پژوهش های حفاظت گیاهان ایران
سال:1391 | دوره:26 | شماره:1 |تعداد مقالات:21

به منظور ارزیابی اثر غلظت های مختلف عصاره کود دامی، کود استریل و غیراستریل بر سرعت، درصد و متوسط تعداد جوانه زنی بذر علف های هرز دو گیاه تاج خروس ریشه قرمز و سوروف، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار در شرایط آزمایشگاهی انجام شد. تیمارها شامل غلظت های عصاره کود دامی (%14.3، %20 و %33)، کود دامی استریل و کود دامی غیراستریل بود. طی این بررسی مشاهده شد که با افزایش غلظت عصاره، سرعت و درصد جوانه زنی در هر دو نوع بذر کاهش یافت. در ضمن بین تیمارهای کود استریل و غیراستریل تفاوتی وجود نداشت.

تحقیق حاضر با هدف بررسی عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم گندم در شرایط تداخل با دو گونه علف هرز باریک برگ و پهن برگ به صورت دو آزمایش فاکتوریل مجزا، در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال زراعی 88 -1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا همدان انجام شد. در هر دو آزمایش، ارقام گندم الوند و سایسون با تراکم ثابت 450 بوته در مترمربع کشت شدند. در آزمایش اول، بذور علف هرز چاودار با تراکم های هدف 0، 20، 40، 60 و 80 بوته در مترمربع در بین ردیف های گندم کشت شد. در آزمایش دوم، سطوح تراکم علف هرز خردل وحشی 0، 8، 16، 24 و 32 بوته در مترمربع بود. نتایج آزمایش نشان داد که افزایش تراکم هر دو گونه علف هرز سبب کاهش معنی دار عملکرد بیولوژیک و دانه، تعداد سنبله و تعداد پنجه بارور در واحد سطح، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه و شاخص برداشت گندم شد. در تراکم های مورد بررسی برای هر دو علف هرز، تک بوته خردل وحشی نسبت به چاودار، خسارت بیشتری بر ارقام گندم وارد کرد. به طورکلی، گرچه رقم سایسون در شرایط عدم تداخل از عملکرد و اجزای عملکرد بالاتری نسبت به رقم الوند برخوردار بود، ولی بیشتر از رقم الوند تحت تاثیر هر دو گونه علف هرز قرار گرفت.

سوسک بذرخوار Bruchidius fulvus پتانسیل کنترل بیولوژیک علف هرز خارشتر (Alhagi camelorum) در منطقه بیرجند را دارد. به منظور بررسی کارآیی این سوسک بذرخوار جهت کنترل بیولو‍‍‍‍ژیک علف هرز خارشتر، آزمایشات جداگانه ای در شرایط آزمایشگاهی و طبیعی (مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند) در قالب طرح کاملا تصادفی در سال 1388 انجام شد. بدین منظور در شرایط طبیعی نمونه هایی از 50 بوته خارشتر در سه فصل از سال شامل بهار و پائیز (با حشره) و تابستان (بدون حشره یا شاهد) به طور تصادفی گرفته شد. نتایج نشان داد که در نمونه برداری بهار (اواسط اردیبهشت ماه) و پائیز (اواسط آبان ماه) به ترتیب 35±1.5 و 48±1.04 درصد از بذور در نیام ها به طور میانگین تخریب شدند. همچنین درصد جوانه زنی بذور در شرایط آزمایشگاهی در دمای 15:25 درجه سانتی گراد روز: شب، رطوبت نسبی 50 درصد و دوره روشنایی: تاریکی 12:12 ساعت به ترتیب در شرایط بدون حشره (شاهد)، نمونه برداری بهاره و نمونه برداری پائیزه به طور میانگین 65±2.8، 33.5±2.13 و 27±2.59 درصد بود. نتایج این مطالعه نشان داد که فعالیت این سوسک بذرخوار سبب کاهش معنی دار (P£0.001) بذور خارشتر و میزان جوانه زنی (قوه نامیه) آن در مقایسه با شاهد شده است. میانگین فعالیت پارازیتوئیدها در نمونه برداری های بهاره و پائیزه به ترتیب 12.1±0.52 و 15.16±0.42 درصد بود، که می تواند کارآیی کنترل بیولوژیک خارشتر توسط B. fulvus را کاهش دهد. نتایج آزمایشات ترجیح میزبانی که در دمای ثابت 25±1 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 65±5 درصد با استفاده از روش شرات و هاروی (19) انجام شد، نشان داد که B. fulvus احتمالا گونه ای تک میزبانه بوده و تنها بر روی علف هرز خارشتر خسارت زا است.

گونه های جنس آسپرژیلوس روی مواد غذایی مورد استفاده انسان و دام رشد کرده و با تولید متابولیت های ثانویه از جمله آفلاتوکسین ها خسارات زیادی را باعث می شوند و از ارزش غذایی آن ها می کاهند. در این مطالعه اثر غلظت های مختلف اسید سیتریک و اسید پروپیونیک و عصاره گیاه آلوئه ورا روی رشد پرگنه قارچ های Aspergillus flavus و Aspergillus parasiticus مورد بررسی قرار گرفت برای این منظور غلظت های مورد نظر از این ترکیبات تهیه و به محیط کشت چاپک دوکس آگار اضافه شد، این محیط ها سپس بوسیله یک دیسک پنج میلی متری حاوی کشت تازه Aspergillus parasiticus تلقیح گردیده و نتایج حاصله نشان داد که اسید پروپیونیک در غلظت های 0.5، 0.8، 1، 1.5 درصد به طور کامل از رشد پرگنه جلوگیری کرد. اسید سیتریک در غلظت های 0.5، 0.8، 1 درصد، خواص ضد قارچی متوسط داشت و در غلظت 1.5 درصد تاثیری در کاهش قطر پرگنه نداشت. عصاره گیاه آلوئه ورا با غلظت 6، 4، 2 درصد اثر بازدارندگی نشان داد. در بررسی رابطه بین تولید اسکلرت و آفلاتوکسین، جدایه های Aspergillus parasiticus و Aspergillus flavus در محیط کشت چاپک کشت داده شدند، و با روش کروماتوگرافی مایع با فشار بالا میزان آفلاتوکسین تولید شده اندازه گیری شد، در مقایسه با میزان کل آفلاتوکسین تولید شده توسط جدایه های مزبور، گروه دارای اسکلرت کوچک آفلاتوکسین بیشتری در مقایسه با گروه فاقد اسکلرت و دارای اسکلرت بزرگ تولید کردند.

موریانه (Microcerotermes diversus (Silvestri به علت تغذیه از کلیه مواد حاوی سلولز، مخرب ترین آفت ساختمان ها و تعداد زیادی از محصولات زراعی و درختان در استان خوزستان می باشد. استفاده از طعمه های مسموم به طور گسترده به عنوان یک روش نوین و بی خطر برای محیط زیست در کنترل موریانه های زیرزمینی توصیه شده است. در این تحقیق سمیت طعمه حاوی ایمیداکلوپرید با غلظت های 25، 50 و 100 پی پی ام در آزمایشگاه در قالب آزمون های انتخابی و غیرانتخابی روی موریانه M. diversus مورد ارزیابی قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده ها به روش پروبیت نشان داد که با افزایش غلظت، زمان مرگ و میر (LT50 و LT90) کاهش یافت. در هیچ یک از غلظت ها ممانعت تغذیه ای مشاهده نشد اگرچه با افزایش غلظت، میزان تغذیه نسبت به تیمار شاهد کاهش پیدا کرد. ترجیح غذایی موریانه ها روی طعمه مسموم به طور معنی داری نسبت به کاغذ صافی و چوب راش بیشتر بود. در آزمون های صورت گرفته با افزایش غلظت، مرگ و میر موریانه ها افزایش یافت و در غلظت 100 پی پی ام به 97 درصد در شرایط تغذیه اجباری و 89 درصد در شرایط انتخابی رسید. به طور کلی نتایج نشان داد که طعمه ایمیداکلوپرید راه حل مناسبی برای کنترل موریانه M. diversus بوده و روش طعمه گذاری می تواند حفاظت موثری از ساختمان ها در برابر حمله موریانه ها در ایران داشته باشد.

از میان 160 نمونه جمع آوری شده از مزارع برنج استان گیلان شامل گیاه برنج، بذر، ریزوسفر، خاک مزارع برنج، آب شالیزار و اسکلروت قارچ عامل بیماری سوختگی غلاف برگ برنج ناشی از قارچ Rhizoctonia solani تعداد 610 استرین باکتری جداسازی شد. تعداد 71 استرین (11.64 درصد) توانایی بازدارندگی از رشد قارچ عامل بیماری مذکور در آزمون کشت متقابل (Dual culture) در محیط غذایی PDA را داشتند. تعداد 37 استرین آنتاگونیست بر اساس دو ویژگی هاله بازدارندگی در آزمون کشت متقابل و درصد بازداری از رشد رویشی قارچ عامل بیماری در آزمون تولید مواد فرار ضدقارچی تجزیه کلاستر و گروه بندی شدند. استرین های قرار گرفته در بالاترین گروه از نظر قدرت آنتاگونیستی شناسایی شده و برای آزمایشات بعدی انتخاب شدند. شدت بیماری سوختگی غلاف برگ برنج در شرایط گلخانه با روشهای مختلف تیمار بذر، خاک و گیاه با استرین های آنتاگونیست ارزیابی گردید. نتایج نشان داد که تیمار گیاه با سایر روشهای کاربرد تفاوت معنی دار داشته و استرین های 152 (Pseudomonas aeruginosa) و (S 7 (Pseudomonas fluorescens bv3 به ترتیب با 26.59 درصد و 33.54 درصد کاهش در شدت بیماری، بیشترین اثر را نشان داده و نسبت به شاهد در گروه جداگانه ای قرار داشتند. در بین سه روش به کار رفته، استرین 152 (Pseudomonas aeruginosa) با 14.46 درصد کاهش بیماری نسبت به شاهد، کمترین شدت بیماری را نشان داد.

در این تحقیق 37 جدایه قارچ عامل بیماری سفیدک سطحی انگور (Erysiphe necator) برای امکان وجود مقاومت به قارچ کش های پنکونازول (توپاس) و هگزاکونازول (انویل) که به طور گسترده ای برای کنترل شیمیایی این بیماری به کار می روند، ارزیابی شدند. جدایه ها از سطح موستان های سه ناحیه عمده انگورکاری استان شامل نه شهرستان در طی سال 1388 در دو مرحله زمانی از اوایل خرداد ماه تا تیر ماه و از اواخر مرداد تا اوایل مهر ماه جمع آوری شدند. ارزیابی مقاومت این قارچ به قارچ کش های فوق بر اساس پنج غلظت از هر کدام از قارچ کش (هگزاکونازول در غلظت های ppm 300، 30، 3، 0.3، 0) و (پنکونازول در غلظت های ppm 125، 12.5، 1.25، 0.125، 0) و با روش زیست سنجی دیسک های برگی (Leaf Disk Bioassay) انجام گرفت. بروز مقاومت بر اساس مقادیر EC50 بدست آمده از برازش منحنی های لگاریتم لجستیک دز- پاسخ ارزیابی شد. نتایج بدست آمده نشان داد بیشترین میزان EC50 (بیشترین مقاومت) در بین جدایه ها نسبت به پنکونازول و هگزاکونازول به ترتیب مربوط به شهرستان های درگز (0.932±0.93 میلی گرم در لیتر) و قوچان (3.15±0.39 میلی گرم در لیتر) بود. در مورد هگزاکونازول مقادیر EC50 جدایه های به دست آمده از مرحله آسکوسپوری عامل بیماری بیشتر از مرحله کنیدیایی آن و در مورد پنکونازول مقادیر EC50 جدایه های به دست آمده از مرحله کنیدیایی عامل بیماری بیشتر از مرحله آسکوسپوری بود. نتایج این بررسی بروز مقاومت Erysiphe necator به قارچ کش های پنکونازول و هگزاکونازل را در سطوح متفاوتی در برخی از شهرستان های استان خراسان رضوی نشان داد.

به منظور بررسی تاثیر نیتروژن بر دوره بحرانی کنترل علف های هرز در آفتابگردان (.Helianthus annuus L)، آزمایشی در سال 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند، به صورت کرت های خرد شده (اسپلیت پلات) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 24 تیمار و 3 تکرار به اجرا درآمد. فاکتور اصلی، شامل 3 سطح کود نیتروژن (صفر، 100 و 200 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار) و فاکتور فرعی، دوره رقابت آفتابگردان با علف هرز بر مبنای مراحل رشدی آفتابگردان بود. این دوره ها شامل سه سطح عاری از علف های هرز تا مراحل دو برگی، چهار برگی و ظهور طبق آفتابگردان و سه سطح آلوده به علف های هرز تا مراحل مذکور در آفتابگردان بود. دو سطح دیگر شامل کرت های عاری از علف هرز و آلوده به علف هرز تا پایان دوره رشد آفتابگردان نیز به عنوان شاهد در نظر گرفته شدند. دوره بحرانی کنترل علف های هرز در سه سطح نیتروژن مورد مطالعه، بر مبنای 5، 10 و 15 درصد کاهش عملکرد قابل قبول، از طریق برازش توابع گامپرتز و لجستیک به داده های مربوط به عملکرد نسبی، به ترتیب در تیمارهای عاری و آلوده به علف های هرز تعیین شد. افزایش دوره تداخل و کاهش دوره عاری از علف های هرز، وزن خشک آن ها را افزایش ولی تراکمشان را کاهش داد. بیشترین وزن خشک و رقابت علف های هرز و در نتیجه کمترین عملکرد آفتابگردان در تیمارهای رقابت، در سطح 100 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن بدست آمد. طولانی ترین دوره بحرانی علف های هرز آفتابگردان نیز متعلق به این سطح کود نیتروژن بود. بر اساس نتایج طول این دوره برای 5 درصد کاهش عملکرد قابل قبول در سطوح کودی صفر، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار به ترتیب 66-1 روز پس از سبز شدن (سبز شدن تا اواخر پر شدن دانه)، 91-3 روز پس از سبز شدن (سبز شدن تا قهوه ای شدن پشت طبق ها) و 76-2 روز پس از سبز شدن (سبز شدن تا شروع زرد شدن پشت طبق ها) محاسبه شد.

در این تحقیق اثر دو محلول بیولوژیک تریکودرمین و سوبتیلین به ترتیب با ماده موثره قارچ Trichoderma harzianum Bi و باکتری Bacillus subtilis S و همچنین قارچ T. virens VM1 جداشده از مزارع چغندرقند مشهد، به دو صورت آغشته سازی بذر و اضافه کردن پودر آن ها به بستر کاشت روی کنترل بیولوژیک نماتد سیستی چغندرقند Heterodera schachtii در شرایط مزرعه مورد بررسی قرار گرفت. برای یکسان سازی جدایه T. virens VM1 با دو محلول ذکر شده، این جدایه روی محیط کشت PDA کشت داده شد و پس از 10 روز اسپورهای تولید شده در هر پتری دیش با 10 میلی لیتر آب مقطر استریل شسته شد و با میزان لازم پودر تالک به نحوی مخلوط شد که پودری با غلظت 107 پروپاگل در هر گرم تهیه شود و از این نظر شبیه دو محصول تجاری ذکر شده گردید. برای انجام آزمایش، مزرعه ای آلوده به نماتد سیستی چغندرقند از مزارع جلگه رخ در تربت حیدریه در استان خراسان رضوی در نظر گرفته شد و جمعیت اولیه نماتد در آن تعیین گردید. آزمایش در این مزرعه در سال 1389 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با نه تیمار و چهار تکرار انجام شد. تجزیه واریانس داده ها و مقایسه میانگین ها با آزمون چند دامنه ای دانکن نشان داد که بین تیمارهایی که عوامل بیوکنترل به کار رفته از نظر جمعیت نماتد در زمان برداشت محصول، میزان آلودگی و وزن تر غده اختلاف معنی داریP£0.05) ) با تیمار شاهد وجود دارد. در این آزمایش قارچ T. virens VM1 جدا شده از مشهد در هر دو شکل پوشش دادن بذر و اضافه کردن به بستر کشت به ترتیب با 52 و 51 درصد کاهش آلودگی اثر بهتری نسبت به دیگر تیمارها نشان داد و در مقایسه با رقم مقاوم پاولینا با 68 درصد کاهش آلودگی اثر مناسبی را در کنترل نماتد سیستی چغندرقند از خود نشان داد.

رقابت علف های هرز با سیاهدانه بر سر منابعی مانند عناصر پر مصرف از جمله مهم ترین عوامل در کاهش عملکرد این گیاه دارویی می باشد. به منظور بررسی تاثیر دوره های تداخل علف های هرز بر کارایی جذب و مصرف فسفر و پتاسیم در سیاهدانه، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سال زراعی 89 -1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل دو سری عاری از علف هرز (صفر، 14، 28، 42، 56 و 70 روز پس از سبز شدن سیاهدانه، علف های هرز کنترل شدند و سپس تا زمان برداشت سیاهدانه اجازه رشد به علف های هرز داده شد) و آلوده به علف هرز (از زمان سبز شدن تا دوره های ذکر شده به علف های هرز اجازه رشد داده شد و سپس تا زمان برداشت کنترل شدند) بودند. نتایج آزمایش حاکی از افزایش معنی دار مقدار فسفر و پتاسیم در زیست توده جامعه علف های هرز در نتیجه افزایش دوره حضور آن ها بود. از سویی دیگر با افزایش دوره های تداخل علف های هرز با سیاهدانه، درصد و مقدار فسفر و پتاسیم در زیست توده سیاهدانه بطور معنی داری کاهش یافت. بطوری که تداخل علف های هرز در تمام فصل رشد سیاهدانه، مقدار فسفر و پتاسیم زیست توده آن را به ترتیب بیش از 7 و 8 برابر کاهش داد. همچنین اثر دوره های کنترل و تداخل علف های هرز در کاهش کارایی جذب و مصرف فسفر و نیز پتاسیم سیاهدانه معنی دار بود. کاهش کارایی جذب عناصر ذکر شده در سیاهدانه نشان دهنده رقابت ضعیف این گیاه دارویی در تداخل با جامعه علف های هرز بود.

یکی از مهم ترین و مهلک ترین بیماری های قارچی مو، بیماری اسکا می باشد. بیماری اسکا تحت عنوان زوال مو (سکته مو) نیز نامیده می شود و معمولا انگورهای با بیش از 10 سال سن را آلوده می نماید. نمونه برداری در طی سال های 1386 و 1387 از تاکستان های شهرستان های بجنورد و فاروج (خراسان شمالی) صورت گرفت و قارچ های parasiticum Phaeoacremonium، Phaeoacremonium aleophilum، Phaeomoniella chlamydospora و Fomitiporia mediterranea جداسازی گردیدند. جدایه هایی که بیشترین تنوع را در خصوصیات ریخت شناسی داشتند انتخاب شده و چند شکلی DNA جدایه ها با استفاده از 10 آغازگر تصادفی RAPD-PCR مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از آنالیز RAPD در این تحقیق نشان داد که تنوع ژنتیکی قابل توجهی در بین گونه Fomitiporia mediterranea وجود دارد و تقریبا یکنواختی ژنتیکی در بین گونه Phaeomoniella chlamydospora مشاهده شد. همچنین به منظور مطالعه تفکیک بین سه جنس Phaeoacremonium، Phaeomoniella و Fomitiporia از میان ده آغازگر مورد استفاده، پنج آغازگر تصادفی انتخاب شدند. بر اساس نتایج آنالیز کلاستر جدایه ها به چهار گروه ژنوتیپی تفکیک شدند. با توجه به نتایج این آزمایش می توان بیان کرد که نشانگر RAPD-PCR پتانسیل نسبتا بالائی در تعیین تنوع ژنتیکی قارچ های مولد اسکای مو دارد. این اولین گزارش از تنوع ژنتیکی عوامل مولد اسکای مو در ایران می باشد.

در مطالعه حاضر 81 نمونه متعلق به 13 گونه مختلف از جنس مریافیلوم مورد بررسی قرار گرفت که از مناطق بین ژنی هسته ای ITS1 و ITS2، مناطق کلروپلاستی matK، rbcL و trnH-psbA برای تشخیص گونه های بومی و مهاجم متعلق به این جنس استفاده گردید. نتایج نشان داد که توالی ITS1 و ITS2 با اینکه حاوی جایگاه های متغیر متعددی بودند که باعث تفکیک گونه ها از همدیگر شدند ولی به دلیل درصد تکثیر پایین آنان در میان نمونه های مورد بررسی به عنوان بارکد مناسب انتخاب نشدند. اگرچه matK درصد تکثیری بالائی داشت ولی به دلیل وجود ساختار ثانویه در توالی این ژن و همچنین طول بلند آن توالی یابی مناسب آن ممکن نگردید. بر اساس نتایج به دست آمده در این مطالعه منطقه غیر کدکننده trnH-psbA و قسمتی از منطقه کدکننده ژن rbcL بخاطر دارا بودن درجه عمومیت بالای تکثیر و نیز قدرت بالای تفکیک در بین گونه های مورد بررسی مریافیلوم، به عنوان بارکد ایده آل برای تشخیص گونه های مریافیلوم معرفی شدند. بنظر می رسد که سرمایه گذاری روی تکنیک بارکدگذاری DNA می تواند ابزار قوی برای تشخیص و تفکیک نمونه های گیاهی را در اختیار پژوهشگران قرار دهد. بویژه زمانیکه از لحاظ مورفولوژیکی تشخیص گونه ها از یکدیگر مشکل باشد می توان از بارکدگذاری DNA بهره جست.

در سال 1384، طی بررسی فون تاکینیدهای پارازیتوئید آفات محصولات زراعی در منطقه شیروان در خراسان شمالی، از لاروهای آگروتیس (Agrotis sp. (Lepidoptera: Noctuidae جمع آوری شده از مزرعه چغندرقند دانشکده کشاورزی شیروان سه عدد مگس تاکینید بدست آمد. نمونه ها به نام 1829؛Gonia ornata Meigen  شناسایی شدند. وجود این گونه در ایران برای اولین بار گزارش می شود.

ویروس پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی (TYLCV) عضو جنس Begomovirus و خانواده Geminiviridae می باشد. با توجه به مشاهده علایم مشکوک به وجود این ویروس در استان خراسان رضوی در تابستانهای 1387 و 1388 به ترتیب 526 و 253 نمونه بوته گوجه فرنگی مشکوک به آلودگی ویروس مذکور از مزارع مختلف استان جمع آوری شد و با آزمون سرولوژیکی تاس- الایزا (TAS-ELISA) مورد بررسی قرار گرفت. پس از انجام آزمون ها مشخص شد که تعداد 11 نمونه در سال 1387 و 25 نمونه در سال 1388 آلوده به TYLCV بودند. پس از استخراج DNA کل از نمونه های آلوده، آزمون PCR نیز آلودگی نمونه ها را در محدوده  570 bpاثبات کرد.