پیک نور- علوم انسانی
سال:1384 | دوره:3 | شماره:2 (ویژه یادگیری و آموزش از راه دور) |تعداد مقالات:19

میزان توسعه و کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در امر آموزش یکی از مهمترین شاخصهای پیشرفت هر کشور به شمار می رود. لذا پدیده آموزش مجازی و یا آموزش الکترونیکی می تواند یکی از عاملهای مهم جهش علمی، پژوهشی و فرهنگی محسوب شود. یکی از ملزومات موفقیت آموزش الکترونیکی به کارگیری دورآزمایشگاهها در کنار سیستم آموزش از راه دور است. هدف از این مقاله آشنایی خوانندگان با سیستمهای دور آزمایشگاه و به کارگیری آنها در دانشگاه مجازی است. در این مقاله، ضمن تعریف یک سیستم دورآزمایشگاه، قابلیتهای مختلف آن مورد بررسی قرار می گیرد. نقش سیمولاتور در افزایش قابلیتهای یادگیری دانشجویان در سیستمهای دور آزمایشگاه بحث می شود و در ارایه نمونه ای از یک سیستم دورآزمایشگاه مورد ارزیابی قرار می گیرد.

مساله افزایش متقاضیان آموزش و پیشرفت در فناوری اطلاعات و ارتباطات سبب ایجاد نگرشی جدید در امر آموزش و شیوه های آن شده است. یکی از جدیدترین نتایج دگرگونیهای اخیر در این حیطه، آموزش مجازی است. آموزش مجازی به عنوان راه حلی برای این مساله به وجود آمد و فرصتهای جدیدی را در عرصه زندگی و یادگیری، به ویژه برای بزرگسالان فراهم آورده است.برای استقرار نظام آموزش مجازی بسیاری از عوامل را باید با هم و در کنار هم در نظر داشت. این مقاله درصدد است عوامل اصلی و زیربنایی در استقرار یک نظام آموزش مجازی را بررسی کند.

این پژوهش برای بررسی اثر آموزش راهبردهای یادگیری و مطالعه بر میزان یادگیری و ثبات آن پس از گذشت یک نیمسال تحصیلی بر دانشجویان دانشگاه پیام نور انجام گرفت. 60 نفر از دانشجویان رشته های روان شناسی و علوم تربیتی که معدل پایینتر از 12 داشتند به صورت تصادفی انتخاب و به روش جایگزینی تصادفی، به سه گروه 20 نفری گواه، آزمایشی 1 و آزمایشی 2 دسته بندی شدند. راهبردهای یادگیری و مطالعه به دانشجویان گروه آزمایشی 1 به صورت رو در رو، و به دانشجویان گروه آزمایشی 2 به صورت نیمه حضوری، آموزش داده شد. از آنها خواسته شد که راهبردها را در مطالعه کتابهای درسی، به ویژه کتاب روان شناسی رشد (1)، به کار ببندند. در پایان نیمسال، با استفاده از یک آزمون پیشرفت تحصیلی چهار گزینه ای، که در بانک سوال دانشگاه برای درس فوق تهیه شده بود، میزان یادگیری هر سه گروه اندازه گیری شد. همچنین، اندازه ثبات یادگیری در یک نیمسال دیگر به وسیله آزمون مشابهی به دست آمد. تحلیل واریانس و مقایسه میانگینها در سطح معنی داری a£0.05 نشان داد که آموزش این راهبردها به صورت حضوری یا نیمه حضوری، یادگیری دانشجویان از خواندن محتوای کتاب روان شناسی رشد (1) و ثبات این یادگیری را پس از گذشت یک نیمسال افزایش می دهد.مقایسه میانگین پیشرفت تحصیلی گروههای بالا در قبل و بعد از آموزش راهبردها نیز نشان داد که در سطح a£0.05، پیشرفت تحصیلی گروههای آزمایشی در اثر آموزش راهبردهای یادگیری و مطالعه افزایش یافته است.

این پژوهش به بررسی تاثیر روش «مقابله - درمانگری» بر عوامل نخستین شخصیت در مقایسه با «تنش زدایی تدریجی عضلانی» و گروه «کنترل» می پردازد. 45 دختر دانشجوی دانشگاههای آزاد اسلامی و پیام نور قم به طور تصادفی به سه گروه 15 نفره تقسیم شدند. پیش و پس از اعمال متغیر مستقل (روش درمانگری) توسط مقیاس الف «آزمون 16 عاملی شخصیت کتل» مورد سنجش قرار گرفتند. نتایج نشان داد که «مقابله - درمانگری» به عنوان یک فن ابداعی توانست نمرات عوامل A, B, M, O, Q3 & Q4 را تغییر دهد. «تنش زدایی تدریجی عضلانی» تنها نمرات عامل مرتبه نخستین O را تغییر داد. نمرات گروه کنترل نیز در عوامل E و I تغییر کردند. تغییرات بیشتر در نمرات عوامل مرتبه اول شخصیت توسط «مقابله - درمانگری»، در مجموع نشان دهنده کارآمدی و برتری نسبی این فن بر «تنش زدایی تدریجی عضلانی» در این زمینه است. با وجود این، روش شناسی پس رویدادی و نمونه کوچک، امکان تعمیم گسترده نتایج را نمی دهد.

به منظور آزمون این فرضیه که راهنمای راهبردهای یادگیری باعث افزایش میزان یادگیری و کاهش زمان مطالعه معلمان شرکت کننده در دوره های آموزش مکاتبه ای ضمن خدمت فرهنگیان می شود، 156 شرکت کننده در آزمون، شامل 92 دبیر زن و 64 دبیر مرد، به صورت تصادفی از میان معلمان ثبت نام شده در یکی از آزمونهای آموزش ضمن خدمت در منطقه 16 آموزش و پرورش تهران انتخاب و به صورت تصادفی به دو گروه آزمایشی و کنترل تقسیم شدند. سپس به گروه آزمایشی راهنمای راهبردهای یادگیری داده شد تا با استفاده از آن، کتاب موردنظر را مطالعه کنند اما گروه کنترل بدون استفاده از راهبردهای یادگیری کتاب را مطالعه کردند. در روز و ساعت مشخصی هر دو گروه به سوالات آزمون یکسانی پاسخ دادند و مدت زمان مطالعه خود را نیز مشخص کردند. تحلیل نتایج با استفاده از آزمون t نشان داد که استفاده از راهبردهای یادگیری مدت زمان مطالعه را کاهش می دهد اما در میزان یادگیری تاثیری ندارد. تحلیل کوواریانس نشان داد که با ثابت نگه داشتن مدت زمان مطالعه، راهنمای راهبردهای یادگیری باعث بهبود یادگیری شده است و این تاثیر برای گروهی که مدت زمان مطالعه آنها کم و متوسط بوده معنی دار است اما برای گروهی که مدت زمان مطالعه آنها زیاد بود معنی دار نیست.

بشر در طول تاریخ پیدایش خود همواره متکی به قدرت آفرینش و ابتکار خود بوده و با نوآوریهای شگفت انگیز کیفیت و کمیت زندگی را دگرگون کرده است. ابتدا با استفاده از اشیای پیرامون خود به عنوان ابزار تسهیل کننده و سپس با ساختن این ابزارها با استفاده از قدرت اندیشه راه را برای متحول ساختن زندگی هموار ساخت و از این طریق، با ترکیب فناوری با ساختار اجتماعی، شیوه های نوینی از زندگی را پدید آورد. اما متاسفانه، حاصل این خلاقیتها و ابتکارات، که به صورت دانش و فناوری تبلور می یابد، به درستی و عادلانه در میان کشورها و در درون کشورها در میان اقشار مختلف مردم توزیع نمی شود. بزرگترین مشکل امروزی مردم محروم، که می توان آنها را حاشیه نشینان جامعه اطلاعاتی (information society) نام داد، این است که شکاف میان آنها و برخوردارشوندگان از امکانات بنیادی جامعه اطلاعاتی، یعنی فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا)، روز به روز عمیقتر و گسترده تر می شود . برخی استدلال می کنند که فاوا، به عنوان یک دستاورد جدید بشری، به جای اینکه شرایط زندگی اکثریت مردم جهان به ویژه در مناطق محروم و دور افتاده را بهبود بخشد، خود باعث ایجاد این شکاف و به حاشیه رانده شدن آنان شده است. اما گروه دیگر عقیده دارند که فناوری جدید به خودی خود به این نتایج منتهی نشده بلکه شیوه توزیع و کنترل آن است که این وضع را به وجود آورده است. بنابراین، کارآمدی و اثربخشی استفاده از این فناوری در گرو توزیع عادلانه امکانات استفاده از آن، انطباق با شرایط و وضعیت فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی این گروهها و تبادل آزاد و بدون مانع اطلاعات بین ملتها و جوامع است. نظامهای آموزشی کشورها چگونه می توانند از پیدایش این گروه حاشیه نشین جلوگیری کنند و آنان را با بقیه اعضای جامعه اطلاعاتی، در هردو سطح ملی و جهانی، همراه سازند؟ آیا از میان برداشتن موانعی مانند بی سوادی سنتی و انواع جدیدتر آن مانند بی سوادی مهارتی، فرهنگی، اجتماعی، رایانه ای و فناوری اطلاعات و ارتباطاتی می تواند آنان را یاری دهد به طوری که در سطح ملی به رفع محرومیت اطلاعاتی و در سطح جهانی به کاهش شکاف اطلاعاتی میان ملتها و زندگی مسالمت آمیز در دهکده جهانی منتهی شود؟این مقاله در صدد یافتن راهکارهایی برای حل مشکل یاد شده است که از یک سو به کارگیری نظام آموزش مداوم و مادام العمر را تسهیل کند و از سوی دیگر نشان دهد که رویکردهای جدیدی مثل آموزش باز و از راه دور و استفاده از فاوا گزینه مناسبی در این فرایند است.

در این مقاله نویسندگان ضمن معرفی روش تاکسونومی عددی و روابط ریاضی آن به شاخصهایی در آموزش عالی پرداخته اند که بر اساس آن بتوان سطح توسعه یافتگی مراکز منطقه هفت دانشگاه پیام نور را رتبه بندی کرد. در این میان پنجاه و یک شاخص معرفی شده است. رتبه بندی مراکز دانشگاهی به دو صورت انجام گرفته است. در ابتدا با استفاده از مجموعه شاخصهای موجود، در حالی که به هر یک وزن مساوی داده شده است و سپس با تعدیل و ادغام بعضی از شاخصهای معرفی شده و با تکیه بر فعالیتهای آموزشی، پژوهشی و اداری با استفاده از سیزده شاخص رتبه بندی صورت گرفته است. نتایج حاصل نشان دهنده این نکته است که نتیجه به دست آمده از هر دو روش تفاوت محسوسی نداشته و به نظر می رسد که سیزده شاخص تعدیل شده الگوی مناسبی برای ارزیابی سالیانه مراکز دانشگاه پیام نور است.

امروزه تفاوت بین فراگیران قوی و ضعیف فقط در میزان دانش آنها نیست، بلکه چگونگی دانش اندوزی و سبکهای شناختی فراگیران در ایجاد اختلاف بین فراگیران تاثیر زیادی دارد. در پژوهش حاضر به بررسی تطبیقی دانش فراشناختی و مهارتهای فراشناختی دانشجویان قوی و ضعیف پرداخته شده است.پژوهشهای محققانی همچون وینوگارد (1990)، بورکوفسکی و همکاران (1992)، مک سود (1997) و ابراهیمی قوام آبادی (1377)، متولی (1376)، عباباف (1375) و دیگر پژوهشگران بیانگر تاثیر فراشناخت بر میزان یادگیری فراگیران بوده است. فان و همکاران (1999) به بررسی مقایسه ای مهارتهای فراشناختی در دانشجویان نظام باز هنگ کنگ پرداخته اند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که فراگیرانی که به صورت باز در این دانشگاه آموزش می بینند از مهارتهای فراشناختی متفاوتی برخوردارند.به منظور بررسی موضوع حاضر 450 نفر از دانشجویان دانشگاه پیام نور به دو آزمون محقق ساخته دانش فراشناختی و مهارتهای فراشناختی پاسخ دادند. در این پژوهش به بررسی دو فرضیه زیر اقدام شد:1. میزان دانش فراشناختی بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه پیام نور تاثیر دارد.2. مهارتهای فراشناختی بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه پیام نور تاثیر دارد.داده های جمع آوری شده به کمک بسته نرم افزار SPSS تحلیل شد. نتایج بیانگر تایید هر دو فرضیه بوده است.

دوره های فراگیر یکی از روشهای پذیرش دانشجو در دانشگاه پیام نور است که بدون برگزاری آزمون سراسری (کنکور) و تنها بر اساس شرط معدل دیپلم انجام می شود. در این مقاله به بررسی نقش تحصیل دانشجویان فراگیر بر افزایش میانگین معدل دانشجویان ورودی سال 1372 در منطقه 4 دانشگاه پیام نور می پردازیم. در این بررسی دانشجویان از مراکز اردکان، بندرعباس، بم، تفت، زابل و کرمان، در چهار رشته تحصیلی ریاضی، زیست شناسی از رشته های علوم پایه و ادبیات فارسی و علوم تربیتی از رشته های علوم انسانی انتخاب شده اند. اطلاعات حاصل از میانگین سه گروه از دانشجویان (دانشجویان رسمی، معادل و فراگیر) از مراکز مورد نظراستخراج شده و نشان داده شده است که با ورود دانشجویان دوره های فراگیر به این مراکز میانگین واحدهای گذرانده دانشجویان از 12.20 به 12.55 ارتقاء یافته است و این افزایش میانگین واحدهای گذرانده در مراکز اردکان، بندرعباس، زابل و کرمان از لحاظ آماری با احتمال 95 درصد معنادار بوده است.

در این مقاله، نویسنده می کوشد علت یا علتهای استقبال نکردن دانشجویان پیام نور از کلاسهای درس دانشگاه را پیدا کند. برای این منظور، نویسنده، با استناد به برخی پژوهشها، دلایل چندی برای این امر برمی شمرد. کیفیت پایین کلاسها، برداشت دانشجو درباره خودکفا بودن منابع درسی و، در نتیجه، احساس بی نیازی دانشجو از استاد، ناهماهنگی برنامه کلاسها با موقعیت دانشجویان، اجباری نبودن شرکت در کلاس و امتحانات، تاثیر کم نمره امتحانات میان ترم، و مسایل و مشکلات شخصی خود دانشجویان از جمله مواردی است که نویسنده به تفصیل به آنها می پردازد. همچنین، مباحث نظری مربوط به آموزش از راه دور و اشکالات مربوط به چهره به چهره نبودن تدریس، با استناد به پژوهشهایی چند، در این مقاله بررسی می شود. در نهایت، نویسنده برای از میان برداشتن این مشکلات پیشنهاداتی می کند.

این پژوهش به منظور دستیابی به میزان تاثیر کاربرد الگوی استقرایی بر یادگیری دانش آموزان در درس دستور زبان فارسی انجام شده است. پژوهشگران در این تحقیق شبه آزمایشی از نوع دو گروهی ناهمسان با پیش آزمون و پس آزمون، از میان جامعه آماری دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی منطقه چهار شهر تهران، با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای طبقه بندی شده، دو کلاس پنجم از یک مدرسه پسرانه و دو کلاس پنجم از یک مدرسه دخترانه را به عنوان نمونه آماری انتخاب کردند و سپس به روش تصادفی هر یک از دو کلاس را به عنوان گروه گواه و آزمایش در نظر گرفتند. گروه گواه برای تدریس با روش سنتی و گروه آزمایش با روش تفکر استقرایی در درس دستور زبان فارسی در نظر گرفته شدند.پس از تهیه طرح درس دستور زبان فارسی پایه پنجم ابتدایی به روش استقرایی و تهیه ابزار اندازه گیری که سوالات پیش آزمون و پس آزمون بودند، پس از اطمینان از روایی و اعتبار آنها، پیش آزمون، قبل از آموزش و پس آزمون پس از اجرای آموزش برگزار شد. سپس اطلاعات به دست آمده جمع آوری و با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی مورد بررسی، تحلیل و مقایسه قرار گرفت و فرضیه پژوهش به وسیله آزمون t مبتنی بر موثر بودن آموزش به روش تفکر استقرایی نسبت به روش سنتی تایید شد. از نتایج دیگری که از این پژوهش به دست آمد می توان به افزایش معنادار، سرعت و دوام یادگیری و افزایش مهارتهای ارتباطی، شناختی و عاطفی مرتبط با اهداف درس فارسی دوره ابتدایی اشاره کرد.

این پژوهش به بررسی رابطه فشارروانی و سلامت روانی در بین دانشجویان دانشگاه پیام نور بندر امام خمینی پرداخته است .کلیه دانشجویان دختر و پسر جامعه آماری را تشکیل داده اند که 105 نفر از آنان (20 نفر در رشته روان شناسی، 58 نفر در رشته علوم تربیتی و 27 نفر در رشته مدیریت بازرگانی) به شیوه تصادفی ساده انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از مقیاس پیامد رویداد (هوروتیز، 1979) و مقیاس سلامت عمومی (گلدبرگ و هیلیر 1979) استفاده شد. داده ها به کمک آمار توصیفی و استنباطی تحلیل شد. یافته ها نشان داد که بین فشارروانی و جنسیت دانشجویان همبستگی منفی وجود دارد. بین سلامت روانی و جنسیت دانشجویان همبستگی منفی وجود دارد. بین دانشجویان دختر و پسر، از لحاظ فشار روانی، اختلاف معنی داری وجود ندارد. بین رشته های مختلف تحصیلی، از لحاظ فشارروانی، اختلاف معنی داری وجود دارد. بین رشته های مختلف تحصیلی، از لحاظ سلامت روانی اختلاف معنی داری وجود دارد.

در انگلستان یک مستمع مودب با دقت کامل به صاحب سخن خیره می شود و گهگاه پلک بر هم می زند تا اشتیاق خود را به موضوع صحبت نشان دهد. این گونه پلک زدن برای آمریکاییها بی معناست. آمریکایی انتظار دارد مستمع سر خود را به علامت تایید تکان دهد و گاهی زیر لب بگوید: آها، آها. در مناطقی از خاور دور هیچ نگاهی به طرف مقابل در حین صحبت جایز نیست.در آموزش زبان خارجی ، معمولا گفته می شود که فرهنگ با زبان آمیخته است و در تدریس زبان حذف عامل فرهنگ امکان پذیر نیست . اما این مهم چندان در کتابها و کلاسهای آموزش زبان ملموس نبود تا اینکه روش ارتباطی با گرایشی جامعه شناسانه پا به عرصه آموزش زبان گذاشت. این روش سعی داشته تا آنجا که ممکن است زبان را به شکل واقعی و طبیعی آن که توسط گویشوران زبان هدف مورد استفاده قرار می گیرد در کلاس درس ارایه کند.با این حال مساله فرهنگ به همین جا ختم نمی شود. امروزه زبانهای خارجی با اهداف متفاوت و متنوع آموخته می شود. آیا همه زبان آموزان نیازمند آن اند که با فرهنگ بیگانه آشنا شوند؟ آیا یادگیری زبان، آن طور که شومن مدعی است، بدون ترک فرهنگ خودی و پذیرش فرهنگ گویشوران زبان هدف امکان پذیر نیست؟ اصولا فرهنگ در حیطه آموزش زبان چگونه تعریف می شود؟ در کشورمان، ایران، این مساله چه شکلهایی پیدا می کند؟ اینها برخی از سوالاتی است که مقاله حاضر به آن پرداخته ولی لزوما جوابی قطعی به آنها ارائه نمی شود. بلکه حیطه هایی برای تحقیق در مقوله فرهنگ و آموزش زبان خارجی مطرح می شود.

فرایند آموزش مسیر تکاملی خاصی پیموده و در واقع انقلابهایی را از سرگذرانده تا به وضعیت مدرن کنونی دست یافته است. بیانیه یونسکو در سال 1998 اولویت استفاده از فناوری را به نهادهای آموزشی اعلام کرده است. شمار عظیم متقاضیان تحصیل و تمایل به هرچه سریعتر طی کردن این فرایند، چالشهایی فراروی آموزش مدرن قرار می دهد. آموزش مجازی با نمودهای گوناگون خود (همچون یادگیری از راه دور و یادگیری برخط) یکی از راههای مناسب برای حل این مسایل است.

در سالهای اخیر پس از گذر از جامعه کشاورزی و صنعتی، با گسترش اینترنت و فناوریهای نوین پردازش و تبادل اطلاعات، جهان به سوی جامعه ای گام برمی دارد که در آن مفاهیمی همچون اطلاعات، دانش، دانایی و خرد نقش به سزایی بازی می کند، جوامعی همچون جامعه شبکه ای (ایجاد ارتباط بین جوامع از طریق شبکه ها و حرکت به سمت جهانی شدن)، جامعه اطلاعاتی (تمامی کارها بر مبنای اطلاعات، وجود نقش انسان در قالب فراگیری، رشد و به کارگیری اطلاعات) و نهایتا به جامعه دانایی محور یا فراصنعتی (وقوع کامل جهانی شدن و نقش انسان آگاه و توسعه یافته به عنوان محور تحولات و روابط اجتماعی و اقتصادی) که در آنها لزوم توجه به فناوری اطلاعات و ارتباطات، فرهنگ سازی و ارائه آموزشهای مناسب امری اجتناب ناپذیر خواهد بود و در صورت عدم ایجاد زیرساختهای مناسب، توسعه و تعامل با دنیای پیشرفته میسر نخواهد بود.در این مقاله در زمینه لزوم ارایه آموزشهای مناسب، آماده سازی و به روزرسانی منابع انسانی، تولید علم و فناوری آن، محتواسازی، اطلاع رسانی، فقر اطلاعاتی، کمبود منابع اطلاعاتی فارسی، محورهای آتی پژوهش، فناوری اطلاعات و ارتباطات، چشم انداز آتی جهان ارایه شده در مجمع جهانی جامعه اطلاعاتی و اصول و استانداردهای جهانی و بومی جامعه اطلاعاتی، دسترسی، کاربردهای فناوری اطلاعات و تغییر الگوهای زندگی، شغلی، اوقات فراغت، نظام آموزشی و داد و ستد مطالبی ارایه می شود.