گیاهان دارویی
سال:1384 | دوره:5 | شماره:17 |تعداد مقالات:10

گیاهان به عنوان راکتورهای بیولوژیکی قادر به تولید موادی از جمله پروتئین ها می باشند. به منظور تولید یک پروتئین خاص ژن مربوط توسط دو سیستم شامل انتقال ژنتیکی پایدار و استفاده از حامل های ویروسی، وارد سلول گیاهی شده و در آنجا پروتئین مربوط را تولید خواهد کرد. از گیاهان مورد استفاده می توان تنباکو، یونجه و لاستیک را نام برد. پپتیدها مثل انکفالین ها، پروتئین های خونی مثل آلبومین، هورمون ها و سیتوکین ها مثل اینترفرون ها، ایمونوژن ها مثل آنتی ژن سطحی هپاتیت B، آنتی بادی ها مثل IgA ترشحی و آنزیم ها مثل گلوکاناز، فیتاز، گزیلاناز و آمیلاز از جمله پروتئین هایی هستند که تاکنون با این روش تولید شده اند.

مقدمه: گیاه آویشن (Thymus vulgaris L.) متعلق به خانواده Lamiaceae می باشد که در ایران 14 گونه معطر و چند ساله دارد. گیاه ترخون نیز با نام علمی Artemisia dracunculus L. متعلق به خانواده Asteraceae است که در ایران 34 گونه علفی و چندساله دارد. این دو گونه به صورت خودرو در ایران وجود نداشته بلکه به صورت کاشته شده و زراعی وجود دارند. با توجه به کاربرد وسیع اسانس این دو گونه در صنایع مختلف، تاثیر میزان رطوبت گیاه در هنگام اسانس گیری بر روی راندمان تولید اسانس و اجزای آن از اهمیت خاصی برخوردار می باشد.هدف: بررسی تغییرات کمی و کیفی اسانس دو گونه مذکور در اندام های خشک و تر گیاه.روش بررسی: در این تحقیق سرشاخه های هوایی آویشن و ترخون جمع آوری گردید و استخراج اسانس آنها با استفاده از دستگاه کلونجر و به روش تقطیر با آب انجام گرفت. سپس عملکرد اسانس و اجزای اسانس های به دست آمده با استفاده از دستگاه GC/MS تعیین شد.یافته ها: نتایج نشان می دهد که در گیاه ترخون در مقایسه گیاه تازه با گیاه خشک شده در دمای 35 درجه سانتی گراد تفاوت چندانی در میزان و اجزای اسانس دیده نمی شود ولی در مورد گیاه آویشن خشک کردن گیاه در دمای 35 درجه سانتی گراد موجب کاهش میزان اسانس و ترکیبات اصلی می گردد.نتیجه گیری: نتایج نشان داد که برای تهیه اسانس گیاه ترخون می توان از گیاه تازه و یا خشک شده در دمای محیط استفاده نمود اما برای تهیه اسانس گیاه آویشن بهتر است از گیاه به صورت تازه استفاده شود.

مقدمه: کاتشین ها که از اجزای مواد موثر چای سبز هستند دارای خواص آنتی اکسیدانی قوی و کاهش دهنده لیپیدهای سرمی می باشند. از جمله این کاتشین ها اپی گالوکاتشین-3- گالات (EGCG) می باشد. سلنیوم کوفاکتور آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز است نیز دارای خواص آنتی اکسیدانی می باشد. روش بررسی: در این تحقیق 20 موش صحرایی از نژاد Wisrar انتخاب و با رژیم غذایی پرچرب به مدت 4 هفته تغذیه شدند. سپس از موش ها نمونه خونی تهیه شد و سطح سرمی لیپیدهای آنها با استفاده از کیت اندازه گیری شد. 15 موش انتخاب و به 3 گروه 5 تایی تقسیم شدند. هر سه گروه با همان رژیم غذایی پرچرب تغذیه گشتند. گروه اول به عنوان کنترل انتخاب شد. به گروه دوم EGCG و به گروه سوم SiO2 تزریق شد. پس از دو هفته مجددا از موش ها نمونه خونی تهیه و سطح سرمی لیپیدهای آنها اندازه گیری شد. یافته ها: EGCG باعث کاهش بیشتر سطح سرمی کلسترول نسبت به SiO2 می شود و به طور قابل توجهی با کنترل تفاوت دارد (p<0.05). همچنین EGCG اثرات قوی تری در افزایش HDL- کلسترول و کاهش تری گلیسرید سرم نسبت به SiO2 دارد. بحث: اگرچه EGCG و SiO2 باعث کاهش سطح سرمی لیپیدهای ذکر شده می شوند ولی EGCG به طور کلی دارای اثرات کاهش دهنده قوی تری است که بیشترین اثر آن در کاهش کلسترول است. به نظر می رسد که استفاده از EGCG به عنوان داروی کاهش دهنده کلسترول در افراد با اختلالات هیپرکلسترولمیا و یا هیپرلیپدمیا می تواند مفید باشد.

مقدمه: گیاه بومادران (Achillea millefolium L.) گیاهی پایا، ایستاده از خانواده کاسنی می باشد. این گیاه در نقاط مختلف ایران و جهان می روید. گیاه بومادران عمدتا حاوی اسانس، فلاونویید، آلکالویید و تانن است و دارای خواص درمانی مختلف می باشد. با توجه به اهمیت و کاربرد وسیع اسانس گیاه بومادران در زمینه های گوناگون دارویی، آرایشی، بهداشتی و غذایی تصمیم بر آن شد که کشت سلولی گیاه مورد بررسی قرار گیرد. هدف: هدف از این مطالعه، تولید و نگهداری کالوس از بذر گیاه بومادران، بررسی توانایی کالوس برای تولید متابولیت های ثانویه و مقایسه آن با متابولیت های تولید شده در گیاه کامل بوده است. روش بررسی: بذرهای گیاه بومادران با قرار گرفتن در محلول های استریل کننده، سترون شدند. پس از قرار گرفتن بذرها در محیط آگار 8/0 درصد و تولید دانه رست، قسمت های فوقانی دانه رست در شرایط کاملا استریل به محیط کشت MS اتوکلاو شده که دارای مقادیر مشخصی از هورمون های گیاهی بود منتقل و جهت رشد و ایجاد کالوس در گرمخانه در دمای 27 - 25 درجه سانتی گراد نگهداری شدند. بعد از ایجاد مقادیر لازم از کالوس، عصاره دی کلرومتانی کالوس تهیه و به دستگاه GC/MS تزریق گردید. اسانس حاصل از سرشاخه های هوایی گیاه کامل هم جهت تعیین ترکیبات موجود به دستگاه GC/MS تزریق شد. یافته ها: نتایج به دست آمده نشان می دهد که بیشترین درصد ترکیبات موجود در اسانس گیاه را آلفا – پینن، بتا – پینن و کاریوفیلن اکساید تشکیل می دهند. در مقابل، کالوس هیچ گونه ترکیب اسانسی تولید نکرده است. اما بررسی مقدماتی روی عصاره کالوس نشان داد که سلول ها، تانن تولید کرده اند.نتیجه گیری: نتایج حاکی از آن است که کالوس به دست آمده از گیاه بومادران در محیط MS و با هورمون های گیاهی فوق نمی تواند تولید روغن فرار نماید اما کالوس مزبور توانسته است تانن تولید نماید.

مقدمه: سماق یکی از گیاهان بومی ایران است که مصرف آن به عنوان چاشنی و طعم دهنده غذا در بین ایرانیان رواج دارد. این تحقیق به منظور بررسی اثرات ضدمیکروبی عصاره تام سماق بر دو گونه باکتری پوستی انجام شده است.روش بررسی: در این تحقیق عصاره هیدرو الکلی پوست میوه سماق (epicarp) ـ تهیه شده از بازار گیاهان دارویی تهران ـ به روش خیساندن با اتانول 80 درصد تهیه شد. حداقل غلظت های بازدارنده (MIC) و کشنده (MBC) عصاره سماق بر دو گونه باکتری پوستی  Staphylococcus epidermidisو  Corynebacterium xerosisدر مقایسه با جنتامایسین با روش سریال دایلوشن مورد بررسی قرار گرفت. باکتری های پوستی به کار رفته در این تحقیق ده سویه جدا شده از زیر بغل باکتری C. xerosis‏‏ هفت سویه جدا شده از پوست باکتریS. epidermidis  و یک سویه استاندارد باکتری S. epidermidis ATCC12229 بودند. نتایج: نتایج اثر قابل توجه ضدمیکروبی عصاره پوست میوه سماق بر روی باکتری های پوستی را نشان می دهد. این عصاره بر روی تمام سویه ها اثر کشندگی دارد. MIC به دست آمده از این عصاره برای بیشتر سویه ها 1.56mg/ml می باشد. بحث: با توجه به اثرات ضدمیکروبی عصاره سماق بر باکتری های پوستی و به خصوص اثر باکتری کشی آن بر سویه های مختلف C. xerosis که از عوامل مهم بوی زیر بغل محسوب می شود، شناسایی و خالص سازی مواد ضدمیکروبی سماق و کاربرد آنها در فرآورده های آنتی سپتیک توصیه می شود. 

مقدمه: ترکیبات پلی فنلی گیاهی از جمله فلاونوییدها نقش مهمی در درمان بسیاری از بیماری ها دارند. همچنین برخی از این ترکیبات دارای اثرات حفاظت کنندگی بر کبد می باشند.هدف: در این مطالعه اثر حفاظتی عصاره پلی فنلی کاسنی و خارمریم (به عنوان شاهد مثبت) در برابر آسیب اکسیداتیو سلول های کبدی، ایجاد شده توسط تیواستامید بر روی موش صحرایی مورد بررسی قرار گرفته است.روش بررسی: عصاره با دوز 25 میلی گرم بر کیلوگرم و تیواستامید با دوز 50 میلی گرم بر کیلوگرم به صورت درون صفاقی تزریق شد. میزان فعالیت آمینوترانسفرازهای سرمی SGOT و SGPT، آلکالین فسفاتاز و بیلی روبین برای بررسی عملکرد عصاره در برابر آسیب حاصل از تیواستامید بر روی کبد اندازه گیری شد.یافته ها: کاهش معنی دار میزان فعالیت آمینوترانسفرازها، آلکالین فسفاتاز و بیلی روبین در گروه هایی که عصاره خارمریم و کاسنی را همراه با تیواستامید دریافت کرده بودند در مقایسه با گروه تیمار شده با تیواستامید مشاهده گردید (p<0.05). میزان سدیم، پتاسیم و درصد وزنی کبد در بین گروه های مختلف تفاوت معنی داری نداشتند.نتیجه گیری: نتایج به دست آمده نشان دهنده اثر حفاظتی عصاره ها بر سلول های کبدی می باشد. با توجه به این نکته که ترکیبات فلاونوییدی دارای اثر حفاظتی و آنتی اکسیدانی هستند می توان اثر حفاظتی عصاره خارمریم و کاسنی را به وجود این ترکیبات نسبت داد.

مقدمه: تاکنون گزارش هایی درباره اثر آنتی اکسیدانی، کاهش فشار خون و اثر اتساعی عروقی عصاره دانه انگور و پوست میوه آن ارایه شده است. اثرات شل کننده برگ انگور بر انقباض ایلئوم، رحم و آئورت موش صحرایی و اثرات کاهنده نیروی انقباضی و ضربان قلب قورباغه نیز گزارش شده است. هدف: در این تحقیق اثرات عصاره آبی الکلی برگ مو بر فعالیت انقباضی نای موش صحرایی بررسی شد. نای از موش های صحرایی نر جدا گردید و انقباضات آن به روش ایزومتریک درحمام بافت حاوی محلول کربس ـ هانسلیت اندازه گیری شد. یافته ها: نتایج نشان می دهند که عصاره آبی الکلی برگ مو (5/0، 1، 2، 4 و 8 میلی گرم در میلی لیتر) انقباض ناشی از کلرور پتاسیم (mM 60) و استیل کولین (μM 55) را در نای جدا شده به صورت وابسته به غلظت و معنی دار کاهش داد (0001/0‍p<). حضور پروپرانولول (μM 1) و یا L-NAME (مهار کننده نیتریک اکساید سنتاز، μM 100) اثری بر انقباض ناشی از کلرور پتاسیم نداشت. همچنین، عـــصاره در حضور پروپرانولول، L-NAME و آتروپین (μM 30) همچنان اثر شل کننده خود را نشان داد. نتیجه گیری: از نتایج این تحقیق می توان چنین نتیجه گیری نمود که اثر شل کننده عصاره آبی الکلی برگ مو بر نای موش صحرایی احتمالا از طریق انسداد کانال های کلسیمی وابسته به ولتاژ انجام می شود. همچنین به نظر می رسد که، رسپتورهای بتا آدرنرژیک،NO و رسپتورهای کولینرژیک در این عملکرد مهاری دخالتی ندارند. 

مقدمه: Juniperus excelsa یکی از گونه های جنس ارس در ایران است که گسترش وسیعی در شمال، جنوب، شرق، غرب و حتی مرکز این کشور پهناور دارد. هدف: هدف از انجام این بررسی 1) مطالعه تغییرات فصلی ترکیبات موثر ارس و 2) شناسایی بهترین قسمت گیاه و مناسبترین فصل جمع آوری و استخراج اسانس ارس است. روش بررسی: نمونه های برگ و مخروط ماده ارس در فصول بهار، تابستان و پاییز از درختان مستقر در رویشگاه طبیعی این گونه در استان تهران جمع آوری گردید. استخراج اسانس به وسیله تقطیر با بخار آب انجام پذیرفت. پس از تزریق اسانس به دستگاه GC-MS و تهیه کروماتوگرام ها و طیف های جرمی مربوط شناسایی ترکیب های تشکیل دهنده اسانس با کمک بررسی های کتابخانه ای LiBR-TR) و  (Wiley 5و محاسبه اندیس کواتس انجام پذیرفت. نتایج: نتایج نشان داد که تغییرات فصلی اسانس کل در مخروط برخلاف برگ قابل ملاحظه است، به طوری که میزان آن در طی بهار تا پاییز بیش از 5/1 برابر افزایش می یابد. تجزیه اسانس برگ و مخروط نشان می دهد که میزان α-pinene به عنوان مهمترین ترکیب اسانس برگ از حدود 70 درصد در بهار به حدود 20 درصد در تابستان کاهش می یابد، در صورتی که میزان آن در اسانس مخروط از حدود 6 درصد در بهار به حدود 76 درصد در تابستان افزایش پیدا می کند. مقایسه ترکیب های شیمیایی اسانس برگ و مخروط نشان داد که میزان تغییرات فصلی سایر ترکیبات متفاوت بوده و اساسا در مخروط قابل ملاحظه تر از برگ ها است.

مقدمه: امروزه به طب سنتی به عنوان یک طب تکمیلی، اهمیت به سزایی داده می شود. شواهد موجود در طب سنتی ما، گویای استفاده از گیاه پارکینسونیا اکولاتا در درمان گزش ناشی از عقرب است. هدف: با توجه به استفاده از این گیاه در طب سنتی و بررسی درمان های جایگزین در درمان عقرب گزیدگی، در این مطالعه سعی شد که اثرات فارماکولوژیک و ایمونولوژیک این گیاه در درمان عقرب گزیدگی به صورت برون تنی و درون تنی بررسی شود.یافته ها: در مطالعات فارماکولوژیک in vitro با استفاده از محلول آبی و فاقد ذرات ناخالصی عصاره بر ارگان ایزوله عضله دو بطنی گردن جوجه، مشخص شد که عصاره دارای خاصیت آگونیستی نسبی کلینرژیک بوده و در حضور آگونیست قوی استیل کولین به صورت آنتاگونیست رقابتی عمل می نماید، اما تغییر قابل ملاحظه و معنی داری در خنثی سازی اثر سم عقرب بوتتوس سالسئی بر روی سیستم عصبی- عضلانی ندارد. در آزمایش های in vivo بر روی موش سوری نیز مشخص شد که عصاره این گیاه تاثیری بر از بین رفتن اثرات سم عقرب و مانع از مرگ یا به تاخیر انداختن میانگین زمان مرگ موش ها نمی شود. در آزمایش هایGel Diffusion  نیز نشان داده شد که واکنش ایمونولوژیک بین سم چهار عقرب خطرناک مهم ایران و عصاره این گیاه وجود ندارد.نتیجه گیری: نتایج به دست آمده در این مطالعه نشان می دهند که استفاده از گیاه پارکینسونیا اکولاتا به منظور خنثی سازی اثرات سم و نهایتا درمان عقرب گزیدگی، روش موثر و مطمئنی به نظر نمی آید.