آب و خاک
سال:1396 | دوره:31 | شماره:2 |تعداد مقالات:30

محدودیت منابع آب و افزایش احتمالی آلودگی آبها به انواع آلاینده ها در اثر فعالیت های انسانی منجر به تشدید طرح کنترل کیفیت آبها گردیده است. در استانداردهای جهانی باکتری کالیفرم شاخص ورود فاضلاب انسانی و حیوانی به منابع آب به شمار می رود. در این مقاله با استفاده از مدل یک بعدی FASTER به مدل سازی باکتری کالیفرم پرداخته شده است. نتیجه تحقیقات بسیاری از محققین نشان می دهد که بخش عمده ای از مدل سازی عددی کالیفرم، تخمین مناسبی از ضریب زوال است. در مدل سازی باکتری کالیفرم، از ضریب زوال متغیر و دینامیک و همچنین از داده های گرفته شده از رودخانه کارون ایران به عنوان مطالعه موردی استفاده گردید. یک مدل که رابطه بین ضریب زوال و پارامترهای محیطی از جمله دما، کدورت، تشعشع و غلظت رسوب معلق را شرح دهد با استفاده از واسنجی توسعه یافت و به مدل عددی FASTER اضافه گردید. سپس با استفاده از مجموعه ای دیگر از داده های موجود، مورد صحت سنجی قرار گرفت. مقایسه غلظت کالیفرم پیش بینی شده با مقادیر اندازه گیری شده در مرحله واسنجی و صحت سنجی نشان داد که وقتی از ضریب زوال متغیر و دینامیک به جای بهترین ضریب زوال ثابت بدست آمده (0.05 hr-1) استفاده شود، مقدار خطا به ترتیب حدود 31 درصد و 24 درصد بهبود می یابد.

شناخت و کنترل متغیرهای موثر بر نیتروژن ورودی به منابع آب به عنوان یکی از عوامل تهدید کننده حیات انسان و آبزیان اهمیت دارد. متغیرهای موثر را می توان با فنون ریاضی و ابداع راهکارهای شبیه سازی رایانه ای، شناسایی و از عوامل با اثرات ناچیز صرف نظر کرد تا بتوان منابع مالی را برای کنترل تعداد معدودی از عوامل بهینه صرف نمود. الگو های متعددی برای برآورد میزان این ترکیبات ساخته شده است. در این راستا از الگوی پرکاربرد (INCA-N) Integrated Nitrogen in Catchments، به منظور انجام تحلیل حساسیت متغیرها و کاهش تعداد آن ها در این مقاله استفاده شده است. INCA-N شامل صدها متغیر ورودی است. لذا شناسایی متغیرهای بی تاثیر یا کم تاثیر حائز اهمیت است. روش تحلیل حساسیت واریانس- مبنا با شاخص حساسیت اصلی به خوبی می تواند متغیرهای مهم را شناسایی و حساسیت خروجی الگو را ارزیابی کند.این مقاله ضمن معرفی روش واریانس مبنا و برآورد شاخص های حساسیت باروش مونت کارلو و تولید اعداد شبه تصادفی، به تحلیل حساسیت خروجی الگو INCA-N و کاهش متغیرها در رودخانه توید می پردازد. نتایج تحلیل حساسیت در حجم نمونه بهینه نشان داد که چهار متغیر (میزان جذب نیترات گیاهان، نرخ نیترات زدایی، آلی سازی و معدنی سازی) از هفت متغیر الگو INCA-N کفایت می کند. سه متغیر نیتروژن هوا، برداشت آمونیاک توسط گیاه و بیشینه برداشت نیتروژنی غیرضروری هستند. این چهار متغیر ضروری به ترتیب دارای اثر اصلی و اثرکل (0.44، 0.49)، (0.189، 0.248)، (0.182، 0.227)، (0.072، 0.105) هستند. اثرات متقابل بین متغیرها ضعیف (حداکثر 0.059) و قابل چشم پوشی است. بنابراین روش تحلیل حساسیت کارایی خوبی در کاهش متغیرهای این پدیده دارد.

بهینه سازی تخصیص منابع یکی از راهکارهای مناسب برای دستیابی به توسعه پایدار و کاهش هدررفت منابع است. در دشت اسلام آباد غرب استان کرمانشاه به منظور دستیابی به توسعه پایدار و تخصیص بهینه اراضی به محصولات الگوی کشت، محدودیت های موجود لحاظ گردید و برای بیشینه سازی سود تولید، توابع هدف و محدودیت با برنامه ریزی خطی فرموله و با استفاده از روش سیمپلکس به کمک نرم افزار LINGO حل شد. سه سناریوی مدیریتی و 6 برنامه عملیاتی با لحاظ محدودیت های موجود شامل دسترسی به منابع، تناوب زراعی، اجتماعی- اقتصادی و غیر منفی بودن متغیرها تحلیل و آنالیز حساسیت شدند. نتایج حاصله بیانگر آن است که در کلیه سناریوهای مدیریتی کشت های آبی محصولاتی چون چغندر، ذرت، نخود، گوجه فرنگی و جالیز از الگوی کشت بهینه حذف شدند. گندم در 2 سناریو و 5 برنامه عملیاتی، افزایش سطح زیر کشت داشته است. میزان سود حاصل از بهینه سازی در کلیه سناریوهای مدیریتی مثبت بوده و این افزایش از 19 تا 55 درصد متغیر است نتایج بدست آمده از تجزیه و تحلیل حساسیت نیز نمایانگر تاثیر پذیری زیاد توابع هدف از میزان آب در دسترس، سطح کل اراضی و سطح کشت یونجه است.

کیفیت فیزیکی خاک یکی از مهم ترین مباحث مطرح در ارتقاء کارایی مصرف آب در بخش کشاورزی محسوب می گردد. شاخص انرژی انتگرالی آب در دامنه های مختلف رطوبتی به عنوان یکی از شاخص های فیزیکی کیفیت خاک، بیان گر مقدار انرژی مورد نیاز گیاه برای جذب واحد حجم آب خاک است. این پژوهش با هدف بررسی ارتباط انرژی انتگرالی آب در دامنه های مختلف رطوبتی با شاخص S در پنج کلاس بافتی خاک شامل لوم، لوم شنی، لوم سیلتی، لوم رسی و لوم رسی سیلتی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی طرق در استان خراسان رضوی انجام شد. در این مطالعه پس از انجام نمونه برداری های لازم از خاک 30 نقطه ایستگاه و انجام اندازه گیری های آزمایشگاهی و صحرایی، پارامترهای منحنی رطوبتی، شاخص S، آب قابل استفاده گیاه، دامنه رطوبتی با حداقل محدودیت، گنجایش انتگرالی آب و انرژی انتگرالی آب در دامنه های مختلف رطوبتی محاسبه و در نهایت رابطه آماری ویژگی های اندازه گیری شده با شاخص انرژی انتگرالی آب مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج نشان داد که افزایش شاخص S، با کاهش معنی دار مقدار انرژی انتگرالی آب در دامنه آب قابل استفاده گیاه (ظرفیت مزرعه در مکش 100 سانتی متر آب) و گنجایش انتگرالی آب و به بیان دیگر کاهش مقدار انرژی مورد نیاز گیاه جهت جذب واحد حجم آب خاک همراه بود. بر اساس نتایج این مطالعه، عامل شکل منحنی رطوبتی خاک و شاخص S مهم ترین عوامل تعیین کننده مقدار شاخص انرژی انتگرالی آب در دامنه های مختلف رطوبتی بودند. در مجموع این مطالعه نشان داد که با استفاده از شاخص انرژی انتگرالی آب، امکان تمایز کیفیت فیزیکی خاک های با مقادیر یکسان دامنه رطوبتی میسر می-گردد.

مطالعه فرآیندهای پخش و انتقال املاح در کانال های روباز و جویچه ها به دلیل نقش آنها در انتشار آلودگی ها ازجمله فعالیت های مهم در برنامه های مدیریتی محیط زیست و توسعه پایدار بشمار می آید. در این پژوهش تاثیر دبی و ضریب زبری های مختلف بر ضریب پخشیدگی عرضی و حداکثر طول پخشیدگی در یک کانال با مقطع سهمی در دو بستر نفوذپذیر و نفوذناپذیر بررسی شد. سه سطح دبی تقریبی 5، 10 و 15 لیتر بر ثانیه و سه سطح ضریب زبری مانینگ تقریبی 0.02، 0.04 و 0.06 در نظر گرفته شد. نمک کلرید سدیم محلول در آب به غلظت حدود 25 گرم در لیتر به عنوان ماده ردیاب در بالادست جریان تزریق شده و نیمرخ غلظت ماده ردیاب پخش شده در آب به همراه نیمرخ سرعت در 8 مقطع به فاصله 3، 4، 5، 6، 7، 8، 9 و 9.5 متری از بالادست اندازه گیری شد. نتایج آزمایش ها نشان داد که مقادیر طول پخشیدگی در سطوح مختلف ضریب زبری و دبی در بستر نفوذناپذیر 108 تا 170 متر و در بستر نفوذپذیر (مشابه جویچه) 91 تا 129 متر بدست آمده است. آزمون t-test نشان داد که اختلاف بین مقادیر طول پخشیدگی در دو بستر در سطح 1 درصد معنی دار است. همچنین با توجه به نتایج بدست آمده از آزمایش ها و مقدار دبی و زبری رایج در جویچه ها نشان داده شد که طول پخشیدگی برای جویچه ها کمتر از 70 متر خواهد بود.

هدف اساسی مدیریت های نوین آبیاری برنج، افزایش بهره وری آب مصرفی و صرفه جویی آب در اراضی شالیزاری می باشد. برای بررسی تاثیر موقعیت سطح ایستابی بر بهره وری آب در کشت برنج، آزمایشی به صورت کشت گلدانی در قالب طرح آماری کاملا تصادفی در دانشگاه شهرکرد با چهار مدیریت آبیاری، شامل سطحی با کنترل سطح ایستابی در 2 سانتی متری روی سطح خاک (FI)، زهکشی کنترل شده با کنترل سطح ایستابی در 20 سانتی متری زیر سطح خاک (CD20) وکنترل سطح ایستابی در 36 سانتی متری زیر سطح خاک (CD36) و آبیاری تناوبی (AI) انجام گردید. در طول فصل رشد چهار مرتبه نمونه برداری برای تعیین میزان ماده خشک برگ، ساقه ومیزان آماس نسبی برگ انجام گرفت ودر پایان فصل رشد میزان حجم آب مصرفی و میزان دانه تولیدی اندازه گیری و ثبت گردید. نتایج نشان داد کاهش عملکرد دانه برای تیمارهای AI،CD36 ،CD20 به ازای هر یک واحد کاهش آب مصرفی به ترتیب به میزان 0.36، 0.46 و 0.38 واحد می باشد. مدیریت آبیاری موجب کاهش معنی دارآماس نسبی در مراحل اول و دوم اندازه گیری در سطح احتمال 5 و در مرحله چهارم درسطح 1 درصد شد. کاهش ماده خشک تولیدی نیز تحت مدیریت آبیاری در مرحله دوم و چهارم در سطح یک درصد و در مرحله سوم در سطح احتمال 5 درصد معنی دار شد. اما کاهش آب مصرفی در تیمارهای AI،CD36 ،CD20 موجب افزایش معنی دار 5 درصدی راندمان مصرف آب مبتنی بر عملکرد و افزایش معنی دار یک درصدی راندمان مصرف آب مبتنی بر زیست توده گردید.

دشت قزوین، از مهمترین دشت های مرکزی ایران به دلیل خشکسالی و افزایش مصارف بخش های مختلف، با بحران کمبود آب مواجه شده است. لذا مدیریت آب بخش کشاورزی به عنوان مهمترین مصرف کننده آب در منطقه ضروری است. در این تحقیق از مفهوم ردپای آب مجازی برای محصولات اصلی آبی و دیم منطقه برای مدیریت بهتر آب کشاورزی استفاده شد. مجموع ردپای آب مجازی در تولید محصولات اصلی آبی و دیم منطقه برای 2014-2003، حدود 2053 میلیون مترمکعب در سال است که سهم آب سبز، آبی، خاکستری و سفید به ترتیب 31، 25، 2 و 42 درصد می باشد. از مجموع ردپای آب در تولید محصولات اصلی منطقه، سهم آب خاکستری و سفید حدود 44 درصد است. پایین بودن راندمان سیستم های آبیاری و مصرف بیش از حد کودهای ازته باعث افزایش سهم آب سفید و خاکستری در منطقه است.کشت وسیع ذرت دانه ای، ذرت علوفه ای، گوجه فرنگی و یونجه از دلایل اصلی بالا بودن حجم صادرات آب مجازی منطقه می باشد. حدود 1022 میلیون مترمکعب به صورت صادرات آب مجازی از منطقه خارج می شود. حجم صادرات آب مجازی ذرت دانه ای، ذرت علوفه ای، یونجه و گوجه فرنگی مجموعا 54.4 درصد یعنی حدود 556 میلیون مترمکعب در سال از کل حجم صادرات آب مجازی منطقه است. با حذف صادرات این چهار محصول تابستانه حدود 507 میلیون مترمکعب در سال از خروج منابع آب سطحی و زیرزمینی جلوگیری می شود.اما این محصولات به دلیل بالا بودن عملکرد و سودخالص در هر هکتار مورد توجه کشاورزان قرار می گیرد. گندم نیز با سهم 28.4 و 20.2 درصدی از کل حجم آب مجازی و حجم منابع آبی صادر شده از منطقه، نقش مهمی در خروج آب از منطقه دارد.

با عنایت به رشد سریع جمعیت، طی سالیان اخیر مباحث منابع آبی بیشتر متاثر از مولفه های اقتصادی و اجتماعی بوده ولیکن روز به روز بر اهمیت و نقش ملاحظات زیست محیطی در اینگونه طرح ها افزوده می شود. این تحقیق با هدف به تعادل رساندن نگرانی های زیست محیطی موجود در مباحث تخصیص منابع آب با مسائل درآمد اقتصادی، صورت پذیرفت. بدین منظور از مدل چانه زنی چندهدفه و رویکرد برنامه ریزی فازی به عنوان ابزاری جهت تحلیل استراتژی اثرات متقابل بین درآمد اقتصادی و حفاظت زیست محیطی استفاده شد.دو گروه از بازیگران، شامل بازیگر زیست محیطی با هدف به کمینه سازی بار آلودگی تخلیه شده به رودخانه و بازیگر اقتصادی با هدف به بیشینه سازی سود اقتصادی کل آب بران به عنوان توابع هدف در نظر گرفته شدند. جهت لحاظ نمودن اثرات کم آبیاری، فرم خطی تابع تولید گیاه در تابع درآمد اقتصادی به کار گرفته شد. به منظور حصول توافق، بازیگران به تدریج در هر دور چانه زنی از مقدار هدف مورد انتظارشان کاستتند. رویه توسعه یافته در این تحقیق در سیستم رودخانه ای دز-کارون به عنوان مطالعه موردی به کار گرفته شد. نتایج بیانگر آن بود که با کاهش انتظارات اقتصادی از 553636 به 496216 هزار دلار در سال و همینطور کاهش نگرانی های زیست محیطی از 68264 به 87251 تن در سال، می توان به توازن میان اهداف اقتصادی و زیست محیطی دست یافت. همچنین نتایج رویکرد برنامه ریزی فازی نشان داد که آب تخصیصی به زیربخش های کشاورزی و کشت و صنعت سیستم به ترتیب 763 و 5591 میلیون مترمکعب در سال خواهد بود. مقایسه نتایج دو رویکرد بیانگر انطباق میان آنها بود. یافته های تحقیق حاکی از آن است که چارچوب تدوین شده در این تحقیق می تواند موجب سهولت تصمیم گیری در شرایط وجود اهداف متضاد گردیده و به عنوان ابزار مدیریتی کارآ با کاربری ساده در مسائل کلان تخصیص آب با نگرش توسعه پایدار، مورد استفاده قرار گیرد.

آهن یکی از عناصر کم مصرف و ضروری برای گیاه می باشد. مقدار آهن کل خاک در بیشتر مواقع بسیار بیشتر از نیاز گیاه است، اما حلالیت کم ترکیبات آهن در بسیاری از خاک ها، باعث کاهش مقدار جذب این عنصر توسط گیاه و در نتیجه بروز علائم کمبود آهن در گیاه می شود. برخی کانی های میکایی مانند موسکویت و فلوگوپیت که دارای مقدار قابل توجهی آهن هستند در خاک های مناطق خشک و نیمه خشک ایران فراوان می باشند.این تحقیق با هدف بررسی توانایی دو گونه گیاهی (یونجه و جو) در جذب آهن ساختاری فلوگوپیت و موسکویت انجام پذیرفت. پژوهش به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل دو نوع گیاه (یونجه و جو)، دو نوع کانی میکایی (فلوگوپیت و موسکویت) و دو نوع محلول غذایی (کامل و بدون آهن) بودند. گیاهان بوسیله آب مقطر آبیاری و توسط محلول غذایی طی دوره 150 روزه کشت تغذیه شدند. در پایان دوره کشت بخش هوایی و ریشه گیاه برداشت و مقدار آهن عصاره های گیاه با دستگاه جذب اتمی اندازه گیری شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که غلظت آهن در گلدان های حاوی بستر کشت فلوگوپیت و تغذیه شده با محلول غذایی بدون آهن برای هر دو گیاه یونجه و جو در محدوده کفایت قرار دارد. مقدار آهن جذب شده توسط گیاه یونجه در هر دو بستر حاوی فلوگوپیت و موسکویت و هر دو نوع محلول غذایی بیشتر از گیاه جو است.

دو فلز Zn و Cd رفتار ژئوشیمیایی مشابهی دارند، از اینرو، اثر Zn بر تجمع Cd در گیاهان حائز اهمیت است. در این تحقیق، برای بررسی اثر متقابل Cd و Zn بر رشد و ترکیب شیمیایی ذرت (Zea mays cv. single cross 704)، آزمایش گلخانه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور Cd در هشت سطح (صفر، 0.5، 2.5، 5، 10، 20، 40 و 80 mg kg-1) از منبع 3CDSO4.8H2Oدر هشت سطح (صفر، 5، 25، 50، 100، 200، 400 و 800 mg Kg-1) از منبع ZnSO4.7H2O، در سه تکرار با کشت گیاه ذرت در یک خاک شن لومی اجرا شد. بعد از 60 روز، وزن خشک بخش هوایی و ریشه و غلظت های Cd، Zn، Fe، Mn و Cu در این دو بخش اندازه گیری شدند. در سطوح 0.5، 2.5، 20 و 80 mg Cd kg1- (به استثنای تیمار Cd0.5-Zn25)، کاربرد 5 تا 50 mg Zn Kg-1 در مقایسه با سطح صفر Zn باعث افزایش وزن خشک بخش هوایی شده و در سطوح بالاتر Zn، کاهش این صفت مشاهده شد. در سطوح 5 و 10 mg Cd Kg-1، کاربرد 5 تا 100 mg Zn Kg-1 ، باعث افزایش وزن خشک بخش هوایی شده و در سطوح بالاتر Zn، کاهش این صفت مشاهده شد. در سطح 40 mg Cd Kg-1، کاربرد 5 تا 200 mg Zn Kg-1، باعث افزایش وزن خشک بخش هوایی شد و با کاربرد 400 mg Zn Kg-1، کاهش این صفت مشاهده شد. در سطح 0.5 mg Cd Kg-1، کاربرد تمامی سطوح Zn باعث افزایش غلظت Cd بخش هوایی شد، اما در سطح 80 mg Cd Kg-1، مصرف 5 تا 200 mg Zn Kg-1 باعث کاهش غلظت Cd بخش هوایی شد. در همین سطح Cd، مصرف 400 mg Zn Kg-1 باعث افزایش غلظت Cd بخش هوایی گردید. با توجه به نتایج، در سطوح پایین Cd، مصرف Zn در هر سطح باعث افزایش غلظت Cd بخش هوایی و ریشه شد، اما در سطوح بالای Cd، مصرف سطوح پایین Zn باعث کاهش غلظت Cd بخش هوایی و ریشه گردید و با مصرف سطوح بالای Zn، افزایش این صفت مشاهده شد. به طور کلی، در تمامی سطوح Cd، کاربرد مقادیر متوسط Zn از انباشت Cd در بخش هوایی جلوگیری کرد، ولی مصرف مقادیر کم و زیاد Zn باعث تشدید این انباشت گردید.

پذیرفتاری مغناطیسی (χ) به میزان گسترده ای جهت ارزیابی تکامل خاکرخ ها استفاده می شود. اندازه گیری پذیرفتاری مغناطیسی روشی سریع، غیر تخریبی، ساده و نسبتا ارزان می باشد و در مطالعات مرتبط با پیدایش خاک کاربرد زیادی دارد. از سوی دیگر توالی پستی و بلندی نیز می تواند بیانگر تکامل خاک در واحدهای مرتبط با آن باشد. بنابراین به منظور اطلاع از ارتباط بین پذیرفتاری مغناطیسی خاک با میزان تکامل خاک در یک ردیف پستی و بلندی، 11 خاکرخ در واحدهای مختلف فیزیوگرافی در دشت بشار یاسوج حفر و نمونه برداری انجام شد. پذیرفتاری مغناطیسی نمونه های خاک در فرکانس های 0.46 و 4.6 کیلوهرتز اندازه گیری شد. به طور کلی نتایج این پژوهش نشان داد که پستی و بلندی، وضعیت زهکشی و کاربری از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر تشکیل و تکامل خاک های منطقه بوده اند. در اغلب خاکرخ های مطالعه شده مقدار χ با افزایش عمق کاهش می یابد و در برخی خاک-ها میزان χ به دلیل انتقال ذرات ریز فرومگنتیک به همراه ذرات رس در افق B حداکثر بوده است. بیشترین مقدار پذیرفتاری (به میزان 52.7 SI*10-8) به طور عمده در خاکرخ هایی واقع بر سطوح پایدارتر، شرایط زهکشی بهتر و تکامل نسبی بیشتر مشاهده شد. توزیع آهن پدوژنیک (Fed) به میزان زیادی در خاک ها با توزیع پذیرفتاری همبستگی نشان داد (R2=0.61). رابطه مثبت و معنی داری بین χ و Fed و همچنین با آهن عصاره گیری شده با اسید نیتریک (Fen) یا آهن شبه کل مشاهده شد. شرایط اکوییک در خاک های مورد مطالعه موجب کاهش پذیرفتاری، میزان Fed و نسبت Fed/Fen به ترتیب به میزان 43، 44 و 65 درصد شده است. این شرایط تفاوت محسوسی بر میزان آهن شبه کل نداشته است.

نیتروژن پس از آب دومین عامل محدودکننده رشد گیاهان در شرایط دیم بشمار می آید، لذا برای تولید اقتصادی جو در این مناطق، استفاده مناسب از آنبسیار ضروری است. به منظور ارزیابی پاسخ ژنوتیپ های جو دیم به مصرف نیتروژن، پژوهشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به صورت کرت های دوبار خردشده با زمان مصرف نیتروژن در کرت های اصلی (کل نیتروژن درپائیز، 1/2 در پائیز + 1/2 در بهار و 2/3 در پائیز + 1/3 در بهار)، مقادیر نیتروژن (صفر، 30، 60، 90 و 120 کیلوگرم در هکتار) در کرت های فرعی و ژنوتیپ های جو (سهند، آبیدر، Dayton/Ranny، Alpha/Gumhuriyet/Sonja و B-C-74-2) در کرت های فرعی در فرعی در 4 بلوک و به مدت 3 سال زراعی (89-86) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم به اجرا درآمد. نتایج نشان داد، مصرف نیتروژن از طریق افزایش معنی دار (P£.01) تعداد سنبله در واحد سطح (243-112) و ارتفاع بوته (6.3-17.6 سانتی متر) به عنوان سطح اندام های فتوسنتزکننده گیاه، طول (1-0.2 سانتی متر بر بوته) و وزن (0.1-0.2 گرم بر بوته) ریشه در مرحله پنجه زنی گیاه و کارایی استفاده از آب (1.3-2.5 کیلوگرم در هکتار بر میلی متر) باعث افزایش معنی دار عملکرد دانه، بیولوژیک و کاه (P£0.01) شد. نیاز نیتروژنی جو در شرایط خشکسالی حدود 40 کیلوگرم در هکتار و در سال های نرمال 43 کیلوگرم در هکتار در منطقه مورد مطالعه تعیین شد که این مقادیر به ترتیب برای دستیابی به عملکردهای دانه 1784 و 3100 کیلوگرم در هکتار می باشد. در سال های نرمال 30 کیلوگرم در هکتار آن در پائیز و 13 کیلوگرم در هکتار به صورت سرک همرا بارندگی های اوایل بهار مصرف می شود. در نهایت، اثر بارندگی در افزایش عملکرد دانه جو دیم 2.1 برابر بیشتر از مصرف نیتروژن بود و این موضوع اهمیت بیشتر آب را نسبت به نیتروژن در دیمزارهای ایران به اثبات می رساند.

ویژگی های زیستی و شیمیایی محیط ریزوسفر از جمله فراهمی و اجزاء شیمیایی فلزات در آن با توده خاک متفاوت است. این پژوهش به منظور بررسی تغییر در قابلیت استفاده و اجزاء مس در ریزوسفر آفتابگردان (Helianthus annuus L.) در یک خاک شنی آلوده به مس تیمار شده با کلات-کننده ها (EDTA، اسید سیتریک و عصاره کود مرغی) در شرایط گلخانه ای انجام شد. EDTA و اسید سیتریک در سطوح غلظتی صفر، 0.5 و 1 میلی-مول بر کیلوگرم خاک و عصاره کود مرغی در سطوح غلظتی صفر، 0.5 و 1 گرم بر کیلوگرم خاک استفاده شدند. تعداد سه بذر آفتابگردان در هر ریزوباکس کاشته شد. بعد از 10 هفته گیاهان برداشت شدند و خاک های ریزوسفری و توده جدا شدند. مس قابل استفاده با استفاده از 7 روش عصاره گیری شیمیایی و جزءبندی مس در خاک های ریزوسفری و توده اندازه گیری شد. ویژگی های خاک ریزوسفری با خاک توده متفاوت بود. مقدار مس عصاره گیری شده به روش های مختلف در خاک های ریزوسفری کمتر از خاک های توده بود. دامنه تغییرات مس عصاره گیری شده با عصاره گیرها از 0.023 تا 1.83 میلی گرم بر کیلوگرم بود. در خاک های ریزوسفری و توده تیمارشده با کلات کننده ها، بیشترین مقادیر مس به ترتیب در اجزاء باقیمانده، پیوند شده با ماده آلی، پیوند شده با اکسیدهای آهن و منگنز، پیوند شده با کربنات ها و تبادلی بود. میانگین اجزاء مس پیوند شده با کربنات ها، پیوند شده با اکسیدهای آهن و منگنز و جزء باقیمانده در شرایط ریزوسفری بیشتر از توده خاک بود. میانگین جزء پیوند شده با ماده آلی در شرایط ریزوسفری کمتر از توده خاک بود. دامنه تغییرات اجزاء مس از 2.81 تا 12.95 میلی گرم بر کیلوگرم بود.

در این پژوهش به منظور ترسیم روند تغییرات مکانی تناسب اراضی بخشی از دشت زنجان برای کشت گندم آبی، از لایه های مختلف 85 نقطه مشاهداتی تا عمق یک مترخاک، نمونه برداری انجام گرفت. پس از انجام آزمایش های لازم بر روی نمونه های خاک و جمع آوری اطلاعات اقلیمی، سطوح محدودیت ویژگی هایمختلف محاسبه و بر اساس جداول موجود به امتیازات محدودیتی تبدیل شدند. مجموع امتیازات محدودیتی هر نقطه، از طریق یک معادله نمایی، بهمقادیر تابع پیوسته عضویت تناسب اراضی تبدیل شد وبا استفاده از تخمین گر کریجینگ معمولی، مقادیر این تابع در تمامی منطقه، درون یابی و سپس پهنه بندی گردید. نتایج نشان داد که ویژگی های متوسط درجه حرارت دوره رشد و درصد ذرات درشت تر از دو میلی متر خاک، به ترتیب مهم ترین ویژگی های محدودکننده اقلیمی و خاکی در منطقه هستند. تجمع اثرات ویژگی های محدود کننده تناسب اراضی موجب بالا رفتن امتیازات محدودیتی و در نتیجه تنزل کلاس تناسب اراضی برخی از نقاط مشاهداتی، به ویژه در قسمت های شمال غربی منطقه مطالعاتی شده است. مقایسه نقشه منتج از درون یابی مقادیر تابع پیوسته عضویت تناسب اراضی با نقشه نقطه ای تناسب اراضی حاکی از آن بود که روند تغییرات مکانی تناسب اراضی برای گندم آبی در نقشه نخست، تدریجی تر و مشخص تر است. در مقایسه با روش های سنتی مرسوم در مطالعات تناسب اراضی، پیوسته سازی الگوی تغییرپذیری مکانی تناسب اراضی بر اساس دید فازی به تغییرات خاک، منجر به حصول نتایجی سازگارتر با ماهیت پیوسته پدیده های محیطی می گردد.

خاکدانه به عنوان واحد ساختمانی خاک، بیانگر مجموعه ای از ذرات اولیه است که پیوستگی شان به یکدیگر بیش از پیوستگی آن ها به ذرات خاک اطراف این مجموعه می باشد. هدف از پژوهش حاضر، تعیین مهمترین جزء اندازه ای خاکدانه (درشت و یا ریز) در برآورد میزان پایداری ساختمان خاک در منطقه رابر کرمان با بهره گیری از زمین آمار می باشد. تعداد 90 نمونه خاک سطحی (10-0 سانتی متر) به روش شبکه ای منظم و با فواصل تقریبی 200 متر، از منطقه برداشت و هواخشک شد. پس از عبور نمونه ها از الک چهار میلی متری، درصد پایداری خاکدانه ها در سه بخش خاکدانه های کل، درشت و ریز در دو حالت خشک و مرطوب محاسبه شد. سپس، مطالعات زمین آماری شاخص های پایداری محاسبه شده، در قالب دو مرحله واریوگرافی و تخمین انجام گرفت و نقشه های کریجینگ پایداری خاکدانه ها ترسیم شد. به منظور تعیین میزان همخوانی نقشه های کریجینگ شاخص پایداری محاسبه شده برای خاکدانه های درشت و ریز با شاخص محاسبه شده برای کل خاکدانه ها، پس از تشکیل ماتریس خطا، صحت عمومی آن ها محاسبه شد. بر اساس نتایج حاصل، بیش ترین درصدپایداری کل خاکدانه ها (89.9 درصد) در موقعیت های شمال و جنوب شرقی منطقه که بیش ترین مقدار ماده آلی (3.2 درصد) را به خود اختصاص داده بودند، در حالت خشک دیده شد. درصد صحت عمومی حاصل از تقاطع نقشه های کریجینگ کل خاکدانه ها و خاکدانه های درشت در حالت خشک (51.75 درصد)، بیش از حالت مرطوب (32.17 درصد) بود. در مقابل، درصدصحت عمومی محاسبه-شده برای تقاطع نقشه های کریجینگ کل خاکدانه ها و خاکدانه های ریز در حالت مرطوب (17.31 درصد)، بیش از حالت خشک (10.93 درصد) بود. به-طور کلی، مطالعه تغییرات مکانی پایداری خاکدانه های درشت و ریز می تواند در راستای مدیریت بهینه اراضی برای مطالعات آتی مفید واقع شود.

بهبود مولفه های شیمیایی و فیزیکی پوسته های زیستی خاک از عوامل موثر در افزایش کیفیت و کاهش هدررفت خاک می باشد. امروزه غنی سازی پوسته های زیستی خاک مبتنی بر تلقیح و یا تحریک ریزجاندارن خاک به عنوان راه کاری زیستی و موثر در علوم حفاظت خاک مطرح شده است. بر این اساس پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش تلقیح جداگانه باکتری ها و غنی سازی مواد غذایی و هم چنین تلقیح ترکیبی باکتری ها با غنی سازی مواد غذایی بر تغییرات نیتروژن خاک به عنوان یکی از مهم ترین مولفه های شیمیایی کیفیت خاک، در مقیاس کرت های کوچک برنامه ریزی شد. خاک کرت ها از منطقه حساس به فرسایش تهیه شد. باکتری های موثر در تثبیت نیتروژن از خاک منطقه جداسازی، و به همراه ماده محرک غذایی به تیمارهای تعریف شده تلقیح شدند. مقادیر نیتروژن خاک در بازه زمانی 60 روزه بین تلقیح تا انتهای آزمایش، در فاصله های زمانی هفت یا هشت روزه اندازه گیری شد. نتایج تجزیه و تحلیل های آماری حاکی از افزایش معنی دار (p<0.05) نیتروژن کل خاک در تیمارهای مطالعاتی بود. در تیمار تلقیح باکتری، غنی سازی مواد غذایی و تلقیح باکتری به همراه غنی سازی مواد غذایی، میزان تثبیت نیتروژن بعد از یک ماه به صورت معنی دار (p<0.05) به ترتیب 148، 110 و 284 درصد نسبت به تیمار شاهد افزایش یافت. هم چنین بعد از یک ماه میزان نیتروژن خاک شروع به کاهش کرد. در نهایت پس از دو ماه مقدار نیتروژن خاک در تیمارها ثابت شده و مقدار آن در تیمار تلقیح جداگانه باکتری و ترکیب با غنی سازی مواد غذایی به صورت معنی دار (p<0.01) به ترتیب 18 و 16 درصد بیش تر از تیمار شاهد اندازه گیری شد. در مجموع غنی سازی پوسته های زیستی خاک با تلقیح باکتری ها به عنوان روشی کاملا زیستی، ایمن و با صرفه اقتصادی و زمانی در بهبود مولفه های شیمیایی خاک تایید شد.

نیتروژن، فسفر و پتاسیم از جمله عناصر غذایی ضروری پر مصرف هستند که وظایف مهمی در گیاه بر عهده دارند. به منظور بررسی اثر بیوچار تفاله پسته و کود شیمیایی بر رشد و ترکیب شیمیایی گیاه اسفناج (رقم viroflay)، آزمایش گلخانه ای به صورت فاکتوریل (3×3×2) در قالب طرح کاملا تصادفی و با سه تکرار انجام شد. تیمارها شامل سه سطح بیوچار تهیه شده از تفاله پسته (صفر، 3 و 6 درصد وزنی) تولید شده در دو دمای 200 و 400 درجه سلسیوس و سه سطح نیتروژن و فسفر] صفر، (نیتروژن 80 و فسفر 15 میلی گرم در کیلوگرم) و (نیتروژن 150 و فسفر 30 میلی گرم در کیلوگرم) [بود. نتایج نشان داد که بیوچار تولید شده در دمای 200 و 400 درجه سلسیوس اثر معنی داری بر وزن خشک گیاه اسفناج نداشت. کاربرد هر دو سطح نیتروژن و فسفر سبب افزایش معنی دار میانگین وزن خشک گیاه اسفناج در مقایسه با تیمار شاهد شد. کاربرد بیوچار تولید شده در دمای 200 درجه سلسیوس غلظت نیتروژن، فسفر، و پتاسیم اندام های هوایی اسفناج را به طور معنی داری نسبت به شاهد افزایش داد، اما بیوچار تولید شده در دمای 400 درجه سلسیوس تنها سبب افزایش معنی دار غلظت فسفر و پتاسیم شد. اضافه کردن هر دو سطح نیتروژن و فسفر سبب افزایش معنی دار غلظت نیتروژن و فسفر و کاهش معنی دار غلظت پتاسیم اندام های هوایی نسبت به شاهد شد. دمای تولید بیوچار اثر معنی داری بر وزن خشک و غلظت نیتروژن اندام هوایی اسفناج نداشت اما کاربرد بیوچار تولیدی در دمای 400 درجه سلسیوس سبب کاهش معنی دار غلظت فسفر و افزایش معنی دار غلظت پتاسیم اندام هوایی نسبت به بیوچار تولید شده در دمای 200 درجه سلسیوس شد.

تغذیه متعادل یکی از عوامل مهم در افزایش عملکرد و بهبود کیفیت در محصولات باغی به ویژه مرکبات است. هدف از این پژوهش، تعیین حد بهینه عناصر غذایی و ارزیابی وضعیت تعادل تغذیه ای باغ های لیمو لیسبون و نارنگی پرل شهرستان دزفول بود. بدین منظور، به صورت تصادفی 30 باغ لیمو لیسبون و 30 باغ نارنگی پرل انتخاب و نمونه های برگ در اواخر شهریور ماه 1394 از برگ های غیربارده همان سال به صورت مرکب برداشت شد. باغ ها به دو گروه با عملکرد زیاد و کم تقسیم شدند. همه فرم های بیان و واریانس آنها در دو گروه و نسبت واریانس گروه عملکرد کم به زیاد در هر دو نوع باغ محاسبه گردید. سپس با استفاده از فرمول های کالیبراسیون دریس، شاخص های دریس برای عناصر غذایی در باغ های با عملکرد کم تعیین و شاخص تعادل غذایی (NBI) نیز محاسبه گردید. نتایج نشان داد که برای باغ های لیمو لیسبون مقدار بهینه عناصر غذایی پر مصرف N، P، K، Ca و Mg به ترتیب 2.97، 0.11، 1.85، 3.88 و 0.17 درصد و عناصر کم مصرف Fe، Zn، Mn، Cu و B به ترتیب 200.5، 24.9، 23.9، 68.8 و 32.9 میلی گرم بر کیلوگرم و برای نارنگی پرل نیز مقدار بهینه غلظت عناصر غذایی پر مصرف N، P، K، Ca و Mg به ترتیب 2.97، 0.09، 1.57، 3.44 و 0.34 درصد و عناصر کم مصرف Fe، Zn، Mn، Cu و B به به ترتیب 167.2، 32.7، 26.1، 28.0 و 48.4 میلی گرم بر کیلوگرم به دست آمد. در مجموع بر اساس شاخص های DRIS ترتیب اولویت بندی عناصر غذایی برای باغ های لیمو لیسبون به صورت Fe>N>B>K<Mn>Ca>Mg=P>Cu>Zn و برای نارگی پرل به صورت B>Fe>K>Cu>N>Ca>Mg>Mn>Zn>P بود. شاخص تعادل تغذیه ای در کلیه باغ های با عملکرد پایین بالاتر از صفر بود که بیان گر عدم تعادل تغذیه ای در این باغ ها است.

تندی تجزیه کربن و نیتروژن آلی مانده های گیاهی توسط عواملی پرشماری از جمله ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک مهار می-شود.فلزهای سنگین با آلوده ساختن خاک و تغییر ویژگی های شیمیایی و بیولوژیکی آن دینامیک کربن و نیتروژن آلی را تحت پیامد قرار می دهند. با توجه به اینکه میزان زهری بودن فلزهای سنگین گوناگون متفاوت بوده و تندی تجزیه مانده های گیاهی تحت پیامد غلظت فراهم فلزهای سنگین قرار می گیرد، هدف این پژوهش بررسی پیامد غلظت های گوناگون کادمیوم خاک بر کانی شدن کربن و نیتروژن آلی بود. برای بررسی پیامد آلودگی خاک به کادمیوم بر کانی شدن کربن و نیتروژن آلی مانده های گیاه گندم، یک آزمایش به روش کیف کلش و به گونه گلدانی و با آرایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای بررسی شده شامل سطوح آلودگی خاک به کادمیوم (صفر، 10، 20، 40 و 80 میلی گرم کادمیوم در کیلو گرم خاک) و زمان (1، 2، 3 و 4 ماه) خوابانیدن مانده ها بودند. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که سطوح کادمیوم خاک و زمان خوابانیدن پیامد معنی داری بر میزان هدررفت و ثابت تندی تجزیه کربن و نیتروژن آلی داشتند. نتایج آزمون میانگین ها نشان داد که با افزایش غلظت کادمیوم خاک به بیش از 10 میلی گرم در کیلو گرم میزان هدررفت کربن و نیتروژن آلی از مانده های گندم به طور معنی دار کاهش یافت و کمترین درصد هدررفت کربن و نیتروژن آلی مربوط به سطح 80 میلی گرم کادمیوم در کیلو گرم خاک بود.میزان هدررفت کربن آلی از مانده های گندم در یک ماه بعد از خوابانیدن 30.78 درصد و در سه ماهه بعدی خوابانیدن 9.74 درصد و در مجموع 40.52 درصد برای یک دوره چهار ماهه بود. میزان هدررفت نیتروژن آلی از مانده های گندم نیز در یک ماه بعد از خوابانیدن 23.69 درصد ودر سه ماهه بعدی خوابانیدن 8.56 درصد و در مجموع 32.25 درصد برای یک دوره چهار ماهه بود. آلودگی خاک به کادمیوم مایه کندشدن چرخه کربن و نیتروژن شده و به نگه داشت بیشتر این عناصر در خاک کمک می کند.

حل شدن فسفر خاک توسط ریز جانداران حل کننده فسفات و استفاده از مواد آلی در مدیریت حاصلخیزی خاک مناسب تر از کودهای شیمیایی است. به منظور بررسی اثر آسپرژیلوس نایجر و کود سبز بر فراهمی فسفر خاک آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 10 تیمار و سه تکرار طی یک دوره 70 روزه و به صورت انکوباسیون انجام شد. تیمارهای آزمایشی عبارتند از : C: شاهد، As: آسپرژیلوس نایجر، A: کود سبز، S: ساکارز، P: سنگ فسفات، As+ A، As+S، As+P، As+P +S، As+P + A. پس از 70 روز pH، هدایت الکتریکی، فسفر قابل جذب و محلول در خاک اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد در طول زمان با به کارگیری تیمارها pH خاک کاهش و هدایت الکتریکی، فسفر محلول و فسفر قابل دسترس خاک افزایش یافته است. بیشترین فسفر محلول و قابل دسترس در تیمار As+P + A مشاهده شد بطوری که فسفر محلول را 58 درصد و فسفر قابل دسترس خاک را 43 درصد افزایش داد. نتایج حاصله موید آن است که استفاده از ریز جانداران حل کننده فسفات و مواد آلی می تواند موجب افزایش انحلال فسفر خاک گردد.

امروزه روش های مختلفی برای کاهش اثرات منفی غلظت بالای فلزات سنگین موجود در خاک، استفاده می شود. در این راستا، استفاده از بیوچار، روش نسبتا جدیدی جهت کاهش سمیت فلزات سنگین می باشد. در این مطالعه، به منظور بررسی تاثیر بیوچار باگاس نیشکر بر بهبود رشد گیاه ذرت در خاک آلوده به کادمیوم و سرب، آزمایشی گلدانی در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل دو سطح کاربرد بیوچار باگاس نیشکر (0 و 4 درصد وزنی) و دو سطح آلودگی فلز سنگین (کادمیوم 50 و 100 میلی گرم بر کیلوگرم خاک و سرب 500 و 1000 میلی گرم بر کیلوگرم خاک) با کاشت گیاه ذرت بود، که در دو آزمایش جداگانه برای دو عنصر کادمیوم و سرب انجام شده است. نتایج نشان داد که افزایش کاربرد تیمارهای کادمیوم و سرب، غلظت این دو عنصر در اندام هوایی و ریشه گیاه ذرت را شدیدا افزایش داده و وزن خشک اندام هوایی و ریشه را به ترتیب بین 40 تا 50 درصد و بین 60 تا 70 درصد کاهش داد. همچنین افزایش کاربرد کادمیوم و سرب میزان کلروفیل، سطح برگ، ارتفاع گیاه و وزن خشک ریشه و اندام هوایی را به صورت معنی داری کاهش داد. اما کاربرد بیوچار باگاس نیشکر در اثر کاهش شدید غلظت کادمیوم و سرب در ریشه و اندام هوایی موجب افزایش کلروفیل، سطح برگ، ارتفاع گیاه و وزن خشک ریشه و اندام هوایی گردید. کاربرد 4 درصد بیوچار باگاس نیشکر، منجر به کاهش ضریب انتقال و فاکتور تجمع زیستی این عنصر در گیاه ذرت نسبت به تیمار متناظر گردید.نتایج بدست آمده بیانگر توان بیوچار باگاس نیشکر در تثبیت و غیر قابل جذب کردن سرب و کادمیوم در خاک بود.

آلودگی خاک و آب های زیرزمینی توسط آرسنیک رو به گسترش و نگران کننده است و سبب ورود آن به بخش های مختلف گیاهان می شود. به دلیل نقش بسیار مهم ذرت در تغذیه انسان، بررسی نحوه جذب، انتقال و تجمع آرسنیک در بخش های مختلف این گیاه بسیار مهم است و پژوهش حاضر با هدف ارزیابی پاسخ ذرت به وجود آرسنیک در محیط رشد و تاثیر آرسنیک بر غلظت فسفر، آهن، روی و منگنز در این گیاه انجام شد. بدین منظور یک آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با 6 سطح عنصر آرسنیک (0، 6، 12، 24، 48 و 96 میلی گرم در کیلوگرم خاک) با 3 تکرار در گلخانه اجرا شد. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت کل آرسنیک در خاک، غلظت آرسنیک قابل جذب خاک و غلظت آرسنیک ریشه و بخش هوایی ذرت افزایش و رشد آن کاهش یافت. بیشترین غلظت آرسنیک ریشه و بخش هوایی به ترتیب 383.4 و 59.56 میلی گرم در کیلوگرم بود که سبب کاهش وزن خشک این اندام ها به ترتیب به مقادیر 95.94 و 95.22 درصد شد. افزایش غلظت آرسنیک خاک سبب افزایش غلظت فسفر و کاهش غلظت آهن، روی و منگنز قابل جذب خاک، افزایش غلظت فسفر ریشه و کاهش غلظت آن در بخش هوایی شد، همچنین سبب کاهش غلظت آهن و روی و افزایش غلظت منگنز ریشه و بخش هوایی گیاه شد.

تغییرات اقلیمی در عصر حاضر یکی از چالش های مهم زیست محیطی می باشد. درک ما از تاثیرات بشر روی محیط، به ویژه آن هایی که در ارتباط با گرم شدن ناشی از افزایش گازهای گلخانه ای هستند، نشان می دهد که تعدادی از پارامترها به احتمال زیاد در حال تغییر می باشند. بنابراین بررسی روند تغییرات زمانی بارش در برنامه ریزی و طراحی دقیق تر پروژه های آبی در آینده از اهمیت زیادی برخوردار می باشد.در این مطالعه روند تغییرات بارش حوضه دریاچه ارومیه در دو مقیاس سالانه و ماهانه با استفاده از آزمون ناپارامتری من - کندال اصلاح شده با حذف کامل ساختار خودهمبستگی مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور 42 ایستگاه بارانسنجی (24 ایستگاه در استان آذربایجان غربی و 18 ایستگاه در استان آذربایجان شرقی) در حوضه دریاچه ارومیه انتخاب و پس از تکمیل دوره آماری 1392-1363 مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج بررسی بارش حوضه دریاچه ارومیه نشان داد که حوضه دریاچه ارومیه در طی سال های مورد بررسی ترکیبی از روند کاهشی و افزایشی را تجربه کرده است. روند کاهشی بارش اغلب در ایستگاه های مناطق غربی حوضه و مناطق غرب و جنوب غرب دریاچه ارومیه دیده شد. روند افزایشی بارش نیز در مناطق جنوبی و شمال شرقی حوضه دریاچه ارومیه مشاهده گردید. نتایج بررسی زمان تغییر روند در سری بارش حوضه دریاچه ارومیه نشان داد که شکست در سری بارش در اکثر ایستگاه هایی که کاهش روند بارش را تجربه کرده اند بین سال های 1371 تا 1377 بوده است. هم چنین نتایج پهنه بندی آماره Z آزمون من – کندال اصلاح شده نشان داد که در مقیاس سالانه مناطق تحت تاثیر توده هوای قطبی – قاره ای ورودی به ایران از روند کاهشی در بارش سالانه برخوردار هستند.

رطوبت خاک یکی از مهمترین متغیرهای چرخه هیدرولوژیکی است که نقش کلیدی در پیش بینی های هواشناسی، مدل سازی هیدرولوژیکی، مطالعات تغییراقلیم و مدیریت منابع آب دارد. در سال های اخیر برآورد های جهانی رطوبت خاک از طریق سنجنده های مایکروویو ماهواره ای میسر شده و داده های آنها در دسترس قرار گرفته اند. اسموس نخستین ماموریت ماهواره ای آژانس فضایی اروپا برای پایش جهانی رطوبت خاک است که در سال 2009 آغاز و هم اکنون نیز درحال بهره برداری می باشد. این ماهواره حامل اولین رادیومتر مایکروویو دوبعدی باند -L است که رطوبت سطحی خاک را درفرکانس 1.4 گیگاهرتز بازیابی می نماید. هدف تحقیق حاضر اعتبارسنجی بازیابی های رطوبت خاک ماهواره اسموس در پنج محدوده مطالعاتی غرب و جنوب غربی کشور است. اعتبارسنجی داده های اسموس با استفاده از داده های رطوبت خاک اندازه گیری شده در پنج ایستگاه ها هواشناسی انجام گردید. نتایج تحقیق نشان داد که بین برآوردهای رطوبت خاک اسموس و اندازه گیری های زمینی در ایستگاه ها همبستگی خوبی (0.88 تا R=0.75) وجود دارد. ارزیابی خطای اعتبارسنجی ها مشخص نمود که بازیابی های اسموس در ایستگاه های اهواز، سرارود و سرابله به ترتیب با مقادیر 0.04 m3m-3، 048.011، MBE=0.0 مقداری کم برآوردی و در ایستگاه های داراب و اکباتان با -0.01 m3m-3، MBE=-0.031 مقداری بیش برآوردی دارند. تحلیل شاخص RMSD نیز بیانگر آن بود که داده های ماهواره در مقایسه با داده های رطوبت خاک ایستگاه ها از دقت مناسبی (0.062 m3m-3 تا RMSD=0.02) برخوردارند. در ایستگاه اهواز بازیابی های اسموس با بالاترین ضریب همبستگی (R=0.88) و RMSD=0.48 m3m-3 ، نزدیک ترین دقت را به دقت هدف ماموریت اسموس (RMSD=0.04 m3m-3) دارند. در مجموع داده های ماهواره اسموس با دقت و کیفیت مطلوبی که در منطقه مطالعاتی دارند می توانند ابزار مناسبی برای تهیه نقشه های رطوبت خاک باشند.