اقتصاد کشاورزی (اقتصاد و کشاورزی)
سال:1390 | دوره:5 | شماره:4 |تعداد مقالات:10

مشکل کم آبی در بیشتر استان های ایران از جمله استان فارس، به دلیل پراکندگی و نامنظم بودن بارندگی بسیار محسوس است. از جمله عوامل دیگری که مشکل کم آبی را شدیدتر کرده است، بهره برداری بیش از حد مجاز از آب های زیرزمینی است. در این تحقیق برای مدیریت منابع آب زیرزمینی دشت فیروزآباد و تعیین میزان برداشت بهینه از ذخایر آب های زیرزمینی از نظریه بازی ها استفاده شد. در این راستا، برای به دست آوردن ماتریس تاوان برای دو هدف متعارض (اقتصادی و زیست محیطی) و استخراج مرز پارتو یا منحنی مبادله از الگوی برنامه ریزی خطی و ضریب برداشت بیش از حد استفاده شد. سپس با بهره گیری از چهار روش نظریه بازی ها شامل راه حل نامتقارن نش، راه حل نامتقارن کلی - اسمردینسکای، راه حل نامتقارن مساحت یکنواخت و راه حل زیان مساوی، میزان بهینه برداشت از آب های زیرزمینی تعیین شد. در این مقاله از داده های 128 نمونه تصادفی در شهرستان فیروزآباد در سال زراعی 1386-1387 استفاده شده است. نتایج نشان داد هنگامی که اهداف اقتصادی و زیست محیطی از اهمیت یکسانی برخوردار باشند، میزان برداشت بهینه در سال 1386-1387 برابر با 162.79 میلیون مترمکعب است.

این مقاله به تعیین میزان آسیب پذیری خانوار روستایی در دو برنامه صندوق اعتبارات خرد زنان و گروه های خودیار مالی در استان فارس می پردازد. داده های مصرف و درآمد ماهانه برای 280 خانوار روستایی در دو برنامه در استان فارس جمع آوری شد. برای محاسبه میزان آسیب پذیری از چارچوب تقسیم خطر (ریسک) استفاده و با به کارگیری داده های پانل آسیب پذیری هر خانوار و کل گروه برآورد گردید. نتایج نشان داد که گروه خودیار مالی و صندوق اعتبار زنان در تقسیم و مدیریت خطرهای ناشی از مصرف موفق بوده و خانوارها زیان های ناشی از خطرهای مصرف را در میان خانوارهای عضو گروه تقسیم می کنند. در گروه خودیار مالی و صندوق اعتبار زنان به ترتیب 48 و 45% از خانوارهای عضو، آسیب پذیراند. در صندوق اعتبارات خرد زنان، آسیب پذیری خانوارهای غیرعضو و در گروه خودیار مالی آسیب پذیری خانوارهای عضو بیشتر است. با توجه به نتایج، گسترش برنامه های اعتباری خرد در جهت کاهش و تقسیم خطر ناشی از مصرف خانوارها امری لازم به نظر می رسد.

بر پایه مدل کلاسیک بیماری هلندی، پیش بینی می شود که در پی افزایش قیمت و درآمد نفت، تولید در بخش سنتی و کشاورزی کاهش یابد. برای بررسی وجود این پدیده در اقتصاد ایران، این مطالعه به بررسی تاثیر ضربه های درآمد نفت بر بخش کشاورزی ایران در سال های 86-1345 می پردازد. برای استخراج ضربه های درآمد نفتی از فیلتر هودریک پرسکات استفاده شده است. هم چونین برای بررسی تاثیر ضربه های درآمد نفت بر سهم بخش کشاورزی در اقتصاد ایران با در نظر گرفتن پدیده هم زمانی از روش کمترین مربعات دو مرحله ای استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که تاثیر ضربه های درآمد نفت بر بخش کشاورزی نامتقارن است. بدین معنا که ضربه های منفی درآمد نفت تاثیر معنی داری بر سهم بخش کشاورزی نداشته، اما ضربه های مثبت درآمد نفت تاثیر منفی و معنی داری بر سهم بخش کشاورزی داشته است.

در این مطالعه ضمن محاسبه شاخص بهره وری کل عوامل تولید (TFP) منطقه ای برای استان های خراسان، فارس، خوزستان و سطح کشور، به بررسی میزان و چگونگی کمک هر یک از محصولات زراعی به رشد بهره وری استان های پیش گفته پرداخته شد. نتایج نشان داد که تغییرات بهره وری سه استان خراسان، فارس و خوزستان توانسته است جهت تغییرات بهره وری سطح کشور را تحت تاثیر قرار دهد. بیشترین کمک به رشد بهره وری مناطق مورد مطالعه از سوی گندم بوده است. تجزیه تغییرات TFP منطقه ای به سه جزء بهره وری محصولات، سهم سطح زیرکشت نسبی و ترکیب محصولات نشان داد که بیشترین رشد TFP منطقه ای به وسیله تغییرات بهره وری محصولات توضیح داده می شود. تغییرات سهم سطح زیرکشت نسبی محصولات نیز تنها باعث کاهش بهره وری استان فارس شده است. 1.48% از رشد بهره وری سطح کشور و 6.85% از رشد بهره وری استان خراسان به وسیله تغییر ترکیب محصولات توضیح داده می شود. در مقابل، در دو استان فارس و خوزستان این عامل باعث کاهش بهره وری شده است. به عبارت دیگر، در سطح کشور و استان خراسان الگوی کشت از محصولات با رشد بهره وری پایین تر به سمت محصولات با رشد بالاتر تغییر یافته است. اما در استان های فارس و خوزستان نتیجه عکس مشاهده شد.

برنامه ریزی برای بهره برداری مطلوب از منابع و عوامل تولید در مدیریت کشاورزی اهمیت ویژه ای دارد. کشاورزی فعالیتی است همراه با مخاطره و نبود حتمیت، و لازم است که در تعیین و ارزیابی برنامه های زراعی به این موضوع توجه شود. در مطالعه حاضر، طرح های زراعی برای استان فارس با استفاده از روش برنامه ریزی مطلوبیت - کارا تعیین شد. نتایج نشان داد که در تمام سطوح خطرگریزی، گندم در الگوی کشت مدل وجود دارد. سطح زیرکشت چغندرقند با افزایش مقدار خطرگریزی کاهش و گوجه فرنگی در نهایت از الگوی کشت مدل حذف می شود. افزون بر آن، در هیچ سطحی از خطرگریزی پیاز وارد الگوی کشت مدل نگردید. نتایج دلالت بر آن دارد که دخالت دولت می تواند منجر به کاهش خطر تولید و در نتیجه افزایش سطح زیرکشت محصول خاصی (مانند گندم) شود. بنابراین، هدفمند کردن دخالت های دولت و عمل به نحوی که هزینه چونین سیاست هایی کمتر و منافع اجتماعی آن بیشتر شود، ضروری به نظر می رسد.

برداشت بی رویه در دشت پریشان منجر به پایین رفتن سفره زیرزمینی و شوری آب شده و بر سطح آب دریاچه پریشان و حرکت آب دریاچه به سوی چاه های اطراف موثر بوده است. در مطالعه حاضر اثرهای جانبی اضافه برداشت از آب های زیرزمینی بر تابع عرضه گندم با استفاده از روش یوهانسن در دوره 1387-1365 بررسی شده است. نتایج نشان داده است که مقادیر عرضه بعد از لحاظ شدن تاثیرات جانبی اضافه برداشت بر درآمد گندم کاران، افزایش یافته است، چرا که اضافه برداشت از آب های زیرزمینی منجر به بالا رفتن عملکرد و در نتیجه درآمد کشاورزان شده است. مقایسه مقادیر عرضه قبل و بعد از در نظر گرفتن تاثیرات جانبی اضافه برداشت بر هزینه آب کشی نشان داد که مقادیر عرضه بعد از در نظر گرفتن چونین آثاری کاهش یافته است، چون بهره برداری بیشتر از آب های زیرزمینی منجر به افت سفره و افزایش هزینه آب کشی برای کشاورزان شده، و در نهایت برآیند دو تاثیر اضافه برداشت، سود منفی (زیان) برای کشاورزان به دنبال داشته، که منجر به کاهش عرضه گندم و مصرف آب شده است.

در این مطالعه برای بررسی میزان عرضه محصولات زراعی خوراک دام و طیور در طول برنامه چهارم توسعه، الگوی تعدیل جزیی مارک نرلاو و سیستم معادلات با به کارگیری روش رگرسیون های به ظاهر نامرتبط و با استفاده از داده های سری زمانی 1383-1368 برآورد شد. نتایج نشان داد که جبران کمبود مواد پروتیینی سرانه دامی نیازمند فراهم آوردن نهاده ها و عوامل تولید مورد نیاز این محصولات یعنی تولیدات زیر بخش زراعت است که باید از راه تولید و یا واردات تامین شود. بر اساس یافته های مطالعه حاضر روند فعلی واردات و تولید این محصولات، در پایان برنامه چهارم توسعه یعنی سال 1388 این میزان کمبود مواد پروتیینی جبران نخواهد شد، و تنها در صورتی که با بهره گیری از روش های اشاره شده - هم چون ارتقای بهره وری، بهره گیری از شیوه های نوین تولید، به کارگیری نیروهای متخصص و تحصیل کرده و غیره - به ارتقای سطح عملکرد در واحد سطح اقدام شود، مقداری از شکاف موجود کاسته خواهد شد.

عموما سطح توسعه یافتگی بخش کشاورزی یک منطقه در مناطق مختلف آن یکسان نیست، و در واقع در این زمینه نبود تجانس و ناهمگنی به چشم می خورد. این امر ضرورت مطالعه روند توسعه یافتگی را در میان بخش های یک منطقه اجتناب ناپذیر می سازد. شناخت و بررسی امکانات و توانایی ها و در پی آن تعیین سطوح توسعه یافتگی مناطق مختلف نخستین گام در فرآیند برنامه ریزی و توسعه چونین مناطقی به شمار می رود. هدف کلی این مقاله تعیین سطوح توسعه یافتگی کشاورزی شهرستان های استان فارس از روش تاکسونومی عددی است. برای دست یابی به این هدف از 10 شاخص اصلی کشاورزی برای رتبه بندی شهرستان های استان استفاده گردید. آمار و اطلاعات این مطالعه از آمارنامه های کشاورزی استان و سال نامه آماری سال های 1382-1386 به دست آمد. نتایج این مطالعه نشان داد که شهرستان های خرم بید، ارسنجان، مهر، و سپیدان نسبت به دیگر شهرستان ها درجه توسعه یافتگی بالاتری دارد و شهرستان های کازرون، لامرد، و قیروکارزین رتبه پایین تری دارند. شهرستان فراشبند نیز به علت ناهمگن بودن نسبت به شهرستان های دیگر حذف گردید. در نهایت راه کارهایی برای توسعه بخش کشاورزی شهرستان های مختلف داده می شود.

صنعت مرغ داری گوشتی یکی از مجموعه های عمده بخش کشاورزی ایران است. فعالیت در پرورش مرغ گوشتی همراه با مخاطرات زیادی است. مخاطراتی هم چون خطرپذیری تولید و خطرپذیری بازار باعث ایجاد نوسان در درآمد تولیدکنندگان مرغ گوشتی می گردد. در این میان یکی از عوامل اصلی ایجاد خطر بازار، نوسان های قیمت جوجه یک روزه گوشتی است. هدف اصلی مطالعه حاضر، الگوسازی و پیش بینی قیمت ماهانه جوجه یک روزه گوشتی در استان آذربایجان شرقی است. بدین منظور، رفتار قیمت جوجه یک روزه گوشتی با توجه به خصوصیات آن، به ویژه خصوصیت تغییر فصلی در قالب الگوهای پایه رگرسیونی متکی بر آزمون ریشه واحد فصلی و باکس - جنکینز فصلی با استفاده از داده های قیمت ماهانه جوجه یک روزه طی سال های 88-1377 الگوسازی گردید. نتایج آزمون ریشه واحد فصلی بیان گر آن است که قیمت ماهانه جوجه یک روزه گوشتی از فرآیند تصادفی ناایستای فصلی تبعیت می نماید، و بر این اساس به کارگیری مدل پایه رگرسیونی برای تدوین الگوی پیش بینی قیمت مناسب است. مقایسه میزان درستی پیش بینی مدل های پایه رگرسیونی و خودتوضیحی هم انباشته میانگین متحرک فصلی بر اساس معیارRMSE ، حاکی از برتری مدل پایه رگرسیونی به عنوان الگوی برتر برای پیش بینی مقادیر قیمت های جوجه یک روزه گوشتی است. در نهایت قیمت ماهانه جوجه یک روزه گوشتی در استان آذربایجان شرقی برای سال های 90-1389 پیش بینی گردید.

در این مطالعه اثرهای اقتصادی برداشت چوب با توجه به ملاحظات زیست محیطی با سطوح مختلفی از اهداف زیست محیطی بر مدیریت جنگل های زرین آباد بررسی می شود. اهداف زیست محیطی شامل افزایش میزان برداشت خشکه دار، افزایش مساحت جنگل های پهن برگ و مساحت جنگل های کهن سال است. این تحلیل با استفاده از برنامه ریزی خطی فازی انجام شد که ارزش حال خالص تولید چوب را با توجه به محدودیت های تعریف شده بیش ترین می کند و با روش MGA برنامه های مدیریتی متفاوتی برای سال های متمادی در فضای تصمیم گیری ایجاد می کند. این برنامه به طوری است که در پایان افق برنامه ریزی اهداف زیست محیطی که شامل برداشت بیشتر خشکه دار، افزایش مساحت جنگل های پهن برگ، و افزایش سن جنگل است، و اهداف اقتصادی که شامل بیش ترین کردن ارزش خالص حال است، برآورده گردد. داده های مورد نیاز مانند مساحت جنگل های کهن سال، نوع درختان، سن جنگل و دیگر اطلاعت مربوط به 3 طرح ده ساله جنگل داری منطقه مورد مطالعه، از اداره منابع طبیعی شهرستان و هزینه های ثابت و متغیر برداشت چوب و احیای جنگل از شرکت نکا چوب جمع آوری شد. نتایج نشان دهنده اجرای اهداف زیست محیطی و کاهش ارزش حال خالص است.