پیک نور- علوم انسانی
سال:1384 | دوره:3 | شماره:3 (ویژه مدیریت) |تعداد مقالات:16

امروزه بیش از 2000 موسسه در امریکا، تحصیلات به روش الکترونیکی (مجازی) را در زمینه های مختلف، از رشته های کوتاه مدت تکمیلی گرفته تا برنامه های دکترا، ارایه می دهند. به علاوه، به دلیل استقبال سرشار از آموزش در سطح جهانی، بعضی سازمانهای آموزشی، برنامه های آموزش الکترونیکی خود را در بیش از 90 کشور و متجاوز بر 20 زبان عرضه می دارند. در حقیقت این استقبال، بسیاری از موسسات آموزشی را واداشته است تا با عرضه ایده های نوین در زمینه فناوری و راهبردهای جدید به موضوع تامین نیازهای بالقوه جهانی بپردازند. برای مثال، میزان ثبت نام های الکترونیکی در موسساتی نظیر دانشگاه مریلند، طی تقریبا دو سال تا حدود 1000 درصد رشد داشته است.

پیچیدگی، تنوع و تغییرات سریع و روزافزون که از خصوصیات بارز محیط امروز سازمانهاست شرایطی را به وجود آورده است که غفلت، سستی و عدم توجه به آن، هر سازمانی را از گردونه رقابت و حتی حیات حذف خواهد کرد. امروزه سازمانها دریافته اند که هیچ چیز به اندازه دانش نمی تواند آنها را در دنیای رقابتی مطلوب قرار دهد. لذا بیش از هر چیز کارکنان سازمان به عنوان صاحبان دانش و مهمترین سرمایه سازمان مورد توجه قرار گرفته اند.مدیریت دانش، فرایند منظم یافتن، انتخاب کردن، سازماندهی، گزینش و ارایه دانش است که به سازمان کمک می کند تا بصیرت و درک لازم را از تجربه خود به دست آورد.باید توجه داشت که مدیریت دانش امری پایان ناپذیر است که همواره سازمان را در تغییرات یاری می کند و نیازمند پشتیبانی و توجه دایمی است.

در این برهه از تاریخ سیل خروشان دانش و اطلاعات پهنه گیتی را در نوردیده و تمامی گوشه ها و زوایای این کره خاکی را در برگرفته است. اکنون همگان شاهد و ناظر این سیل توفنده و سرکش هستند و همه افراد، ملتها و کشورها، بسته به بینش فکری و فراخور حال خود، می خواهند به جویباری از این سیلاب دسترسی پیدا کنند و یا دست کم خود را با آن همسو و همداستان نشان بدهند. طبیعی است که هر سیلی خارها و خاشاکها و آسیبهای خاص خود را به همراه دارد و اگر پیشاپیش تدابیری اندیشیده نشود، ممکن است، با همه خیر و برکتهای این چشمه جوشان آسیبهای جبران ناپذیری وارد کند. از جمله این خاشاکها نهادها و افرادی هستند که در ازای مبالغ کلان مدرک می فروشند و مرد علمی سال معرفی می کنند. نمونه های این تحصیل کردگان قلابی و این مردان به اصطلاح علمی سال در کشور ما کم نیستند و شاید اغلب دانشگاهیان و فرهیختگان ما با آنها آشنا هستند. به همین دلیل نیازهای به معرفی آنها در این نوشتار وجود ندارد. همچنان که با تدبیر علمی و کاربرد اصولی فناوری پیشرفته می توان هر سیل سرکشی را مهار کرد و با هدایت آن به مسیرهای سازنده از قدرت تخریب آن کاست، با تدوین معیارها، شاخصها و چارچوبهای مشخص و با هشیاری سازمانهای مسئول می توان از خودنمایی این چهره های ضدعلمی که فضای پاک پژوهش علمی را در جامعه ما آلوده می کنند جلوگیری به عمل آورد. نگارنده در این مقاله کوشیده است، ضمن معرفی نهادهای مسوول گزینش نخبگان و آثار برتر پیشنهادهایی برای پاکیزه نگه داشتن میدان علم و پژوهش در کشورمان ارایه دهد که امیدوار است مثمر ثمر واقع شود.

در دهه 90 اغلب دولتها در پاسخ به مشکلات مختلفی که با آنها روبه رو بودند، به مدیریت دولتی جدیدی روی آوردند که به مدیریت گرایی یا مدیریت دولتی نوین شهرت یافت و امروز نیز کشور ما در همین راستا گام برمی دارد. شاید یکی از علل اساسی این گرایش ناکارآمدی مدل سنتی اداره امور دولتی بوده باشد. دولتها دریافتند که مدل قدیمی کارآیی ندارد و از این رو برخی از اصول بنیادی مدل سنتی را مورد تردید قرار دادند. آنها به جای یک مدیر همه چیزدان به متخصصان مدیریت و اقتصاد روی آوردند، مرزهای میان فعالیتهای بخش خصوصی و دولتی را به قصد کاهش هزینه ها از میان برداشتند و محیط کار سازمان دولتی را دگرگون ساختند.دولتها در این دوره با درآمد واقعی کاهنده رو به رو بودند، در حالی که از نظر سیاسی باید خدمات ارایه شده به شهروندان را در همان سطح پیشین نگه می داشتند. در چنین وضعی تنها راه چاره، بهبود بهره وری بود. وقتی به تجربه ثابت شد که ساختار بوروکراتیک دولت پاسخگوی نیازها نیست و مطالعات اقتصادی نیز حاکی از همین نتیجه بود، شگفت آور نیست که سیاستگذاران و دولتمردان سوالات نقادانه ای را مطرح سازند:چرا کارکنان دولت باید استخدام مادام العمر باشند، در حالی که دیگران چنین امتیازی را ندارند؟ چرا نباید کارکنان دولت را هم با قراردادهای کوتاه مدت استخدام کرد؟ چرا نباید ارزیابی دقیق و عینی بر کار مستخدمان دولت اعمال شود؟ چرا نباید دولت هم در عرصه ای شبیه به بازار با مردمان داد و ستد کند؟ این پرسشها و پرسشهای بسیار دیگری که مطرح شد پایه های مدیریت دولتی سنتی را متزلزل ساخت و بنیان مدیریت گرایی را بنا نهاد.

سرمایه اجتماعی به عنوان «حلقه مفقوده» تبیین علت پیشرفت بعضی جوامع و عدم شکوفایی برخی دیگر نامیده شده است. ریشه واژه اجتماعی به معنای «دوست و رفیق» است، و اساسا واژه اجتماعی از پدیده دوستی ناشی شده است و نشان می دهد که منابع موجود درون شبکه های کسب و کار یا شبکه های فردی داراییهای شخصی محسوب نمی شوند. سرمایه اجتماعی هم در سطح جامعه و هم در سطح سازمان مطالعه شده است. سرمایه اجتماعی سازمانی منبع ناشی از ویژگیهای روابط اجتماعی درون سازمان است و از طریق جهت گیری اهداف جمعی و اعتماد مشترک سطوح اعضا شناخته می شود، و دو جزء دارد: امکان مشارکت و اعتماد. یکی از روشهای ایجاد سرمایه اجتماعی سازمانی گردآوردن گروههای غیررسمی کارکنان برای مشارکت در دانش و مهارت است. در این گروهها (گروههای حرفه ای) افرادی که دارای تجربیات، ابزارهای کاری و چالشهای مشترک اند، یکدیگر را می یابند، با هم ملاقات می کنند، تا مسایل را حل و با کسانی که نیاز کاری مشترک دارند رابطه برقرار کنند.

محور آموزش، در نظام آموزش از راه دور، از استاد و محتوا به رکن دیگری که یادگیرنده نام دارد، تغییر می یابد. به نظر می رسد این انتقال، تعهد سازمانی اعضای هیئت علمی را تحت تاثیر قرار دهد.این تحقیق با استفاده از مدل سه گانه تعهد سازمانی آلن و می یر (1997)، شامل تعهد عاطفی، تکلیفی و مستمر، وضعیت تعهد سازمانی اعضای هیات علمی را در دانشگاه پیام نور مورد پژوهش قرار داده است. نتایج حاکی از آن است که، علی رغم تغییر محوریت در آموزش، اعضای هیئت علمی همچنان به دانشگاه متعهد هستند، هرچند ملاحظاتی در این زمینه وجود دارد.

با توجه به اینکه فعالیتهای گوناگون اقتصادی، اجتماعی و سیاسی اثرهای مرتبط و متقابل بر جای می گذارند، بدون در دست داشتن یک راهبرد مشخص از این فعالیتها و هماهنگ کردن آنان در یک نظام یکپارچه و همسو نمی توان کار توسعه پایدار را پیش برد. این امر به توسعه همه جانبه و سیستمی نیاز دارد. فناوری به معنای یک کلیت نظام یافته از علم برای عمل و ترکیبی از چهار جزء است که در این مقاله به شرح زیر به آن پرداخته شده است:محتوای سخت افزاری فناوری شامل ماشین آلات و تجهیزات؛ محتوای انسانی فناوری شامل مهارتها، تجارب و خلاقیتها؛ محتوای اطلاعاتی فناوری شامل روشها و دستورالعملها و محتوای سازمانی فناوری شامل شیوه های مدیریت و اداره سازمان و ساختار است که در انتقال فناوری مناسب بایستی عامل هزینه نیز در نظر گرفته شود.بنابراین فناوری نه تنها موجب تغییر می شود بلکه خود پاسخی به تغییر به سمت توسعه پایدار در جامعه است. در این مقاله همچنین ویژگیهای فناوری مناسب تبیین و اهداف اصلی نقش مدیریت فناوری در توسعه پایدار و ضرورت آن توصیف می شود.

فناوریهای جدید اطلاعات نظیر شبکه های پهن باند، ارتباط با تلفن همراه و شبکه جهانی اینترنت، بسیار شناخته شده هستند ولی توانمندی آنها برای ایجاد تحول در کسب و کارها، سازمانها و صنایع اغلب ناشناخته است. شناخت چگونگی و زمان به کارگیری این فناوریها رمز موفقیت هر سازمان است. سازمانها و شرکتها برای کمک به تعیین بهترین راهبرد خود باید به ده عامل پیش برنده ویژه توجه کنند. این ده عامل عبارت اند از:1 فشردگی اطلاعات؛ 2 قابلیت ساخت سفارشی؛ 3 قابلیت تحویل الکترونیک؛ 4 اسباب تجمیع؛ 5 هزینه های کاوش؛ 6 تعامل آنی؛ 7 مخاطره قرارداد؛ 8 اسباب شبکه؛ 9 مزایای استاندارد سازی؛ 10 شایستگیهای مفقوده.

تخریب روز افزون محیط زیست به دلیل اثرهای مستقیم فقر، زندگی میلیونها نفر از مردم جهان را مورد تهدید جدی قرار داده است که از ادامه این روند نادرست بایستی جلوگیری شود. زمین شناسی محیطی می تواند این مسایل را، به نحو مطلوب، بررسی کند. از این رو، اولین بار دولت آلمان طرحهای تکنیکی مشترک را با طرح و برنامه های محیطی که هماهنگ با مدیریت منابع طبیعی و در جهت حفظ محیط است، از زاویه جدیدی، یعنی زمین شناسی محیطی بررسی کرده است. رابطه مستقیم بین فقر و تخریب محیط سبب شده است که به طرحهای زمین شناسی محیطی در جهت توسعه برنامه های مشترک، که با فقر به عنوان یک راهبرد اصولی مبارزه می کند توجه شود.

در محیط جدید کسب و کار، توسعه مدیریت یک موضوع قابل بحث برای محققان دانشگاهی و دست اندرکاران سازمانی شده است. آگاهی سازمانها از نقش فعالیتهای توسعه مدیریت در ایجاد مزیت رقابتی رو به افزایش است. این سازمانها از طریق توسعه شایستگیهای مدیران بالقوه و فعلی خود قادر خواهند شد که شرایط مناسب را برای رقابتی شدن در محیط کسب و کار فراهم سازند.در این مقاله، پس از بیان مفهوم، اهداف و نوع شناسی جدید توسعه مدیریت، تلاش شده است تا شایستگیها، فعالیتها، راهبرد ها و رویکردهای توسعه مدیریت مورد بحث و بررسی قرار گیرند.

معرفت شناسی یکی از شاخه های فلسفه است که با درک ریشه ها، زمینه ها، ماهیت و بویژه اعتبار دانش در ارتباط و درصد فراهم کردن دانش لازم برای ارزیابی دانش است.در معرفت شناسی سازمانی، ماهیت و منشأ دانش سازمانی و دانش مربوط به منشا ساختارها، شیوه ها و اعتبار دانش و معرفت سازمانی مورد بررسی قرار می گیرد. برای بررسی پدیده ها با دید معرفت شناسانه باید پنج محور مربوط به موضوع شناخت، ابزار شناخت، منبع شناخت، روش شناخت و اعتبار شناخت، از دو زاویه عینی و ذهنی مورد بررسی قرار گیرد.این موضوع که ماهیت و وجود جهان، سازمان و پدیده ها از عینیت برخوردار است یا ذهنی است، باعث شکل گیری دو مکتب معرفت شناسی عینیت گرا و ذهنیت گرا شده است. به تبع این دو مکتب، دو دیدگاه اصلی در معرفت شناسی سازمانی شکل گرفته است که شامل معرفت شناسی سازمانی شناخت گرا و ارتباط گراست.در معرفت شناسی شناخت گرا پدیده ها دارای وجود ذهنی هستند در حالی که در معرفت شناسی رابطه گرا پدیده ها وجود عینی دارند و رابطه بین آنها به مدد قواعد یادگیری مورد کشف و بررسی قرار می گیرد. کاربرد معرفت شناسی شناخت گرا در نظریه های سازمان و مدیریت باعث شده است تا به سازمانها به عنوان ابزار برنامه ریزی راهبردی و ابزار پیش بینی و به عنوان حل کننده مسایل نگریسته شود.معرفت شناسی رابطه گرا باعث خلق مفاهیمی نظیر سیستمهای در حال تکامل، رویکردهای شبکه ای، موجودیتهای اجتماعی و خودسازماندهی و... در نظریه های سازمان و مدیریت شده است.

توجه به کیفیت جامع در سازمانهای خدماتی و به ویژه دانشگاهها، نه تنها مهم بلکه حیاتی است. به این دلیل دانشگاه پیام نور لازم است به طور مستمر به سنجش میزان کیفیت با نظر سنجی از مشتریان خود (دانشجویان) بپردازد.اندازه گیری دوره ای کیفیت خدمات در تعیین سطح و ارتقای مستمر کیفیت سازمانهای خدماتی از جمله دانشگاهها بسیار موثر است. در این مقاله به منظور سنجش میزان کیفیت خدمات آموزشی از دیدگاه دانشجویان از یک مدل معتبر جهانی با عنوان مقیاس کیفیت خدمات استفاده شده است. این مقیاس توسط پاراسورامن و همکارانش در سال 1988م طراحی شده و تا کنون در بسیاری از سازمانهای خدماتی سراسر دنیا مورد استفاده واقع شده است.این تحقیق از نوع توصیفی و از نظر روش گردآوری اطلاعات از شاخه پیمایشی است.مدل تحقیق مذکور پنج بعد ثبات و پایایی، پاسخگویی، اطمینان، همدلی و عوامل ظاهری را بر اساس مدل تجزیه و تحلیل شکاف از دیدگاه دانشجویان دوره کارشناسی در مراکز منتخب منطقه ده دانشگاه پیام نور مورد بررسی قرار داده است.به منظور محاسبه ضریب پایایی شاخصهای مورد سنجش در تحقیق از روش آلفای کرونباخ استفاده شده که معادل %8605 به دست آمده و نشاندهنده پایایی پرسشنامه است. به علاوه به منظور بهبود روایی از نظرات خبرگان صاحب نظر در زمینه شاخصهای سنجش کیفیت در دانشگاه پیام نور (آموزش از راه دور) بهره برداری شده است. مجموع پاسخها نشان دهنده اعتبار سوالات پرسشنامه است.در پایان با تجزیه و تحلیل آماری، پیشنهادهایی در خصوص بهبود کیفیت خدمات آموزشی ارایه شده است.

تا چند دهه قبل، محصولات و خدمات ارایه شده توسط سازمانها پیش از آن که منطبق با خواسته ها و نیازهای مشتریانشان باشد، نتیجه فکر خلاق مهندسان طراح آنها به شمار می رفت؛ به عبارت دیگر نقش مشتری در اکثر موارد، تنها به یک مصرف کننده قانع محدود می شد و این مهندسان سازمان بودند که در فرایند تکوین محصول نقش مشتری را نیز بازی می کردند. اما این تفکر تنها تا دهه های آخر قرن گذشته دوام داشت و رقابتی شدن بازارها، فروپاشی مرزهای تجاری، جهانی شدن اقتصاد و در نهایت سطح توقعات و الزامات مشتریان، موجب افزایش توجه و اهمیت به خواسته های آنان شد.ظهور این چالش نوین در فرایند کسب و کار برای بسیاری از سازمانها که کماکان با معادلات و قوانین گذشته دست و پنجه نرم می کنند، تهدیدی جدی و برعکس برای آنهایی که به یمن ساختار منعطف سازمان خویش قادرند هر روز خود را با خواسته های متغیر مشتریان منطبق سازند فرصتی طلایی را به دست می دهد.در این مقاله بررسی خواهد شد که چشم انداز آموزش از راه دور در قرن بیست و یکم را باید در سازوکارهایی جستجو کرد که برای توسعه کیفی و کمی آموزش ضرورت دارد و یا به عبارت دیگر موسسه ای آموزشی چگونه می تواند روش شناسی سه مراحله ای خدماتی گسترش عملکرد کیفیت QFD را برای ترجمه مرحله به مرحله نداهای مشتری به الزامات عملیاتی به کار گیرد. الزامات عملیاتی ترجمه شده، اساس راه حلهای عملیاتی را برای ارایه برنامه ها و خدمات با کیفیت در آموزش از راه دور شکل می دهد. هر موسسه می تواند نداهای مشتری را با ترتیب دادن نقشه عملیاتی روشنی جهت نیل به استانداردهای کیفیت بالا برآورده سازد. در این مقاله کاربردهای گسترش عملکرد کیفیت در آموزش عالی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

بسیاری از جنبه های اقتصاد اسلامی تا حد زیادی با اقتصاد غربی متفاوت است. تکنیکهای حسابداری انگلیسی آمریکایی نمی توانند به آسانی در اقتصاد اسلامی به کار گرفته شوند و بنابراین استانداردهای حسابداری بین المللی بنا شده بر چنین تکنیکهایی مشکلاتی را برای مسلمانان در سراسر جهان ایجا خواهد کرد. به این دلیل برای حسابداران مسلمان مهم است که استانداردهای حسابداری را توسعه دهند که به طور خاص مناسب نیازهای اسلامی شان باشد.

چهارمین کنفرانس جهانی در مورد زنان در سال 1995 در پکن برگزار شد. در این کنفرانس محورهای عمده و مهم نگرانی که مستلزم اقدام دولتها بود مشخص و بر لزوم ارتقای مقام زن در این محورها تاکید شد. ده سال بعد، هنوز شکاف بزرگی میان آنچه زنان در واقع به دست آورده اند و آنچه در کنفرانس پکن به تصویب رسید وجود دارد. هنوز نکات بسیار مهمی است که با آنها برخورد مناسب نشده است. بر همگان روشن شده است که توسعه واقعی جهان مستلزم مشارکت همه شهروندان در فرایند توسعه است و این مساله فقط با دخالت کامل زنان امکان پذیر است. این گفته بدان معنی است که باید هم در سطح ملی و هم در عرصه بین المللی مسایل و مشکلات زنان در اولویت قرار بگیرد. در این مقاله چهار مساله مهم در مورد زنان که شایسته توجه و اقدام بایسته هستند بررسی می شود. این چهار مساله عبارت اند از: جهانی شدن و زنان، خشونت علیه زنان، قاچاق زنان وعدم دسترسی زنان به فناوری و ارتباطات از راه دور.