مدیریت اطلاعات سلامت
سال:1395 | دوره:13 | شماره:5 (پیاپی 51) |تعداد مقالات:13

مقدمههیات تحریریه مجلات علمی نمایه شده در پایگاه های اطلاعات علمی پزشکی معتبر داخلی و خارجی، اغلب استانداردهایی را در قالب راهنمای نگارش مقاله برای نویسندگان تعیین می کنند. در بخش راهنمای نویسندگان مقالات مجلات حوزه های پزشکی، یکی از استانداردها و اصولی که نویسنده ملزم به رعایت آن در نگارش مقاله می باشد...

مقدمهبیشتر پژوهشگران تمایل دارند در پژوهش هایی که به صورت کارآزمایی یا مشاهده ای انجام می دهند، روابط بین متغیرهای موجود را به روش های گوناگون بیان کنند. آنان درصدد هستند که در گزارش یافته ها، با استناد به مقدار P و فاصله اطمینان 95 درصد، خواننده را به پذیرش رابطه های یافت شده در پژوهش متقاعد سازند. از سوی دیگر، مجلات نیز تمایل دارند مقالاتی با یافته های مثبت را منتشر نمایند و به همین دلیل، گرایش نویسندگان برای گزارش یافته های معنی دار هم بیشتر می شود، در حالی که یافتن ارتباط آماری معنی دار همیشه به معنای یافتن نوعی رابطه حقیقی نیست. در واقع، ممکن است عوامل گوناگونی باعث شکل گیری نوعی رابطه غیر واقعی بین متغیرها شوند و یا بر عکس وجود رابطه ای حقیقی را پنهان سازند. بنابراین، پژوهشگران باید بدانند چه نکاتی را در طراحی و تجزیه و تحلیل داده ها در نظر گیرند تا یافته های خود را از نتیجه گیری غیر واقعی مصون نمایند...

مقدمه: وب سایت های پژوهشکده های دانشگاهی، نقش مهمی در برقراری ارتباط و ارایه خدمات به کاربران خود دارند. هدف از انجام این پژوهش، تعیین کیفیت وب سایت های پژوهشکده های دانشگاه های علوم پزشکی ایران بود.روش بررسی: مطالعه کاربردی حاضر به صورت مقطعی در زمستان سال 1393 انجام شد. وب سایت های پژوهشکده های دارای وب سایت اختصاصی، با استفاده از چک لیستی که روایی آن پیش تر تایید شده بود، مورد ارزیابی قرار گرفت. این چک لیست شامل 4 بعد کیفیت محتوا، طراحی، سازماندهی و کاربرپسندی وب سایت ها بود. برای اولویت بندی کیفیت وب سایت ها، به هر معیار این ابعاد، نمره ای از 5-1 توسط متخصصان اختصاص یافت. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار Excel استفاده گردید.یافته ها: وب سایت های مورد بررسی، به طور متوسط 81 درصد از معیارهای محتوا، 85 درصد از طراحی، 89 درصد از سازماندهی و 77 درصد از کاربرپسندی را در طراحی خود رعایت کرده بودند. به طور کلی، درصد نمرات کسب شده در ابعاد چهارگانه، از 74 تا 90 درصد از حداکثر نمره قابل کسب در هر بعد متغیر بود.نتیجه گیری: وب سایت های پژوهشکد های دانشگاه های علوم پزشکی کشور، از نظر رعایت ابعاد کیفیت وب سایت در وضعیت مطلوبی قرار داشتند. با این وجود، جهت افزایش کارایی و بهره وری، پژوهشکده ها باید در طراحی وب سایت های خود سایر معیارهای کیفی مغفول مانده را نیز رعایت نمایند.

مقدمه: زنان مبتلا به سرطان پستان، چالش های مختلفی را بعد از ماستکتومی تجربه می کنند. رفتار اطلاع یابی مناسب، در توانمندسازی خودمراقبتی، ارتقای کیفیت زندگی و بهبود سلامت آنان تاثیرگذار است. با این حال، موانع فردی و زمینه ای، دسترسی آنان به اطلاعات مورد نیاز را دچار چالش می کند. هدف از انجام این پژوهش، شناسایی موانع اطلاع یابی زنان مبتلا به سرطان پستان بعد از ماستکتومی بود.روش بررسی: پژوهش حاضر از نوع کاربردی با روش شناسی کیفی بود که به روش تحلیل محتوای کیفی قراردادی انجام گردید. نمونه ها به صورت هدفمند و بر اساس معیار، از بیمارستان ها و مرکز شیمی درمانی بندرعباس گزینش شدند. از 17 زن مبتلا به سرطان پستان بعد از ماستکتومی، مصاحبه نیمه ساختار یافته در زمستان سال 1393 صورت گرفت.یافته ها: 7 درون مایه از یافته های پژوهش به دست آمد که 3 مورد «ترس»، «شرم و حیا» و «سواد اطلاعاتی ناکافی» از موانع فردی و 4 مورد «وضعیت اقتصادی»، «پزشکان و کادر درمانی»، «در دسترس نبودن منابع اطلاعاتی» و «برخورد اطرافیان» از جمله موانع زمینه ای بودند.نتیجه گیری: بر خلاف ضرورت دسترسی زنان مبتلا به سرطان پستان بعد از ماستکتومی به اطلاعات سلامت، نتایج به دست آمده نشان دهنده وجود موانع فردی و زمینه ای اطلاع یابی برای آنان بود. مسوولان سلامت و به خصوص نهادهای متولی سلامت زنان، می توانند با توجه به یافته های مطالعه حاضر، اقدامات لازم را در جهت اصلاح و بازنگری نظام سلامت برای رفع موانع یاد شده انجام دهند.

مقدمه: تعیین م‍‍ولفه های اصلی رفتار اطلاع یابی حرفه ای در بافت سازمانی، از جمله موضوعاتی است که امروزه مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. هدف از انجام این مطالعه، بررسی رابطه میان وظایف شغلی، حرفه مندی و منابع اطلاعاتی در بافت سازمانی مرکز مدیریت حوادث و فوریت های پزشکی شهر بوشهر بود.روش بررسی: پژوهش حاضر بر اساس روش کیفی و به صورت مطالعه میدانی تفسیری انجام شد. روش های جمع آوری اطلاعات شامل مصاحبه، مشاهده و مطالعه مستندات اورژانس بود. جهت تحلیل داده ها، ابتدا مفاهیم از مصاحبه ها استخراج و سپس خوشه بندی شد. در نهایت، با توصیف رابطه بین مجموعه مفاهیم، مدلی برای رفتار اطلاع یابی تکنسین های اورژانس شهر بوشهر ارایه گردید.یافته ها: بر اساس مدل رفتار اطلاع یابی تکنسین ها، ماهیت شغلی این افراد، رفتار اطلاع یابی آن ها را به رفتار اطلاع یابی در حین فرایند و پس از آن تقسیم می کند. در حین اجرای فرایندها، اطلاع یابی در زمان تصمیم گیری انجام می گیرد و مبتنی بر تجربه و مشورت گروهی است. پس از اجرای فرایند، جستجو برای منابع اطلاعاتی جهت پاسخ گویی به نیازهای اطلاعاتی انجام می شود. شیوه تشخیص نیاز اطلاعاتی و جستجوی منابع (تجربه، مشورت گروهی، منابع رسمی و...) در حین اجرای فرایند و پس از آن، به آموزش حرفه ای (یادگیری)، رفتارهای شخصی و هنجارهای سازمانی وابسته است که در بافت مطالعه حضور دارند.نتیجه گیری: مسوولان اورژانس به این نکته توجه نمایند که رفتار اطلاع یابی تکنسین های اورژانس باید بر اساس بافت سازمانی و ماهیت حرفه اورژانس شناسایی شود و از الگوهای مختلفی برای برآورده نمودن نیاز اطلاعاتی آنان استفاده گردد.

مقدمه: شبکه اجتماعی (ResearchGate) RG یکی از نخستین شبکه های اجتماعی می باشد که با هدف افزایش همکاری میان پژوهشگران و برقراری ارتباط بین آن ها و خوانندگان آثارشان راه اندازی شده است. پژوهش حاضر با هدف تعیین میزان حضور پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در این شبکه اجتماعی انجام شد.روش بررسی: این مطالعه به صورت پیمایشی و با رویکرد علم سنجی و با استفاده از روش آلتمتریکس صورت گرفت. داده های مربوط به دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و پژوهشگران آن، از طریق شبکه اجتماعی RG در بهمن سال 1394 بارگذاری گردید. سپس داده ها وارد نرم افزار Excel شد و در نهایت داده ها بر اساس شاخص های نمره RG، کل انتشارات، اثرگذاری کل، بارگذاری ها و بازدیدها و آمار توصیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: 947 نفر از پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در شبکه RG عضویت داشتند که در مجموع، 2984 اثر علمی خود را در این شبکه بارگذاری کرده بودند. دانشکده پزشکی با داشتن 659 پژوهشگر فعال و بارگذاری 200 اثر علمی، پرکارترین دانشکده و گروه کودکان با 237 عضو، فعال ترین گروه آموزشی از نظر تعداد پژوهشگر بود. پژوهشگران کشورهای ایالات متحده آمریکا، ایران و چین بالاترین تعداد بازدید را داشتند و همچنین، بیشترین فراوانی بارگذاری تولیدات علمی پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در شبکه RG را به خود اختصاص دادند.نتیجه گیری: با توجه به تعداد بالای پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به عنوان یکی از دانشگاه های مادر کشور، این آمار میزان حضور پژوهشگران تا حدودی پایین است و این امر می تواند نشان دهنده بهره گیری به نسبت محدود از قابلیت های شبکه اجتماعی RG باشد.

مقدمه: با توجه به شیوع بالای افسردگی و بار قابل توجهی که این بیماری به فرد، نظام سلامت و جامعه تحمیل می کند، انجام مطالعات گسترده برای اتخاذ روش های مناسب پیشگیری و درمان و مدیریت این بیماری، ضروری به نظر می رسد. به منظور کمک به انجام پژوهش های مفید و مورد نیاز در این حوزه، مطالعه حاضر با هدف تعیین ساختار موضوعی مقالات مرتبط با درمان افسردگی انجام شد.روش بررسی: این پژوهش از نوع مطالعات کاربردی با رویکرد علم سنجی بود که با استفاده از روش تحلیل هم رخدادی واژگان و خوشه بندی انجام گردید. توصیفگرهای مقالات مرتبط، با جستجوی عبارت «Depression» در سرعنوان موضوعی MeSH و با تقسیم فرعی «Therapy» از پایگاه PubMed در تاریخ 30/1/1394، در بازه زمانی سال های 2005 تا 2014 استخراج شد. داده ها در نرم افزارهای Excel و SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: رشد تولیدات علمی در حوزه درمان افسردگی طی سال های مختلف، به صورت متوازن اتفاق افتاده بود. با تفکیک بازه زمانی پژوهش به دو دوره پنج ساله، 12خوشه با 34 توصیفگر مشترک یکسان به دست آمد و مشخص گردید که موضوعات «روان شناسی، دارو درمانی و پایبندی به درمان»، زمینه اصلی (رانت) موضوعات می باشند.نتیجه گیری: نتایج بر اساس شاخص دربردارندگی نشان داد که تنها 20 درصد از زمینه های موضوعی دوره دوم جدید هستند. از این امر می توان نتیجه گرفت که زمینه هایی که در سال های قبل با هم در نظر گرفته می شدند، ممکن است در ادامه پژوهش ها در سال های بعدی در کنار دیگر حوزه های متفاوت قرار بگیرند و یا حذف شوند.

مقدمه: پیش بینی موضوعات آینده، یکی از ضرورت های سیاست گذاری در حوزه علم است که با متغیرهای گوناگونی صورت می گیرد. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف پیش بینی مفاهیم اساسی حوزه سرطان کولون، بر اساس شاخص های قدمت و فراوانی استفاده از اصطلاحات موضوعی انجام شد.روش بررسی: این پژوهش از لحاظ نوع، توصیفی و از نظر هدف، تحقیقی کاربردی بود. جهت استخراج داده های مطالعه، دو جستجوی مجزا در دو دوره 25 ساله طی سال های 1989-1965 و 2015-1990 در پایگاه اطلاعاتی PubMed صورت گرفت. جهت تعیین و پیش بینی موضوعات مهم حوزه سرطان کولون، از دو شاخص قدمت و متوسط فراوانی استفاده سالانه اصطلاحات MeSH به کار رفته در مدارک بهره گرفته شد. برای این کار، فراوانی و طول میزان استفاده از هر یک از این اصطلاحات در یک دوره 25 ساله مورد توجه قرار گرفت و بر اساس کاهش و افزایش فراوانی این اصطلاحات در یک مقطع خاص، برجسته شدن یا زوال آن ها در مدارک آینده پیش بینی گردید.یافته ها: بررسی میزان انطباق موضوعات اساسی نوپیدا در حوزه سبب شناسی سرطان کولون طی سال های 2015-1990 با موضوعات پیش بینی شده نشان داد که 128 موضوع، به عنوان موضوع اساسی برای آینده پیش بینی گردید که از این تعداد، 73 مورد (58 درصد) در دوره دوم به وقوع پیوست. همچنین، بررسی میزان انطباق 73 مورد با موضوعات اساسی دوره دوم حاکی از آن بود که موضوعات پیش بینی شده، 22 درصد موضوعات اساسی را تشکیل داده است.نتیجه گیری: نتایج پژوهش و بررسی مطالعاتی که به پیش بینی گرایش های آینده پرداخته اند، نشان می دهد که روشی جهت پیش بینی گرایش های موضوعی آینده با قطعیت و دقت بالا وجود ندارد. به نظر می رسد که روش های مختلف علم سنجی و نظر خبرگان باید در کنار هم مورد توجه قرار گیرد.

مقدمه: با توجه به اهمیت بهره گیری از ابزارهای نمایه سازی همچون اصطلاحنامه ها و سرعنوان های موضوعی پزشکی در ذخیره و بازیابی اطلاعات پزشکی، مطالعه حاضر با هدف تعیین میزان همخوانی کلیدوازه های مقالات مجله انگلیسی زبان علوم پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی (Journal of Paramedical Sciences) با سرعنوان های موضوعی پزشکی (Medical Subject Headings) MeSH انجام شد.روش بررسی: این مطالعه توصیفی- مقطعی از نوع کاربردی و ابزار جمع آوری داده ها، چک لیست محقق ساخته بود. در مجموع 1143 کلید واژه مستخرج از 269 مقاله منتشر شده در 24 شماره این مجله با MeSH مورد مقایسه قرار گرفت و بر اساس چک لیست در سه گروه همخوان کامل، همخوان نسبی و ناهمخوان طبقه بندی گردید.یافته ها: طی سال های مورد بررسی، به طور میانگین 277 کلید واژه (24.2 درصد) همخوان کامل، 409 کلید واژه (35.8 درصد) همخوان نسبی و 457 کلید واژه (40.0 درصد) با اصطلاحات موجود در MeSH ناهمخوان بود.کلیدواژه های بخشی همخوان یا همخوان با اصطلاح شناسه، بیشترین تعداد کلیدواژه های همخوان نسبی را تشکیل داد.نتیجه گیری: نویسندگان مقالات این مجله دانش کافی در زمینه انتخاب کلید واژه صحیح با استفاده از MeSH را نداشتند. ضروری است که استفاده صحیح از MeSH به نویسندگان آموزش داده شود. همچنین، هیات تحریریه این مجله ایرانی انگلیسی زبان در حوزه پیراپزشکی نیز باید از نویسندگان بخواهد که هنگام ارایه مقاله، کلیدواژه های خود را بر اساس MeSH تنظیم نمایند.

مقدمه: آلتمتریک مفهوم جدیدی از شاخص استنادی بر اساس وب 2.0 است که می تواند همه برون دادهای علمی و تحقیقاتی دانشگاهی را ارزیابی نماید. مطالعه حاضر با هدف ارزیابی میزان استناد تولیدات علمی دانشگاه علوم پزشکی گیلان با شاخص های آلتمتریک در دو شبکه اجتماعی- علمی انجام گردید.روش بررسی: این مطالعه توصیفی- پیمایشی بر اساس علم سنجی انجام گرفت. همه مقالات علمی منتشر شده دانشگاه علوم پزشکی گیلان از سال 1997 تا 2015 در پایگاه استنادی Scopus (845 عنوان) انتخاب شد و سپس میزان استناد به مقالات و سایر شاخص های آلتمتریک مربوط به دو شبکه اجتماعی (ResearchGate) RG و مندلی مورد بررسی قرار گرفت. داده ها با استفاده از آزمون های t و ضریب همبستگی Pearson تجزیه و تحلیل گردید.یافته ها: تا پایان سال 2015، به مجموع 845 عنوان مقاله حدود 3199 بار استناد شده بود. میزان حضور این تعداد مقاله در شبکه اجتماعی RG و مندلی به ترتیب برابر با 87 و 52 درصد به دست آمد. ارتباط مثبت معنی داری بین میزان استناد، میزان مشاهده و میزان دانلود این مقالات در شبکه اجتماعی RG وجود داشت. همچنین، ارتباط مثبت معنی داری بین میزان استناد و فراوانی خوانده شدن مقالات در شبکه اجتماعی- علمی مندلی مشاهده شد (p<0.05).نتیجه گیری: بر اساس نتایج مطالعه حاضر، شبکه های اجتماعی RG و مندلی می توانند اثرات بسیار مثبتی بر میزان استناد به مقالات علمی داشته باشند. بنابراین، محققان علوم پزشکی می توانند به منظور «خودآرشیوی» و جستجوی بهتر اطلاعات و همچنین، برای استناد بیشتر فعالیت های علمی خود از این شبکه ها استفاده نمایند.

مقدمه: گردشگری پزشکی، مسافرت به منظور معالجه در کشوری دیگر است. کسب مزیت رقابتی در این صنعت، به ویژه در کشورهای مقصد آسیایی مورد توجه می باشد. در پژوهش حاضر، به تعیین عوامل ایجاد مزیت رقابتی در بازاریابی گردشگری پزشکی ایران پرداخته شد.روش بررسی: پژوهش حاضر توصیفی و از نوع موردی بود. برای گردآوری داده ها، ضمن استفاده از پرسش نامه ای 15 سوالی با مقیاس لیکرت و با پایایی 70 درصدی در آزمون Cronbach¢s alpha، به روش غربالگری نمونه ای 67 نفری از جراحان قلب و چشم ایرانی و بیماران خارجی در بیمارستان های منتخب شهرهای تهران، مشهد و شیراز انتخاب شد. داده ها با استفاده از روش های استنباطی t و c2 در نرم افزار SPSS تحلیل گردید.یافته ها: میان مزیت رقابتی و مهارت پزشکان، هزینه، زمان انتظار، فن آوری و خدمات بیمارستانی وابستگی معنی داری وجود داشت. در خصوص مهارت پزشکان، موفقیت عمل جراحی، تشخیص و تجویز صحیح و سریع دارای بیشترین اهمیت بود. در عامل هزینه، حق ویزیت و هزینه های دارو، اخذ روادید، اقامت، هزینه های بیمارستان و عمل اهمیت داشت. زمان انتظار صدور روادید، نوبت ویزیت در عامل زمان و تجهیزات اتاق عمل، کیفیت خدمات و امکانات رفاهی در عامل فن آوری و خدمات بیمارستانی حایز اهمیت بود.نتیجه گیری: ایران به ترتیب از نظر برخورداری از پزشکان با مهارت بالا، هزینه پایین و زمان انتظار کوتاه دارای مزیت رقابتی است. مهارت پزشکان ایرانی مهم ترین عامل جذب گردشگران پزشکی می باشد. با این وجود، ایران در زمینه خدمات و فن آوری بیمارستانی به ویژه تجهیزات اتاق عمل، کیفیت خدمات و امکانات رفاهی وضعیت رقابتی مطلوبی ندارد.

مقدمه: یک چالش عمده برای سازمان های بهداشتی، همسویی سیستم های اطلاعاتی با اهداف سازمان است. همسویی استراتژی های سیستم های اطلاعاتی با اهداف سازمانی، عامل مهمی در جهت موفقیت سازمان محسوب می شود. این مطالعه به نحوه همسوسازی سیستم های اطلاعات بهداشتی با اهداف سازمان توسط مدیران ارشد اطلاعاتی (Chief Information Officers) CIOs پرداخت.روش بررسی: مطالعه از نوع مروری بود و در سال 1394 انجام گرفت. بدین ترتیب، از طریق جستجوی واژه های کلیدی همچون Health care organization، Organizational objective، Health information system و Aligning، CIO و یا ترکیبی از این واژه ها در مقالات مجلات (متن و چکیده)، کتاب ها، چکیده مقالات کنفرانس ها و مستندات علمی اینترنتی، حدود 89 منبع از پایگاه های داده ای PubMed و Science Direct و موتورهای جستجوی Google و Google Scholar به دست آمد. پس از مطالعه اولیه، 35 مقاله بر اساس ارتباط آن ها با هدف پژوهش و به صورت موضوعی انتخاب گردید.یافته ها: هرچند در بررسی متون، گام های متعددی برای همسوسازی سیستم های اطلاعاتی با اهداف سازمان ذکر شد، اما شالوده همه مطالعات شامل گام های شناخت سازمان و اهداف آن، شناخت منابع فن آوری اطلاعات (Information Technology) IT، تدوین برنامه IT همسو با برنامه های استراتژیک سازمان و پیاده سازی برنامه های IT با مسوولیت CIO بود. همچنین، در هر مرحله از این فرایند، امکان بازخورد به مرحله قبلی در صورت تغییر احتمالی وجود داشت.نتیجه گیری: همسویی سیستم های اطلاعاتی با اهداف سازمانی، فرایند پویایی است که رسیدن به آن به دلیل تغییرات مداوم در سازمان و رشد سریع IT، نیازمند یک فرایند ساخت یافته می باشد. برقراری ارتباط محتوایی، پرسنلی و زمانی که از مهم ترین مکانیسم های عمده همسویی در طی همسوسازی به شمار می رود، باید با مسوولیت CIO صورت گیرد.