تولید گیاهان زراعی
سال:1388 | دوره:2 | شماره:3 |تعداد مقالات:10

پی بردن به تغییرات تعداد دانه در واحد سطح اثر مهمی در شناخت تشکیل عملکرد و افزایش عملکرد بالقوه دارد. در بعضی از مدل های شبیه سازی گندم برای پیش بینی عملکرد به پیش بینی مناسب تعداد دانه بستگی دارد. از این رو به منظور کمی کردن رابطه بین تعداد دانه در واحد سطح با پارامترهای تاثیرگذار (محیطی و غیرمحیطی) بر روی آن، آزمایشی به صورت تجزیه مرکب در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار در دانشکده علوم زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال زراعی 85-1384 اجرا شد. تیمارها شامل تاریخ های کاشت (23 آذر،30 دی، اول اسفند، 29 اسفند، 27 فروردین) و ارقام گندم (کوهدشت، شیرودی، تجن و زاگرس) بودند. نتایج ضریب همبستگی نشان داد که رابطه تعداد دانه در واحد سطح با میانگین دما در درجه اهمیت اول قرار دارد ولی برازش مدل های غیرخطی بر پارامترهای تاثیرگذار بر تعداد دانه در واحد سطح و بررسی ضریب تغییرات و  R2در مدل های مختلف مشخص گردید که اثر ماده خشک ساقه در گرده افشانی بهترین برآورد را دارد که با توجه به معادله ای که از برازش به دست آمده نشان داد که تقریبا در 747 گرم ماده خشک ساقه در متر مربع 95 درصد دانه ها تشکیل می شود.

با توجه به محدودیت منابع آبی، تعیین حداقل مقدار آبی که منجر به تولید حداکثر عملکرد می شود از اهمیت بسیار برخوردار است. در این راستا پژوهشی در سال زراعی 83-1382 به طور همزمان در دو منطقه تربت جام و کرج، به صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور و در چهار تکرار اجرا شد. فاکتور اول شامل 9 رژیم مختلف آبیاری بر مبنای درصد تخلیه رطوبتی خاک بود که عبارت بودند از T1 (آبیاری در 40 درصد تخلیه رطوبتی در تمام دوره رشد)؛ T2 و T3 آبیاری به ترتیب در 60 درصد و 80 درصد تخلیه رطوبتی از ابتدای طویل شدن ساقه ها تا پایان دوره رشد)؛ T4 و T6 آبیاری به ترتیب در 60 درصد و 80 درصد تخلیه رطوبتی در زمان گلدهی، آبیاری در 40 درصد تخلیه رطوبتی در سایر مراحل رشد)؛ T5 و T7 آبیاری در 40 درصد تخلیه رطوبتی تا زمان گلدهی؛ آبیاری به ترتیب در 60 درصد و 80 درصد تخلیه رطوبتی از زمان گلدهی تا پایان دوره رشد)؛ T8 آبیاری در 40 درصد تخلیه رطوبتی تا زمان گلدهی؛ قطع آبیاری از گلدهی تاپایان دوره رشد)؛ و T9 آبیاری در 40 درصد تخلیه رطوبتی تا ابتدای پر شدن دانه؛ قطع آبیاری در طول دوره پر شدن دانه). فاکتور دوم شامل سه رقم گندم (چمران، مرودشت و گاسپارد) بود. نتایج نشان داد که انجام کم آبیاری آخر فصل، نسبت به اعمال تیمارهای کم آبیاری در مراحل ابتدایی رشد تاثیر زیادتری بر عملکرد و کارایی مصرف آب داشت، و مراحل گلدهی و دانه بندی حساس ترین مراحل به تنش بودند. کارایی مصرف آب در بین تیمارهای مختلف تنش رطوبتی بین 0.17 تا 1.34 کیلوگرم در مترمکعب در نوسان بود. واکنش ارقام گندم به رژیم های آبیاری در دو منطقه مورد بررسی متفاوت بود و شرایط گرم و خشک حاکم در تربت جام منجر به مصرف آب بیشتر و کارایی مصرف آب کمتر در این منطقه شد. در بین صفات مورد مطالعه عملکرد دانه بیشترین تاثیر مستقیم را بر کارایی مصرف آب داشت و بعد از آن میزان آب مصرفی مابقی تغییرات کارایی مصرف آب را توجیه کرد. بنابراین به نظر می رسد مدیریت آبیاری گندم به ویژه در مراحل انتهایی رشد از اهمیت ویژه ای برخوردار است، و باید در هر منطقه مطابق با شرایط اقلیمی حاکم مورد توجه قرار گیرد.

نحوه توارث صفات مرتبط با مقاومت به سرما در مرحله جوانه زنی در تلاقی های حاصل از دای آلل یک طرفه با استفاده از 7 ژنوتیپ برنج مورد بررسی قرار گرفت. آنالیز واریانس نشان داد که اختلاف معنی داری بین ژنوتیپ ها، قابلیت ترکیب پذیری عمومی (GCA) و قابلیت ترکیب پذیری خصوصی (SCA) برای تمام صفات مورد مطالعه شامل درصد کاهش طول ریشه چه، درصد کاهش طول ساقه چه و درصد کاهش میزان جوانه زنی وجود داشت. معنی دار بودن GCA و SCA نشان داد که در کنترل صفات مورد مطالعه به ترتیب ژن های با اثرات افزایشی و غیرافزایشی نقش داشتند، اما بالا بودن نسبت واریانس غالبیت به واریانس افزایشی و مقدار پایین نسبت پیشنهادی بیکر، برتری اثرات غیرافزایشی را نسبت به اثرات افزایشی نشان داد. وراثت پذیری عمومی برای صفات کاهش در طول ریشه چه، طول ساقه چه و میزان جوانه زنی به ترتیب برابر با 86، 68 و 81 درصد برآورد شد. برآورد اثرات GCA نشان داد که والد دیلمانی به عنوان یک ترکیب پذیر عمومی ایده آل برای تمام صفات مورد مطالعه و همچنین والد حسنی ترکیب شونده عمومی مناسبی برای صفات درصد کاهش در طول ریشه چه و میزان جوانه زنی بودند. مقدار درجه غالبیت برای صفات کاهش طول ریشه چه، کاهش طول ساقه چه و کاهش میزان جوانه زنی به ترتیب برابر با 1.93، 1.26، 0.99 بود که نشان دهنده فوق غالبیت برای صفات کاهش طول ریشه چه و کاهش طول ساقه چه و غالبیت کامل برای صفت کاهش میزان جوانه زنی بود. برآورد اثرات SCA نشان داد که تلاقی حسنی × ندا به عنوان یک تلاقی مطلوب برای مقاومت به سرما در هر سه صفت بود. در این تلاقی علاوه بر SCA معنی دار، هتروزیس برآورد شده نیز معنی دار بود. یک استنتاج کلی که می توان از این نتایج به دست آورد این است که تلاقی هایی که حسنی و دیلمانی یکی از والدین آنها بودند، اثرات SCA مطلوبی برای تمام صفات نشان می دادند و در نتیجه از این دو والد می توان در پروژه های اصلاحی استفاده نمود.

به منظور تعیین کاراترین شیوه تقسیط نیتروژن با استفاده از نمودار رنگ برگ و کلروفیل متر در برنج آزمایشی به صورت کرت های خرد شده و در قالب طرح بلوک های تصادفی با 3 تکرار در سال های 1385 و 1386 در موسسه تحقیقات برنج کشور اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل ارقام در 3 سطح به عنوان عامل اصلی شامل GRH1، خزر و هاشمی و زمان اعمال کود به عنوان عامل فرعی که شامل LCC<3 (اعمال کود پس از مشاهده درجه 3 از نمودار رنگ برگ)، LCC<4 (اعمال کود پس از مشاهده درجه 4 از نمودار رنگ برگ)، SPAD<35 (اعمال کود پس از این که کلروفیل متر محتوای کلروفیل برگ را کمتر از 35 نشان بدهد)، SPAD<38 (اعمال کود پس از این که کلروفیل متر محتوای کلروفیل برگ را کمتر از 38 و بیشتر از 35 نشان بدهد)، روش عرف (مصرف 150 کیلوگرم کود نیتروژنه در مراحل اواسط پنجه زنی، تشکیل جوانه اولیه در خوشه و زمان گلدهی) و شاهد (بدون اعمال کود) بودند. اختلاف بین ارقام برای عملکرد دانه، تعداد دانه پر، تعداد دانه پوک، طول خوشه، تعداد خوشه، وزن صددانه، ارتفاع بوته و روز تا رسیدگی در سطح یک درصد معنی دار بود. همچنین اختلاف بین زمان اعمال کود مورد بررسی برای کلیه صفات جز تعداد دانه پوک و وزن صد دانه در سطح یک درصد معنی دار بود. بین زمان های اعمال کود مورد بررسی، SPAD<38 و LCC<4 اختلاف معنی داری با سایر تیمارهای اعمال شده داشتند، در صورتی که اختلاف بین روش عرف با LCC<3، SPAD<35 معنی دار نبود. نتایج به دست آمده نشان داد که، آستانه کلروفیل متر برای رقم هاشمی عدد 35 کلروفیل متر و برای ارقام خزر و هیبرید شماره 4 نمودار رنگ برگ و 38 کلروفیل متر می باشد، بنابراین پیشنهاد می شود زمانی که این مقادیر به پایین تر از آستانه اعلام شده کاهش یابند، کود نیتروژنه به مقدار 35 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار برای رقم هاشمی و 40 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار برای ارقام هیبرید و خزر مصرف گردد.

هدف از انجام این آزمایش، مقایسه ضریب استهلاک نور و ساختار کانوپی ارقام رقیب و غیررقیب برنج در برابر علف هرز سوروف بود. بدین منظور آزمایشی در سال زراعی 1386-1385 در ایستگاه تحقیقاتی برنج کشور - تنکابن، واقع در استان مازندران، انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل 7 رقم برنج (شامل دیلمانی، خزر، سپیدرود، نعمت، درفک، فجر، شیرودی) و 3 لاین (830، 841 و 843) بود که در شرایط آلوده و عاری از علف هرز سوروف کشت شدند. ارقام مختلف برنج با تراکم توصیه شده برای هر کدام نشاء شدند و تراکم سوروف نیز 20 بوته در متر مربع در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که ضریب استهلاک نور در رقم خزر (غیررقیب) بیشتر از ضریب استهلاک نور در لاین 843 (رقیب) بود. با بررسی توزیع عمودی وزن خشک و سطح برگ در رقم خزر و لاین 843 مشخص شد که میزان تجمع ماده خشک و نیز میزان سطح برگ در تمامی لایه های مورد بررسی در لاین 843 بیشتر از رقم خزر، هم در شرایط رقابت و هم در شرایط بدون رقابت بود. همچنین در شرایط رقابت با سوروف سطح برگ و ماده خشک بیشتری به لایه های بالایی کانوپی اختصاص یافت که این امر در لاین 843 نسبت به رقم خزر مشهودتر بود. از طرف دیگر، میزان تجمع ماده خشک و میزان سطح برگ سوروف در تداخل با لاین 843 کمتر از میزان تجمع ماده خشک و میزان سطح برگ سوروف در تداخل با رقم خزر بود.

فرآیند عادت دهی به سرما از سازوکارهای مهم در تحمل ارقام گندم به تنش سرما است. این تحقیق با هدف تعیین ارتباط نیاز بهاره سازی با بیان تحمل به سرما و تغییرات فیزیولوژیکی در یک رقم بسیار متحمل و یک رقم حساس به تنش سرما در شرایط کنترل شده از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. تکمیل بهاره سازی با استفاده از روش شمارش تعداد نهایی برگ و میزان تحمل به سرما با روش LT50 تعیین گردید. عدم نیاز بهاره سازی در رقم بهاره کوهدشت و تکمیل بهاره سازی در روز 42 سرمای بهاره سازی در رقم زمستانه شایان با استفاده از نتایج تعداد نهایی برگ حاصل شد. بررسی LT50 نشان داد که در رقم شایان حداکثر مقاومت به سرما در زمان تکمیل بهاره سازی -17 درجه سانتی گراد و در رقم کوهدشت -2 درجه سانتی گراد می باشد. ارتباط بین محتوی کلروفیل، میزان کلروفیل فلورسانس، انباشت پرولین و قندهای کل با میزان بیان تحمل به سرما بررسی گردید. نتایج نشان داد که در اثر القا سرما، کاهش راندمان کوآنتومی فتوسیستم ІІ در رقم شایان بسیار کمتر از رقم کوهدشت می باشد. تیمار سرما باعث کاهش معنی دار 30 درصد محتوی کلروفیل در رقم کوهدشت و افزایش 36 درصد آن در رقم شایان در زمان اشباع بهاره سازی گردید. همچنین در رقم زمستانه شایان انباشت 3 و 2 برابر پرولین و قندهای کل نسبت به رقم بهاره کوهدشت در روز 42 سرما کاملا مشهود بود. این عکس العمل ها، بیانگر پاسخ بهتر به سرما در رقم دارای نیاز بهاره سازی در مقایسه با رقم بدون نیاز بهاره سازی است.

این آزمایش به منظور بررسی صفات مورفولوژیکی، عملکرد و اجزا عملکرد در 3 رقم سورگوم دانه ای کیمیا، سپیده، پیام و 2 لاین خالص امیدبخش M5،M2  تحت تاثیر 4 میزان تراکم (240، 205، 170 و 135 هزار بوته در هکتار) به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بیرجند اجرا گردید. یادداشت برداری های لازم در طول فصل رشد انجام شد و در نهایت میزان عملکرد دانه، وزن هزار دانه و شاخص برداشت اندازه گیری شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب آزمایش حاکی از آن بود که ارقام و لاین های مورد مطالعه از نظر تمامی صفات مورد نظر در سطح 1 درصد تفاوت معنی دار داشتند. سطوح مختلف تراکم بوته از نظر تعداد پنجه، عملکرد بیولوژیکی و عملکرد دانه در سطح احتمال 1 درصد و از نظر قطر ساقه در سطح 5 درصد تفاوت نشان دادند. سطوح مختلف اثر متقابل رقم در تراکم از نظر تعداد پنجه و شاخص برداشت در سطح احتمال 1 درصد تفاوت آماری معنی دار نشان دادند. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش می توان تراکم 240000 بوته در هکتار و لاین امیدبخش M5 را برای منطقه بیرجند توصیه نمود.

به منظور بررسی اثر سیستم های تغذیه آلی، تلفیقی، شیمیایی و باکتری های افزاینده رشد (PGPR) بر مراحل فنولوژی، عملکرد و اجزای رقم آلستار آفتابگردان در راستای کاهش مصرف کودهای شیمیایی، اصلاح خاک و بهبود وضعیت تغذیه گیاه، آزمایشی در سال 1386 در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس اجرا شد. در این بررسی از آزمایش کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار استفاده شد. عامل اصلی در 5 سطح کودی شامل 100 درصد آلی (F1)،25  درصد شیمیایی و 75 درصد آلی (F2)،50  درصد شیمیایی و50 درصد آلی (F3)،75  درصد شیمیایی و 25 درصد آلی (F4) و 100 درصد شیمیایی (F5) و عامل فرعی در 2 سـطح تلقیح شامل (I1) بذور تلقیح شده به ازتوباکتر و آزوسپریلیوم و (I0) تلقیح نشده اجرا شد. نتایج بیانگر آن است سیستم تغذیه شیمیایی (F5) به واحدهای گرمایی کمتری برای مراحل مختلف ظهور طبق، رسیدگی و گل دهی مورد نیاز می باشد، در حالی که سیستم تغذیه 100 درصد آلی (F1) موجب تاخیر در فرا رسیدن ظهور طبق، گل دهی و رسیدگی فیزیولوژیک و نیاز به واحدهای گرمایی بیشتر برای تکمیل مرحله فنولوژی نسبت به سیستم شیمیایی گردیده است. همچنین نتایج نشان داد عملکرد دانه، ارتفاع، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در سیستم تلفیقی بیشتر از سیستم های شیمیایی و آلی بود (F3>F4>F2>F5>F1). بیشترین و کمترین درصد روغن به ترتیب در تیمار F1 (100 درصد آلی) و تیمار F3 (50 درصد آلی + 50 درصد شیمیایی) به دست آمد. بذور تلقیح شده با باکتری های ازتوباکتر و آزوسپریلیوم (I1) عملکرد دانه، ارتفاع و میزان روغن را در مقایسه با تیمار کنترل (I0) افزایش و درجه روزهای گرمایی برای مراخل فنولوژی را کاهش دادند. بنابراین خصوصیات کمی و کیفی آفتابگردان در ترکیب کود زیستی و سیستم تلفیقی از کود دامی و شیمیایی نسبت به زمانی که به تنهایی استفاده می شود نتیجه بهتری دارند.

با هدف بررسی رقابت گندم و خردل وحشی (Sinapis arvensis) در سطوح نیتروژن و علف کش، آزمایشی در سال 87-1386 در مزرعه دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین، در شمال اهواز اجرا شد. طرح آماری مورد استفاده، کرت های خردشده در قالب بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار بود. سطوح نیتروژن (صفر، 60، 120 و 180 کیلوگرم در هکتار) در کرت های اصلی جای گرفتند. هر کرت اصلی به 5 کرت فرعی خرد شده و 4 سطح علف کش تری بنورون متیل (صفر، 15، 20 و 25 گرم در هکتار) به همراه کنترل کامل علف های هرز (به عنوان کرت شاهد) در کرت های فرعی جای داده شدند. نتایج نشان داد که اثر متقابل سطوح نیتروژن و علف کش بر عملکرد دانه گندم و همچنین ماده خشک خردل وحشی معنی دار شد. با افزایش کاربرد نیتروژن، در هنگام عدم کنترل علف های هرز یا در سطوح پایین علف کش، عملکرد دانه  گندم و همچنین ماده خشک خردل وحشی در واحد سطح به طور معنی داری به ترتیب کاهش و افزایش یافت. در سطوح پایین نیتروژن، تفاوت میان سطوح کنترل علف های هرز کاهش یافت، به نحوی که در این سطوح نیتروژن، ماده خشک خردل وحشی به شدت کاهش پیدا کرد. در مجموع، افزایش مصرف نیتروژن موجب کاهش توان رقابتی گندم در برابر خردل وحشی و نیاز به مصرف علف کش بیشتر در این آزمایش گردید. بیشترین ماده خشک خردل وحشی با 180 کیلوگرم نیترون و بدون کنترل علف های هرز به دست آمد. بیشترین عملکرد دانه  گندم در سطح 180 کیلوگرم نیتروژن و 20 گرم علف کش در هکتار به دست آمد.

به منظور بررسی تاثیر تراکم بوته و سطوح مختلف نیتروژن بر درصد پروتئین، عملکرد و تجمع نیترات در غده سیب زمینی رقم آگریا، برخی به صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال 1385 در اردبیل انجام شد. عوامل آزمایشی عبارت بودند از سطوح کودی صفر، 80، 160 و 200 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص و تراکم گیاهی 5.5، 7.5 و 11 بوته در مترمربع. بر اساس نتایج آزمایش، تراکم 11 بوته در مترمربع از نظر تعداد غده و وزن خشک آن، عملکرد غده و پروتئین در واحد سطح در بالاترین گروه قرار گرفت. کمترین وزن متوسط غده و درصد پروتئین آن نیز با همین تیمار به دست آمد. با افزایش کود نیتروژن تا 80 کیلوگرم در هکتار، تعداد، وزن خشک، عملکرد و میزان پروتئین غده افزایش یافت. در اثر متقابل تراکم بوته و کود نیتروژن، بیشترین غلظت نیترات در وزن خشک غده با سطح 200 کیلوگرم در هکتار نیتروژن و تراکم 5.5 بوته در مترمربع به دست آمد. بنابراین طبق نتایج به دست آمده در شرایط این آزمایش، مصرف 80 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار و تراکم 11 بوته در مترمربع برای دست یابی به بالاترین عملکرد و پروتئین و کمترین تجمع نیترات غده برای این رقم سیب زمینی در شرایط اردبیل مناسب به نظر می رسد.