سفینه
سال:1386 | دوره:4 | شماره:15 (ویژه امامت) |تعداد مقالات:8

خداوند معرفت خود را به صورت فطری، به انسان و بلکه به همه حیوانات عطا فرموده است. این معرفت در عالم ذر و عالم ارواح به انسان عطا شده است. خلقت ارواح قبل از اجساد، با استناد به روایت بررسی شده و پس از بیان تواتر روایات، نکته هایی به عنوان نتیجه بررسی روایات، ذکر شده است.فرقه فرقه بودن ارواح با توجه به عبارت «الارواح جنود مجنده» تبیین و معنای جنود مجنده بررسی شده است، نظریات استاد مصباح درباره این روایات، بیان و نقد و بررسی شده، به تواتر روایات و نکات حاصله اشاره و روایات متفرقه در این باب نیز ذکر شده است.

حدیث یوم الدار، بازگو کننده یکی از نخستین رویدادهای تاریخ اسلام است که برخی از دانشمندان اهل سنت از جمله ابن تیمیه، شبهاتی پیرامون سند و متن آن (تعداد حاضران ارتباط قبول دعوت با جانشینی پیامبر، سبقت در اسلام آوردن و...) مطرح کرده اند. واسطی دانشمند اهل سنت قرن چهارم نیز شبهاتی در مورد آیه مربوط به این حدیث مطرح کرده است؛ از جمله: امر در آیه، استخلاف و انقیاد، مرسل بودن روایات، خطاب موازرت، معین بودن خلیفه، احتمال ایجاد اختلاف، تحصیل حاصل، خلافت بر عشیره و... نویسنده در این مقاله شبهه ها را بیان کرده و پاسخ گفته است. شبهاتی نیز در شان نزول آیه مطرح شده که نویسنده به آنها نیز پاسخ داده است.

امامت از مسایل بسیار مهم است که فهم دقیق مفهوم آن بسیاری از اختلافات را مرتفع می سازد. نویسنده در این مقاله، با استناد به روایات ذیل آیه ملک عظیم، مقام امام را افتراض الطاعه معرفی می کند و پس از بررسی معنای لغوی ملک، مفهوم و حقیقت مالکیت را توضیح می دهد و بیان می کند: ملک عظیم ناظر به مراتب است و صاحب ملک عظیم مرتبه بالای استیلا را دارد که عظیم تر از درک و تصور ماست. در بیان معصوم (ع) از ملک عظیم به طاعه اله المفروضه، الامامه و الخلافه تعبیر شده است. نگارنده این معانی و چند معنای دیگر را در تفاسیر شیعه و اهل تسنن بررسی می کند.در ادامه، تفسیر ملک عظیم به ولایت تکوینی که با عنوان ولایت بر هدایت تعبیر شده ـ و مالکیت امام به حکم و قضا و نیز تفسیر ملک عظیم به ملک آخرت و نیز ارتباط و نسبت آن با نبوت بررسی شده است.

زیارت جامعه کبیره از امام هادی (ع) روایت شده است و در شناخت ویژگیهای امامان معصوم (ع) مضامین بلندی را در بر دارد. درباره سند این زیارت، بحثهایی مطرح شده است. نگارنده در این گفتار، ابتدا از ضوابطی که در ارزیابی حدیث بر مبنای طریق روایتی آن آورده است، نتیجه می گیرد که کلام دانشمندان رجالی پیشین، آخرین کلام در باب وضع راویان نیست. آن گاه درباره موسی بن عمران نخعی بحث می کند و بر اساس مشایخ و راویان، وثاقت او را نشان می دهد. سپس درباره صحت سند زیارت جامعه، از چند دیدگاه دیگر سخن می گوید.

بهبهان از شهرهای جنوبی ایران، شاهد عالمان و اندیشمندان بزرگی همچون سید علی بهبهانی بوده است. سید علی بهبهانی تحصیلات خود را در حوزه های نجف اشرف تکمیل کرد و از محضر اساتیدی چون میرزا حسین نایینی، ضیاالدین عراقی، سیدابوالحسن اصفهانی و میرزا آقا اصطهباناتی بهره گرفت و خود شاگردان بسیاری پرورش داد. در این گفتار، به خدمات اجتماعی و فرهنگی، تدریس و تعلیم، و تالیفات وی اشاره شده و کتاب مصباح الهدایه به تفصیل، معرفی شده است. این کتاب در 40 باب تنظیم شده و در هر باب یکی از آیات قرآن در موضوع امامت، محور بحث قرار گرفته و در ذیل آن با استناد به روایات شیعه و سنی، اقوال مفسران نقد و بررسی شده است. در این اثر از منابع معتبر، از جمله غایه المرام فراوان استفاده شده است. 15 ویژگی کتاب در این مقاله بیان می شود.

پس از مزین شدن سال 1379 به نام مبارک امیرالمومنین علی (ع)، بستر تاسیس مرکزی به نام آن امام همام در کنگره بین المللی «امام علی (ع) و عدالت، وحدت و امنیت» فراهم گردید و در سال 1380 از سوی شورای گسترش آموزش عالی، ایجاد مرکز تحقیقات امام علی (ع) وابسته به پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی مورد تایید قرار گرفت.شناسایی سیره نظری و عملی امیرالمومنین علی (ع) در ابعاد اجتماعی به معنای عام آن و عرضه آن به جامعه بشری جهت حرکت به سوی جامعه علوی، از اهداف مرکز می باشد که به منظور تحقق آن اقداماتی به عمل آمده است.

علامه کراجکی از فقها و محدثان بزرگ شیعه در قرن 5 ق. در بسیاری از موضوعات مختلف صاحب آثار و تالیفات بوده و رساله «الابانه» وی به روش مناظره در موضوع تشابه استدلال برای اثبات نبوت و امامت تالیف شده است. در این رساله عین دلایل معتزلی برای اثبات نبوت در پاسخ به شبهات یهودی، به عنوان دلایل شیعه برای اثبات امامت در پاسخ به شبهات معتزلی مطرح شده است. نویسنده ابتدا به دلایلی مانند وجوب عقلی، آیه اطاعت اولی الامر، فریضه معرفت امام، نص و معجزه استناد جسته و پس از توضیحاتی در معجزات افعالی و اقوالی، مناظره ای فرضی بین سه شخصیت شیعی، معتزلی و یهودی را برای دفاع از اعتقادات خود و پاسخ به شبهه ها در موضوع نبوت و امامت ارایه کرده است.

در پی آغاز سلسله ای جدید در فصلنامه سفینه، تحت عنوان «نکته های پژوهشی» - که در شماره 14 درباره انگیزه و هدف و فایده آن سخن رفت – اینک نکته ای مهم و خواندنی از استاد برجسته دانشگاه بغداد جناب دکتر حسین علی محفوظ به پژوهشیان گرامی تقدیم می شود. این نکته، برگرفته از مقاله ای است تحت عنوان «الوفاق بین المذاهب الاسلامیه: حقایق الوفاق فی ظواهر الخلاف او دلایل الوفاق فی مسایل الخلاف» که اصل آن را معظم له در دیدار خود با مسوولان سفینه، در اختیار ما نهادند.