چکیده فارسی:بنای عقلا یکی از مفاهیم کلیدی در بسیاری از مباحث فقهی و اصولی است. فقها در موارد متعددی از این واژه سخن به میان آورده و به بحث پیرامون آن پرداخته اند که پرسش از اعتبار شرعی سیره های عقلایی از آن جمله است. عبارات و درک متفاوت علما از این مفهوم و فقدان تلقی واحد از یک سو و نزدیکی و مشابهت بنای عقلا با مفاهیمی چون عرف، عادت، اجماع، سیره مسلمین یا سیره متشرعه و حتی عقل و دلیل عقلی از سوی دیگر تا جایی که گاه با برخی از این مفاهیم یکسان و مترادف پنداشته شده اند، موجب بروز آشفتگی و پیچیدگی در کلام اندیشمندان شده و هرگونه تحقیق و پژوهشی را در این خصوص با مشکلات جدی مواجه می کند. در این نوشتار به دو نگرش در ارتباط با چیستی بنای عقلا اشاره شده است. دیدگاه اول صرفا روش عمومی خردمندان در همه زمانها و مکانها را از مصادیق سیره عقلا دانسته و عنصر عمومیت و فراگیری را از ارکان آن به حساب می آورد. درحالی که در دیدگاه دوم و با توسعه در مفهوم بنای عقلا، برخی از روش های جاری در زندگی خردمندان هم که از ویژگی همیشگی و همه جایی بودن برخوردار نیستند، به شرط دارا بودن عناصر و ارکان لازم، از بناهای عقلایی به حساب می آیند. بناهای عقلایی دارای سه رکن اساسی بوده و به نوبه خود و از جهات متفاوتی به انواعی تقسیم می شوند. این ارکان عبارتند از استناد به عقل، عدم اختصاص به نژاد یا زبان یا دین خاص، فقدان رویه عقلایی مخالف با آن.
چکیده عربی:بناء العقلاء من المفاهیم الاساسیة فی کثیر من المباحث الفقهیة و الاصولیة. و الفقهاء بحثوا عنه کما السوال عن الاعتبار الشرعی فی السیرالعقلانیة.هذاالبحث یعالج الی الرایین فی ماهیة بناء العقلاء. الاول یری الاسلوب العام للعقلاء فی الازمنة و الامکنة کلها و هذا من مصادیق سیرة العقلاء؛ و الثانی یری ان بعضا منه لیس جاریا فی کل مکان و زمان الا ان یکون له عناصر و ارکان لازمة.لبناء العقلاء ثلاثه: ارکان اصلیة هی الاستناد الی العقل، و عدم الاختصاص الی القومیة اواللغة اوالدین الخاص، و فقدان الرویة العقلانیة المخالفة له.