سفینه
سال:1386 | دوره:4 | شماره:16 (ویژه امامت) |تعداد مقالات:12

اهمیت زیارت جامعه کبیره بر همگان روشن است. امام هادی (ع) در این زیارت، ائمه اطهار (ع) را با جلوه های گوناگون معرفی کرده تا زایر ائمه (ع) را از دریچه های مختلف نگاه کرده و سپس آنان را الگو و اسوه خویش قرار دهد و با تاسی به آنها بر تعالی و تکامل خود همت گمارد.زیارت جامعه کبیره، معروف ترین زیارت ائمه اطهار (ع) است که اختصاص به زمان و مکانی خاص ندارد و در هر زمان و جایگاهی، می توان امام را بدان زیارت نمود. این زیارت سفره ای است که مهمانان آن با انواع گوناگون غذاهای امام شناسی مورد تکریم قرار می گیرند. زیارت جامعه در مقام خلافت الاهی و امامت، جایی را خالی باقی نمی گذارد تا دیگران آن را پر کنند.

دشواریهای شرایط اجتماعی – فرهنگی – سیاسی پیرامون امامان معصوم (ع) محدودیتهای زیادی برای آن بزرگواران پدید آورد. از سویی، پیام حق امامت آن حجتهای خدا به گوش برخی از افراد حق پذیر می رسید و آنان در برابر این پیام، تسلیم می شدند و از سوی دیگر، این محدودیتها روز به روز افزایش می یافت. حال می توان دشواری وضعیت را بدین صورت ترسیم کرد: وقتی برای یک فرد شیعه که در همان شهر محل اقامت امام (ع) زندگی می کند و نشانی خانه حضرتش را می داند، ارتباط مستقیم با آن امام همام مقدور نباشد، چگونه برای فردی دیگر در دورترین نقاط، این ارتباط مقدور باشد؟

خداوند ارواح همه انسانها را دو هزار سال پیش از ابدانشان، خلق کرد و ارواح به صورت جنود مجنده با یکدیگر ائتلاف و اختلاف داشتند. دانشمندان شیعی از قرن چهارم تا قرن هشتم هجری، درباره تقدم خلقت ارواح بر اجساد اقوالی ارایه کرده اند و در موضوع حیات ارواح، به استناد روایات و اخبار، به پژوهش و تحقیق پرداخته اند در این مقاله، آرای شیخ صدوق، شیخ مفید، سید مرتضی، شیخ شهاب الدین سهروردی و سید حیدر آملی بررسی شده است.

امامت از اصول دین است و در زمره فروع دین قرار نمی گیرد. بر اساس آیه اکمال (مائده (5) / 3) ناامیدی کفار، اکمال دین، اتمام نعمت و پسند اسلام به عنوان دین با انتصاب امیرالمومنین (ع) به امامت و جانشینی پیامبر (ص) حاصل شد. دین اسلام بر پنج پایه استوار است با ولایت، دین کامل شد و ولایت آخرین فریضه الاهی است که نازل شده است. معرفت امام واجب و قبول ولایت امام (ع) شرط صحت اعمال است و بدون آن هیچ عملی قبول نمی شود.نگارنده مقاله با استناد به روایات، به اهمیت مساله امامت و ولایت پرداخته و بر اساس آرا و اقوال 21 نفر از اندیشمندان شیعه از شیخ صدوق (قرن 4 ق) تا دانشمندان قرن چهاردهم، نشان می دهد که امامت از اصول دین و بلکه اعظم اصول است.

زیارت جامعه کبیره دارای مضامین عالیه و معارف بلند دینی است که در این معارف، اهل البیت (ع) واسطه فیض الاهی معرفی شده و مقامها و فضایلی برای ایشان بیان شده است. برخی با توجه به این مقامها پرسشهایی را مطرح کرده اند از جمله: منافات ظاهری عبارت «و ایاب الخلق الیکم و حسابهم علیکم» و ظواهر آیات قرآن. در این مقاله، نظریه جسم انگاری مطرح و مباحث بطلان آن، مباحث مرتبط با صفات الاهی، تجلی صفات الاهی از طریق مخلوقات برتر، نفی تعطیل و نفی تشبیه و پیامدهای نفی تعطیل و ارتباط نفی تشبیه و پیامدهای نفی تعطیل مطرح و ارتباط نفی تشبیه به بحث معاد و حسابرسی اعمال در معاد تبیین شده است. تفاوت دیدگاه مکتب اهل بیت (ع) با سایر مکاتب در صفات الاهی نیز بیان شده است. نویسنده پس از تقسیم بندی صفات الاهی، مخلوقات شریف و کریم را واسطه افعال الاهی بر شمرده است.

مولی مسیحا فسوی، دانشمند قرن یازدهم و دوازدهم، در قصیده خود که به زبان عربی سروده است، پس از اشاراتی به دشواریها، به سوی حلال مشکلات، روی می کند و در ابیاتی زیبا به مدح امیرالمومنین (ع) می پردازد. وی اطاعت از امام معصوم را فریضه بر می شمارد و با تاکید بر ولایت امیرمومنان، فضایل و مناقب ایشان را یک به یک می آورد. استناد به آیه مباهله، آیه ولایت، به بیان شجاعت و رحمت امیرالمومنین (جمع اضداد) در ابیات این قصیده آراسته شده و مترجم نیز در هر بیت با توجه به تناسب مطالب، به آیات و روایات استناد و توضیحات تکمیلی را در موضوع ولایت، امامت، فضایل و شجاعت امیرالمومنین ذکر کرده است. شرح حال مختصر و کتابشناسی آثار فسوی در ابتدای گفتار آمده است.

امامت مقامی است بس عظیم که خداوند پس از آزمونهای دشوار، به بنده مقرب خود حضرت ابراهیم عطا کرده است. امامت از اصول دین و بر پایه توحید و نبوت است و تبلور دین خدا در مقام تفصیل اصول و فروع و بیان اخلاقیات شریعت، به امامت و ولایت قائم است. بایسته های پژوهشی زیادی در موضوع امامت وجود دارد که لازم است اندیشمندان و پژوهشگران به پژوهش و تحقیق در این موضوعات بپردازند. موضوعات پیشنهادی در سه محور کلی زیر ارایه شده است: 1. علم امام: ضرورت، گستره، ژرفا و سلامت آن 2. مبانی و معیارهای شخصیتی و توصیفی امام مبتنی بر کتاب، سنت و عقل 3. بررسیها و پژوهشهای تطبیقی در موضوع امامت و خلافت امیرالمومنین و امامان اهل بیت (ع)

در تاریخ تشیع، شیفته دلانی عاشق امامت و ولایت بودند و هستند و خواهند بود که سخن دل خود را در نوشته های منظوم آراسته اند و در طول این مدت کتابهای شعر، دیوانها، قصیده ها و چکامه های ادبی مرتبط با موضوع امامت و ولایت به طور عام و در موضوع امیرمومنان (ع) به طور خاص، به زیور طبع آراسته شده و یا به صورت دستنویس در کنج گنجینه های خطی آرام گرفته اند. فهرستی از این آثار در کتاب «معجم الاثار المخطوطه حول الامام علی بن ابی طالب (ع)» در سال 1381 معرفی و منتشر شد که در این نوشتار، با افزوده هایی به فارسی ترجمه و در دو بخش 1. آثار منظوم مختص به حضرت امیرالمومنین و 2. آثار منظوم مشترک با اهل بیت (ع) ارایه شده است. قسمت اول در این مقاله، فهرست شده و به ترتیب الفبای عنوان به صورت بسیار مختصر ارایه و تفصیل بیشتر به وب سایت شخص نویسنده ارجاع شده است.

خطبه البیان به امیرمومنان حضرت علی بن ابی طالب (ع) منسوب است در این خطبه، عباراتی نظیر «انا خالق السموات» و «و انا الرازق» محل بحث و تامل است. نویسنده ضمن اشاره به شیوه برخی از بزرگان در استناد و بیان این نوع کلمات و عبارات، به تفصیل، در دو فصل جداگانه، صحت یا عدم صحت انتساب خطبه را به حضرت امیرمومنان (ع) بحث و بررسی کرده است.نویسنده در فصل اول، مباحثی را با فرض عدم صحت انتساب خطبه به آن حضرت مطرح و به تفصیل، درباره غلات و اعتقادات آنان، شان و مقام امام (ع) و مدعیان الوهیت بحث می کند و نتیجه می گیرد که با فرض عدم صحت انتساب، این کلمات و عبارات جعل غلات بوده و برای ترویج و تحصیل اغراض فاسده مطرح شده است.در فصل دوم، فرض صحت انتساب خطبه به امیرمومنان (ع) مطرح و موضوع محکم و متشابه در کلام آن حضرت، بررسی شده که بر این اساس، تاویل برخی واژه ها و عبارات ضروری است.

رشد روزافزون تولید اطلاعات، ایجاب می کند تا برای بازیابی اطلاعات از شیوه ها و روشهای مختلفی استفاده شود. یکی از ابزارها و روشهای بسیار موثر در امر شناسایی، جستجو و بازیابی اطلاعات موردنیاز از میان انبوه اطلاعات، نمایه است.نمایه (Index=) در اصطلاح کتابداری، راهنمایی برای مواد یا مطالبی است که به ترتیبی غیر ار ترتیب اصلی مواد یا مطالب، تنظیم یافته باشد. نمایه موضوعی عبارت از کلیدواژه های موضوعی است که برحسب حروف الفبا تنظیم می شود و شماره صفحه یا صفحات حاوی آن موضوع، در مقابل آن قرار می گیرد.