اقتصاد و تجارت نوین
سال:1387 | دوره:4 | شماره:14 |تعداد مقالات:8

مهم ترین مشخصه سازمان های قرن بیست و یکم، تاکید بر دانش و اطلاعات است. سازمان های امروزی، نیازمند کسب، مدیریت و بهره برداری از دانش و اطلاعات به منظور بهبود کارایی هستند. در این پژوهش بر اساس مطالعه دقیق عوامل اساسی موفقیت در پیاده سازی مدیریت دانش، عوامل اصلی و عناصر فرعی شناسایی شده و از روش های مصاحبه با خبرگان دانشگاهی، پرسشنامه و ابزار تحلیل عاملی برای تعیین اهمیت و اولویت آنها استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شرکت های قطعه سازی خودور است و نمونه آماری آن نیز شرکت های قطعه سازی زیر مجموعه ایران خودرو را در بر می گیرد. اهمیت و اولویت بندی این مجموعه عوامل اساسی موفقیت می تواند به عنوان راهنما برای کسب و کارهای کوچک و متوسط کشور در جهت اولویت بندی و تنظیم فعالیت های مدیریت دانش مورد استفاده قرار گیرد. همچنین محققان می توانند از این پژوهش برای درک بهتر فعالیت های مرتبط با مدیریت دانش و ایجاد مدل هایی استفاده کنند که به گسترش حوزه مدیریت دانش کمک می نماید.

این مقاله به ارزیابی نقش انباشت تحقیق و توسعه(R&D)  داخلی و خارجی (از کانال واردات کالاهای واسطه ای و سرمایه ای) بر رشد بهره وری کل عوامل تولید (TFP) بخش صنعت اقتصاد ایران طی دوره 1338 - 1387 می پردازد. از آنجاکه فعالیت های تحقیق و توسعه بخش صنعت ایران نسبت به کشورهای توسعه یافته ناچیز است، بنابراین می توان به نقش انباشت تحقیق و توسعه خارجی و سرریزهای آن بر رشد بهره وری کل عوامل تولید این بخش متمرکز شد. زیرا جذب سرریزهای تحقیق و توسعه خارجی در کنار توسعه فعالیت های تحقیق و توسعه داخلی، زمینه مساعدتری برای ارتقای بهره وری کل عوامل تولید فراهم می آورد. نتایج بیانگر آن است که سرمایه انسانی و انباشت سرمایه تحقیق و توسعه خارجی، به ترتیب، دارای بیشترین تاثیر مثبت بر رشد بهره وری کل عوامل بخش صنعت هستند. همچنین، اثر متقابل انباشت تحقیق و توسعه خارجی با سرمایه انسانی، تاثیر مثبت و معناداری بر رشد بهره وری کل عوامل تولید بخش صنعت اقتصاد ایران دارد.

فناوری اطلاعات و ارتباطات طی دهه های اخیر تحولی شگرف در زندگی بشر بجای گذاشته که از آن جمله می توان به توسعه و تقویت فرایندهای اقتصادی کشورها اشاره نمود. فضای کسب و کار و بخش تجارت خارجی یکی از اجزا تشکیل دهنده محیط اقتصادی یک کشور است که به خوبی می توانند از قابلیت های فناوری اطلاعات و ارتباطات متاثر شوند. این موضوع در مقاله حاضر مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور با استفاده از مبانی نظری موجود دو مدل پایه مربوط به عوامل موثر بر فضای کسب و کار و تسهیل تجاری استخراج و با استفاده از روش داده های تابلویی (پنل) برای دو گروه از کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته تصریح و برآورد شده اند. نتایج مقاله حکایت از تاثیر معنادار فناوری اطلاعات و ارتباطات بر فضای کسب و کار و تسهیل تجاری در کشورهای توسعه یافته و نامشخص بودن این اثر در کشورهای در حال توسعه دارد. بدین معنا که کشورهای توسعه یافته توانسته اند از قابلیت ها و مزایای فناوری اطلاعات و ارتباطات در مسیر رشد خود استفاده نمایند. حال آنکه در کشورهای در حال توسعه اثر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر فضای کسب و کار و تسهیل تجاری محسوس نیست.

با عنایت به نو بودن موضوع کارآفرینی سازمانی فناورانه و وجود نارسایی های نظری در فصل مشترک دو سازه کارآفرینی سازمانی و کارآفرینی فناورانه، هدف مقاله ارایه مدلی نظام مند و مفهومی از تلاقی سنجه ای متصور در قالب مفهوم پردازی کارآفرینی سازمانی فناورانه است. برای این منظور، فرآیند کارآفرینی سازمانی فناورانه بر اساس مطالعه به کارگیری سیستم های هوشمند حمل و نقل به مثابه فناوری در سازمان شهرداری تهران مبتنی بر روش شناسی «نظریه برخاسته از داده ها»، تحلیل شده است و مدل مفهومی برگرفته از مشاهدات میدانی و مصاحبه های نظام مند با 15 نفر از مطلعان کلیدی، استخراج می گردد. مدل حاصل نشان می دهد مقوله اصلی فرآیند کارآفرینی سازمانی فناورانه یعنی کشف و خلق فرصت فناورانه منبعث از شرایط علی شامل دیده بانی و انتخاب فناوری و تحلیل روند نیازهاست و بر اساس راهبردهای ارزیابی و بهره برداری از فرصت های فناورانه به ارزش جدید مبتنی بر فناوری به عنوان پیامد فرآیند، منجر می شود. از سوی دیگر، شرایط زمینه ای همچون فرهنگ، ساختار و مدیریت و قوانین و مقررات و همچنین شرایط محیطی از جمله دولت، مراکز تحقیقاتی و مشاوران در این فرآیند موثرند.

سازمان های امروزه برای بهره مندی از فرصت های زودگذر عصر حاضر ناچار به ایجاد ساختاری منعطف و همچنین بهره مندی بیشتر از امکانات گسترده بیرون از سازمان هستند. این امر ضرورتی راهبردی در جهت قاعده رقابت یعنی ایجاد ارزش بهتر از رقیب برای مشتری است. فرآیند برون سپاری استفاده از تفکر و اندیشه برای به کارگیری بهتر از منابع در اختیار یک موسسه تشریح می کند. در این پژوهش سعی شده وضعیت فرآیند برون سپاری، به عنوان یک منبع ایجاد ارزش، بررسی شود. روش پژوهش، توصیفی و از نوع همبستگی و انجام آزمون فریدمن برای رتبه بندی است. تعداد 57 نفر از استادان دانشگاه های تهران به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. نتایج نشان می دهد وضعیت جذب منابع برون سپاری در کشور نامطلوب است و نیز مولفه افزایش قیمت ها دارای بیشترین اهمیت و بعد از آن مولفه جغرافیای سیاسی و سایر مولفه ها نظیر ساختار زیربنایی، انتقال منابع، فرهنگ، فاصله زمانی، عینیت برون سپاری و درک تعارضات موجود در کشور، مهارت نیروی کار، امنیت و در نهایت نظارت بر سایت تولیدی در رتبه های بعدی از نظر اهمیت هستند. همچنین میان تمامی مولفه های برون سپاری (بجز مولفه های مهارت نیروی انسانی و فاصله زمانی) رابطه معناداری وجود دارد.

تحقیق و توسعه (R&D) قبلا از دید هزینه مورد توجه قرار می گرفت، اما در چارچوب اقتصاد دانش محور، فعالیت های تحقیق و توسعه بخشی از سرمایه گذاری ها در سطوح مختلف به شمار می آیند. در این مقاله، اثرات کوتاه مدت و بلندمدت تخصیص یارانه های تحقیق و توسعه در دوره 1354- 1386 (1975-2007) بر رشد اقتصادی ایران با استفاده از مدل سازی های اقتصادسنجی در کوتاه مدت و بلندمدت و به کارگیری روش ARDL، برآورد می شود. نتایج نشان می دهد یارانه های تحقیق و توسعه اثر مثبت و معناداری در کوتاه مدت بر رشد اقتصادی ایران دارد اما در بلندمدت به رغم مثبت بودن اثر یارانه های تحقیق و توسعه، این اثر از نظر آماری معنادار نیست. همچنین نتایج نشان می دهند که سرمایه اثر مثبت و معنادار در کوتاه مدت و بلندمدت بر تولید ناخالص داخلی کشور داشته اند.

سرمایه گذاری مستقیم خارجی یکی از متغیرهای مهم اقتصادی است که می تواند با توجه به ویژگی هایش بر رشد اقتصادی تاثیر مثبت بگذارد، ولی بر اساس برخی از تحقیقات، در بعضی از کشورها سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر رشد اقتصادی تاثیر مثبتی ندارد. این تحقیقات دلیل عدم تاثیرگذاری مثبت را شرایط داخلی کشور میزبان برای جذب مزایای سرمایه گذاری مستقیم خارجی می دانند. یکی از شرایط لازم برای تاثیرگذاری مثبت سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر رشد اقتصادی وجود بازار مالی توسعه یافته است. بر این اساس، این مقاله در صدد است تا تاثیر بازار مالی و سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر رشد اقتصادی را در ایران آزمون کند. برای بررسی این سوال، در این مقاله از داده های سری زمانی 1346-1387 تکنیک ARDL استفاده شده است. نتایج نشان می دهد توسعه بازار مالی ایران در حدی نیست تا موجب تاثیرگذاری معنا دار سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر تولید ناخالص داخلی گردد. علاوه بر این، شاخص بازار مالی بر تولید ناخالص داخلی تاثیر منفی دارد.