گیاه و زیست بوم
سال:1392 | دوره:9 | شماره:34 |تعداد مقالات:9

یکی از مشکلات اغلب رویشگاه های ارس در ایران کمبود زادآوری است که می تواند احیا و آینده این رویشگاه ها را با چالش روبرو سازد. پراکنش این زادآوری ها در زیر همه درختان یکسان نیست. خاک و اجزای آن سهم مهمی در شکل گیری آنها دارد. آنزیم های خاک را ریشه گیاهان و میکروارگانیسم ها تولید می کنند و می توانند با حضور در چرخه های مختلف غذایی سبب آزادشدن و در دسترس قرار گرفتن عناصر تغذیه ای برای گیاهان و زادآوری ها شوند. این تحقیق برای بررسی نقش احتمالی آنزیم های خاک در ریزوسفر درختان دارای زادآوری ارسJuniperus excels  و مقایسه آنها با خاک درختان بدون زادآوری در رویشگاه چهار باغ گرگان انجام شد. از خاک اطراف ریشه درختان دارای زادآوری و بدون زادآوری نمونه برداری شد. پس از عصاره گیری، فعالیت آنزیم های فسفاتاز اسیدی و فسفاتاز قلیایی، دهیدروژناز و اوره آز با استفاده از واکنش با سوبسترا و توده زنده میکروبی توسط اسپکتوفتومتر اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که فعالیت آنزیم ها و توده زنده میکروبی در ریزوسفر درختان دارای زادآوری از فعالیت آنها در گروه بدون زادآوری بیشتر است که می تواند به دلیل وجود میکروارگانیسم های بیشتر از جمله قارچ های میکوریزی در ریشه درختان دارای زادآوری و جذب بهتر عناصر و مواد غذایی باشد.

محدویت منابع در اقتصاد از مهمترین دلایل توجه به بهره وری در تمام حوزه های مدیریتی به ویژه در جمع آوری بذر است. هدف از این تحقیق ارزیابی و بررسی عملکرد گروه های جمع آوری بذر در جنگل های شمال کشور می باشد. اطلاعات مورد نیاز تحقیق از طریق پرسشنامه جمع آوری و استخراج شده و نتیجه آن حاصل تجریه و تحلیل 89 پرسشنامه از بذور جمع آوری شده درختان پهن برگ و سوزنی برگ می باشد. شرکت چوب و کاغذ مازندران با 7.5 واحد به ازای هر نفر ساعت کار بیشترین بهره وری عامل کار را از بین 9 گروه جمع آوری بذر داشت، نهالستان پیلمبرا با 6.25 واحد به ازای هر نفر ساعت کار در رتبه دوم و شرکت صنایع چوبی سرخدار کتول حوزه با 5.71 واحد به ازای هر نفر ساعت کار در رتبه سوم و بقیه گروه ها و شرکت ها در رتبه های بعدی که در بین آنها نهالستان شرکت فریم، با 1.76 واحد به ازای هر نفر ساعت کار حداقل بهره وری را داشتند. بررسی مقدار بذر گونه های جمع آوری شده نشان می دهد بهره وری نیروی کار در جمع آوری بذر افرا پلت فقط در شرکت پیمانکاری نوشهر بالاتر از استاندارد تعیین شده بوده و بقیه زیر استاندارد بوده است. افرا شیردار در 2 شرکت پیمانکار نوشهر و پیمانکاری نجارپور بالای استاندارد بوده و جمع آوری بلوط در 5 شرکت و نهالستان پیمانکار نوشهر، شرکت چوب و کاغذ مازندران، شرکت صنایع چوبی سرخدار کتول، نهالستان صفرابسته و پیمانکاری نجارپور بالای استاندارد بوده و گونه توسکا در 3 شرکت چوب فریم، شرکت صنایع چوبی سرخدار کتول و شرکت نکا چوب بالای استاندارد بوده است، گیلاس وحشی در 4 شرکت و نهالستان پیلمبرا، شرکت چوب و کاغذ مازندران، شرکت صنایع چوبی سرخدار کتول، شرکت گل و میوه مازند، بالای استاندارد بوده، گونه نمدار در نهالستان پیلمبرا و شرکت چوب و کاغذ مازندران، در حد استاندارد بوده و گونه ون در هیچ کدام از شرکت ها و نهالستان ها به حد استاندارد نرسیده و زیر استاندار بوده است. از مهمترین دلایل نرسیدن به استاندارد لازم در جمع آوری بذر می توان مناسب نبودن ترکیب نیروی انسانی، آموزش و سن کارگران را نام برد.

گونه Stipa hohenackeriana Trin. & Rupr. یکی از گیاهان علوفه ای مناسب برای تامین علوفه مورد نیاز دام های مرتعی و حفاظت خاک در بسیاری از مراتع کشور از جمله مراتع منطقه کردان است. به منظور بررسی خصوصیات تولیدی و میزان مصرف علوفه گیاه Stipa hohenackeriana Trin. & Rupr. در مراحل مختلف فنولوژی توسط دام، این مطالعه به مدت چهار سال در مراتع کردان البرز انجام شد. بدین منظور با شروع فصل چرا و ورود دام به مرتع، میزان علوفه باقی مانده از چرای دام، تا زمان خروج دام از مرتع با فواصل یک ماهه برداشت شد و از تفاضل آن از تولید در داخل قطعه محصور، میزان مصرف از گونه تعیین شد. سرانجام به منظور تاثیر سال های مورد مطالعه و ماه های برداشت بر تولید و مصرف گونه تحت بررسی در منطقه مورد مطالعه، اعداد و ارقام حاصل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. به طور کلی نتایج نشان می دهد که سال چهارم بیشترین مقدار و سال اول کمترین مقدار تولید تولید گونه Stipa hohenackeriana را به خود اختصاص داده است. سال (1386) دارای کمترین میزان مصرف و سال (1388) نیز دارای بیشترین میزان مصرف بوده است. همچنین دوره رشد و تولید علوفه گونه Stipa hohenackeriana Trin. & Rupr. در فصل بهار است که در اردیبهشت ماه به حداکثر مقدار خود رسیده و بعد از آن به سمت تیر ماه روند نزولی طی می کند. علوفه حاصل از این گونه در اردیبهشت ماه به شدت مورد چرای دام منطقه قرار گرفته است. هر چه به سمت تیرماه پیش می رویم از مصرف این گیاه توسط دام کاسته می شود. به نظر می رسد که با کامل شدن مراحل رشد، این گونه حالت خشبی پیدا کرده و دام تمایل کمتر به چرای آن دارد. در نتیجه مقدار مصرف آن توسط دام کاهش می یابد.

شنزارهای ریگ بلند آران و بیدگل به مساحت تقریبی 168000 هکتار واقع در شمالی ترین منطقه استان اصفهان قرار گرفته است. مهمترین زیستگاه های طبیعی منطقه مورد مطالعه شامل: درخت زارهای «پده»، ماسه زارهای محتوی خاک های سولفاته، رخساره تپه های نئوژن، بستر آبراهه ها و رودخانه های فصلی، مناطق شور و مرطوب، دق های بیابانی مجاور تپه های شنی، اراضی تخریب یافته و زیستگاه حواشی برکه ها و قنوات می باشد. محدوده ارتفاعی منطقه مورد مطالعه دارای حداقل 780 متر و حداکثر 1100 متر از سطح دریا می باشد. میانگین بارندگی سالیانه 120 میلی متر که بیش از 52% از ریزش های جوی در فصل زمستان اتفاق می افتد. میانگین نوسانات درجه حرارت مطلق سالیانه بین 13- تا 48+ درجه سانتی گراد است. با پیمایش های میدانی طی دو فصل رویشی، کلیه رستنی های مستقر در زیستگاه ها جمع آوری و شناسایی شدند. مجموعه رستنی های شناسایی شده در زیستگاه های مختلف، بالغ بر 197 گونه گیاهی شامل: یک گونه جلبک، 3 گونه قارچ، 3 گونه بازدانه و 190 گونه نهاندانه (شامل 164 گونه دولپه و 26 گونه تک لپه) می باشد. گیاهان شناسایی شده متعلق به 40 خانواده و 139 جنس گیاهی بودند. خانواده های گیاهی با بیشترین تعداد گونه عبارتند از: خانواده اسفناجیان (Chenopodiaceae) با 32 گونه، خانواده شب بو (Brassicaceae) با 23 گونه، خانواده پروانه آسا (Papilionaceae) با 13 گونه و خانواده گاوزبان (Boraginaceae) با 12 گونه. نتایج حاصل از طبقه بندی اشکال زیستی عناصر گیاهی منطقه مورد مطالعه که بر اساس روش طبقه بندی رانکیر (Raunkiaer) انجام گرفت، نشان داد تروفیت ها با تعداد 108 گونه (%54.9)، همی کریپتوفیت ها با تعداد 32 گونه (%16.3) و فانروفیت ها با تعداد 27 گونه (%13.5)، مهمترین اشکال زیستی از رستنی های منطقه مورد مطالعه را بخود اختصاص داده اند. بررسی انتشار جغرافیائی عناصر گیاهی ماسه زارها نشان داد، گونه هایی با پراکنش جغرافیایی ناحیه رویشی ایرانی - تورانی دارای بیشترین انتشار فلور منطقه، یعنی 118 گونه معادل %60.7 را تشکیل دادند.

منطقه شکار و تیراندازی ممنوع تالاب بین المللی گمیشان در "34 '54 53 طول شرقی و "9 '9 37 عرض شمالی در شمال غرب استان گلستان قرار دارد. مساحت این ناحیه 14 هزار هکتار است و جزء اکوسیستم های تالابی استان به شمار می رود و حداقل ارتفاع از سطح دریا 16- متر و حداکثر ارتفاع آن 40 متر است. نمونه های جمع آوری شده بر اساس روش های مرسوم تاکسونومی گیاهی و به کارگیری منابع لازم شناسایی شد و خانواده، جنس و گونه هر یک از آنها تعین گردید. اسامی تاکسون های منطقه به صورت فهرست الفبایی و به ترتیب خانواده و نام علمی تنظیم شد. در مجموع تعداد 28 خانواده، 77 جنس و 93 گونه گیاهی شناسایی شد که بیشترین گونه ها در تیرهpoaceae  با 18 گونه، Chenopodiaceae با 13 گونه و Asteraceae با 11 گونه دیده می شود. در بین گیاهان منطقه، تروفیت ها با 61 گونه و 65.6 درصد بالاترین طیف زیستی را دارا هستند. از نظر جغرافیای گیاهی پراکنش 34.4 درصد گونه ها متعلق به ناحیه ایرانی - تورانی و اروپا - سیبری و مدیترانه ای، 16.1 درصد به ناحیه ایران تورانی و 12.9 درصد به ناحیه ایران - تورانی و مدیترانه ای و جهان وطنی و بقیه عناصر چند ناحیه ای محسوب می شوند.

این تحقیق به منظور مطالعه اثر تیمارهای مختلف رطوبتی و مقادیر نیتروژن بر عملکرد دانه برنج (Oryza sativ L.) رقم طارم هاشمی به صورت مزرعه ایی، در شهرستان نکا - استان مازندران در سال زراعی 1388 اجرا گردید. آزمایش به صورت اسپیلت پلات نواری در قالب بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. تیمارهای آبیاری شامل {غرقاب دائمI1  (شاهد) و قطع آبیاری در مراحل پنجه زنی I2 (15 روز)، گلدهی I3 (15 روز) و پرشدن دانه I4 (15 روز)} به عنوان عامل اصلی و نیتروژن به عنوان عامل فرعی در مقادیر 0، 50، 100، 150 کیلوگرم نیتروژن ماده موثر در هکتار از منبع کودی اوره استفاده شد. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثر آبیاری و کود نیتروژن بر عملکرد دانه، گلچه های بارور، گلچه های عقیم و پنجه های بارور معنی دار شد. با انجام آزمون دانکن در سطح معنی دار 5% مشخص شد که استفاده از غرقاب دائم به همراه 150 کیلو گرم کود نیتروژنه ماده موثر بیشترین تاثیر در افزایش عملکرد داشته و در گروه آماریa  قرار گرفته است. همچنین در بررسی اثر متقابل آبیاری و نیتروژن مشخص شد کلیه صفات گلچه های بارور، گلچه های عقیم، طول خوشه و پنجه های بارور تفاوت معنی داری را نشان دادند. نتایج نشان می دهد، آبیاری غرقابی هر چند در مناطقی که از نظر آبیاری کمبود دارند مشکل ساز است اما بیشترین عملکرد دانه را دربر دارد.

به منظور مطالعه اثر سایه اندازی بر انتقال مجدد، عملکرد و اجزاء عملکرد ارقام مختلف برنج، آزمایش مزرعه ای در سال زراعی 87-1386 در مزرعه تحقیقاتی مرکز خدمات کشاورزی شهرستان رضوانشهر انجام گرفت. طرح آماری مورد استفاده به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی بود. فاکتور رقم دارای دو سطح (هاشمی و هیبرید بهارI ) و فاکتور اعمال تیمار سایه اندازی در چهار سطح شامل (سایه اندازی سبک، سایه اندازی متوسط، سایه اندازی سنگین و شاهد) که در سه تکرار انجام شد. در این تحقیق اعمال تیمارها از ده روز قبل از خوشه دهی شروع شد و تا ده روز بعد از خوشه دهی ادامه یافت. نتایج حاصل از تجزیه آماری نشان داد که اعمال تیمارهای سایه اندازی بر روی عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، طول خوشه، تعداد دانه در خوشه، تعداد خوشچه در خوشه و وزن هزار دانه، در سطح 1 درصد معنی دار شد. بیشترین عملکرد مربوط به تیمار شاهد در رقم هیبرید بهار I با میانگین 8962.3 کیلوگرم در هکتار و کمترین عملکرد را رقم هاشمی با میانگین 1503.3 کیلوگرم در هکتار در شرایط استرس سایه اندازی سنگین دارا بود. تیمار سایه اندازی سنگین در هر دو رقم کمترین عملکرد را دارا بود. اعمال تیمارهای سایه اندازی بر انتقال مجدد ماده خشک ساقه و برگ در سطح 1 درصد معنی دار شد. در بین اندام های هوایی ساقه بیشترین سهم انتقال مجدد را به عهده داشت. در بین ارقام تحت آزمایش هاشمی کمترین انتقال مجدد ماده خشک را دارا بود که احتمالا به دلیل کم بودن حجم مخزن و توانایی تولید منبع در این رقم، انتقال مجدد کمتری صورت گرفت. به طور کلی نتایج نشان می دهد که از میان ارقام موجود رقم هاشمی دارای محدودیت مخزن بیشتری نسبت به رقم هیبرید I می باشد.

کلزا (Brassica napus L) به عنوان یکی از گیاهان دانه روغنی مهم در مناطق معتدله دارای طیف وسیعی از سازگاری اقلیمی است. روغن کلزا به دلیل دارا بودن اسیدهای چرب اشباع نشده و فاقد کلسترول از کیفیت تغذیه ای بالایی برخوردار است و بین ارقام و در شرایط مختلف تنوع زیادی در ترکیب اسیدهای چرب آن مشاهده می شود. در این تحقیق اثر غلظت های مختلف کلرید سرب (pbCl2) و کلرید روی (ZnCl2) بر برخی پارامترهای رشد در گیاه کلزا مورد بررسی قرار گرفت. تعدادی بذر یکنواخت انتخاب شد و در داخل هر پلیت 5 عدد بذر قرار داده شد و به میزان 2 میلی لیتر از محلول های pb وZn  و آب مقطر (شاهد) به آن اضافه شد. پلیت های فوق در شرایط تاریکی و در دمای 25 درجه سانتی گراد در داخل انکوباتور قرار داده شدند و محلول ها هر روز تنظیم می شدند و بعد از 4-3 روز سرعت جوانه زنی محاسبه شد. بعد از جوانه زنی پلیت ها به مدت 10 تا 14 روز در همان شرایط نگهداری شد و سپس بذرهای رشد کرده از پلیت درآورده و وزن تر محاسبه شد و سپس به مدت 72 ساعت در آون قرار داده و وزن خشک محاسبه شد. در کشت گلدانی هم بعد از 20 روز با غلظت های مختلف کلرید سرب (0.5، 2.5، 4.5 و 6.5) و غلظت های مختلف کلرید روی (5، 10، 15 و 20) تیمار شدند، گیاهان در شرایط کنترل شده رشد کردند و بعد از 45 روز تیماردهی جهت سنجش ها برداشت شدند. در تیمارهای (0.5، 2.5، 4.5 و 6.5) میلی مولار کلرید سرب و نیز تیمارهای (5، 10، 15 و 20) میلی مولار کلرید روی افزایش غلظت سرب و روی در محیط کشت باعث کاهش درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، وزن تر، وزن خشک، طول ریشه و طول هیپوکوتیل شد.

گسترش علم زیست شناسی، اهمیت حفظ محیط زیست و تقاضای بالای مواد غذایی باعث گردیده محققین استفاده از ابزارهای زیستی را در کشاورزی مدنظر قرار دهند. در این بررسی، تاثیر 5 جدایه از گونه قارچیTrichoderma harzianum  در افزایش رشد گیاه خیار در شرایط گلخانه ای و در قالب یک طرح کاملا تصادفی در 6 تکرار انجام شد. برای انجام این تحقیق از 3 غلظت 0.5، 1 و 1.5 درصد مایه تلقیح به ازاء هر گلدان استفاده شد. طول گیاه، قطر ساقه، وزن تر و خشک اندام هوایی و ریشه به عنوان شاخص های رشدی در این آزمون مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج آزمون های آماری اثرات معنی داری را از جدایه های Trichoderma harzianum بر شاخص های رشدی گیاه خیار نشان داد. در بین جدایه ها،T1  با افزایش 25.8 درصدی در وزن تر اندام هوایی، 22.8 درصدی در وزن خشک اندام هوایی، 20.4 درصدی در وزن تر ریشه، 21.5 درصدی در وزن خشک ریشه، 18.4 درصدی در تعداد برگ، 4.8 درصدی در قطر ساقه و افزایش 22.4 درصدی در طول گیاه بیشترین اثر رشدی را از خود نشان داد. جدایه ها در غلظت 1.5 درصد بیشترین اثر رشدی را داشتند. بر اساس نتایج حاصل از این مطالعه، استفاده از جدایه های مذکور به عنوان عوامل محرک رشد گیاهی در تولیدات گیاهی را می توان مورد توجه قرار داد.