مطالعات فرهنگی و ارتباطات
سال:1389 | دوره:6 | شماره:18 |تعداد مقالات:10

به طور سنتی، اندیشمندان و صاحبان فکر در علوم اجتماعی و انسانی بر این باورند که؛ دین و آموزه های آن در میان دینداران و مومنان، نگاه سخت گیرانه ای نسبت به بدن دارد. کلا، این تصور وجود دارد که؛ تاکید دین بر این امر است که بدن می بایست از طریق عمل به دستورات دینی، شعائر و احکام آن در کنترل فرد مومن قرار گیرد. برای بررسی دقیق تر این موضوع، شایسته است که نسبت میان بدن و دین، و نیز جایگاه بدن در دین، مورد تحقیق و تفحص قرار گیرد. این مقاله، در پی جستجو و کاوش در این پرسش است که؛ نسبت میان دین و بدن، به چه وجهی است و اساسا بدن چه منزلتی در میان ادیان دارد؟ این مقاله برای پاسخگویی به این پرسش ها، به بررسی تطبیقی مقام بدن در ادیان مسیحیت و اسلام پرداخته است.

مطالعه کتب و نشریات به عنوان یک فعالیت فرهنگی، از شاخص های مهم میزان مصرف کالاهای فرهنگی در هر جامعه به حساب می آید. این پژوهش، به بررسی رابطه سبک زندگی مردم شهر تهران با مصرف کتاب و نشریات پرداخته است. به عبارتی، سبک مصرف افراد بر حسب میزان مطالعه کتب درسی (و کمک درسی)، غیر درسی، اینترنتی، روزنامه، مجلات، قرآن و ادعیه در قالب سه سبک دانش محور، بینابین و فراغت محور مورد بررسی قرار گرفته و نیز سبک زندگی افراد براساس سه مولفه؛ مصرف رسانه ای، فعالیت های فراغتی و سلایق فردی به سه سبک زندگی سنتی، بینابین و مدرن طبقه بندی شده است.این پژوهش، به روش پیمایش و جمعیت آماری آن را کلیه افراد ساکن در شهر تهران، در سال 1388 تشکیل می دهد، تعداد نمونه برابر با 1231 نفر و شیوه نمونه گیری، چندمرحله ای انتخاب گردیده است. برای اجرا و انجام پژوهش، با عنایت مراحل شاخص سازی و سوالات مطرح شده، از ابزار پرسشنامه استفاده شده و متغیرها از اعتبار و روایی لازم برخوردارند.طبق نتایج حاصل، میانگین کل مطالعه پاسخگویان در طول روز برابر با 22.9 دقیقه گزارش شده است. همچنین، رابطه سبک زندگی با مصرف کتب و نشریات معنادار است. بررسی دقیق تر موضوع نشان می دهد که پاسخگویانی که مطالعه کتب و قرآن بیش تری دارند، عمدتا دارای سبک زندگی سنتی هستند. همچنین کسانی که مجلات، مطالعات اینترنتی و کتب درسی و غیردرسی بیش تری مطالعه می کنند، عمدتا سبک زندگی شان مدرن است.

این تحقیق، تلاش می کند تا به شناخت رفتارهای مخاطبان در حوزه یکی از پر طرفدارترین بخش های ادبیات؛ یعنی رمان های عاشقانه عامه پسند بپردازد. رویکرد نظری این پژوهش، بر این است که، مخاطب فردی فعال است که نیات و انگیزه های خود را با روی آوردن به آثار عاشقانه نشان می دهد. در این نگاه، مخاطب آثار عامه پسند نیز می تواند درک خود را از این آثار، با توجه به تجربیات، اطلاعات و محیط اجتماعی و فرهنگی خود داشته باشد، و به امر تفسیر بپردازد. مخاطبین آثار عامه پسند، نه تنها مطرود نمی شوند بلکه دلایل روی آوردن آن ها به این آثار، نیز مورد بررسی قرار می گیرد. چرا که در این دیدگاه، فرض بر این است که؛ مخاطب فعالانه و با آگاهی بر اساس نیازی که دارد، دست به انتخاب این آثار زده است. این پژوهش، با استفاده از نظریه استفاده و رضامندی و پژوهش ردوی صورت گرفته است. شناخت مشخصه های فردی خوانندگان، علایق مخاطب در رابطه با رمان و علل روی آوردن خوانندگان به آثار عاشقانه، از دیدگاه خود آن ها از جمله اهداف پژوهش بوده است.

هدف ما در این مقاله، در کنار توصیف میزان سرمایه های مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در میان جوانان شهرستان پاوه، بررسی میزان تاثیر سرمایه های اقتصادی و اجتماعی بر سرمایه فرهنگی بوده است. در این تحقیق، از نظریه پیر بوردیو استفاده شده و داده های تحقیق نیز به روش پیمایش و از طریق مصاحبه با 410 نفر از جوانان 15-29 ساله مناطق شهری شهرستان پاوه جمع آوری شده است. نتایج توصیفی این تحقیق نشان داده است که؛ میزان سرمایه اجتماعی جوانان شهر پاوه درحد زیاد اما، میزان سرمایه های اقتصادی و فرهنگی آنها در حد متوسط است. نتایج تحلیلی تحقیق نیز نشان می دهد که از میان مولفه های مختلف سرمایه اجتماعی، مولفه آگاهی و توجه به امور عمومی، سیاسی و اجتماعی، و از میان مولفه های مختلف سرمایه اقتصادی، برخورداری از وسایل رفاهی، بیش ترین نقش تبیین کنندگی را در زمینه سرمایه فرهنگی دارند.

هدف اساسی نوشتار حاضر این است که نشان دهد؛ سفرهای زیارتی، ارتباطات میان فرهنگی اجتماعات شیعی را تقویت می کند. بررسی انجام شده بر تجارب ارتباطی یک نمونه تصادفی 598 نفره از زائرین خارجی از چهار ملیت عراقی، عربستانی، کویتی و بحرینی در مشهد نشان می دهد که؛ سفر زیارتی با دو ویژگی طول و تعداد سفر، تاثیر کاملا معنادار و مثبت بر ارتباطات میان فرهنگی (روابط اجتماعی و فرهنگی مهمان- میزبان) دارد. اگرچه، ناآشنایی های زبانی، مانعی برای ارتباط میان فرهنگی است، اما با کنترل آماری اثر مانع زبانی، تاثیر طول و تعداد سفر بر ارتباطات میان فرهنگی، همچنان معنادار و مثبت باقی می ماند. یافته مذکور، اولا متضمن این معناست که زیارت به عنوان یک مناسک مذهبی، فرصت ارتباطات غیرکلامی متعددی را بین مهمان و میزبان فراهم می آورد؛ که با وجود ناآشنایی های زبانی، ارتباطات میان فرهنگی را تقویت می کند و دوم اینکه؛ زیارت و سفرهای زیارتی این پتانسیل را دارد که علی رغم موانع زبانی و تفاوتهای فرهنگی زائرین، پیوندهای اجتماعی گوناگونی را در بین پیروان یک مذهب از ملیت های مختلف ایجاد نماید.

سبک زندگی، از جمله موضوعاتی است که در دهه های اخیر مورد توجه صاحب نظران و نظریه پردازان علوم انسانی و اجتماعی قرار گرفته است. زیرا توجه به این مساله، برخاسته از تحولات اجتماعی و فرهنگی عمیقی است که؛ سهم زنان و مردان را در عرصه های مختلف اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در جهان مدرن نمایان کرده است. با توجه به اهمیت هرچه بیشتر نقش اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و... دختران و پسران جوان در ساختن و بازآفرینی الگوها و رفتارهای مصرفی (سبک زندگی) جوان پسند، تاکید ما در این مقاله، معطوف به جوانان است. مطالعه حاضر، درصدد بررسی سبک زندگی جوانان بر حسب جنسیت، منزلت، سن و غیره است؛ از این رو، برای بررسی موضوع مذکور، تعداد 380 نفر از جوانان دختر و پسر بین 15-25 سال شهر بابلسر، به عنوان نمونه آماری انتخاب گردید. نتایج تحقیق نشان داد که؛ گرایش جوانان دختر و پسر به رفتارهای مصرفی فرهنگ مدرن، بیش از گرایش آنان به رفتارهای مصرفی فرهنگ سنتی است؛ از سوی دیگر، نتایج تحقیق حاکی از آن است که رفتارهای مصرفی (مولفه های سبک زندگی) در بین دختران و پسران، در بعد مصرف فرهنگی، فعالیت های زمان فراغت و مدیریت بدن، متفاوت است. همچنین، بین سبک زندگی دختران و پسران جوان نیز تفاوت معناداری دیده می شود.

فال همواره در زندگی بشر وجود داشته و به عنوان معرفتی حاشیه ای، در گوشه و کنار جامعه به زندگی خود ادامه داده است. در سال های اخیر، گسترش و تنوع موضوع فال، ورود آدم های تحصیلکرده و با موقعیت اجتماعی بالا به فال گیری و استفاده از گفتمان رسمی- علمی، برای طرد فال سبب شده است که پرداختن به این موضوع اهمیت یابد.مقاله حاضر می کوشد، با استفاده از نظریه نظم گفتار فوکو و تحلیل گفتمان، ابتدا به ساز و کارهایی که گفتمان رسمی- علمی برای طرد و غیر حقیقی جلوه دادن فال استفاده می کند، بپردازد و سپس با بهره مندی از گفتار کنشگران فال گیری، معرفتی که فال ارائه می دهد و همچنین دنباله روندگان آن را با گفتمان علمی فال مقایسه کند.از جمله ساز و کارهای فوکویی که گفتمان علمی-رسمی فال، در جهت طرد گفتمان غیر رسمی بکار می بندد، کنارگذاری و تفسیر است. بر حسب این دو ساز وکار، فال، غیر حقیقی، غیر واقعی و شیادی است و کنشگران آن ساده اندیش و فاقد بینش علمی پنداشته می شوند. در حالی که، کنشگران گفتمان غیر رسمی که اغلب تحصیلکرده هستند به فایده مندی فال در زندگی روزمره شان اشاره می کنند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه نوع رسانه و پایگاه اجتماعی- اقتصادی خانواده با میزان آشنایی دانشجویان دختر و پسر دانشگاه اصفهان با فرقه های شیطان پرستی انجام گرفته است. نمونه این پژوهش شامل 342 نفر از دانشجویان دختر و پسر دانشگاه اصفهان است که به شیوه نمونه گیری تصادفی از میان دانشجویان گروه های علوم انسانی، فنی و مهندسی و علوم پزشکی انتخاب شده اند. ابزار مورد استفاده پژوهش شامل پرسشنامه محقق ساخته تحت عنوان «میزان، علل و منبع آشنایی با فرقه های شیطان پرستی در نوجوانان و جوانان است». روایی سازه پرسشنامه با استفاده از روش تحلیل عاملی و پایایی آن با استفاده از روش دونیمه کردن مورد بررسی قرار گرفته است. داده های پژوهش با استفاده از آزمون های t برای گروههای مستقل، تحلیل واریانس یکراهه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج نشان داد که بین دانشجویان دختر و پسر تفاوت معناداری از نظر میزان آشنایی کلی با فرقه های شیطان پرستی، اصطلاحات و نمادهای تصویری رایج در آن وجود دارد. هم چنین مشاهده شد که بین دانشجویان گروه های فنی- مهندسی، پزشکی و علوم انسانی از نظر میزان آشنایی با اصطلاحات و نمادهای رایج در شیطان پرستی تفاوت معناداری وجود دارد و دانشجویان فنی- مهندسی آشنایی بیشتری با این اصطلاحات و نمادها دارند و منبع این آشنایی بیشتر مربوط به رسانه های حامل پیام های غربی و رسانه های شنیداری و ترکیبی از نوع دیداری- شنیداری است. بین پایگاه اجتماعی- اقتصادی خانواده و میزان آشنایی کلی با فرقه های شیطان پرستی، اصطلاحات و نمادهای تصویری رایج در آنها نیز رابطه معناداری مشاهده شد.