گیاه و زیست بوم
سال:1386 | دوره:3 | شماره:9 |تعداد مقالات:8

بر اساس نمونه برداری های انجام شده طی سال های 1385 - 1376 در برخی مناطق ایران نظیر استان های فارس، اصفهان، تهران، سمنان، گیلان، مازندران و گلستان، 214 گونه گیاه میزبان از 127 جنس و 58 خانواده برای سفید بالک های ایران (Homoptera: Aleyrodidae) شناسایی گردیده است. بررسی ها نشان داد که بیشترین تعداد میزبان های گیاهی برای سفید بالک های ایران به ترتیب در خانواده های Leguminosae (21 گونه)، Malvaceae (18 گونه)، Solanaceae (14 گونه)،  Rosaceae(14 گونه)،  Compositae(13 گونه)، Rutaceae (8 گونه)، Euphorbiaceae (8 گونه)،  Oleaceae(8 گونه)،  Brassicaceae(7 گونه) و Cucurbitaceae (7 گونه) قرار دارند. نمونه برداری های انجام شده در فصل های مختلف سال و در مناطق مختلف استان های مذکور نشان داد که برخی میزبان ها مانند اوکالیپتوس (Eucalyptus camaldulensis, Myrtaceae)، مورد (Myrtus communis, Myrtaceae)، بنگرو (Vitex pseudo - negundo, Verbenaceae)، پنیرک (Malva parviflora, Malvaceae)، کنار (Ziziphus lotus, Rhamnaceae) و کرچک (Ricinus communis, Euphorbiaceae) به دلیل همیشه سبز بودن و داشتن شاخ و برگ فراوان در تمام مدت سال، به عنوان پناهگاه های مهمی جهت زمستان گذرانی و بقای سفید بالک ها محسوب می گردند. بنابراین شناسایی میزبان های مهم سفید بالک ها در فصل زمستان و نیز آغاز فصل بهار و برنامه ریزی جهت کاهش و یا حذف میزبان های مزبور از حاشیه مزارع، می تواند گامی اساسی در راستای مدیریت تلفیقی (IPM) سفید بالک ها محسوب گردد.

در این تحقیق گیاه پالایی آلاینده های هیدروکربنی چند حلقه ای آروماتیک (PAHS) مانند فنانترن (PHN) از خاک های آلوده به صورت تابعی از زمان و غلظت، مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه گیری بر مبنای یک بررسی زمانی 16 هفته ای و در مقیاس گلخانه ای برای تعیین میزان حذف آلاینده مذکور توسط گیاه سورگوم (Sorghum vulgare Pers. Sudanense) در خاک های حاوی 3 غلظت 10 و 15 و 20 میلی گرم در کیلوگرم خاک خشک، صورت گرفت. سپس با استفاده از تیمارهای مختلف در مقایسه با شاهد، روند تغییرات غلظت آلاینده در زمان های مختلف توسط دستگاه HPLC بررسی و ارزیابی گردید. پس از گذشت حدود 5 هفته از رشد گیاه و به موازات توسعه سیستم ریشه ای، اختلاف معنی دار در سطح 0.05 در غلظت آلاینده موجود در تیمارهای حاوی گیاه در مقایسه با تیمارهای خاک آلوده فاقد گیاه مشاهده گردید به نحوی که میزان حذف در تیمارهای گیاه دار حدود 20% بیشتر از مواردی بوده که گیاه وجود نداشته است و این موضوع نقش کلیدی و با اهمیت گیاه فوق را در حذف آلاینده آلی فنانترن نشان می دهد.

به منظور بررسی اثر کم آبیاری در مراحل ابتدایی رشد بر برخی صفات ذرت، آزمایشی به صورت 3 آزمایش مجزا، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 5 تکرار در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات کشاورزی خراسان (طرق) انجام گردید که هر بلوک معرف یک تیمار تنش آبی بود. ارقام عبارت بودند از هیبریدهای سینگل کراس 704، 647، 604 و 301. در آزمایش اول (I1) آبیاری از ابتدای کاشت بر اساس نیاز گیاه و بدون تنش تا پایان دوره رشد گیاه و در آزمایش های دوم (I2) و سوم (I3) آبیاری دوم به ترتیب پس از 70% و 90% تخلیه مجاز رطوبتی از خاک انجام گرفت. نتایج حاصل نشان می دهد اعمال تنش تا 70% تخلیه مجاز رطوبتی (I2) باعث تغییرات غیرمعنی داری در صفات تعداد کل برگ، تعداد برگ بالای بلال، طول بلال، قطر بلال، قطر چوب بلال، تعداد ردیف دانه در بلال، تعداد دانه در ردیف، وزن هزار دانه، عمق دانه و افزایش شاخص برداشت بلال در اکثر ارقام گردید. عملکرد کلیه ارقام نسبت به شاهد افزایش غیرمعنی داری یافت. تنش تا 90% تخلیه مجاز رطوبتی (I3) باعث تغییرات معنی داری در صفات قطر ساقه، تعداد کل برگ، تعداد ردیف دانه و درصد چوب بلال و تغییرات غیرمعنی داری در سایر صفات مورد بررسی گردید. عملکرد ارقام نیز تحت این تنش کاهش یافت، که این کاهش فقط در ارقام 704 و 301 معنی دار بود. با توجه به نتایج به دست آمده می توان با گرفتن چند آب اولیه از ذرت، تا 70% تخلیه مجاز رطوبتی از خاک، آبیاری را به تعویق انداخت. استفاده از هر 4 رقم به علت نداشتن تفاوت معنی دار با شاهد (I1) توصیه می شود، ولی به نظر می آید که رقم 604 به دلیل بالا بودن عملکرد دانه تحت تنش و میان رس بودن بهتر باشد. در صورت محدودتر بودن آب می توان از رقم 647 به علت نداشتن تفاوت معنی دار با شاهد استفاده کرده و آبیاری دوم را تا 90% تخلیه مجاز رطوبتی به تاخیر انداخت. بنابراین رقم 647 در بین ارقام مورد بررسی تحمل بیشتری به تنش رطوبتی داشته است. با استفاده از این روش راندمان استفاده از آب در ذرت بالا می رود.

استفاده از روش های غیرشیمیایی مبارزه با علف های هرز نقش مهمی در کاهش مصرف سموم و سلامت محیط زیست دارد. امروزه تهیه مطلوب زمین بویژه شخم (شخم دوم) یکی از مهم ترین عوامل کنترل علف های هرز برنج در سایر کشورها شناخته شده است. روش متداول تهیه زمین شالیزار در استان گیلان انجام یک بار شخم در اواخر فصل زمستان و شخم دوم یک تا دو هفته قبل از نشاکاری در بهار است. تعداد دفعات شخم دوم و هم چنین نوع ادوات مورد استفاده متناسب با امکانات و فرهنگ زراعی نقاط مختلف استان متفاوت است. از آنجایی که نوع ادوات و تعداد دفعات شخم دوم بر تراکم جمعیت علف های هرز تاثیرگذار هستند بنابراین آزمایشی با شش تیمار شامل شخم دوم با استفاده از راست کاول متصل به تیلر، روتیواتور و پادلر مخروطی در یک و دو نوبت به فاصله 10 روز به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1384 در شالیزار برنج، قریه تکی تازه آباد از توابع شهرستان تالش مورد ارزیابی قرار گرفت. اثر این تیمارها بر روی تراکم جمعیت مهم ترین علف های هرز منطقه شامل سوروف (Echinochloa crus gali)، اویار سلام (Cyperus rotundus) و قاشق واش (Alisma plantago-aquatica) ارزیابی شد. نتایج بررسی ها نشان داد که نوع ادوات بکار رفته در شخم دوم بر جمعیت علف های هرز موثر است. مقایسه میانگین تعداد علف های هرز موید این مطلب است که نه تنها تفاوت معنی داری بین نوع ادوات شخم وجود دارد بلکه دفعات شخم (یک یا دوبار) نیز بر تراکم علف های هرز اثر گذاشته است. بهترین تیمار مربوط به استفاده از روش راست کاول، ولی با دوبار شخم بود که جمعیت علف هرز آن در مقایسه با بدترین تیمار یعنی یک نوبت استفاده از پادلر مخروطی، تقریبا باندازه 2.1 برابر کمتر شد.

زیره یکی از مهم ترین گیاهان دارویی و معطر است که با وجود عملکرد به نسبت پایین، ارزش اقتصادی بالایی دارد. در این تحقیق، اثر کودهای شیمیایی و آلی بر عملکرد، وزن هزار دانه و مقدار اسانس زیره رقم خراسان مورد بررسی قرار گرفته است. آزمایش ها در شرایط مزرعه ای و در طی زمستان 1384 و بهار 1385 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری انجام شد. تیمارها شامل سه سطح کود شیمیایی (b3, b2, b1) N.P.K، 2 سطح کودآلی (a2, a1) و مخلوطی از نسبت های متفاوت این دو کود بودند که با نمونه شاهد (بدون کود) مقایسه شدند. آزمایش به صورت فاکتوریل در طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد و مقایسه میانگین ها با آزمون دانکن انجام گرفت.نتایج نشان داد که گیاهان شاهد بیشترین عملکرد و وزن هزار دانه را داشتند که نشان دهنده این است که استفاده از کودها محصول زیره را افزایش نداده است. کمترین مقدار وزن هزار دانه مربوط به گیاهان تیمارشده با کودهای تلفیقی a2b2 و a2b3 بود در حالی که این گیاهان بیشترین درصد اسانس را داشتند.

زیره یکی از مهم ترین گیاهان دارویی و معطر است که با وجود عملکرد به نسبت پایین آن، ارزش اقتصادی بالایی دارد. در این تحقیق، اثر کودهای شیمیایی و آلی بر عملکرد، وزن هزار دانه و مقدار اسانس زیره رقم اصفهان مورد بررسی قرار گرفته است. آزمایشات در شرایط مزرعه ای در طی زمستان 1385 و بهار 1386 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری انجام شد. تیمارها شامل سه سطح کود شیمیایی (a1, a2, a3) N.P.K، در 2 سطح کود آلی (b1, b2) بود که با نمونه شاهد (بدون کود) مقایسه شدند.کودهای شیمیایی و آلی عبارت بودند از: کود شیمیایی N=20 P=16 K=20 :(a1) 1، کود شیمیایی N=40 P=32 K=40 :(a2) 2، کود شیمیایی N=80 P=64 K=80 :(a3) 3 کیلوگرم در هکتار. کود آلی 15 :(b1) 1 تن در هکتار، کود آلی 25 :(b2) 2 تن در هکتار. آزمایش به صورت فاکتوریل در طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد و مقایسه میانگین ها با آزمون دانکن انجام گرفت. نتایج نشان داد که تیمار A2 بیشترین عملکرد و تیمار A1 بیشترین وزن هزار دانه را داشت. در حالی که بیشترین اسانس مربوط به تیمار B2 می باشد که نشان دهنده این است که استفاده از کودها توانسته محصول زیره را افزایش دهد. کمترین مقدار عملکرد، وزن هزار دانه و اسانس مربوط به گیاهان شاهد بود.

نعناع فلفلی با نام علمی Mentha. piperita از خانواده Lamiaceae از جمله گیاهان دارویی و معطری است که در حال حاضر در مناطق مختلف کشور کشت می شود. تحقیق حاضر به منظور شناسایی و انتخاب منطقه مناسب کاشت و تاثیر اقلیم بر روی درصد روغن فرار و ماده موثره و سایر ترکیبات در سه منطقه مختلف استان کرمانشاه شامل شهرستان های گیلان غرب، صحنه و کرمانشاه صورت گرفت. در زمان مناسب سه نمونه از هر مزرعه به طور تصادفی تهیه شد و از طریق خشک کردن سرشاخه های هوایی در سایه و به دور از رطوبت و در مجاورت هوا به طور کامل خشک و سپس پودر تهیه شد. به وسیله دستگاه کلونجر و به روش تقطیر با آب از نمونه های پودر شده اسانس تهیه شد. اسانس حاصله به منظور تعیین درصد ماده موثره با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی مورد شناسایی و مقایسه قرار گرفت. میزان منتول در سه منطقه در دامنه 39.95 - 14.41 و میزان اسانس در دامنه 3.41 - 2.26 متغیر بود که نشان دهنده تاثیر اقلیم بر روی کمیت و کیفیت اسانس موجود در گیاه می باشد. هرچند که ترکیباتی مانند منتول، منتون، پولگن، متیل استات و 1 و 8 سینئول در هر سه منطقه به طور مشترک وجود داشت اما ماده کارواکرول در هیچ کدام از نمونه های یادشده مشاهده نشد. در تحقیق حاضر منطقه صحنه با بالاترین درصد اسانس مناسب ترین ناحیه برای کشت این گیاه از نظر کمیت اسانس می باشد اما از لحاظ کیفی منطقه کرمانشاه دارای بالاترین میزان ماده منتول می باشد که مهم ترین ماده موثره موجود در اسانس است. از طرفی در منطقه گیلان غرب با کمترین درصد اسانس دارای بیشترین میزان منتون در اسانس می باشد که حاکی از گرم تر بودن شرایط اقلیمی در مقایسه با سایر نقاط است.

نمونه های برگ و میوه ارس (Juniperus excelsa M.B.) در فصل تابستان از درختان مستقر در رویشگاه طبیعی این گونه جمع آوری گردیده و پس از خشکانیدن در محیط آزمایشگاه ترکیبات اسانس نمونه های مرطوب و خشک با هم مقایسه شدند. استخراج اسانس به وسیله تقطیر با بخار آب (steam distillation) انجام پذیرفت. پس از تزریق اسانس به دستگاه GC-MS و تهیه کروماتوگرام ها و طیف های جرمی مربوطه شناسایی ترکیب های متشکله اسانس با کمک بررسی های کتابخانه ای LiBR-TR) و (Wiley 5 و محاسبه اندیس کواتس انجام گردید.اسانس ارس (میزان تولید: %0.6 در برگ ها و %1.85 در میوه ها) تقریبا از 22 ترکیب تشکیل شده که عبارت اند از: a-Pinene، g-elemene، trans-verbenol، verbenone، trans-verbenol، carvacrol methyl و g-elemene است. نتایج نشان داد که خشک کردن بر روی برخی ترکیبات اسانس برگ و میوه های ارس اثر می گذارد (بر حسب مورد کم یا زیاد می شود) در حالی که بر روی برخی دیگر بی اثر است. a-Pinene به عنوان مهم ترین ترکیب اسانس برگ و میوه ارس پس از خشک کردن کاهش می یابد. به طوری که به دنبال خشک کردن مقدار آن در برگ از 44% به %19.8 و در میوه از %83.7 به %75.8 کاهش می یابد. مقایسه تغییرات ترکیب های شیمیایی اسانس برگ و مخروط نشان داد اثر خشک کردن بر ترکیبات اسانس برگ و میوه ارس متفاوت است.