سفینه
سال:1388 | دوره:7 | شماره:25 (ویژه قرآن) |تعداد مقالات:8

این مقاله به نقد و بررسی اشکالات یک نویسنده یهودی بر باورهای شیعه امامیه درخصوص عصمت پیامبر و عدد ائمه علیهم السلام اختصاص دارد. به گمان وی، متون اولیه شیعه امامیه در گذر زمان مورد پالایش قرار گرفته و امروزه در معتقدات شیعه امامیه، اثری از آن مشاهده نمی شود. او در کتابی که درباره تفاسیر اولیه امامیه نوشته، با استناد به دو روایت برگرفته از تفاسیر قمی و عیاشی - که به ترتیب در مورد معراج پیامبرصلی اله علیه و آله و معنای تاویلی «سبع سنابل» سخن گفته اند و او آنها را دو روایت غیرعادی می نامد - نسبت به عصمت پیامبر صلی اله علیه و آله و نیز عدد ائمه علیهم السلام شبهه کرده است. در روایت اول ذیل آیه 94 سوره یونس، از وحی الاهی به پیامبرصلی اله علیه و آله در شب معراج در مورد مقامات امیرالمومنین علیه السلام و خطور عظمت آن مقام در نفس پیامبر صلی اله علیه و آله سخن به میان آمده که به گمان آن نویسنده بر حسادت پیامبر به امام علی علیه السلام، شک در این وحی و در نتیجه عدم عصمت ایشان دلالت دارد. در روایت دوم هم که هفت تن از فرزندان امام حسین علیه السلام بعنوان مصادیق سنبله ذکر شده است، نویسنده یاد شده مدعی است که این روایت برخلاف آنچه شیعه امروز به آن معتقد است، از حصر تعداد ائمه به هفت نفر و قائم بودن هفتمین آنها حکایت دارد.

آیت اله محمد هادی معرفت در کتاب «التفسیر الاثری الجامع»، برای تبیین مبنای خود در شیوه گزینش احادیث تفسیری، به ده حدیث از پیامبر و ائمه علیهم السلام استناد کرده که بر اساس آن، اقوال صحابه و تابعین، حجیت و اعتبار کامل دارند. نویسنده، این مقاله را در نقد و بررسی این نظریه نوشته و این احادیث را از دیدگاه سند و دلالت، بررسی و نقد می کند.

مسلمانان ادعا می کنند که مفاهیم اخلاقی قرآن، برای همه زمانها و همه مکانها و تمام جوامع، مفید است، در حالی که قرآن در زمان و بافتی خاص نازل شده است.نگارنده برای پیوند میان این دو گزاره، ارزش های اخلاقی را به دو گونه - اخلاق توصیفی و اخلاق عرفی - تقسیم می کند. وی کلمات اخلاقیِ ارزیابی کننده را «فرا زبان اخلاق» می نامد. نویسنده به عنوان نمونه، کلمه «عمل صالح» را بررسی می کند و جاودانگی آن را نشان می دهد.

عالم ذر، از مسایلی است که در قرآن و روایات، درباره آن سخن رفته است و شناخت آن به فهم معنای توحید، کمک می رساند. در این گفتار، نظرات یازده تن از دانشمندان قرن پانزدهم هجری در این مورد، نقل و نقد و بررسی می شود. ازجمله: سید محمد حسین طباطبایی، میرزا حسنعلی مروارید، سید عبدالرسول جهرمی، عبداله جوادی آملی، محمدتقی مصباح یزدی، ناصر مکارم شیرازی.

آیت اله شیخ محمد رضا جعفری ضمن ترجمه انگلیسی کتاب اصول کافی، تعلیقات ارزشمندی بر آن افزوده است. در این گفتار، تعلیقات نگارنده بر بخشی از یکی از ابواب کافی آمده است. نگارنده در این تعلیقات، درباره ام سلیم، زیدبن علی بن حسین علیهم السلام و فرزندش عیسی، اقدامات بنوالحسن در قرن دوم هجری (هشتم میلادی)، محمدبن عبداله نفس زکیه و چند تن از بستگانش،نکات تاریخی مهمی بیان کرده است.

این گفتار، به نقد و بررسی قسمت هایی از بخش سوم کتاب «مکتب در فرآیند تکامل» نوشته دکتر سید حسین مدرسی طباطبایی می پردازد. محورهای اصلی بحث چنین است: نقدهایی بر نوع برداشت نویسنده کتاب از بحث غیبت حضرت مهدی علیه السلام، حدیث دوازده خلیفه و امام، استناد به پاره ای از رویدادهای جزیی و تعمیم آن به عنوان نظریه اکثریت جامعه شیعی.

نگارنده، با نظری به درون مایه کتاب احیا علوم الدین نوشته ابوحامد غزالی (متوفی 505 هجری)، به شروط اعتبار حدیث می پردازد که غزالی در کتاب دیگر خود «المستصفی» بیان کرده است. آنگاه برخی از احادیث کتاب احیا العلوم را بر آن اساس ارزیابی کرده و ضعف آن احادیث را نتیجه می گیرد. نگارنده، کلمات محدثان اهل تسنن - مانند ابن جوزی، زین الدین عراقی و جلال الدین سیوطی - در مورد اعتبار احادیث غزالی را نقل می کند و یکی از مبانی او - یعنی وجوب حسن ظن به تمام صحابه و اعتماد کامل به آنان - را نقد و بررسی می کند.

ابن عتائقی حلی (متوفی 786 هجری)، از دانشمندان قرن هشتم حله و صاحب آثار فراوانی است که بیشتر آنها تاکنون چاپ نشده است. یکی از آثار چاپ نشده او خلاصه ای است که از تفسیر علی بن ابراهیم قمی (دانشمند شیعی قرن چهارم هجری) فراهم آورده و نزدیک به یکصد و پنجاه مورد تعلیقه بر این تلخیص افزوده است. در این گفتار، 56 تعلیقه ابن عتائقی در مباحث تفسیری و 17 تعلیقه او در مباحث فقهی تفسیر قمی، بر اساس دو نسخه خطی از کتاب ابن عتائقی آمده است.