یا فرابنفش صورت گرفته است. بخوبی قادر به شناسایی ریز گرد در ناحیه های بیابانی می باشد. بدین وسیله با استفاده از امواج کوتاه محدوده مرئی بازیابی اطلاعات توده های ریز گرد بویژه در منطقه های بیابانی با دقت بالایی صورت گرفت. منطقه های غرب و جنوب غرب ایران بدلیل مجاورت با بیابان کشورهای مجاور، همواره در معرض سامانه های گردوغباری قرارگرفته است. با توجه به اینکه پیش ازاین بیشتر سنجه های طیفی مطرح شده برای شناسایی گردوغبار بر اساس اندازه گیری های سنجه های ماهواره ای برای منطقه-های بیابانی آزمون و اجراشده است، این سنجه ها و حد آستانه مربوط به آن ها برای منطقه های با توپوگرافی پیچیده تر نیاز به بررسی های بیشتر و دقیق تری دارند. ازاین رو در منطقه های غرب و جنوب غرب ایران که شرایط کوهستانی با تنوع پوشش گیاهی حکم فرماست، لازم است روش های شناسایی گردوغبار، آزمون و ارزیابی شوند. مواد و روش ها: محدوده مورد پژوهش شامل استان های خوزستان، ایلام و کرمانشاه می باشد. این منطقه مساحتی حدود 107307 کیلومترمربع را پوشش می دهد. در این مطالعه از داده های MODIS L1B از ماهواره Aqua برای روزهای گرد و غباری 18 می و 25ژوئن سال 2013 و 2015 استفاده گردید. قبل از انجام محاسبات طیفی بر روی محصول های مختلف مادیس باید داده های این سنجنده پیش پردازش شوند. پیش پردازش های انجام شده شامل تصحیح هندسی تصاویر ها، ژئورفرنس کردن، ماسک ابر و آب با ENVI و توسط ماژول conversion Tool است. پس از پیش پردازش (ژئورفرنس کردن, جدا کردن محدوده مورد مطالعه, و ماسک آب و پوشش ابر) از داده های ماهواره ای، رادیانس طیفی TOA بازیابی شده با استفاده از داده های ماهواره ای با توجه به شرایط نور خورشید برای هر طول موج نرمالیزه شده است. نتایج و بحث: به طور کلی، مشخص شد که تمام نقشه های AOD با استفاده از روش مستقیم، توزیع مکانی بسیار خوب الگوی آئروسل محلی در مقایسه با روش های دیگر را نشان داد. واضح است نقشه AOD بازیابی شده از طیف L1B می تواند نشان دهد که توزیع مکانی AOD محلی بسیار واضح است، . الگوریتم سنجه DAI شبیه سازی وابستگی طیفی بالای اتمسفر در منطقه طول موج آبی برای شرایط مختلف سطح و جو با یک نسخه برداری کاملاً تست شده از کد انتقال تابشی-6S می باشد. این سنجه، مشابه سنجه AI بوده که سنجه غبار آلودگی می باشد که ازجمله محصول های سنجنده TOMS بوده که از ابزارهای قابل اعتماد در ارتباط با اندازه گیری های ذرات معلق بر فراز اقیانوس ها، تمام سطح های مختلف زمین و همچنین ابرها بشمار می رود. نتیجه گیری: برخلاف برخی از الگوریتم های تشخیص گردوغبار که با استفاده از اندازه گیری ها در باند مادون قرمز حرارتی انجام می شود، مزیت این الگوریتم استفاده از وابستگی طیفی پراکندگی ریلی، بازتاب سطح و جذب گردوغبار موجود در هوا برای تشخیص گردوغبار می باشد. مزیت استفاده از اندازه گیری در منطقه طول موج آبی (410 تا 490 نانومتر) برای بازیابی خواص نوری آئروسل می باشد.

سابقه و هدف: بررسی تنوع ژنتیکی ابزار موثری در حفظ ژنتیکی گونه های پراهمیت، با ارزش و هم چنین گونه های کمیاب در معرض خطر انقراض می باشد. با توجه به اینکه مطالعات، در ارتباط با گونه های خرچنگ های آب شیرین در ایران بسیار اندک است و از نظر حفاظتی توجه چندانی به آن ها صورت نگرفته است. این مطالعه به بررسی تنوع ژنتیکی خرچنگ حقیقی Potamon elbursi در رودخانه های شرق استان تهران می پردازد. مواد و روش ها: برای بررسی تنوع درون این گونه 10 ایستگاه نمونه برداری در بخش های مختلف رودخانه های جاجرود، حبله رود و لار انتخاب شد و تعداد 10 نمونه از هر ایستگاه با تور دستی مورد صید قرار گرفتند، سپس نمونه ها در الکل اتانول 96 درصد تثبیت و برای انجام مرحله های بعدی به آزمایشگاه منتقل شدند. نمونه ها در ابتدا برای مطالعات ریخت شناسی توسط کلیدهای شناسایی مورد مطالعه قرار گرفتند و سپس برای بررسی های مولکولی از ژن قطعه ژنی زیر واحد یک سیتوکروم اکسیداز میتوکندری (COI) و نشانگر ریزماهواره استفاده شد. برای استخراج ژنوم از کیت استخراج DNA سیناژن استفاده گردید و کیفیت و کمیت DNA توسط بیوفتومتر و ژل آگاروز 1% درصد مورد بررسی قرار گرفت. برای شناسایی مولکولی، ژنCOI تکثیر و توالی یابی شد. سپس برای بررسی پنج جایگاه ژنی (hxx3، Gagt4، Ga1، Ga2، hxx2) از آغازگرهای ریزماهواره ای طراحی شده بر اساس ترادف DNA ژنومی خرچنگ گرد Longpotamon yangtsekienseبرای بررسی های تنوع درون گونه ای استفاده گردید. بمنظور انجام آنالیز نهایی محصولات PCR مربوط به هریک از جایگاه های ریزماهواره، این محصولات بر روی ژل اکریل آمید 8% شارژ شدند. سنجش وزن مولکولی نوارهای محصول PCR و اندازه آلل ها با استفاده از نرم افزار Lab Image v. 3. 3. 3 و با بکارگیری تصویر های گرفته شده از ژل پلی اکریل آمید رنگ آمیزی شده انجام شد. فراوانی آللی، هتروزیگوسیتی مورد انتظار و مشاهده شده، تعداد آلل های واقعی و موثر در جایگاه های ریزماهواره ای، تنوع ژنتیکی و آزمون AMOVA در سطح احتمال 01/0 در نرم افزارهای Gene Alex، محاسبه گردید. درخت تبارشناختی با استفاده از نرم افزارMEGA v. 5. 5 ترسیم گردید. نتایج و بحث: نتایج توالی یابی ژن COI نشان داد نمونه خرچنگ های مورد مطالعه مربوط به گونه P. elbursi می باشد که با نتایج شناسایی ریخت شناسی منطبق بود. در این مطالعه در مجموع از 5 جفت نشانگر ریزماهواره ای استفاده شد که جایگاه Ga2 با وجود بهینه سازی تکثیر نشد و دیگر جایگاه ها چند شکلی نشان دادند. جایگاه hxx2 و Ga1 با 7 آلل و جایگاه Gagt4 با 3 آلل بترتیب دارای بیشترین و کمترین تعداد آلل در بین تمام جایگاه های هتروزیگوت بودند. نتایج نشان داد که جمعیت های این گونه خرچنگ دارای تنوع درون جمعیتی اندکی می باشد. دامنه هتروزیگوسیتی مشاهده شده (Ho) در میان ایستگاه های نمونه برداری در جایگاه های چهارگانه 700/0-100/0 و دامنه هتروزیگوسیتی مورد انتظار (He) بین 810/0-515/0 بود. در این بررسی در تمامی مناطق نمونه برداری شده و در تمامی لوکوس-ها، هتروزیگوسیتی مشاهده شده نسبت به هتروزیگوسیتی قابل انتظار پایین تر بود. نتیجه گیری: شناسایی بر اساس نشانگرهای ژنتیکی برای قرار دادن صحیح گونه ها در جایگاه اصلی خود مفید بوده و م ی تواند تایید کننده شناسایی های مبتنی بر ریخت شنایی باشد. کاهش هتروزیگوسیتی مشاهده شده نسبت به هتروزیگوسیتی مورد انتظار نشان دهنده کاهش در تغییرپذیری ژنتیکی نمونه ها است.

سابقه و هدف: افزایش روز افزون غلظت فلز های سنگین در محیط زیست، سبب ایجاد نگرانی های جدی محیط زیستی شده است. کادمیم یکی از سمی ترین عنصر های سنگین برای موجود های زنده است که نقش زیستی ندارد. تاکنون در مورد وضعیت عنصر های سنگین در خاک باغ های پسته و شناسایی عامل های خاکی مؤثر بر آن ها، پژوهش های چندانی انجام نشده است. بنابراین، هدف از انجام این پژوهش، تعیین رابطه کادمیم عصاره گیری شده با دی تی پی اِ در خاک با دیگر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک، در خاک های کشاورزی شهرستان رفسنجان به کمک مدل سازی مبتنی بر روش رگرسیون گام به گام و شبکه عصبی مصنوعی بود. مواد و روش ها: در این تحقیق 140 نمونه خاک از دو عمق صفر تا 40 و 40 تا 80 سانتی متری از باغ های پسته ی شش منطقه از حومه ی رفسنجان تهیه شد. ویژگی های خاک شامل غلظت کادمیم و روی قابل جذب در خاک با استفاده از روشدی تی پی اِ، غلظت فسفر به روش اولسن، درصد شن، رس و سیلت خاک به روش هیدرومتر، pH و رسانایی الکتریکی عصاره اشباع خاک بترتیب توسط دستگاه های pH متر و EC متر اندازه گیری شدند. بمنظور بررسی رابطه ی بین کادمیم قابل جذب و ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک، از روش رگرسیون گام به گام و شبکه ی عصبی مصنوعی (پیش خور چندلایه) استفاده شد. نتایج و بحث: نتایج نشان داد که بین فسفر و درصد رس با کادمیم خاک، همبستگی مثبت و معنی دار، بین Cd-DTPA با pH و درصد رس خاک، همبستگی منفی و معنی دار و بین کادمیم قابل جذب با روی قابل جذب، روی کل و کادمیم کل خاک همبستگی مثبت معنی داری وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که هر دو روش مدل سازی از دقت مناسبی برای تخمین غلظت کادمیم در خاک برخوردارند اگرچه مدل شبکه عصبی دقت خیلی بیشتری داشت. ضریب تبیین و ریشه میانگین خطا برای مدل شبکه عصبی برای داده های آزمون بترتیب 3/84 درصد و 01/0 و برای مدل رگرسیون گام به گام 2/27 درصد و 43/1 بود. همچنین غلظت کادمیم، بیشترین حساسیت را به غلظت روی در خاک نشان داد و دیگر پارامترهای رس، pH، فسفر، EC و شن بترتیب، در درجه بعدی از اهمیت قرار داشتند. این نتایج تایید می کند که در باغ های پسته بدلیل مصرف کودهای حاوی روی و افزایش مصرف کود های فسفاته که دارای ناخالصی زیادی از نظر مقدار کادمیم هستند، افزایش غلظت کادمیم در خاک باغ های پسته مشاهده می شود. نتیجه گیری: کودهای شیمیایی روی و فسفر مورد استفاده در باغ های پسته دارای ناخالصی قابل توجهی از کادمیم هستند که در اثر استفاده بی رویه و درازمدت می توانند سبب آلودگی خاک نسبت به کادمیم و جذب این عنصر سمی در گیاه و میوه پسته شوند. بنابراین باید ضمن رعایت استانداردهای ملی و بین المللی در تولید و واردات کودها، استفاده از این کودها نیز براساس نیاز و با تحلیل و تفسیر نتایج تجزیه خاک و برگ، بهینه باشد تا خطر آلودگی میوه پسته به کادمیم کاهش یابد.

سابقه و هدف: روند رو به افزایش تخریب منابع آب، خاک و محیط زیست در اثر کاربرد بی رویه مواد شیمیایی موجب ترغیب پژوهشگران به کشاورزی ارگانیک در سال های اخیر شده است. باوجود همه اثرات مثبتی که در ارتباط با مصرف کمپوست زباله شهری و لجن فاضلاب بر روی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک مطرح است، هنوز در این رابطه نگرانی های زیادی ازنظر مسائل زیست محیطی و سلامت وجود دارد. لذا هدف از این پژوهش بررسی تأثیر مقادیر مختلف کودهای آلی کمپوست زباله شهری و لجن فاضلاب در خاک و گیاه درکشت پیاز پس از 5 سال در کرت های ثابت به لحاظ تجمع عناصر سنگین در خاک و گیاه می باشد. مواد و روش ها: این تحقیق در کرت های ثابت (ابعاد هر کرت 40 مترمربع)، در ایستگاه تحقیقاتی آبیاری و زهکشی رودشت اصفهان با چهار تیمار کود آلی کمپوست زباله شهری و کود لجن فاضلاب به همراه تیمار شاهد در قالب یک طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و پنج سال متوالی انجام شد. تیمارها عبارت بودند از: الف-بدون کاربرد هیچ گونه کود آلی در طول دوره های آزمایش (شاهد). ب-تیمار 25 تن در هر هکتار کود کمپوست زباله شهری. ج-تیمار 50 تن در هکتار کود کمپوست زباله شهری. د-تیمار 15 تن در هکتار لجن فاضلاب. ه-تیمار 30 تن در هکتار لجن فاضلاب. نتایج و بحث: کاربرد کمپوست زباله شهری و لجن فاضلاب در خاک سبب افزایش ماده آلی خاک شد. از سوی دیگر مصرف این تیمارهای کودی به ویژه در سطوح بالاتر، غلظت عناصر غذایی موردنیاز گیاه در خاک ازجمله فسفر، پتاسیم، روی، مس، منگنز و آهن قابل استفاده، را افزایش داد. مصرف این مواد آلی در مرحله اول تأثیری برافزایش میزان عناصر سنگین سرب و کادمیوم در خاک نداشت؛ اما مصرف چندین سال متوالی کمپوست زباله (تیمار50 تن در هکتار) در مرحله دوم، باعث افزایش سرب قابل جذب در خاک شد. هم چنین مصرف سطوح مختلف کودهای آلی باعث افزایش معنی دار در عناصر غذایی موجود در اندام هوایی گیاه پیاز شامل نیتروژن، فسفر و پتاسیم و همچنین عناصر ریزمغذی آهن، روی، مس و منگنز شد. بیشترین میزان عناصر غذایی اندازه گیری شده در اندام هوایی گیاه ذرت در تیمار 50 تن در هکتار کمپوست زباله شهری مشاهده شد که در اغلب موارد تفاوت معنی داری با تیمار 30 تن در هکتار لجن فاضلاب نداشت. غلظت اغلب عناصر غذایی اندازه گیری شده در اندام هوایی گیاه پیاز پس از پنج سال مصرف متوالی کودهای آلی به صورت معنی داری نسبت به مرحله اول پژوهش (پس از یک سال مصرف کودهای آلی) افزایش پیدا کرد. در مورد عنصر مس این روند معکوس بود و میزان جذب این عنصر در مرحله دوم نسبت به مرحله اول، به دلیل افزایش غلظت عناصر دیگر مانند فسفر و وجود رقابت بین عناصر مختلف در جذب به وسیله گیاه، کاهش یافت. مصرف تیمارهای مختلف کود آلی در مرحله اول تنها میزان عنصر روی را در غده پیاز افزایش داد اما در مرحله دوم و درنتیجه مصرف چندین ساله کمپوست زباله و لجن فاضلاب، غلظت عناصر غذایی نیتروژن، پتاسیم، مس، آهن و روی در غده پیاز افزایش یافت. غلظت سرب و کادمیم در گیاه، در تیمارهای مختلف به حدی کم بود که با دستگاه جذب اتمی قابل اندازه گیری نبود. نتیجه گیری: در کل کمپوست زباله شهری و لجن فاضلاب در سطوح مذکور ضمن افزایش ماده آلی در خاک، باعث افزایش غلظت عناصر غذایی در گیاه به ویژه ازلحاظ عناصر ریزمغذی ازجمله روی و آهن شد.

سابقه و هدف: امروزه برای ارزیابی کیفیت آب و طبقه بندی وضعیت اکولوژیکی رودخانه ها، سنجه های زیادی برمبنای تغییر های ساختار اکولوژیک گونه ها گسترش پیدا کرده اند. هدف از این مطالعه ارزیابی وضعیت اکولوژیک، بیان نحوه تاثیر کاربری زمین ها و سنجش کارایی متداول ترین سنجه های اکولوژیک برای ماهیان و ماکروبنتوزها در ارزیابی زیستی رودخانه جاجرود می باشد. مواد و روش ها: در مطالعه حاضر، نمونه برداری از آب، ماکروبنتوزها و ماهیان در 10 ایستگاه درآبان ماه سال1394 انجام گردید. پارامترهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی شامل دما، کدورت، سرعت و عمق آب، اسیدیته، هدایت الکتریکی، BOD5، نیترات، آمونیوم، فسفات، اکسیژن محلول و کلی فرم مدفومی در محل یا پس از نمونه برداری مورد اندازه گیری قرار گرفتند. نمونه برداری ماکروبنتوزها با استفاده از سوربر سمپلر با سه تکرار در هر ایستگاه صورت گرفت و ماهیان نیز با استفاده از دستگاه الکتروشوکر نمونه برداری شدند. بمنظور ارزیابی یکپارچگی رودخانه جاجرود از سنجه های مختلف فیزیکی و شیمیایی، ماکروبنتوزها و ماهیان استفاده شد. همچنین برای تحلیل ارتباط ماکروبنتوزها و ماهیان با متغیرهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی از آزمون تحلیل تطبیقی متعارف (CCA) استفاده گردید. نتایج و بحث: درمجموع، 481 عدد ماهی شامل 8 گونه صید و تعداد کل ماکروبنتوزها 2435 عدد از 15 خانواده شمارش شد. بیشترین و کمترین تعداد ماهیان صید شده بترتیب از گونه سگ ماهی برگ (Oxynoemacheilus bergianus) و سگ ماهی تیغه دار غربی (Paracobitis malapterura) بود. بیشترین درصد فراوانی کل ماکروبنتوزها متعلق به خانواده Baetidae از راسته Ephemeroptera و کمترین درصد فراوانی به Polycentropodidae از راسته Trichoptera تعلق داشت. نتایج آزمون تحلیل تطبیقی متعارف (CCA)، سنجه EPT/CHIR را برای ماکروبنتوزها بهتر از دیگر سنجه ها برای تعیین سلامت اکولوژیکی آب بیان کرد. از طرف دیگر، سنجه یکپارچگی اکولوژیکی کار (KBI) برای ماهیان بخوبی در اکوسیستم جاجرود، قابل استفاده است. نتیجه گیری: این مطالعه، اولین مطالعه ای است که با بکارگیری همزمان سنجه ماهیان و ماکروبنتوزها همراه با پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب، وضعیت اکولوژیکی اکوسیستم رودخانه جاجرود را ارزیابی می کند. از یافته های این مطالعه می توان به این نتیجه رسید که فاضلاب های شهری-روستایی، زهاب کشاورزی و سد لتیان بیشترین تاثیر منفی را بر ساختار موجود های زنده این رودخانه داشته اند.