پژوهش های زراعی ایران
سال:1391 | دوره:10 | شماره:1 |تعداد مقالات:34

خشکی و شوری از مهم ترین تنش های محیطی محدودکننده بهره برداری اقتصادی از زمین ها برای تولید گیاهان هستند. در این راستا به منظور مطالعه تاثیر تنش های خشکی و شوری بر جوانه زنی گیاه گل ختمی دو آزمایش جداگانه در شرایط کنترل شده بصورت طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار به اجرا درآمد. در آزمایش اول از پلی اتیلن گلایکول 6000 برای ایجاد سطوح تنش خشکی (0، 2-، 4-، 6- و 8- بار) و در آزمایش دوم از نمک کلرور سدیم به منظور ایجاد سطوح تنش شوری (0، 2-، 4-، 6-، 8- و 10- بار) استفاده شد. نتایج نشان داد که با کاهش پتانسیل اسمزی در دو تنش خشکی و شوری درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه و وزن تر و خشک ریشه چه و ساقه چه کاهش یافت. بطور کلی بذور گل ختمی شرایط تنش شوری را بهتر از تنش خشکی تحمل کردند، به طوری که تا 10- بار تنش شوری و تن ها تا 8- بار تنش خشکی قادر به جوانه زنی بودند. در پتانسیل های اسمزی 2- و 4- بار درصد جوانه زنی در تنش شوری در مقایسه با تنش خشکی بیشتر کاهش یافت، در حالی که در سطوح بالاتر تنش (6- و 8- بار) کاهش درصد جوانه زنی در تنش خشکی بیشتر بود به نحوی که در پتانسیل اسمزی 6- بار درصد جوانه زنی در تنش خشکی 63 درصد و در تنش شوری 80 درصد کاهش یافت. طول ریشه چه در سطوح اولیه تنش (2-، 4- و 6- بار) در واکنش به تنش شوری نسبت به تنش خشکی بیشتر کاهش نشان داد، اما طول ساقه چه بر خلاف طول ریشه چه بیشتر تحت تاثیر تنش خشکی قرار گرفت و نسبت به سایر خصوصیات اندازه گیری شده نیز از حساسیت بیشتری برخوردار بود.

به منظور مقایسه اثر میدان مغناطیسی و مویان فریگیت در کارایی علف کش یدوسولفورون متیل سدیم + مزوسولفورون متیل (شوالیه)، آزمایشی گلخانه ای دز - پاسخ به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی شامل غلظت های صفر، 3، 6، 12، 18 و 24 گرم در هکتار ماده موثره علف کش شوالیه در چهار سطح 1) علف کش تنها، 2) همراه با میدان مغناطیسی، 3) همراه با مویان فریگیت و 4) کاربرد توام میدان مغناطیسی و فریگیت بر روی یولاف وحشی در 4 تکرار انجام شد. میدان مغناطیسی و فریگیت به طور معنی داری باعث کاهش کشش سطحی آب و محلول علف کش شوالیه شدند. در حالیکه فریگیت در کاهش کشش سطحی آب و محلول علف کش شوالیه نسبت به میدان مغناطیسی موثرتر بود. میدان مغناطیسی و فریگیت موجب افزایش کارایی علف کش شوالیه در کنترل علف هرز یولاف وحشی شدند. افزایش کارایی شوالیه به وسیله فریگیت نسبت به میدان مغناطیسی بیشتر بود. استفاده همزمان از میدان مغناطیسی و مویان فریگیت کارایی شوالیه را بیشتر از کاربرد هر یک از آن ها به تنهایی افزایش داد.

به منظور بررسی اثرات تنش شوری و روش های کاربرد نیتروژن بر عملکرد و اجزاء عملکرد گندم آزمایشی به صورت کرت های خردشده و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل سطوح شوری 1.5، 4.7 و 7.9 دسی زیمنس بر متر به عنوان کرت های اصلی و تیمارهای نیتروژن شامل 1- مصرف کود نیتروژن طی سه مرحله به صورت سرک به خاک، 2- مصرف دوسوم کود نیتروژن به صورت سرک به خاک در زمان کاشت و در مرحله پنجه زنی و یک سوم به صورت محلول پاشی همزمان با ظهور خوشه، 3- مصرف دو سوم کود نیتروژن به صورت سرک به خاک در زمان کاشت و در مرحله ظهور خوشه و یک سوم به صورت محلول پاشی در زمان پنجه زنی و 4- مصرف یک سوم کود نیتروژن همراه با کاشت به خاک، یک سوم به صورت محلول پاشی در زمان پنجه زنی و یک سوم همزمان با ظهور سنبله به صورت محلول پاشی، به عنوان کرت های فرعی بودند. نتایج آزمایش نشان داد که با افزایش شوری، عملکرد و اجزاء عملکرد گندم کاهش قابل توجهی یافتند، به طوری که با افزایش هر واحد شوری 41.5 کیلوگرم در هکتار افت در عملکرد دانه مشاهده شد. روش های کاربرد نیتروژن در شرایط شوری خاک نیز تاثیر معنی داری بر تمامی اجزاء عملکرد داشت. یک مرحله محلول پاشی کود اوره در مرحله پنجه زنی به همراه کاربرد خاکی آن در مراحل بعدی توانست تعداد سنبله در مترمربع و تعداد دانه در سنبله را نسبت به سایر تیمارها افزایش دهد. محلول پاشی در زمان ظهور سنبله نیز سبب افزایش وزن هزار دانه نسبت به سایر تیمارها شد.

این آزمایش در محیط کنترل شده به منظور بررسی درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه و ریشه چه چهار گیاه دارویی گشنیز (Coriandrum sativum)، اسفرزه (Plantago ovata)، خاکشیر (Descurainia sophia) و خرفه (Potulaca oleracea) در شرایط پتانسیل منفی با استفاده از نمک های کلرور سدیم، کلرور کلسیم و مخلوط نمکهای کلرور سدیم + کلرور کلسیم به نسبت مولی 5 به یک انجام شد. تیمارها شامل جوانه زنی بذور در آب مقطر به عنوان شاهد و سه تیمار پتانسیل منفی شامل 0.37-، 0.59- و 0.81- مگاپاسکال بود. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی و بصورت فاکتوریل در پتری دیش هایی به قطر 11 سانتیمتر با 30 عدد بذر در شش تکرار اجرا گردید. عکس العمل فرایند جوانه زنی گیاهان به پتانسیل منفی آب، نوع نمک ایجاد کننده پتانسیل منفی متفاوت بود. به طوری که پتانسیل منفی آب و نوع نمک ایجاد کننده پتانسیل منفی هیچ گونه تاثیر منفی بر جوانه زنی بذور گیاه خرفه نداشت ولی جوانه زنی بذور سایر گیاهان به شدت تحت تاثیر پتانسیل منفی آب و نوع نمک قرار گرفت. در پتانسیل منفی 0.81- بیشترین درصد جوانه زنی مربوط به بذور خرفه با %94 و کمترین مربوط به بذور گیاهان گشنیز و خاکشیر با جوانه زنی صفر درصد بود. نوع نمک ایجاد کننده پتانسیل منفی بر جوانه زنی تاثیر داشت به طوری که در پتانسیل های منفی ایجاد شده با مخلوط نمکهای کلرور سدیم + کلرور کلسیم (به نسبت مولی 5 به یک) به ویژه پتانسیل های منفی بالا فرایند جوانه زنی نسبت به سایر نمک ها به طور معنی داری بیشتر بود. در خرفه سرعت جوانه زنی تحت تاثیر پتانسیل منفی محیط جوانه زنی و نوع نمک ایجاد کننده آن قرار نگرفت در حالی که سرعت جوانه زنی بذور گیاه گشنیز بشدت تحت تاثیر پتانسیل محیط جوانه زنی قرار گرفت. سرعت جوانه زنی در پتانسیل منفی 0.59- و 0.81- ایجادشده با نمک کلرید کلسیم بیشتر کاهش یافت. اگر چه پتانسیل منفی آب ایجاد شده با نمک های مختلف تاثیر منفی بر جوانه زنی بذور خرفه نداشت اما رشد گیاهچه خرفه به شدت تحت تاثیر پتانسیل منفی آب قرار گرفت.

عدم جوانه زنی و استقرار ضعیف گیاهچه به دلیل خشکی، فقدان آب کافی و وجود شوری از مهمترین مشکلات تولید محصولات زراعی در مناطق نیمه خشک از جمله کشور ما می باشد. به همین منظور و جهت ارزیابی پاسخ چهار ژنوتیپ تریتیکاله شامل لاین های ET-82-15، ET-82-8، ET-79-17 و رقم Juanillo-92 به پتانسیل های آب مختلف ناشی از شوری و خشکی و نیز شناخت میزان تحمل آنها به تنش پتانسیل منفی در مرحله جوانه زنی و استقرار گیاهچه، این مطالعه در سال 1387 در آزمایشگاه تحقیقات عالی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای تنش شوری در 5 سطح شامل صفر، 0.5، 1، 1.5 و %2 محلول NaCl (تقریبا معادل صفر، 3.8-، 8.5-، 11.6- و 14.8- بار) و تیمارهای تنش خشکی در 6 سطح شامل 50، 100، 150، 200، 250 و 300 گرم PEG 6000 در یک لیتر آب مقطر (تقریبا معادل 0.5-، 1.48-، 2.95-، 4.91-، 7.36- و 10.3- بار) بودند. نتایج نشان داد که پتانسیل آب منفی ناشی از تیمارهای شوری و خشکی درصد جوانه زنی بذور را به طور معنی داری (P<0.001) تحت تاثیر قرار دارد. با کاهش پتانسیل آب درصد جوانه زنی کاهش یافت و در پتانسیل آب مساوی تا حدود 7- بار کاهش درصد جوانه زنی در شرایط خشکی کمتر از شوری بود. رقم Juanillo-92 بیشترین و لاین ET-82-8 کمترین میزان جوانه زنی را تحت تاثیر تیمارهای مختلف شوری به خود اختصاص دادند. همچنین با کاهش پتانسیل آب سرعت جوانه زنی نیز کاهش یافت و در پتانسیل آب مساوی تا 7- بار سرعت جوانه زنی در شرایط خشکی بیشتر از شوری بود. در پتانسیل های آب منفی تر از 10- بار در تیمار خشکی جوانه زنی بذور تریتیکاله متوقف شد، در حالی که این روند در تیمارهای شوری تا پتانسیل 15- بار ادامه یافت. تفاوت درصد جوانه زنی ژنوتیپ های مورد مطالعه تحت تاثیر شرایط شور در سطح احتمال %1 معنی دار شد، ولی تحت شرایط خشکی اختلاف معنی داری مشاهده نشد. به طور کلی بر اساس رتبه بندی ارقام از نظر مولفه های اندازه گیری شده به ترتیب مقاومت به شوری رقم ET-82-8< ET-79-17< ET-82-15< Juanillo-92 بود. همچنین با وجود مقاومت به خشکی مشابه ارقام، رقم Juanillo-92 مقاومت نسبی بیشتری نسبت به خشکی در این مرحله نشان داد.

به منظور مطالعه واکنش تعدادی از اکوتیپ های زیره سبز (.Cumin cyminum L) به تاریخ های کاشت پاییزه، آزمایشی در سال زراعی 87-1386 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به اجرا در آمد. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار اجرا شد. در این آزمایش تاریخ های کاشت به صورت فاکتور اصلی در سه سطح (26 مهر، 17 آبان و 8 آذر) و اکوتیپ به عنوان فاکتور فرعی در شش سطح (قائن، خواف، تربت حیدریه، سبزوار، قوچان و RZ19) در نظر گرفته شدند. نتایج بررسی ها نشان داد که اثر تاریخ کاشت، اکوتیپ و اثر متقابل تاریخ کاشت و اکوتیپ بر اجزاء عملکرد دانه (درصد بقا، تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر و وزن هزار دانه)، عملکرد دانه و عملکرد زیستی معنی دار شد. به طور کلی با تاخیر در کاشت (از 26 مهر به 8 آذر) تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد زیستی کاهش یافت. گیاهان تاریخ کاشت سوم دارای بالاترین درصد بقای زمستانه بودند. در کلیه صفات مزبور اکوتیپ قائن و RZ19 به ترتیب دارای بیشترین و کمترین مقادیر میانگین ها بودند، با توجه به حصول نتایج مناسب و جهت گسترش کشت پائیزه زیره سبز در نقاط مختلف استان، تداوم این گونه آزمایش ها توصیه می شود.

پراکنش و تنوع گونه ای علف های هرز پنبه (.Gossipium hirsutum L) در مزارع پنبه کاری شهرستان اسفراین، در مزارعی که علف کش استفاده شده و مزارعی که علف کش استفاده نشده بود، مورد مطالعه قرار گرفت. در این بررسی پارامترهای فراوانی، یکنواختی، تراکم و تراکم حضوری در سه نوبت نمونه گیری (یک ماه پس از کشت، مرحله گلدهی و برداشت محصول) تعیین و با آزمون خوشه ای (کلاستر) آنالیز گردیدند. نتایج این تحقیق نشان داد از بین 29 گونه علف هرز شناسایی شده متعلق به 5 خانواده گیاهی در مزارع پنبه شهرستان اسفراین، خانواده گندمیان با 6 گونه بیشترین فراوانی را داشت و استفاده از علف کش تاثیر معنی داری بر فراوانی، یکنواختی، تراکم و تراکم حضوری تعدادی از گونه های علف های هرز در نوبت اول نمونه برداری نشان داد. توزیع غالبیت در مزارعی که از علف کش استفاده نشده بیشتر بود. غنای گونه ای در مزارع بدون کاربرد علف کش بیشتر و تشابه زیادی در طول سه نوبت نمونه برداری وجود داشت. در نمونه برداری اول تنوع گونه ای در مزارع سمپاشی شده و سمپاشی نشده به طور معنی داری متفاوت بود و همچنان که انتظار می رفت سمپاشی تنوع گونه ای را کاهش داد. مقدار شاخص غالبیت در مزارعی که علف کش استفاده شد بیش از مزارعی بود که علف کش استفاده نشده بود.

پنج رقم نخود تیپ کابلی بصورت طرح دی الل یک طرفه با یکدیگر تلاقی داده شد و در سال زراعی 1387، 5 والد به همراه 10 نتاج حاصل از تلاقی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی کشت گردیدند. صفات روز تا غلاف دهی، ارتفاع پایین ترین غلاف، تعداد غلاف در بوته، تعداد غلاف دوقلو در بوته، تعداد غلاف تک قلو در بوته، تعداد غلاف پوک در بوته، تعداد دانه در بوته و عملکرد دانه در بوته در آنها مورد ارزیابی قرار گرفت. بر اساس تجزیه واریانس دی الل، برای صفات ارتفاع پایین ترین غلاف از سطح زمین و تعداد غلاف پوک در بوته فقط اثرات افزایشی ژن ها معنی دار گردید. برای صفت تعداد غلاف دوقلو در بوته فقط اثرات غیرافزایشی ژن ها معنی دار گردید و برای دیگر صفات مورد بررسی هر دوی اثرات ژنتیکی افزایشی و غیرافزایشی معنی دار گردید. میانگین درجه غالبیت برای صفت ارتفاع پایین ترین غلاف کوچکتر از یک و برای دیگر صفات بزرگتر از یک شد. میزان توارث پذیری خصوصی بجز برای ارتفاع پایین ترین غلاف (0.47) که نسبتا بالا بود در مورد دیگر صفات پایین بود که نشان دهنده توارث کمی و پیچیده این صفات است. لذا احتمال موفقیت انتخاب برای این صفات در نسل های اولیه بعد از تلاقی پایین است. جهت غالبیت در مورد صفات روز تا غلاف دهی، تعداد غلاف دوقلو، تعداد دانه و عملکرد دانه در بوته منفی بود که بیانگر اثرات افزاینده ژن های غالب برای این صفات است در حالی که مثبت بودن جهت غالبیت برای صفات ارتفاع پایین ترین غلاف، تعداد غلاف، تعداد غلاف تک قلو و تعداد غلاف پوک در بوته نشان دهنده اثرات کاهنده ژن های غالب در مورد این صفات است.

به منظور بررسی اثر تراکم بر شاخص های فیزیولوژیک رشد مرزه و شبدر ایرانی در کشت مخلوط، آزمایشی در سال زراعی 1384 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 7 تیمار (تراکم ثابت شبدر) و 4 تکرار به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایش عبارت بودند از: کشت خالص شبدر با تراکم 80 بوته در مترمربع، کشت خالص مرزه با تراکم های 27، 40 و 80 بوته در مترمربع و کشت مخلوط شبدر با تراکم 80 بوته در مترمربع و مرزه با تراکم های 27، 40 و 80 بوته در مترمربع. در کرت های کشت مخلوط 8 خط کشت به صورت دو ردیف شبدر ایرانی و دو ردیف مرزه و در کرت های کشت خالص 8 خط کشت از گیاه مورد نظر، در نظر گرفته شد. نتایج در مورد گیاه مرزه نشان داد که تجمع ماده خشک، شاخص سطح برگ و سرعت رشد محصول در مرزه، در تیمارهای کشت خالص به طور معنی داری بیشتر از تیمارهای کشت مخلوط مرزه و شبدر بود، به طوری که این شاخص ها در تیمار کشت خالص مرزه با تراکم 27 بوته در مترمربع، بیشترین مقدار به دست آمد و با افزایش تراکم در تیمارهای کشت خالص، این شاخص ها کاهش یافتند. در تیمارهای کشت مخلوط با افزایش تراکم، شاخص های فیزیولوژیک رشد مرزه نیز افزایش یافت. نتایج در مورد گیاه شبدر ایرانی نشان داد که در زمان برداشت اول، تمامی شاخص های رشدی شبدر در تیمار کشت مخلوط شبدر ایرانی و مرزه با تراکم 27 بوته در مترمربع، به طور معنی داری در بیشترین مقدار خود بودند و با افزایش تراکم مرزه، این شاخص ها کاهش یافت و در کشت خالص شبدر به کمترین مقدار خود رسید. در چین های دوم و سوم، این روند معکوس بود، بدین صورت که شاخص های رشدی شبدر در تیمارهای کشت خالص شبدر، بیشترین مقدار بودند و سپس به ترتیب در تیمارهای کشت مخلوط شبدر و مرزه با تراکم 80، 40 و 27 بوته در مترمربع، کاهش یافت.

به منظور مطالعه تاثیر سختی آب بر کارایی علف کش سینوسولفورون، آزمایشی در شرایط کنترل شده به صورت فاکتوریل در قالب طرح آماری کاملا تصادفی در سه تکرار در سال 1388 در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. عوامل مورد بررسی در این آزمایش، شامل مقادیر مختلف کاربرد علف کش سینوسولفورون در 6 سطح (0، 200، 250، 300، 350 و 400 گرم ماده موثره در هکتار)، غلظت کربنات کلسیم در آب به عنوان شاخصی از سختی آب در 6 سطح (0، 100، 300، 600، 1000 و 1500 قسمت در میلیون) و علف های هرز در 2 سطح (تاج خروس ریشه قرمز و سلمه تره) بودند. سمپاشی در مرحله 6 تا 8 برگی انجام شد. دو هفته پس از سمپاشی، بقا و زیست توده اندام های هوایی علف های هرز اندازه گیری شدند. برای تحلیل نتایج آزمایش پس از تجزیه واریانس داده های حاصل جهت ارزیابی پاسخ علف های هرز مذکور به تیمارهای آزمایش از برازش ماده خشک تولید شده به معادله های 3 و 4 پارامتری سیگموئیدی استفاده و مقدار علف کش لازم برای 50 درصد بازدارندگی رشد علف های هرز مذکور در سطوح مختلف سختی آب تعیین شدند. بر اساس نتایج آزمایش، مقدار کاربرد علف کش و درجه سختی آب تاثیر معنی داری (P£0.01) بر رشد و بقای هر دو علف هرز داشتند، بطوریکه با افزایش مقدار کاربرد علف کش، بقا و رشد هر دو علف هرز در کاربرد سینوسولفورون با آب خالص کاهش معنی داری (P£0.01) یافت و افزایش سختی آب اگرچه تاثیری بر کارایی علف کش سینوسولفورون در کنترل تاج خروس نداشت، اما موجب کاهش معنی داری در کنترل سلمه تره شد. بیشترین و کمترین زیست توده تولید شده در هر دو غلظت بترتیب در 1500 و صفر قسمت در میلیون کربنات کلسیم مشاهده شد. بر اساس نتایج آزمایش سلمه تره و تاج خروس در پاسخ به افزایش مقدار کاربرد علف کش پاسخ مشابهی داشتند. اما با افزایش درجه سختی آب (غلظت کربنات کلسیم) تحمل سلمه تره به سینوسولفورون بیشتر از تاج خروس بود. نتایج نشان دادند که افزایش درجه سختی آب شاخص ED50 را در هر دو علف هرز تغییر داد. به ترتیب بیشترین (1485.5، 917.75) و کمترین (989.6، 786.8) مقدار ED50 سینوسولفورون در سلمه تره و تاج خروس در سطوح 1500 و صفر قسمت در میلیون کربنات کلسیم حاصل شد.

با توجه به نقش روغن کنجد در تغذیه و همچنین محدودیت منابع آب و اثر آن بر تولید و عملکرد روغن کنجد، آزمایشی به منظور بررسی اثر تیمار بذر و رژیم های آبیاری بر عملکرد، اجزای عملکرد و درصد روغن کنجد به صورت طرح کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1388 انجام شد، در کرت های اصلی رژیم های آبیاری (50، 60، 70 و 80 درصد تخلیه آب قابل دسترس گیاه از خاک) و در کرت های فرعی تیمار بذر (اسموپرایمینگ با محلول 2- بار پلی اتیلن گلایکول و بذر تیمار نشده به عنوان شاهد) قرار گرفتند. صفات مورد مطالعه شامل تعداد روز از کاشت تا سبز شدن، 50 درصد گلدهی، نیام بندی، رسیدگی فیزیولوزیک، ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و عملکرد روغن بودند. نتایج نشان داد که رژیم های آبیاری تاثیر معنی داری بر تعداد روز تا سبز شدن، 50 درصد گلدهی، تعداد دانه در کپسول، وزن هزار دانه و عملکرد بیولوژیک ندارد. تیمار بذر بر تمامی صفات مورد مطالعه بجز تعداد روز تا 50 درصد گلدهی، تعداد دانه در کپسول، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت تاثیر معنی داری داشت. اثر متقابل رژیم آبیاری و تیمار بذر تنها بر صفات وزن هزار دانه و عملکرد روغن معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه و روغن در رژیم آبیاری 50 درصد تخلیه رطوبتی و کمترین آن در رژیم آبیاری 80 درصد تخلیه رطوبتی مشاهده شد. همچنین بیشترین عملکرد دانه و روغن در حالت اسموپرایمینگ و کمترین آن در حالت شاهد (بذر پرایم نشده) بدست آمد. رژیم آبیاری 50 درصد تخلیه رطوبتی با اسموپرامینگ بیشترین وزن هزار دانه و عملکرد روغن و رژیم آبیاری 80 درصد تخلیه رطوبتی در حالت بذر تیمار نشده کمترین عملکرد روغن را داشت. به طور کلی نتایج این پژوهش نشان داد که اسموپرایمینگ با محلول 2- بار پلی اتیلن گلایکول با 70 درصد تخلیه آب قابل دسترس مناسب ترین تیمار در رقو کنجد مورد مطالعه بود.

توتون (.Nicotiana tabacum L) یکی از محصولات با ارزش کشاورزی و صنعتی است که اطلاعات کمی در مورد تنوع آن وجود دارد. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی از نظر صفات مورفولوژیک، تعداد 100 ژنوتیپ توتون شرقی خارجی و داخلی موجود در بانک ژن مرکز تحقیقات توتون ارومیه در قالب طرح لاتیس ساده با 2 تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. تعداد 8 صفت شامل ارتفاع و قطر ساقه، تعداد برگ در بوته، طول و عرض برگ، وزن تر و خشک برگ و روز تا 50 درصد گلدهی مورد مطالعه قرار گرفتند. تجزیه به مولفه های اصلی متغیرهای مورد مطالعه را به 5 مولفه با واریانس تجمعی 96 درصد کاهش داد. در مولفه اول تمامی صفات (به جز ارتفاع ساقه) دارای همبستگی مثبت و معنی دار با آن بودند. با استفاده از تجزیه خوشه ای به روش متوسط گروه ها، ژنوتپ های مورد بررسی در 4 گروه متفاوت قرار گرفتند. بیشترین فاصله بین ژنوتیپ های دو گروه 1 و 4 بود. مقایسه میانگین های صفات در گروه های حاصل از تجزیه خوشه ای بیانگر این است که ژنوتیپ های موجود در گروه چهارم (Trimph و Ohdaruma) از نظر اکثر صفات دارای مقادیر حداکثر بوده و بنابراین می توانند در برنامه های اصلاحی به عنوان والد در تلاقی ها استفاده شوند.

مطالعه اثر متقابل ژنوتیپ و محیط نقش مهمی را در بررسی ژنوتیپ ها ایفا می کند زیرا کارایی عملکرد یک ژنوتیپ، نتیجه اثر متقابل بین ژنوتیپ و محیط می باشد. بدین منظور تعداد 17 ژنوتیپ جو به همراه سه شاهد (,F1//Scotia l WA 2196-68/NY6005-18، Bereke-54 و ماکویی) در هفت اقلیم سرد کشور (همدان، میاندوآب، کرج، اراک، ارومیه، جلگه رخ و مشهد) در طی دو سال (1388- 1387) و در مناطق اردبیل و تبریز به مدت یک سال (1388) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس ساده روی داده های هر ایستگاه در هر سال حاکی از وجود تفاوت های معنی دار بین ژنوتیپ ها بود. تجزیه واریانس مرکب نیز علاوه بر اختلاف بین ژنوتیپ ها، اثر متقابل ژنوتیپ ´ محیط معنی دار نشان داد (P<0.01). به منظور تعیین پایداری ژنوتیپ های مورد مطالعه از پارامترهای مختلف پایداری استفاده شد. بر اساس میانگین عملکرد دانه، ژنوتیپ های 9 و 17 کمترین واریانس محیطی و ضریب تغییرات محیطی را دارا بودند و ژنوتیپ های 9 و 11 دارای کمترین مقادیر اکووالانس ریک، واریانس پایداری شوکلا، واریانس اثر متقابل پلستد و میانگین واریانس های اثر متقابل پلستد و پترسون بودند. بر اساس روش شاخص مطلوبیت هرناندز ژنوتیپ های 9 و 19 با بالاترین مقدار شاخص مطلوبیت به عنوان ژنوتیپ های پایدار معرفی شدند. نتایج بیشتر روش های تجزیه پایداری ژنوتیپ شماره 9 با میانگین عملکرد 6.02 تن در هکتار را به عنوان ژنوتیپ برتر و پایدار و ژنوتیپ 14 با میانگین عملکرد 6.28 تن در هکتار را برای مناطق مساعد، معرفی نمودند.

وجود تنش های غیرزنده محیطی بویژه تنش خشکی یکی از مهم ترین مشکلات مناطق خشک و نیمه خشک می باشد. تنش خشکی زمانی در گیاه حادث می شود که میزان آب دریافتی گیاه کمتر از تلفات آن باشد. به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی بر خصوصیات مورفولوژیکی و عملکرد سه گیاه دارویی شوی (Anethum graveolens)، گشنیز (Coriandrum sativum) و رازیانه (Foeniculum vulgare) آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کاملا تصادفی با چهار تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 89 انجام شد. فاکتور اول شامل 4 سطح خشکی: ظرفیت زراعی (FC) 100، 75، 50 و 25 درصد و فاکتور دوم شامل 3 گیاه دارویی گشنیز، رازیانه و شوید بودند. در این آزمایش صفاتی از قبیل ارتفاع بوته، تعداد برگ در بوته، تعداد شاخه جانبی در بوته، تعداد چتر در بوته، تعداد چترک در چتر، تعداد دانه در بوته، وزن دانه در بوته، وزن هزار دانه و شاخص برداشت دانه اندازه گیری شدند. نتایج حاصل نشان داد که کاهش میزان آب در خاک از حد ظرفیت زراعی (FC) تاثیر معنی داری بر تمامی صفات مورد مطالعه داشت. گیاه شوید در %25 FC بیشترین تعداد دانه در چتر (14 عدد)، تعداد دانه در بوته (27 عدد)، چتر در بوته (4 عدد)، چترک در چتر (10 عدد) و وزن هزار دانه (6.5 گرم) دارا بود، همچنین گیاه رازیانه در %25 FC کمترین تعداد دانه در چتر (2 عدد)، تعداد دانه در بوته (2 عدد)، تعداد چتر در بوته (0.25 عدد)، چترک در چتر (0.5 عدد) و وزن هزار دانه (0.15 گرم) دارا بود. شاخص برداشت دانه با وزن دانه در بوته و وزن هزار دانه همبستگی مثبت و معنی داری داشت.

کاهش مصرف علف کش ها از اهداف عمده تحقیقات کشاورزی در سال های اخیر، به منظور کاستن اثرات جانبی و هزینه های آنهاست. بنابراین به منظور پیش بینی اثرات افزایشی، تشدیدکنندگی و یا کاهندگی اختلاط دو علف کش مزسولفورون + یدوسولفورون و کلودینافوپ - پروپارژیل در کنترل علف هرز یولاف وحشی با استفاده از منحنی های هم اثر، آزمایشی در قالب طرح کامل تصادفی با 36 تیمار و چهار تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایش شامل مزسولفورون + یدوسولفورون در مقادیر 0، 2.4، 6، 12، 18 و 24 گرم ماده موثره در هکتار، کلودینافوپ در مقادیر 0، 6.4، 16، 32، 48 و 64 گرم ماده موثره در هکتار، برای 6 نسبت اختلاط بصورت های 0: 100، 25: 75، 50: 50، 75: 25، 90: 10 و 100: 0 بودند. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که این دو علف کش بصورت خالص، فقط در مقادیر حداکثر دوز، باعث کنترل کامل یولاف شدند. مدل اثر افزایش غلظت (CA) برازش مناسبتری از داده ها در مقایسه با مدل های هولت و وولوند نشان داد بعبارتی اختلاط این دو علف کش با یکدیگر دارای اثر افزایشی در کنترل یولاف داشت. در مخلوط هایی که نسبت کلودینافوپ به مزسولفورون + یدوسولفورون بیشتر بود (%90 کلودینافوپ - پروپارژیل + %10 مزسولفورون + یدوسولفورون) میزان کنترل یولاف در مقایسه با سایر نسبت های دیگر اختلاط افزایش یافت.

افزایش غلظت دی اکسید کربن و بهبود شرایط تغذیه ای معمولا باعث بهبود فتوسنتز و رشد گیاهان زراعی مختلف و در نتیجه بهبود عملکرد آنها می گردد. هدف از انجام این بررسی ارزیابی اثرات افزایش غلظت دی اکسید کربن و شرایط کود مختلف بر صفات فیزیولوژیکی گیاه بادرنجبویه بود. آزمایش بصورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار و 9 تیمار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1389 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل غلظت های 380، 700 و 1050 پی پی ام دی اکسید کربن و شرایط عدم مصرف کود، مصرف کود حیوانی و مصرف کود نیتروژن بود. در این بررسی گیاهچه های بادرنجبویه از مرحله 2 برگی تا اوایل مرحل گلدهی در معرض افزایش غلظت دی اکسید کربن قرار گرفتند. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت دی اکسید کربن از 380 به 1050 پی پی ام، سطح برگ، ارتفاع بوته، سرعت رشد نسبی، تجمع ماده خشک و عملکرد نهایی تک بوته افزایش یافت. بیشترین مقادیر صفات مذکور در شرایط مصرف کود نیتروژن و کمترین آنها، در شرایط عدم مصرف کود حاصل شد. همچنین برهمکنش افزایش غلظت دی اکسید کربن و شرایط کودی مختلف نیز بر صفات اندازه گیری شده معنی دار بود، به طوری که مصرف کود حیوانی و کود نیتروژن منجر به بهبود اثر افزایش غلظت این گاز گردید. در بین صفات مورد ارزیابی، تجمع ماده خشک و عملکرد نهایی تک بوته بیشترین واکنش را نسبت به افزایش غلظت دی اکسید کربن و کاربرد کود نیتروژن از خود نشان دادند. بنابراین به نظر می رسد که در شرایط تغییر اقلیم در آینده، در صورتی که افزایش درجه حرارت ناشی از افزایش غلظت دی اکسید کربن مد نظر نباشد و هیچ گونه محدودیتی از نظر آب و عناصر غذایی نیز وجود نداشته باشد، افزایش غلظت دی اکسید کربن منجر به بهبود تولید گیاه بادرنجبویه خواهد شد.

آنزیم GBSS که نتیجه بیان ژن واکسی (Wx) است، کنترل کننده نسبت آمیلوز به آمیلوپکتین در نشاسته می باشد. عدم بیان آنزیم مذکور و یا غیرفعال بودن آن سبب کاهش مقدار آمیلوز نشاسته و افزایش سهم آمیلوپکتین می گردد. گندم نان (Triticum aestivum L) دارای سه نسخه ژن واکسی به نام های Wx-A1، Wx-B1 و Wx-D1 است که تولید نشاسته تمام واکسی در آن مستلزم غیرفعال بودن هر سه این ژن ها می باشد. این پژوهش با هدف بررسی وضعیت چند شکلی مکان ژنی Wx-A1 و Wx-B1 به عنوان مقدمه ای بر تولید گندمی با نشاسته تمام واکسی انجام شد. قطعات ژنی مربوط به Wx-A1 و Wx-B1 در 20 نمونه از ارقام گندم تتراپلوئید و هگزاپلوئید ایرانی در واکنش های PCR با آغازگرهای اختصاصی تکثیر و چند شکلی نمونه های انتخاب شده با استفاده از تکنیک های PCR-RFLP و توالی یابی مستقیم بررسی شد. با استفاده از روش های فوق، جهشی در بین لوکوس Wx-B1 مشخص نشد اما با بررسی مکان ژنی Wx-A1 نمونه ها چندین جهش در ارقام هامون و الوند مشخص گردید. بر اساس تعیین توالی نمونه های دارای جهش و بررسی بیوانفورماتیکی اثر جهش های شناخته شده بر ویژگی های ساختاری آنزیم GBSS، ارقام الوند و هامون به عنوان گزینه های اصلی حامل آلل نول در مکان ژنی Wx-A1 معرفی می گردند.

این تحقیق به منظور ارائه شاخص هایی برای انتخاب با استفاده از وراثت پذیری و همبستگی صفات موثر بر عملکرد دانه و استفاده از تئوری های رگرسیون چند متغیره اجرا شد. برای این منظور 265 خانواده F3 برنج به همراه والدین و نسل F1 از تلاقی غریب ´ خزر در سال زراعی 1388 در مزرعه تحقیقاتی مجتمع آموزش عالی گنبد کشت شدند. تعداد روز تا رسیدگی با وراثت پذیری 0.97 بیشترین و طول برگ پرچم و تعداد خوشه با وراثت پذیری 0.66 کمترین میزان وراثت پذیری را در بین صفات داشتند. ضرایب همبستگی فنوتیپی بین عملکرد بوته با عرض برگ پرچم (**0.256)، ارتفاع بوته (**0.193)، تعداد خوشه (**0.734) و زیست توده (**0.828) مثبت و معنی دار بود. زیست توده، تعداد روز تا گلدهی و ارتفاع بوته، حدود 98 درصد از تغییرات عملکرد دانه در بوته را توجیه کردند و به عنوان متغیرهای ردیف اول عملکرد دانه در مدل تجزیه علی انتخاب شدند. برای بدست آوردن بهترین شاخص های گزینشی، بردارهای مختلفی از ارزش های اقتصادی صفات از جمله ضرایب همبستگی فنوتیپی و ژنوتیپی، اثرات مستقیم فنوتیپی و ژنتیکی هر یک از صفات مورد مطالعه در تجزیه علیت عملکرد دانه و وراثت پذیری صفات در ترکیب های مختلفی از آن ها در حالت حضور و عدم حضور عملکرد در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد افزایش تعداد صفات مورد بررسی دلیلی بر افزایش و برتری معیارهای مقایسه و سومندی نسبی نخواهد بود. شاخص ها نشان دادند که عملکرد و همبستگی ژنتیکی معنی دار صفات با عملکرد دانه مهمترین اجزای کارای یک شاخص می باشند. وراثت پذیری بالا در مرتبه های بعدی قرار دارد. در این مطالعه سه شاخص با توجه به هدف به نژادگر و اصلاح همزمان صفات مورد نظر، به عنوان بهترین شاخص ها در این جمعیت معرفی گردیدند.

یکی از اصول اساسی در هر آزمایش تکرار تیمارهای آن است به نحوی که بدون تکرار امکان استدلال آماری در مقایسه تیمارها وجود ندارد. استفاده از تعداد تکرار کافی در آزمایش تاثیر زیادی در اعتبار علمی آن دارد، ولی در اغلب موارد دقت لازم در این خصوص به عمل نمی آید. عموما انتخاب تعداد تکرار بر اساس سوابق آزمایشاتی که در شرایط مشابه صورت گرفته است انجام می شود، ولی باید توجه داشت که تعداد تکرار در هر آزمایش بستگی خاص به شرایط همان آزمایش دارد. در این تحقیق تلاش شده است تا با تاکید بر آزمایشات کشاورزی، تاثیر تعداد تکرار در آزمایش بر نتایج به دست آمده مورد بحث و بررسی قرار گیرد. نتایج نشان داده است که با افزایش نوسانات خطای آزمایش، و نیز کاهش میزان اختلافی که می بایست بین تیمارها پیدا شود برای دست یابی به یک حداقل سطح معنی داری و نیز توان قابل قبول در آزمون، یک حداقل تعداد تکرار مورد نیاز خواهد بود. حداقل تعداد تکرار مورد نیاز با کنترل نوسانات خطای آزمایش کاهش می یابد. لذا در آزمایشاتی که در شرایط کنترل شده، نظیر اتاقک رشد، انجام می شود معمولا در شرایط یکسان تعداد تکرار کمتری مورد نیاز خواهد بود. علاوه بر این در صورت یکنواختی بیشتر مواد آزمایشی نیز، تکرار کمتری مورد نیاز خواهد بود. تعداد تکرار کم موجب کاهش توان آزمون خواهد شد و فقط از طریق بالا بردن تعداد تکرار می توان سطح معنی داری و توان آزمون را هم زمان در سطح بالایی حفظ نمود.

این بررسی به منظور تعیین سازگاری و پایداری عملکرد دانه ارقام گندم نان (الوند، الموت، زرین، نوید، آذر 2، سبلان، امید و بزوستایا)، در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی به مدت 3 سال زراعی (89 -1386) در 6 منطقه سنندج، قروه، دیواندره، بانه، مریوان و سقز اجرا شد. در هر سال و در هر منطقه پس از برداشت، تجزیه واریانس ساده برای عملکرد دانه انجام و در پایان سال سوم در هر منطقه تجزیه واریانس مرکب (3 ساله) و در خاتمه تجزیه واریانس مرکب نهایی (18 محیط) انجام شد. برای تعیین پایداری عملکرد ارقام از روشهای لین و بینز، ضریب تغییرات محیطی، اکووالانس ریک، واریانس پایداری شوکلا، واریانس محیطی و روش غیرپارامتری رتبه بندی استفاده گردید. نتایج حاصل از تجزیه مرکب (3 سال و 6 منطقه) نشان داد که اثر ژنوتیپ و اثرات متقابل سال ´ ژنوتیپ و ژنوتیپ ´ منطقه ´ سال بر عملکرد دانه از نظر آماری معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه در بین ژنوتیپ های آزمایشی متعلق به رقم الوند (3.74 تن در هکتار) بود. نتایج حاصل از تجزیه پایداری به روش لین و بینز، نشان داد که، ارقام سبلان، نوید و زرین دارای کمترین واریانس درون مکانی در بین ژنوتیپ های آزمایشی بوده و همچنین کمترین ضریب تغییرات محیطی، متعلق به ارقام زرین و سبلان بود. کمترین واریانس محیطی نیز در بین ارقام، متعلق به رقم آذر 2 بود. نتایج حاصل از روش اکووالانس ریک نشان داد که ارقام زرین و سبلان دارای کمترین اکووالانس است. نتایج حاصل از تجزیه پایداری به روش واریانس پایداری شوکلا نشان داد که، پایدارترین عملکرد به ترتیب متعلق به ارقام زرین و سبلان بود. همچنین نتایج حاصل از روش رتبه بندی نشان داد که پایدارترین عملکرد به ترتیب متعلق به ارقام الوند و سبلان بود. جمع بندی نتایج حاکی از آن است که بر اساس اغلب روش های مورد استفاده در این بررسی ارقام زرین و سبلان در مناطق سردسیر کردستان از پایداری عملکرد بیشتری نسبت به سایر ارقام برخوردارند و جهت کاشت و تولید پایدار در این مناطق توصیه می شوند.

خشکی و شوری در بسیاری از مناطق جهان از مهم ترین عوامل محدود کننده رشد و نمو گیاهان به شمار می روند. یک سازوکار مناسب در این زمینه استفاده از گونه هایی است که بتوانند در چنین شرایط محیطی از تولید مطلوبی برخوردار باشند. به منظور بررسی تنش های خشکی و شوری بر خصوصیات مورفوفیزیولوژیک گیاه کالارگراس آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار روی گونه هالوفیت کالارگراس در سال 1388 تحت شرایط گلخانه انجام پذیرفت. سه سطح خشکی (100، 50 و 25 درصد ظرفیت زراعی به ترتیب معادل پتانسیل 0.33-، 3.4- و 11.2- بار) و چهار سطح تنش شوری (هدایت الکتریکی 0، 5، 10 و 20 دسی زیمنس بر متر) تیمارهای آزمایش را تشکیل دادند. نتایج تحقیق نشان داد که نشت الکترولیت از سلول های برگ کالارگراس با کاهش محتوای رطوبت خاک افزایش یافته و در شدیدترین تیمار خشکی (%25 FC) با میانگین 57 درصد به بالاترین مقدار خود رسید. این در حالی بود که تنش شوری در هیچ یک از سطوح باعث افزایش نشت الکترولیتی از سلول ها نگردید. همچنین بیشترین سطوح تیمارهای شوری و خشکی در این آزمایش، کمترین مقادیر محتوای نسبی آب برگ، وزن خشک ریشه و وزن خشک بخش هوایی را دارا بودند، هر چند که شدت کاهش آنها در اثر تنش خشکی به مراتب بیش از تنش شوری بود. همچنین بررسی هدایت روزنه ای گیاهان مورد مطالعه در این آزمایش نشان داد که مقادیر این صفت در تیمار ترکیبی خشکی (ظرفیت زراعی 50 درصد) و شوری (5 دسی زیمنس بر متر) در مقایسه با شاهد بدون تنش بیش از 60 درصد افزایش یافت. در مجموع، تحمل کالارگراس به شوری بهتر از خشکی بود، بنابراین کشت این گیاه در اراضی دارای آب شور مناسب خواهد بود.

به منظور تعیین اثر اصلاحی کلسیم و پتاسیم در شرایط تنش شوری بر گیاه زنیان، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در شرایط هیدروپونیک گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی ولی عصر رفسنجان در سال 1388 اجرا شد. فاکتور اول شامل شوری با سه سطح (صفر، 50 و 100 میلی مولار) و فاکتور دوم شامل پنج نوع محلول غذایی N1 (محلول غذایی هوگلند به عنوان تیمار شاهد)، N2 (محلول غذایی هوگلند + CaCl2 با غلظت 40 میلی مولار در محلول غذایی)، N3 (محلول غذایی هوگلند + CaCl2 به صورت اسپری با غلظت 20 میلی مولار بر روی شاخساره ها)، N4 (محلول غذایی هوگلند + KNO3 با غلظت 40 میلی مولار به صورت محلول همراه با آب آبیاری) و N5 (محلول غذایی هوگلند + KNO3 به صورت اسپری با غلظت 20 میلی مولار بر روی شاخساره ها) بود. نتایج این آزمایش نشان داد که افزایش غلظت نمک تاثیر معنی داری در افزایش محتوای سدیم برگ داشت، به طوری که کمترین محتوای سدیم در تیمار شاهد و بیشترین آن در سطح شوری 100 میلی مولار مشاهده شد. با افزایش غلظت نمک محتوای یون های پتاسیم، کلسیم و منیزیم بطور معنی داری در اندام های هوایی زنیان کاهش نشان یافت. شوری باعث افزایش قندهای محلول در زنیان گردید ولی نوع محلول غذایی و اثر متقابل شوری و محلول غذایی، میزان قندهای محلول را متاثر نکرد. بیشترین میزان پروتئین در سطح تیمار شاهد و کمترین میزان آن در تیمار 100 میلی مولار مشاهده شد. نوع محلول غذایی نیز بر میزان پروتئین گیاه تاثیر گذاشت، به طوریکه بیشترین میزان پروتئین در تیمار N3 و کمترین میزان در تیمار N5 مشاهده شد.

شاخص های تحمل به خشکی گندم، ضرایب همبستگی صفات با عملکرد دانه و نیز تفکیک اثرات مستقیم و غیرمستقیم صفات از طریق تجزیه علیت در تحقیقی که بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی و به صورت اسپلیت پلات در سه تکرار و به مدت دو سال زراعی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه به اجرا در آمده، مورد بررسی قرار گرفت. آبیاری به عنوان کرت اصلی در چهار سطح (شرایط دیم، 95، 151 و 207 میلی متر آب آبیاری) و مقادیر نیتروژن به عنوان کرت فرعی در پنج سطح (صفر، 30، 60، 90 و 120 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص) منظور گردید. مقادیر عملکرد دانه، کاه و کلش، عملکرد بیولوژیکی، درجه باردهی، شاخص برداشت، ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه اندازه گیری و تعیین شد. نتایج نشان داد که عملکرد دانه به ترتیب با شاخص برداشت (r=0.969**)، درجه باردهی (r=0.952 **)، کاه و کلش (r=0.904 **)، ارتفاع بوته (r=0.904 **)، عملکرد بیولوژیک (r=0.824**)، تعداد سنبله در مترمربع (r=0.817 **)، تعداد دانه در سنبله (r=0.773**) و وزن هزار دانه (r=0.612**) همبستگی مثبت و معنی دار دارد. در تعیین اثر مستقیم و غیرمستقیم صفات موثر بر عملکرد دانه (داده های دو سال، چهار سطح آبیاری و پنج میزان نیتروژن) از طریق تجزیه علیت نشان داده شد که به ترتیب تعداد سنبله در مترمربع و تعداد دانه در سنبله، مهم ترین عامل موثر در عملکرد دانه هستند و ضریب همبستگی مثبت و معنی دار ارتفاع بوته، وزن هزار دانه و تعداد سنبله در مترمربع با عملکرد ناشی از اثرات مثبت غیرمستقیم کاه و کلش و تعداد دانه در سنبله است. بررسی شاخص های تحمل به خشکی شامل شاخص تحمل (TOL)، شاخص بهره وری متوسط (MP)، میانگین هندسی بهره وری (GMP)، شاخص تحمل تنش (STI) و شاخص میانگین هارمونیک (HM) نشان داد که سطح تنش 66 درصد آبیاری کامل و 90 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص در بهبود بهره وری آب آبیاری برتری دارد.

به منظور مطالعه تاثیر زمان محلول پاشی اوره بر عملکرد دانه و درصد پروتئین دانه دو رقم گندم دیم سرداری و آذر 2، آزمایشی در مزرعه مرکز خدمات کشاورزی منگور شرقی شهرستان مهاباد در سال زارعی 87- 1386، به صورت اسپیلت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا در آمد. تیمارهای آزمایشی شامل زمان های مختلف محلول پاشی کود از منبع اوره با میزان 50 گرم در 10 مترمربع در مراحل پنجه دهی، پنجه دهی همراه با تو فوردی به میزان 1.5 لیتر در هکتار، طویل شدن ساقه، ظهور برگ پرچم، و تیمار شاهد (عدم کاربرد محلول پاشی) در کرت های فرعی و دو رقم گندم دیم سرداری و آذر 2 در کرت های اصلی بود. نتایج آزمایش نشان داد که رقم گندم آذر 2 (2270.8 کیلوگرم در هکتار) دارای عملکرد دانه بیشتری نسبت به رقم سرداری (1932.5 کیلوگرم در هکتار) بود. تیمارهای محلول پاشی طول سنبله، اجزای عملکرد دانه و عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و درصد پروتئین را تحت تاثیر قرار دادند. محلول پاشی اوره در مرحله پنجه دهی توام با توفوردی دارای بیشترین عملکرد دانه نسبت به سایر تیمارها بود و 17 درصد نسبت به تیمار شاهد افزایش نشان داد. تیمارهای محلول پاشی اوره بر روی درصد پروتئین دانه نیز تاثیر معنی داری داشتند. بیشترین درصد پروتئین دانه (16.05 درصد) مربوط به تیمار محلول پاشی اوره در مرحله برگ پرچم در رقم سرداری بود. چنین بنظر می رسد که از محلول پاشی اوره می توان برای افزایش عملکرد و درصد پروتئین دانه گندم دیم استفاده نمود و استعمال محلول اوره توام با تو فوردی در مرحله پنجه دهی موثرترین زمان محلول پاشی است.

به منظور بررسی تاثیر کاربرد متعادل کود شیمیایی فسفر و تلقیح بذر با باکتری حل کننده فسفات و قارچ میکوریز آربسکولار بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه ذرت در شرایط تنش کم آبی آزمایشی به صورت کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمارها عبارت از آبیاری در دو سطح شامل: آبیاری پس از 60 (آبیاری معمول) و 120 (کم آبیاری) میلیمتر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A؛ ترکیب ریزموجودات حل کننده فسفات نامحلول (قارچ میکوریز آربسکولار و باکتری حل کننده فسفات) در چهار سطح مختلف و تیمار کود شیمیایی فسفر در سه سطح شامل: عدم مصرف کود شیمیایی فسفر (شاهد)، مصرف %50 کود سوپر فسفات تریپل مورد نیاز بر اساس نتایج آزمون خاک و نیز مصرف خاک فسفات (بر اساس کمیت فسفر مصرفی از منبع سوپر فسفات تریپل) بودند. نتایج نشان دادند که اثر سطوح آبیاری روی کلیه صفات به جز شاخص برداشت و اثر ریزموجودات حل کننده فسفات نیز در کلیه صفات به جز شاخص برداشت و تعداد ردیف دانه در بلال معنی دار می باشد. نتایج مقایسه میانگین ها نیز نشان دادند که بیشترین مقدار اکثر صفات مورد بررسی در سطوح آبیاری مربوط به تیمار آبیاری معمول و در سطوح ریزموجودات حل کننده فسفات مربوط به تیمار کاربرد توام باکتری حل کننده فسفات و قارچ میکوریز آربسکولار است. اثر سطوح کود شیمیایی فسفر روی کلیه صفات نیز معنی دار بود. نتایج برهمکنش آبیاری و ریزموجودات حل کننده فسفات در هر دو شرایط آبیاری معمول و کم آبیاری نشان داد که کاربرد توام باکتری حل کننده فسفات و قارچ میکوریز آربسکولار، عملکرد دانه را بیش از سایر تیمارها افزایش می دهد. همچنین نتایج برهمکنش کود شیمیایی فسفر و ریزموجودات حل کننده فسفات نیز نشان دادند که تاثیر کاربرد متعادل کود سوپر فسفات تریپل در تلفیق با ریزموجودات حل کننده فسفات در صفات اندازه گیری شده نسبت به خاک فسفات بیشتر می باشد.

به منظور ارزیابی عملکرد، کارایی مصرف آب و نور ژنوتیپ های گندم، آزمایشی مزرعه ای به صورت کرت های دو بار خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و به مدت دو سال زراعی (86-1385 و 87-1386) در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات کشاورزی طرق مشهد به اجرا در آمد. عامل اصلی آبیاری شامل آبیاری مطلوب و قطع آب از مرحله ظهور بساک تا رسیدگی، عامل فرعی هفت ژنوتیپ جدید گندم شامل لاین های شماره 9103، 9116، 9203، 9205، 9207، 9212، C-81-10 و رقم کراس شاهی و عامل فرعی فرعی شامل استفاده از فتوسنتز جاری و جلوگیری از فتوسنتز جاری بود. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد، اثر تنش رطوبتی و جلوگیری از فتوسنتز بر عملکرد دانه معنی دار بود. با اعمال تنش رطوبتی و جلوگیری از فتوسنتز جاری عملکرد دانه به ترتیب 35 (2976 کیلوگرم در هکتار) و 68 درصد (1830 کیلوگرم در هکتار) نسبت به شرایط مطلوب رطوبتی (4577 کیلوگرم در هکتار) و استفاده از فتوسنتز جاری (5722 کیلوگرم در هکتار) کاهش یافت. تنش رطوبتی باعث کاهش کارایی مصرف آب برحسب عملکرد دانه (WUEG) و کارایی مصرف نور (RUE) شد. WUEG تحت شرایط تنش رطوبتی (0.687 کیلوگرم بر مترمکعب آب مصرفی) و جلوگیری از فتوسنتز جاری (0.401 کیلوگرم بر مترمکعب آب مصرفی) در مقایسه با شرایط بهینه رطوبتی (0.841 کیلوگرم بر مترمکعب آب مصرفی) و استفاده از فتوسنتز جاری (1.127 کیلوگرم بر مترمکعب آب مصرفی) به طور معنی داری به ترتیب به میزان 18.3 و 64.4 درصد کاهش یافت. دلیل اصلی کاهش کارایی مصرف آب تحت تیمار تنش رطوبتی، کاهش عملکرد دانه بود. اختلافات ژنوتیپی نیز در مورد صفات مورد نظر وجود داشت، به طوری که در شرایط بهینه رطوبتی و قطع آبیاری بالاترین WUEG به ترتیب مربوط به ژنوتیپ شماره 9103 و C-81-10 بود و کمترین WUEG در هر دو شرایط آبیاری، مربوط به رقم کراس شاهی بود. با توجه به مطالب فوق، ژنوتیپ های C-81-10، 9103 و 9116 را می توان به عنوان ژنوتیپ های امیدبخش و مناسب برای شرایط تنش رطوبتی معرفی و از آنها در برنامه های اصلاحی استفاده نمود.

به منظور مطالعه اثرات کاربرد تلفیقی کودهای بیولوژیک نیتروژن و فسفر و کودهای شیمیایی و همچنین روش کاربرد کود بیولوژیک بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت دانه ای، آزمایشی در سال 1388 در شهرستان دزفول (استان خوزستان) به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 4 تکرار انجام شد. تیمارها شامل تلفیق کودهای بیولوژیک و شیمیایی در 4 سطح (کود شیمیایی، 25 درصد کود شیمیایی + کود بیولوژیک، 50 درصد کود شیمیایی + کود بیولوژیک، کود بیولوژیک) به عنوان فاکتور اول و روش کاربرد کود بیولوژیک در 3 سطح (بذرمال، همراه آب آبیاری و بذرمال + آبیاری) به عنوان فاکتور دوم بود. بیشترین عملکرد دانه در تیمار 50 درصد کود شیمیایی + کود بیولوژیک (10.7 تن در هکتار) و کمترین عملکرد در تیمار کود بیولوژیک (5.2 تن در هکتار) به دست آمد. بیشترین و کمترین شاخص برداشت به ترتیب در تیمار کود شیمیایی (0.59) و کود بیولوژیک (0.45) مشاهده شد. تعداد دانه در ردیف و تعداد ردیف بلال تیمارهای تلفیقی اختلافی با مقادیر تیمار کود شیمیایی نداشت. در بین روش های کاربرد کود بیولوژیک، روش بذرمال + آبیاری نتایج مطلوب تری در مقایسه با دو روش دیگر نشان داد، هر چند اختلاف آن ها معنی دار نبود. نتایج آزمون خاک نیز نشان داد که نقش کودهای بیولوژیک بیشتر در رابطه با افزایش دسترسی فسفر خاک است تا نیتروژن. جایگزینی کامل کودهای شیمیایی با کود بیولوژیک موجب کاهش عملکرد ذرت دانه ای شد، اما کاربرد تلفیقی کودهای بیولوژیک و شیمیایی ضمن تولید بیشترین عملکرد، مصرف کودهای شیمیایی را کاهش داد. نتایج همچنین نشان داد که منابع غیرشیمیایی عناصر غذایی گیاهی، می تواند به عنوان جایگزین قابل اعتماد برای کودهای شیمیایی در تولید اکولوژیک محصولات در سیستم کشاورزی ایران باشد.

امروزه کاشت گیاهان پوششی زمستانه به منظور کاهش مصرف علفکش زیاد مورد توجه قرار گرفته است. بدین منظور آزمایشی در سال زراعی 88-1378 در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. تیمارهای اعمال شده شامل گیاهان پوششی زمستانه چاودار، کلزا، جو، تریتیکاله و تیمار شاهد (بدون گیاه پوششی) بودند. غلات زمستانه مورد استفاده، در زمان برگرداندن بقایا به خاک ماده خشک بیشتری را نسبت به کلزا تولید کردند. مالچ زنده چاودار، جو، کلزا و تریتیکاله به ترتیب 89، 86، 82 و 70 درصد وزن خشک علف های هرز زمستانه را نسبت به تیمار شاهد کاهش دادند. گیاهان پوششی طی سه مرحله نمونه برداری (15، 45 و 75 روز پس از سبز شدن سیب زمینی)، علف های هرز کشت سیب زمینی را بطور معنی داری در قیاس با شاهد کنترل کردند. بقایای آمیخته با خاک کلزا و چاودار در طی دوره رشد سیب زمینی بیشترین میزان کنترل علف های هرز را دارا بودند به طوری که به ترتیب 61 و 57 درصد میانگین مجموع وزن خشک علف های هرز را در مقایسه با شاهد کنترل کردند. هم چنین تیمارهای مذکور، به ترتیب 36 و 35 درصد میانگین تراکم علف های هرز کشت سیب زمینی را نسبت به شاهد کاهش دادند. همبستگی منفی و معنی داری به ترتیب از نظر تراکم و وزن خشک علف های هرز کشت سیب زمینی با میانگین وزن غده و عملکرد غده سیب زمینی مشاهده شد. تیمارهای کلزا و چاودار بیشترین عملکرد غده سیب زمینی را باعث شدند، به طوری که به ترتیب 54 و 50 درصد عملکرد بیشتری را در قیاس با شاهد تولید کردند. تیمارهای مذکور میانگین وزن غده های سیب زمینی را به ترتیب 74 و 38 درصد در مقایسه با شاهد افزایش دادند.