گیاه و زیست بوم
سال:1389 | دوره:5 | شماره:21 |تعداد مقالات:10

جنس Lallemantia متعلق به خانواده Lamiaceaeبوده و دارای 5 گونه L. peltata، L. canescens، L. baldshuanica، L. iberica و L. royleana می باشد. مطالعه حاضر روی صفات ریخت شناسی گونه های جنس مذکور برای شناسایی و تشخیص بهتر گونه ها از یکدیگر و از گونه های سایر جنس های این خانواده صورت پذیرفته است. این بررسی روی نمونه های هرباریومی و تازه صورت پذیرفت و تعداد 29 صفت کیفی و کمی از ساختار ریخت شناسی اندام های رویشی و زایشی گونه ها مورد مطالعه قرار گرفت. اندازه گیری های صفات کمی به طور مستقیم از روی نمونه های هرباریمی انجام گرفته و توصیف صفات کیفی بر اساس واژه شناسی انجام شد. در این تحقیق صفاتی چون فرم رویشی گیاه، ارتفاع ساقه، ابعاد و فرم حاشیه و قاعده و نوک و شکل پهنک برگ های ناحیه ساقه و گل آذین و طول دمبرگ آنها، ابعاد و شکل کاسه گل و دندانه های آن، رنگ و طول جام گل، طول خامه، ابعاد و شکل براکته، دم براکته و تعداد سیخک ها و طول آن، ابعاد، شکل گل آذین و نسبت طول جام گل به کاسه گل مورد بررسی قرار گرفت. مطالعه حاضر نشان داد که شماری از صفات ریخت شناسی در بین گونه ها متغیر می باشند. مهم ترین صفات در سطح درون جنس شامل فرم رویشی، ابعاد برگ ها و شکل حاشیه آن، شکل دندانه بالایی کاسه گل، طول و رنگ جام گل، شکل براکته، شکل گل آذین و نسبت طول جام گل به کاسه گل می باشند. صفات مذکور در طبقه بندی و شناسایی گونه های جنس مذکور با اهمیت بوده و دارای ارزش تاکسونومیک می باشند. به خصوص صفت مربوط به جام گل و وجود دو چین طولی در آن، که در شناسایی گونه های این جنس از سایرجنس های خانواده نعناع مفید می باشد.

شهرستان دماوند یکی از مناطق مهم کشاورزی کشور به ویژه در پرورش و تولید سیب زمینی، کدو، خیار و محصولات درختی مانند سیب درختی، گردو و آلبالو می باشد. در پژوهش به عمل آمده، 114 گونه از علف های هرز منطقه شناسایی و نامگذاری شدند. از مجموع 29 تیره شناسایی شده، بیش ترین علف های هرز به ترتیب مربوط به تیره گل ستارگان (Asteraceae) و گندمیان (Poaceae) و بالاترین میزان علف های هرز در مزرعه گندم برآورد شد. همچنین گونه های علف هرز هر مزرعه مشخص و درجه اهمیت نسبی آنها تعیین شد.

شنبلیله (Trigonella foenum - graceum L.) گیاهی یک ساله و متعلق به تیره بقولات است که سابقه کاشت طولانی در ایران دارد. منشا پیدایش شنبلیله را نواحی مدیترانه گزارش کرده اند. ارزش های غذایی و دارویی این گیاه به اثبات رسیده است. توده های گوناگونی از این گیاه در کشور یافت می شود، ولی تاکنون تحقیق کاملی برای شناسایی و ارزیابی این توده ها صورت نگرفته است. به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی توده های بومی شنبلیله ایرانی، 20 توده از نقاط مختلف کشور جمع آوری و از راه صفات سیتوژنتیکی مورد بررسی قرار گرفتند. بررسی صفات سیتوژنتیکی توده های بومی نشان داد که تمامی توده های مورد بررسی از لحاظ سطح پلوئیدی همگی دیپلوئید2n=2x=16 بودند. همچنین طول هر 8 کروموزوم، مجموع طول کلی کروموزوم و طول نسبی هر کروموزوم به طول کل اندازه گیری شد. طول بزرگ ترین کروموزوم 7 میکرون در توده اردستان و کوتاه ترین آنها 2.54 میکرون در توده برازجان بود. بلندترین طول کلی کروموزوم در توده زنجان به طول 48.3 میکرون و کوتاه ترین طول کلی کروموزوم در توده برازجان به طول 26.46 میکرون مشاهده شد. تجزیه خوشه ای بر اساس صفات سیتوژنتیکی توده ها صورت گرفت و توده ها به 7 گروه تقسیم شدند. نتایج این تحقیق نشان داد توده های بومی شنبلیله ایرانی از نظر صفات مورد مطالعه از تنوع بالایی برخوردارند. در این دسته بندی توده های برازجان و زنجان در گروهی جداگانه قرار گرفتند و با سایر تودهها تفاوت معنی داری داشتند که منبع ژنتیکی مناسبی برای برنامه های به نژادی می باشند.

اثر تنش خشکی بر شاخص های رشد بادرنجبویه (Melissa officinalis L.) در ایستگاه تحقیقات البرز بررسی شد. این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 5 تیمار و 4 تکرار اجرا شد. در این بررسی اثر تیمارهای تنش 1T بدون تنش معادل 100% ظرفیت زراعی)، 2 T(آبیاری در80% ظرفیت زراعی)، T3 (آبیاری در60% ظرفیت زراعی)، 4 T(آبیاری در 40% ظرفیت زراعی) و 5T (آبیاری در 20% ظرفیت زراعی) بر برخی از شاخص های رشد از قبیل شاخص سطح برگ، ماده خشک، سرعت رشد گیاه و سرعت رشد نسبی بادرنجبویه بر اساس درجه روز رشد مطالعه شد. نتایج نشان دادند بیش ترین شاخص سطح برگ و تجمع ماده خشک به ترتیب با 2.5 و 650 گرم بر متر مربع مربوط به تیمار شاهد ((100%FC بود. همچنین کم ترین شاخص سطح برگ و تجمع ماده خشک مربوط به تیمار تنش شدید (20%FC) بود. تیمار شاهد بالاترین سرعت رشد را تا پایان دوره رشد نشان داد. این تیمار (شاهد) دارای کاهش سریع شاخص سرعت رشد نسبی (RGR) بود. بالاترین سرعت رشد نسبی را تیمارهای تنش متوسط و به خصوص تیمار تنش 60%FC داشت. در این بررسی بهترین شاخص سطح برگ و تجمع ماده خشک در شرایط بدون تنش خشکی بدست آمدند. اما با توجه به نزدیکی شاخص های بالا در تیمار آبیاری در 60% ظرفیت زراعی با تیمار شاهد و بالا بودن درصد و عملکرد اسانس تیمار آبیاری در 60% ظرفیت زراعی، اعمال تنش های متوسط برای تولید این گیاه مورد تایید قرار گرفت.

این آزمایش برای ارزیابی تاثیر تنش خشکی بر میزان تجمع پرولین و پایداری غشا سیتوپلاسمی بر چهار واریته گندم: شیراز، چمران، پیشتاز و نیک نژاد در شرایط مزرعه و آزمایشگاه، در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس به صورت طرح کرت های خرد شده در پایه بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار انجام شد. در این تحقیق صفات فیزیولوژیکی پرولین، پایداری غشای سیتوپلاسمی بر اساس دو سطح آبیاری نرمال و ظرفیت زراعی (FC) 30% اندازه گیری شدند، همچنین طول ریشه چه در پتانسیل های مختلف اسمزی تعیین شد. نتایج نشان داد که بین پتانسیل های اسمزی از لحاظ طول ریشه چه در ارقام مختلف اختلاف معنی داری وجود دارد و رقم پیشتاز با میانگین 47.76 میلی متر طول ریشه نسبت به سایر ارقام دارای اختلاف معنی داری بود. نتایج آزمایش های مزرعه ای نشان داد که اثر تنش خشکی بر پرولین آزاد برگ، پایداری غشا سیتوپلاسمی برگ و عملکرد دانه معنی دار است، همچنین مقایسه میانگین اثر تنش بر عملکرد دانه نشان داد که تیمارهای بدون تنش در سال اول و دوم به ترتیب با میانگین 4374.8 و 46.28.4 کیلوگرم دانه در هکتار نسبت به تیمار تنش رطوبتی عملکرد بیش تری داشتند. مقایسه میانگین عملکرد دانه نشان داد که رقم نیک نژاد و چمران در سال اول به ترتیب با میانگین 4080.1 و 3775.8 و در سال دوم به ترتیب با 4098.3 و 3784.8 کیلوگرم در هکتار نسبت به سایر ارقام عملکرد بیش تری داشتند.

این پژوهش برای مطالعه تاثیر پلیمر سوپر جاذب بر برخی از خصوصیات زراعی (عملکرد دانه، شاخص برداشت، وزن صد دانه) و فیزیولوژیکی (میزان آب نسبی برگ، مقاومت غشا سیتوپلاسمی) ارقام مختلف لوبیا قرمز تحت تنش خشکی در سال زراعی 1384 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج صورت گرفت. در این تحقیق سه رقم مختلف لوبیا قرمز (درخشان، D81083 و ناز)، در شرایط آبیاری (2، 4، 6 روز یکبار) با سه غلظت مختلف سوپر جاذب (7، 5، 0 درصد) مورد بررسی قرار گرفتند و طرح آماری بکار رفته در این پژوهش، طرح فاکتوریل در قالب بلوک کامل تصادفی با 4 تکرار بود که در این بررسی، فاکتور A تیمارهای آبیاری، فاکتور B ارقام و فاکتور C غلظت های مختلف سوپر جاذب بود. نتایج حاصل از تحقیقات نشان داد، بین تیمارهای مختلف آبیاری، ارقام و غلظت های مختلف سوپر جاذب اختلاف معنی داری وجود داشته و استرس خشکی تاثیر معنی داری در کاهش صفات زراعی داشته و غلظت 7% از این ماده توانسته سبب افزایش صفات زراعی شود. ناز و درخشان به ترتیب ارقام متحمل و حساس در این پژوهش شناخته شدند. با توجه به بررسی های صورت گرفته مشخص شد پلیمر سوپر جاذب با جذب و نگهداری آب قادر است بسیاری از تلفات ناشی از کم آبی را کاهش داده و سبب افزایش صفات مختلف شود. بهترین غلظت در این بررسی، غلظت 7% و بهترین رقم، رقم ناز تشخیص داده شد.

تعیین شایستگی مرتع برای اهداف مختلف، برای مدیریت اصولی است و ضامن توسعه پایدار می باشد. در این تحقیق برای مطالعه شایستگی مرتع برای زنبورداری سه زیر مدل عوامل محیطی و فیزیکی، پوشش گیاه، آفت ها و دشمنان مورد بررسی قرار گرفتند که اجزای مدل نهایی را تشکیل می دهند. در این تحقیق با استفاده از روش FAO (1991)، در محیط سیستم های اطلاعات جغرافیایی و تهیه نقشه های مربوط به شایستگی زنبورداری و تلفیق آنها در قسمتی از حوزه آبخیز سد لار شامل مراتع عسل، آرو، نمک کوثر ارایه شد. در بررسی زیر مدل عوامل محیطی، فاکتورهای دما، رطوبت، باد و عوامل فیزیکی مانند فاصله از منابع آبی، شیب و جاده ها و مسیرها استفاده شد. برای شایستگی پوشش گیاهی فاکتور های درصد پوشش و ترکیب، طول دوره گلدهی، جذابیت گونه های مورد علاقه زنبور عسل مورد مطالعه قرار گرفت. همچنین در بررسی شایستگی آفت ها، امراض و دشمنان، عوامل نوع مبارزه و فاصله از منبع انتشار آلودگی و بیماری مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل از مدل نهایی شایستگی نشان داد که 40.05 درصد منطقه در کلاس شایستگی) S1 بدون محدودیت)، 9.08 درصد منطقهS2  (با محدودیت اندک) و 37.74 درصد) S3 با محدودیت زیاد) قرار دارند. مهم ترین عوامل محدود کننده، دما و کاهش درصد پوشش گیاهی مورد علاقه زنبور در اثر خشکسالی و از عوامل موثر بر شایستگی حضور، طول دوره گلدهی و جذابیت گونه های مورد علاقه زنبور عسل، پراکنش منابع آب، جاده ها و مسیرها و عدم وجود امراض و آفت ها را می توان اشاره کرد.

برای بررسی اثرات رقابتی تاج خروس و سلمه تره بر شاخص های رشد سیب زمینی، این آزمایش در بهار سال 1383 و 1384 به صورت کرت های 2 بار خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار در منطقه فیروزکوه انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل علف های هرز تاج خروس و سلمه تره (در کرت های اصلی)، سه تراکم 2، 4 و 8 بوته علف هرز در هر متر ردیف کاشت (در کرت های فرعی) و سه زمان نسبی سبز شدن 4 و 8 روز قبل از کاشت سیب زمینی و همزمان با سبزشدن سیب زمینی در سال 1383 و همزمان با سیب زمینی، 2 و 4 هفته پس از سیب زمینی (در کرت های فرعی - فرعی) بودند. نتایج نشان داد که علف های هرز سبب کاهش ارتفاع، شاخص سطح برگ، سرعت رشد و رشد نسبی سیب زمینی شدند. تاج خروس رقیب قوی تری برای سیب زمینی بود و در مقایسه با سلمه تره کاهش بیش تری در شاخص های رشد ایجاد کرد.

برای بررسی اثرات کودهای بیولوژیک بر خصوصیات کمی و کیفی سه رقم آفتابگردان روغنی تحقیقی دو ساله طی سال های 1386 و 1387 در مزرعه تحقیقات کشاورزی شهرستان خوی اجرا شد. این تحقیق به صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار به مورد اجرا گذاشته شد. ارقام آفتابگردان به عنوان سطوح فاکتور اول شامل هایسان 33، آلستار و اروفلور و فاکتور دوم شامل ترکیبی از تلقیح بذور با کودهای بیولوژیک و مصرف کودهای شیمیایی با هشت سطح شامل 50% سولفات پتاسیم + بیوسولفور، 100% سولفات پتاسیم + بیوسولفور، 100% سولفات پتاسیم مورد نیاز، 50% اوره + ازتوباکتر، 50% اوره + نیتروکسین، 50% اوره + ازتوباکتر + نیتروکسین، 100% اوره مورد نیاز، 100% سولفات پتاسیم + 100% اوره بود. نتایج آزمایش نشان داد که اثر رقم و کود بر ارتفاع بوته، عملکرد دانه و روغن معنی دار بود. اثر متقابل دو فاکتور نیز بر ارتفاع بوته و عملکرد روغن اثر معنی داری داشت. مقایسه میانگین های ارقام حاکی از برتری هایسان 33 از لحاظ صفات مورد بررسی نسبت به دو رقم دیگر بود. به طوری که هایسان 33 با قطر طبق معادل 18.8 سانتی متر بیش ترین عملکرد دانه و روغن را به ترتیب با 3832 و 1705 کیلوگرم در هکتار تولید کرد. بین سطوح کودی تلقیح بذور با بیوسولفور همراه با مصرف کامل سولفات پتاسیم مورد نیاز (طبق توصیه آزمایشگاه خاک) و تلقیح بذور با ازتوباکتر و نیتروکسین به همراه مصرف 50% اوره مورد نیاز بیش ترین تاثیر مثبت را در افزایش عملکرد دانه و روغن داشتند. در نهایت طبق نتایج 2 ساله تحقیق تلقیح بذور آفتابگردان با کودهای بیولوژیک همراه با کاهش مصرف کودهای شیمیایی مانند کودهای نیتروژنه می تواند در بهبود خصوصیات کمی و کیفی ارقام روغنی مفید باشد.