مرتع
سال:1387 | دوره:2 | شماره:2 |تعداد مقالات:11

این تحقیق به منظور بررسی و تحلیل شاخص های تعیین الگوی پراکنش در رویشگاه گونه های Zygophyllum eurypterum، Ephedra strobilceae، Haloxylon aphyllum و cornulaca monocantha در مراتع جنوب منطقه نیر استان یزد انجام شد. در ناحیه معرف هر رویشگاه، نمونه برداری به روش تصادفی- سیستماتیک در محدوده 20 هکتاری در امتداد 4 ترانسکت 400 متری انجام شد. در امتداد هر ترانسکت استقرار یافته، 40 نقطه به فواصل 10 متر انتخاب و به طور تصادفی در 30 نقطه از 40 نقطه مذکور اندازه گیری ها انجام شد. روش کار بدین صورت بود که بعد از انتخاب هر نقطه تصادفی، فاصله آن تا نزدیکترین گیاه، فاصله گیاه مذکور تا نزدیکترین همسایه و فاصله نقطه تصادفی تا دومین گیاه نزدیک به آن اندازه گیری شد. با استفاده از داده های بدست آمده، شاخص های فاصله ای تعیین الگوی پراکنش (ابرهارت، هاپکینز و هولگیت) محاسبه گردید. همچنین در هر نقطه تصادفی، پلات هایی که سطح آنها متناسب با نوع گونه های گیاهی مورد مطالعه بود، مستقر شد و تعداد پایه های گیاهی نیز شمارش گردید. با استفاده از این اطلاعات، شاخص های کوادراتی پراکنش (نسبت واریانس به میانگین، موریسیتا و موریسیتای استاندارد) محاسبه شد. نتایج نشان داد که توزیع گونه های C. monocantha، H. aphyllum، S. rosmarinus و Z. eurypterum تابع الگوی تصادفی و توزیع گونه E. strobilaceae تابع الگوی کپه ای است. از نتایج دیگر این که شاخص های فاصله ای مورد استفاده در این تحقیق در بیشتر موارد برای هر گونه گیاهی، یک نوع الگو را نشان می دهند، بنابراین می توان نتیجه گرفت که دقت این شاخص ها در مقایسه با شاخص های کوادراتی بیشتر است.

استفاده از گونه های مرتعی مقاوم به خشکی در امر اصلاح و توسعه مراتع دارای اهمیت فراوانی است. با توجه به اهمیت یونجه های یکساله در امر احیا و توسعه مراتع و آگاهی کم از شناخت میزان مقاومت این گونه ها در برابر تنش های خشکی، این مطالعه به منظور بررسی تحمل یونجه یکساله M. scutellata Mill. به تنش خشکی در مرحله جوانه زنی انجام شد. در مرحله جوانه زنی برای ایجاد تنش خشکی از ماده پلی اتیلن گلیکول (PEG) 6000 با سطوح خشکی (0، -0.2، -0.4، -0.6 و -0.8 مگاپاسکال) استفاده شد. بررسی مولفه های جوانه زنی (درصد، سرعت و یکنواختی جوانه زنی) در محیط پتری دیش و مطالعه رشد گیاهچه (طول و وزن خشک ریشه چه و ساقه چه) در حوله کاغذی انجام گرفت. نتایج نشان داد در مرحله جوانه زنی با افزایش پتانسیل اسمزی درصد، سرعت و یکنواختی جوانه زنی، طول و وزن خشک ریشه چه و ساقه چه کاهش یافتند. بطوریکه در پتانسیل های -0.2، -0.4، -0.6 و -0.8 مگاپاسکال میزان درصد جوانه زنی نسبت به شاهد (0 مگاپاسکال) 8، 18، 48 و 100 درصد کاهش نشان داد. با توجه به نتایج این تحقیق می توان نتیجه گرفت این گونه در مرحله جوانه زنی دارای مقاومت نسبی در برابر تنش خشکی است. نتیجه این تحقیق می تواند مورد توجه متولیان اصلاح و توسعه مراتع قرار گیرد.

هدف اصلی این تحقیق درک ارتباط بین فاکتورهای اقلیمی و فیزیوگرافیک و گونه های گیاهی بود تا از بین آنها موثرترین فاکتورهای تعیین کننده تیپهای گیاهی در مراتع رینه مشخص شود. برای نمونه برداری از پوشش گیاهی از روش نمونه گیری طبقه بندی تصادفی مساوی استفاده شد. در هر واحد نمونه برداری تعداد 10 تا 20 پلات بطور تصادفی در واحد مستقر گردید و در پلاتها لیست گونه ها، تعداد آنها و درصد پوشش آنها و غیره یادداشت گردید. موقعیت جغرافیایی نقاط نمونه برداری با GPS برداشت شد و داده های فیزیوگرافی مربوط به نقاط نمونه برداری نیز از نقشه های مربوطه استخراج گردید. میانگین حداقل درجه حرارت، میانگین حداکثر درجه حرارت، میانگین دمای روزانه، میانگین رطوبت نسبی، بارندگی ماهانه و روزهای یخبندان به عنوان فاکتورهای اقلیمی انتخاب گردیده و اقدام به بازسازی داده های ناقص با روش همبستگی و نسبت نرمال شد. در این تحقیق برای درک بهتر این ارتباط هم از روشهای طبقه بندی شامل TWINSPAN و آنالیز خوشه ای و هم از روشهای آنالیز چند متغیره شامل CCA، DCA و PCA استفاده شده است. با استفاده از طبقه بندی TWINSPAN با مقیاس پوشش- فراوانی دابنمایر، 75 سایت مورد مطالعه به 10 گروه تقسیم شد. %99.348 واریانس با استفاده از 3 مولفه اول PCA توصیف می شوند. محور DCA 1 همبستگی های معنی داری با عوامل اقلیمی مورد مطالعه و ارتفاع را نشان می دهد. در واقع محور اول DCA گرادیان عوامل اقلیمی و ارتفاع را نشان می دهد. آنالیز CCA تنها توانست 16 درصد از کل واریانس را توجیه کند، لذا اینطور استنباط می شود که فاکتورهای محیطی مهم دیگری نیز تاثیرگذار بر پوشش گیاهی در منطقه هستند از جمله عوامل خاکی و بیولوژیکی که باید در مطالعات بعدی مدنظر قرار گیرند.

حفظ تنوع گونه ای یکی از اهداف مدیریت اکوسیستم است و تنوع گونه ای با خصوصیات اکوسیستم همبستگی دارد. با اندازه گیری تنوع می توان توزیع گونه ها را در محیط بررسی کرد و با تاکید بر پویایی اکوسیستم توصیه های مدیریتی مناسب، ارایه نمود. در این تحقیق به بررسی تنوع گونه ای در مراتع کوهستانی چهارباغ واقع در جنوب گرگان، استان گلستان، پرداخته شده است. در این بررسی با استفاده از 90 پلات یک متر مربعی که به طور سیستماتیک- تصادفی در منطقه مورد مطالعه پیاده گردید، ضمن شناسایی گونه های دارویی، تراکم گونه های موردنظر در هر پلات ثبت شد. تعلق هر گونه به جنس و خانواده تعیین و فرم رویشی و تیپ بیولوژیک و دوره زندگی آنها مشخص گردید. شاخص های تنوع شانون، سیمپسون و مک اینتاش برای برآورد تنوع گیاهان دارویی منطقه در سطوح تاکسونومیک، فرمهای رویشی، تیپ بیولوژیکی و دوره رویشی گیاهان استفاده شذند. نتایج نشان داد تنوع گونه های دارویی در منطقه مورد مطالعه در حد متوسط است و بیشترین توزیع فراوانی مربوط به گونه های Gallium verum، Achillea millefolium، Cynodon dactylon و Euphorbia rigida می باشد.

تعیین کیفیت علوفه گونه های موجود در مراتع از مهمترین عواملی است که جهت محاسبه ظرفیت چرایی و مدیریت صحیح مراتع لازم و ضروری می باشد. مهمترین شاخصهای کیفی گیاهان را دیواره سلولی عاری از همی سلولز، الیاف خام، پروتئین خام و ماده خشک قابل هضم می دانند. تحقیق حاضر به منظور ارزیابی کیفیت علوفه دو گونه مرتعی Camphorosma monspeliaca و Echinophora platyloba در منطقه دوتو- تنگ صیاد استان چهارمحال و بختیاری اجرا شد. در این تحقیق از رویشگاه گونه های موردنظر در سه مرحله فنولوژی، رشد اندامهای روینده، گل دهی و بذردهی در چهار تکرار نمونه برداری انجام شد. شاخصهای کیفی دیواره سلولی عاری از همی سلولز (ADF)، پروتئین خام (CP)، فیبر خام (CF)، انرژی متابولیسمی (EM) و ماده خشک قابل هضم (DMD) اندازه گیری شدند. داده های شاخصهای کیفی پس از وارد کردن در نرم افزار SPSS نخست از نظر نرمال بودن بررسی شدند. سپس با تجزیه واریانس و آزمون دانکن میانگین داده ها با یکدیگر مقایسه شد. نتایج نشان داد کیفیت علوفه این گونه ها در مرحله رشد رویشی بیشتر از مراحل دیگر فنولوژی می باشد و بین دو گونه در مراحل مختلف فنولوژی تفاوت معنی دار وجود دارد. به دلیل پروتئین خام بیشتر، گونه Camphorosma monspeliaca نسبت به گونه Echinophora platyloba کیفیت علوفه ای مطلوبتری دارد.

تعیین تعداد نمونه و چگونگی اعمال آن در سطوح اجرایی، از اولویت های تحقیقاتی اندازه گیری تولید علوفه در هر رویشگاه مرتعی می باشند. به همین منظور عرصه ای درون ایستگاه تحقیقاتی مرتع نیر به عنوان الگویی از مراتع استپی استان یزد در سال 1383 تحت مطالعه قرار گرفت. در محدوده انتخابی 150 پلات 2 مترمربعی با فاصله 25 متر از یکدیگر بر روی 5 خط ترانسکت مستقر گردید و تولید علوفه گیاهان آن در اواخر اردیبهشت ماه به روش قطع و توزین اندازه گیری شد. تعداد نمونه مناسب به روش ترسیمی با استفاده از داده های تولید برآورد شده در محدوده 10 تا 150 پلات 2 مترمربعی مشخص گردید. نتایج نشان داد که برآورد تولید سالانه کل علوفه مرتع با آماربرداری به روش قطع و توزین در 30 پلات 2 مترمربعی امکان پذیر خواهد بود، لیکن برآورد دقیق تر تولید علوفه سالانه عرصه به تفکیک گونه ای با قبول 20 درصد تغییرات با 100 پلات آماربرداری شده 2 مترمربعی میسر می گردد. بنابراین حتی با این میزان تغییرات، دستیابی به برآوردی قابل قبول از تولید سالانه علوفه به تفکیک گونه ای در مراتع مناطق استپی استان یزد با روش قطع و توزین پر هزینه و بسیار وقت گیر خواهد بود. جهت رفع این مشکل، می توان از روش اندازه گیری مضاعف تولید با استفاده از داده های درصد پوشش گیاهی در 100 پلات و قطع و توزین علوفه در 25 پلات از آن ها بهره گیری نمود.

توجه به قرق مراتع اهمیت بسیاری در حفظ مراتع کشور و جلوگیری از تخریب آن خواهد داشت. در مطالعه تعداد 87 بهره بردار در شهرستان ساری مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده از برآورد مدل رگرسیونی لوجیت، عوامل موثر بر رعایت دوره قرق این مراتع بررسی شده و آزمون کای دو (c2)، در مورد گروه های مختلف بهره برداران انجام گرفته است. نتایج این مطالعه نشان می دهد که میان گروه های مختلف بهره برداران در رعایت دوره قرق مراتع اختلاف معنی داری وجود داشته است. سابقه بهره برداری، درآمد ماهیانه بهره برداران و تعداد واحد دامی هر بهره بردار، تاثیرگذارترین عوامل بر رعایت دوره قرق مراتع از سوی بهره برداران بوده است. همچنین، نتایج نشان داد که بیشترین کشش در میان متغیرهای موثر مربوط به سابقه بهره برداری بوده، بطوریکه با افزایش یک درصدی به سال های بهره برداری، احتمال رعایت دوره قرق مراتع 0.283 درصد افزایش می یابد. همچنین، با افزایش هر سال به سال های بهره برداری، احتمال رعایت دوره قرق، 0.013 واحد افزایش خواهد یافت. با توجه به نتایج، با افزایش هر ریال به درآمد ماهیانه بهره برداران، احتمال رعایت دوره قرق نیز 1.979 ´ 10-7 واحد افزایش خواهد یافت و در نهایت با افزایش هر واحد دامی به تعداد دام های موجود، احتمال رعایت دوره قرق 0.008 واحد افزایش می یابد.

در این مقاله، کارایی روش شبکه های عصبی مصنوعی به منظور تعیین تبخیر و تعرق پتانسیل روزانه (با گیاه مرجع چمن) و مقایسه آن با روش پنمن- مانتیس مورد بررسی قرار گرفته است. برای این کار از اطلاعات اقلیمی و لایسیمتری 5 ساله و پایه زمانی متوسط ده روزه ایستگاه هواشناسی اکباتان واقع در 10 کیلومتری شهر همدان استفاده شده است. ورودی های شبکه عصبی، شش پارامتر اقلیمی موثر در تبخیر و تعرق شامل دمای حداقل و حداکثر هوا، رطوبت حداقل و حداکثر هوا، ساعات آفتابی و سرعت باد بوده است. بهترین آرایش شبکه بر اساس حداقل جذر میانگین مربعات خطاها بدست آمد. نهایتا شبکه ای با یک لایه مخفی و یک نرون، بهترین آرایش شناخته شد. مقدار خطای به دست آمده از شبکه حاصل 0.7 میلی متر در روز و ضریب تعیین برابر با 0.84 بدست آمد. در حالی که خطای روش پنمن- مانتیس 1.2 میلی متر در روز و ضریب تعیین 0.84 برآورد شد. با تحلیل حساسیت مدل شبکه عصبی ساخته شده مشخص گردید که دمای حداقل هوا و رطوبت نسبی حداکثر به ترتیب بیشترین و کمترین تاثیر را داشته است.