تولید گیاهان زراعی
سال:1391 | دوره:5 | شماره:3 |تعداد مقالات:9

به منظور ارزیابی ژنتیکی 40 لاین جو از نظر مقاومت به یخ زدگی بر اساس درصد بقای طوقه، یک آزمایش گلخانه ای در قالب طرح کرت های خرد شده با 2 تکرار اجرا شد. لاین های جو در کرت های فرعی و 5 سطح دما (8-، 11-، 13-، 15- و 17- درجه سانتی گراد) در کرت های اصلی منظور شدند. افزون بر این در مورد صفات فیزیولوژیکی، که بعد از عادت دهی و قبل از اعمال دماهای یخ زدگی اندازه گیری شدند، تجزیه داده ها بر مبنای طرح بلوک های کامل تصادفی صورت گرفت. درصد زنده مانی در دماهای 15- و 17- درجه سانتی گراد صفر بود. تجزیه واریانس داده ها بر پایه طرح کرت های خرد شده در دماهای 8-، 11- و 13- درجه سانتی گراد نشان داد که اثر دما، لاین و برهم کنش دما در لاین بر درصد بقای طوقه معنی دار است. اختلاف معنی داری نیز بین لاین های مورد مطالعه از نظر LT50 ، درصد وزن خشک برگ، درصد وزن خشک طوقه، درصد آب برگ، درصد آب طوقه، درصد آب گیاهچه، اتلاف نسبی آب برگ و میزان پرولین در شرایط بعد از عادت دهی مشاهده شد. صفات LT50، درصد وزن خشک برگ، درصد آب برگ، درصد آب گیاهچه و میزان پرولین بعد از عادت دهی از وراثت پذیری بالایی برخوردار بودند و میزان پرولین بعد از عادت دهی بیش ترین توان دوم ضریب تغییرات ژنتیکی را دارا بود. گروه بندی لاین ها بر اساس LT50 و درصد زنده مانی در دماهای 8-، 11-، 13- و 15- درجه سانتی گراد، لاین 36 (رقم Schulyer) را به عنوان لاین مقاوم تر به یخ زدگی طوقه و لاین های 9 (با شجره Alger/ (CI10117/ Choyo…))، 31 (رقم ماکویی) و 15 (با شجره K-096M3) را به عنوان لاین های مطلوب از نظر مقاومت به یخ زدگی طوقه و نیز بیش تر صفات فیزیولوژیکی تعیین کرد.

پدیده تغییر اقلیم و گرم شدن جهانی توجه بسیاری از دانشمندان را به خود جلب کرده است.هدف از این پژوهش بررسی انتشار گازهای گلخانه ای و پتانسیل گرمایش جهانی (GWP) ناشی از آن در تولید گندم در گرگان بود.برای انجام این پژوهش ابتدا 6 مزرعه گندم در دو بخش شرقی و غربی گرگان انتخاب شدند. همه اعمال زراعی به 8 بخش تهیه زمین، کاشت، کوددهی، حفاظت گیاه، کنترل علف های هرز، آبیاری، برداشت و حمل و نقل به کارخانه برای تحویل محصول تفکیک شدند و اطلاعات مربوط به روش های تولیدی و مقادیر مختلف کاربرد نهاده ها (ورودی ها) برای 3 سال زراعی از 6 مزرعه گندم مورد بررسی و فهرست برداری قرار گرفت. نتایج نشان داد که مقدار پتانسیل گرمایش جهانی (GWP) ناشی از تولید گندم بین 923-268 کیلوگرم معادل Co2 در هکتار متغیر بود که معادل 103.8-271.5 کیلوگرم معادل CO2 به ازای هر تن گندم بود. در بین فعالیت های مختلف زراعی، کود نیتروژن با میانگین 291 کیلوگرم معادل CO2 در هکتار بیش ترین مقدار را از نظر گرمایش جهانی به خود اختصاص داد. مصرف سوخت برای انجام عملیات زراعی نیز با میانگین 213 کیلوگرم معادل CO2 در هکتار در جایگاه بعدی قرار گرفت. مقایسه با سایر نقاط جهان نشان داد که تولید گندم در گرگان به تولید گازهای گلخانه ای زیادتر منجر می شود.

به منظور بررسی همبستگی صفات، کشف روابط پنهانی حاکم بر آن ها و تعیین مهم ترین اجزای دخیل در توجیه تنوع عملکرد دانه در ژنوتیپ های گلرنگ اهلی و وحشی و تاثیر تنش رطوبتی بر این پارامترها، آزمایشی در سال 1387 در مزرعه دانشگاه صنعتی اصفهان اجرا گردید. نتایج نشان داد که گونه وحشی در شرایط تنش عملکرد خود را تا حدود زیادی حفظ می کند. تحت شرایط عادی رطوبتی در ژنوتیپ های اهلی صفات تعداد دانه در طبق، روز تا گل دهی، وزن دانه در طبق و ارتفاع بوته بالاترین همبستگی مثبت را با عملکرد داشتند. همین روابط تحت شرایط تنش رطوبتی نیز صادق بود با این تفاوت که عملکرد دانه با تعداد دانه در طبق همبستگی نداشت. در ژنوتیپ های وحشی تحت شرایط بدون تنش رطوبتی عملکرد دانه با تعداد طبق در بوته و وزن دانه در طبق همبستگی مثبت دارا بود در حالی که تحت شرایط تنش عملکرد دانه با ارتفاع، تعداد طبق در بوته و وزن هزاردانه همبستگی مثبت داشت. نتایج رگرسیون گام به گام بیان گر آن بود که نوع و ترتیب اهمیت اجزای عملکرد در گلرنگ اهلی بیش تر از شرایط کمبود آب و خشکی متاثر می گردد. تجزیه علیت نشان داد که در هر دو گونه اثرات مستقیم و غیرمستقیم صفات بر عملکرد دانه تحت شرایط تنش و بدون تنش متفاوت است. به طوری که در شرایط آبیاری کافی، گیاه از طریق تعداد طبق در بوته و تعداد دانه در طبق به طور مستقیم بر عملکرد دانه تاثیر می گذارد ولی در شرایط تنش خشکی وزن هزاردانه یک عامل موثر در تبیین تغییرات عملکرد است. در مجموع نتایج نشان داد که گونه وحشی از تحمل بالایی به تنش خشکی برخوردار است و می تواند در برنامه های اصلاحی گلرنگ استفاده شود.

به منظور ارزیابی تحمل به تنش خشکی در ارقام و لاین های پیشرفته سورگوم دانه ای، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در مزرعه پژوهشی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج در سال زراعی 1388 اجرا شد. در این آزمایش اعمال تیمار آبیاری در 3 سطح به صورت آبیاری پس از 60 میلی متر (آبیاری نرمال)، 120 میلی متر (تنش ملایم) و 180 میلی متر (تنش شدید) تبخیر از سطح تشتک تبخیر به عنوان عامل اصلی و 10 رقم و لاین پیشرفته سورگوم دانه ای (کیمیا، پیام، سپیده، KGS27، KGS32، KGS23، KGS19، KGS15، KGS36 و KGS25) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج ارزیابی با استفاده از شاخص های مختلف تحمل به خشکی نشان داد که بر اساس شاخص حساسیت به تنش (SSI) و شاخص تحمل (TOL) ارقام پیام و سپیده و لاین های KGS19 و KGS15 به عنوان متحمل ترین ژنوتیپ ها شناسایی شدند. بر اساس شاخص های تحمل به تنش (STI) و میانگین هندسی بهره وری (GMP) رقم کیمیا با عملکرد دانه به میزان 12026.7 کیلوگرم در هکتار در شرایط بدون تنش و عملکرد دانه 7663.3 کیلوگرم در شرایط تنش و لاین KGS32 با عملکرد دانه به میزان 12973.9 کیلوگرم در شرایط بدون تنش و عملکرد دانه 8830.6 کیلوگرم در شرایط تنش به عنوان ژنوتیپ های با عملکرد بالا در هر دو محیط شناخته شدند. شاخص عملکرد (YI)، رقم کیمیا و لاین های KGS32 و KGS36 را به عنوان ژنوتیپ هایی با بالاترین میزان عملکرد در محیط تنش تعیین نمود.

تنش خشکی یکی از مهم ترین عوامل محدودکننده تولید عملکرد گیاهان زراعی در دنیا است. برهم کنش ژنوتیپ در محیط (G×E) تحت تنش خشکی بسیار معمول بوده و پیشرفت کارهای اصلاحی را مشکل می سازد. برای ارزیابی این برهم کنش، 20 ژنوتیپ گندم نان در یک طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار و 2 مکان (مکان تنش و مکان غیرتنش) در دو سال زراعی مورد بررسی قرار گرفتند. پایداری ژنوتیپ ها با استفاده از چندین روش پایداری از جمله انحراف از خط رگرسیون و ضریب خط رگرسیون در روش ابرهارت و راسل، واریانس پایداری شوکلا، ان ت خاب هم زمان برای عملکرد و پایداری، اکووالانس ریک و روش ناپارامتری رتبه مورد ارزیابی قرار گرفت. هدف از این مطالعه مقایسه نتایج روش های بالا و انتخاب ساده ترین روش برای تعیین پایداری ژنوتیپ ها بود. در بیش تر روش ها ژنوتیپ های شماره 9 و 12 به عنوان پایدارترین ژنوتیپ ها انتخاب گردیدند. ضرایب همبستگی روش های مختلف تعیین پایداری ژنوتیپ ها با استفاده از ضریب همبستگی اسپیرمن تعیین گردید. به دلیل همبستگی قوی معنی دار بین میانگین عملکرد و میانگین رتبه و همبستگی های قوی و معنی دار بین انحراف از رگرسیون و سایر روش های مورد استفاده و همبستگی قوی بین این روش با روش انحراف معیار رتبه می توان نتیجه گرفت که روش ساده رتبه بندی برای تعیین پایدارترین ژنوتیپ ها کافی بوده است.

کودهای زیستی، متشکل از ریزموجودات مفید، به عنوان جایگزین مناسبی برای کودهای شیمیایی در تولید محصولات زراعی در سامانه های کشاورزی پایدار محسوب می گردند. این پژوهش با هدف بررسی اثرات باکتری های حل کننده فسفر، قارچ های میکوریزا و اندوفیت بر عملکرد و جذب عناصر آفتاب گردان در کشت آن با شبدرهای ایرانی و برسیم در مزرعه آزمایشی مرکز تحقیقات کشاورزی ایلام در سال 1388انجام شد. عوامل آزمایش شامل قارچ میکوریزا Glomus mosseae، قارچ اندوفیت Piriformospora indica، باکتری های حل کننده فسفر ( Bacillus lentus + Pseudomonas putida)، کود شیمیایی کامل، خاک غیراستریل، خاک استریل و سیستم کاشت در دو سطح کشت و کشت نکردن مخلوط دو شبدر ایرانی و برسیم زیر پوشش آفتاب گردان بودند. نتایج آزمایش نشان دهنده سودمندی های تلقیح گیاه آفتاب گردان با قارچ میکوریز و اندوفیت و نیز تلقیح با باکتری های افزاینده رشد در مقایسه با عدم کاربرد آن ها بر جذب عناصر و عملکرد دانه آفتاب گردان بود. کشت زیر پوشش آفتاب گردان با مخلوط دو شبدر ایرانی و برسیم موجب افزایش میزان نیتروژن دانه و اندام های هوایی و نیز میزان فسفر دانه آفتاب گردان گردید، اما تاثیری بر میزان فسفر اندام های هوایی، عملکرد دانه و عملکرد زیست توده نداشت. با توجه به نتایج به دست آمده، کاربرد باکتری های حل کننده فسفر، قارچ های میکوریزا و اندوفیت و نیز کشت لگوم ها زیر پوشش کانوپی آفتاب گردان می تواند راه کاری برای طراحی زراعت آفتاب گردان در یک روش کشت زراعی کم نهاده باشد.

این پژوهش به منظور ارزیابی تاثیر محلول پاشی ریزمغذی های آهن، روی و کلسیم بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد 7 رقم کنجد در سال زراعی 1386 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شاهد انجام شد.آزمایش به صورت کرت های خردشده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا گردید. عامل اصلی شامل 4 عامل محلول سولفات آهن، سولفات روی، نیترات کلسیم و تیمار شاهد (آب) و عامل فرعی شامل 7 رقم کنجد (یکتا، ورامین 237، کرج 1، برازجان 2، جیرفت 13، بوشهر 2 و داراب 14) بودند. نتایج تجزیه واریانس اختلاف های معنی داری را بین 4 تیمار ریزمغذی در مورد صفات تعداد دانه در کپسول، وزن هزاردانه، تعداد دانه در بوته، درصد روغن و عملکرد دانه و روغن نشان داد، ولی اثر متقابل رقم در ریزمغذی برای هیچ کدام از صفات به جز درصد روغن (P<0.01) معنی دار نشد. عنصر روی بیش ترین تاثیر را بر عملکرد دانه (1.37 برابر)، تعداد دانه در کپسول (1.30 برابر) و عملکرد روغن (1.41 برابر) در مقایسه با تیمار شاهد داشت. بیش ترین همبستگی بین عملکرد دانه با تعداد دانه در بوته (0.95) و تعداد کپسول در بوته (0.93) مشاهده شد. با تجزیه رگرسیون گام به گام 4 صفت تعداد دانه در بوته، وزن هزاردانه، تعداد شاخه های فرعی و تعداد دانه در کپسول به ترتیب وارد مدل رگرسیونی شدند. در این آزمایش عناصر کلسیم و روی بیش ترین تاثیر را در افزایش درصد روغن و عملکرد دانه و روغن کنجد داشته و دو رقم بوشهر و برازجان با بالاترین عملکرد دانه و عملکرد روغن به عنوان بهترین ارقام معرفی شدند.

با توجه به مخاطره آمیز بودن کودهای شیمیایی برای سلامت انسان ها امروزه توجه بیش تری به کودهای آلی گردیده است. این پژوهش به منظور بررسی اثر کودهای زیستی همراه با کاربرد کود شیمیایی اوره بر عملکرد، درصد پروتئین غده ها، تعداد جوانه در هر غده، ارتفاع بوته و میزان سبزینگی کلرفیل های سیب زمینی رقم مارفونا انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار اجرا شد. تیمارها شامل کود زیستی نیتراژین در 2 سطح مصرف و عدم مصرف (به صورت بذرمال)، محلول کاملا ارگانیک (HB-101) در 3 سطح (عدم مصرف، یک بار محلول پاشی و 2 بار محلول پاشی) و کود اوره در 2 سطح مصرف و عدم مصرف بود. نتایج نشان داد که بالاترین عملکرد غده (46526 کیلوگرم در هکتار)، بالاترین ارتفاع بوته (70.2 سانتی متر) و بیش ترین میزان سبزینگی برگ ها (عدد اسپاد 55.2) در تیمار کاربرد کود زیستی نیتراژین به همراه کود اوره و 2 بار محلول پاشی HB-101 به دست آمد. همچنین بالاترین درصد پروتئین غده ها و پایین ترین تعداد جوانه در هر غده نیز در شرایط هم زمان کود زیستی نیتراژین، کود اوره و 2 بار محلول پاشی HB-101 مشاهده شد. در نهایت نتایج این پژوهش نشان داد که کاربرد هم زمان کودهای شیمیایی و نهاده های زیستی عملکرد و کیفیت سیب زمینی را افزایش داد.

تنش غرقابی یکی از مشکلات کشت پنبه در مناطق پرباران می باشد که در مراحل اولیه تاثیر نامطلوبی بر رشد گیاه می گذارد. به طوری که با وقوع بارندگی در اوایل تا اواسط فصل بهار در مزارع بدون زه کش مناسب، حالت غرقابی ایجاد می گردد. همچنین با وقوع بارش دمای خاک و محیط نیز کاهش می یابد. به منظور بررسی اثرات طول دوره غرقابی و دما بر خصوصیات رویشی و فعالیت آنزیم های گلیکولیتیک- تخمیری در پنبه، آزمایشی در آزمایشگاه و گلخانه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل طول دوره غرقابی (0، 24، 48 و 96 ساعت) و دما (16، 20 و 25 درجه سانتی گراد) بودند. نتایج نشان داد که سطح برگ، ارتفاع و وزن خشک بوته، کلروفیل و نسبت فلورسانس متغیر به فلورسانس حداکثر با افزایش طول دوره غرقابی از 0 به 96 ساعت و کاهش دما از 25 به 16 درجه سانتی گراد کاهش یافتند، گرچه اثر متقابل طول دوره غرقابی و دما تنها بر سطح برگ، ارتفاع و وزن خشک بوته معنی دار بود. نتایج نشان داد که آنزیم های الکل دهیدروژناز و فروکتوز 1 و 6 بیس فسفات آلدولاز تحت تاثیر طول دوره غرقابی و دما قرار گرفتند، اما اثر متقابل طول دوره غرقابی و دما تنها بر فعالیت آنزیم فروکتوز 1 و 6 بیس فسفات آلدولاز معنی دار بود. بنابراین می توان نتیجه گیری نمود که در شرایط غرقابی، با کاهش دما رشد پنبه نیز کاهش می یابد. همچنین با توجه به این که فعالیت آنزیم های الکل دهیدروژناز و فروکتوز 1 و 6 بیس فسفات آلدولاز در شرایط غرقابی روند افزایشی را نشان می دهند می توانیم از این دو آنزیم به عنوان مارکر و نشانگر مناسب برای تعیین ارقام و ژنوتیپ های مقاوم به غرقابی استفاده نمود.