تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری (دانشنامه حقوق و سیاست)
سال:1390 | دوره:7 | شماره:15 |تعداد مقالات:7

این مقاله به بررسی تاثیر حضور اسلام گرایان حزب عدالت و توسعه بر سیاست داخلی و خارجی ترکیه و این که روی کارآمدن این حزب سبب ارتقای منزلت استراتژیک ترکیه در خاورمیانه، ارتقای موقعیت ترکیه به عنوان عضو ناتو و هم چنین نزدیک شدن به دروازه های اتحادیه اروپا، می پردازد. تغییرات در ترکیه از سال 2002 و با به قدرت رسیدن حزب اسلامگرای عدالت و توسعه آغاز شده و با فتح عنوان ریاست جمهوری توسط این حزب ادامه خواهد یافت. با این وصف شاید تعبیر « جمهوری دوم» برای توصیف ترکیه ای تغییر یافته تحت رهبری اسلام گرایان حزب عدالت و توسعه تعبیر درستی باشد. دولت ترکیه در سایه زمام داری حزب عدالت و توسعه شاهد تغییرات جدی در حد چرخش عمده در سیاست منطقه ای این کشور بوده است. در واقع دولت ترکیه تا پیش از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه چشم به شمال دوخته بود تا مگر ارفاقی از اتحادیه اروپا به این کشور شود و جامعه ترکیه از مزایای اقتصادی پیوستن به اتحاد اروپا بهره مند گردد. حزب عدالت و توسعه استراتژی خود را به ویژه از نیمه دوم دهه نود تغییر داد و چشم خود را به سوی جنوب و حوزه پیرامونی و محیط استراتژیک و تمدنی خود دوخت.

میشل فوکو رابطه بین قدرت و دانش را رابطه ای دیالکتیکی تلقی می کند، در واقع قدرت مولد دانش و دانش مولد قدرت است، قدرت فوکویی قدرتی شناور و افقی است که مولفه بنیادین آن «مویرگی بودن» آن می باشد، قدرت و دانش نیز در درون گفتمان تولید می شود.گفتمان جهانی شدن، قدرت و دانش را در درون خود بازتولید می کند، قدرت فوکویی در وضعیت جهانی شدن منطبق با «جامعه شبکه ای» امانوئل کاستلز می باشد، به عبارتی « قدرت شبکه ای» و «جامعه شبکه ای» نوعی هم پوشی دارند. نگارنده بین وضعیت جهانی شدن و گفتمان جهانی شدن تمایز قائل است و در رویکرد گفتمانی به تحلیل جهانی شدن خواهد پرداخت، نگارنده به این سئوال خواهد پرداخت که، آیا از تعامل قدرت و دانش در گفتمان جهانی شدن این گفتمان هژمونیک گرایی را در دستور کار قرار داده است؟ نگارنده وضعیت پست مدرنیستی حاکم بر روابط بین الملل را مورد توجه قرار داده اما بر این نظر است که در تنازع گفتمانی، گفتمان جهانی شدن قدرت و دانشی را تولید می کند که در خدمت عملیاتی نمودن هژمونی این گفتمان است از سوی دیگر در قالب برجسته سازی و حاشیه رانی گفتمانی هر گفتمان به دنبال به حاشیه راندن گفتمان رقیب می باشد و با توجه به قدرت رسانه ای گفتمان جهانی شدن راهبرد برجسته سازی و حاشیه رانی عملیاتی می شود. از سوی دیگر دستگاه های ایدئولوژیک در خدمت گفتمان جهانی شدن می باشد که ایدئولوژی نولیبرالیسم را در سطح جهانی عملیاتی می سازد در واقع نولیبرالیسم به عنوان«دال مرکزی» گفتمان جهانی شدن می باشد که به عناصر شناور معنا می بخشد. از آن جا که هر گفتمان به دنبال غیریت سازی است بنابراین اسلام سیاسی به عنوان «غیر» برای جهانی شدن می باشد بین غیریت سازی و تخاصم رابطه و پیوند نزدیکی وجود دارد. در شرایط نوین می توان «تحلیل گفتمانی» را در روابط بین الملل مطرح نمود.

بر اساس حقوق مسوولیت بین المللی، کشوری که فعل یا ترک فعل مغایر با قوانین و مقررات بین المللی به او منتسب است باید خسارت وارده به کشور یا کشورهای متضرر از آن را جبران نماید، فی الواقع نقض هر تعهد مقرر در حقوق بین الملل مسوولیت آور است. نکته قابل توجه در خصوص حقوق بین الملل محیط زیست، ابعاد و عناصر گوناگون آن و گستردگی موضوعات آن است بالاخص آن بخش از مسایل زیست محیطی که از ماهیت «فرامرزی» برخوردار است نظیر آلودگی های مرز گذر و تخریب بین المللی در مواجهه با عظمت و فوریت مشکلات و مسایل محیط زیستی بین المللی، جهان نیازمند یک بیداری و همراهی جدی است. حتی امروزه رهبران جهان به طور فزاینده ای مسائل محیط زیستی را از بخش های حاشیه ای و جانبی به دستور کار، اصلی سیاسی شان منتقل کرده اند. از سوی دیگر محققان حقوق بین الملل نیز مبادرت به ایجاد قواعد مربوط به مسوولیت و تعهدات دولت ها، خصوصا در مورد پاسخ گویی به موضوع تخریب و آلودگی های مرز گذر نموده اند و در این میان دولت ها نیز، بر اساس این نظام مسوولیتی از طریق توسعه موافقت نامه های بین المللی که به منظور جلوگیری از فعالیت های مضر به محیط زیست نظم یافته، دست به کار شده اند. از سوی دیگر تاسیس دیوان کیفری بین المللی را می توان به عنوان یکی از اقدامات قابل توجه بین‏المللی در حمایت کیفری غیرآشکار از محیط زیست دانست اما علی رغم این که موضوع مسوولیت بین المللی در حقوق بین الملل جایگاه قابل توجهی یافته است در حقوق بین الملل محیط زیست و جبران خسارات وارده در این حوزه بحث مسوولیت بین المللی به صورت اجمالی و مبهم باقی مانده است هر چند در سال های اخیر توسعه آن بهتر از قبل بوده است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

هگل صد سال قبل از صعود دولت رایش سوم در نوشته هایش آرزو کرده بود که روزی روح و تفکر آریایی- ژرمن روح جهان جدید گردد تا به قول او حقیقت مطلق را عملی نماید و وظیفه تاریخی اش را به انجام رساند، آرزویی که در قامت فاشیسم به حقیقت پیوست. هگل دولت را سایه خدا بر زمین خواند، مرتبه انسان های تاریخ ساز را به مرتبه الوهیت یا نیمه خدایی رسانید و جنگ را خیری دانست که سبب سلامت اخلاقی جامعه می شود. در بررسی عناصر فاشیسم شاهد همنشینی نظریه و عمل هستیم. تاثیرگذاری اندیشه هگل بر فاشیسم چنان است که پوپر دستور طبخ فاشیسم را از این قرار می داند: هگل به اضافه کمی چاشنی مادیت قرن نوزدهمی.

بایگانی ها، احکام و پرونده های گفتمان مشروطیت نشان می دهد که دال مرکزی در این گفتمان عبارت بود از «استبداد» و دال های مسلط دیگر حول این دال مرکزی، همه مسائل مربوط به امور داخلی ایران از جمله عدالت، حقوق رعیت (شهروندی)؛ و قانون بودند. این گفتمان دو پیامد پیش بینی نشده در بعد روابط خارجی ایران داشت: اول این که پیروزی انقلاب مشروطه در ایران در عمل موجب تضعیف حکومت مرکزی و در نتیجه گسترش و تقویت حکومت های محلی در ایران گردید، و دوم گفتمان مشروطیت حول محور دال های مربوط به امور داخلی بود و در خصوص سیاست خارجی و نوع روابط با قدرتهای بزرگ، دانش و آگاهی خاصی تولید نکرد. نهایتا مجموعه عوامل زمینه و شرایط برای بسط بیشتر سلطه قدرت های خارجی در ایران را فراهم آورد.