سلامت و محیط زیست
سال:1388 | دوره:2 | شماره:2 (پی در پی 4) |تعداد مقالات:8

زمینه و هدف: در سال های اخیر تحقیقات بسیاری در سراسر دنیا و نیز در بعضی از شهرهای ایران در خصوص اندازه گیری تشعشعات زمینه با توجه به اهمیت آن بر روی سلامت انسان سازماندهی و انجام شده است. با توجه به اینکه تقریبا 80 % از اوقات انسان در فضاهای بسته سپری می شود تعیین میزان پرتوگیری افراد در فضاهای بسته ضروری است. هدف از تحقیق حاضر بررسی آهنگ دز جذبی ناشی از پرتو گامای طبیعی در فضاهای بسته شهر زنجان واقع در شمال غربی ایران و محاسبه دز سالانه ساکنان شهر است.روش بررسی: دوزیمتر مورد استفاده در این تحقیق یک survey meter کالیبره شده با Cs-137 است که برای پایش پرتوهای x، گاما و بتا طراحی شده است. بر اساس نقشه شهر زنجان، 30 منزل مسکونی یک طبقه با سقف تیرآهن منطبق با 4 جهت جغرافیایی و مرکز شهر انتخاب شد. دوزیمتر در اتاق نشیمن هر منزل مسکونی در ارتفاع 1 متری نصب شد. در مدت 30 دقیقه 30 عدد از دوزیمتر قرائت و جهت به دست آوردن آهنگ دز جذبی در آن نقطه میانگین گیری شد.یافته ها: نتایج به دست آمده نشان داد که میانگین آهنگ دز جذبی در شهر زنجان در فضای بسته 146±25 nGy/h است. بر اساس این نتایج و یافته های حاصل از مطالعه قبلی در مورد اندازه گیری میزان پرتوهای گامای طبیعی در فضاهای باز شهر زنجان، دز موثر سالانه ساکنان شهر زنجان 0.87 mSv تعیین شد.نتیجه گیری: دز موثر سالانه ساکنان شهر زنجان ناشی از تابش پرتوهای گامای طبیعی برابر 0.87 mSv می باشد که در مقایسه با گزارش UNSCEAR-2000 بالاتر از مقدار میانگین جهانی آن (0.48 mSv) است.

سابقه و هدف: برنامه ریزی و مدیریت مواد زاید جامد شهری بدون داشتن اطلاعات کافی و قابل اطمینان درباره نرخ تولید زباله و اجزای فیزیکی آن امکان پذیر نخواهد بود. طی چند دهه گذشته استفاده مجدد و بازیافت از اجزای تشکیل دهنده مواد زاید جامد شهری به علت مخارج و هزینه های جمع آوری و دفن زباله شهری در زمین، یک موضوع زیست محیطی بسیار مهم و در خور توجه محسوب می گردد.روش بررسی: در این پژوهش، به منظور بررسی امکان بازیافت از مبدا زباله شهر ملایر و تعیین اجزای فیزیکی زباله شهری ملایر، نمونه هایی از زباله در فاصله زمانی پاییز 85 تا تابستان 86 از طریق روش کامیون- بار و بر اساس روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی جمع آوری شده است. تمامی نمونه ها جهت تعیین اجزای فیزیکی تشکیل دهنده زباله بطور دستی جداسازی شدند و داده های حاصل با استفاده از آنالیز واریانس و تست توکی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در این پژوهش مشارکت شهروندان ملایری در اجرای تفکیک زباله در مبدا نیز مورد بررسی قرار گرفته است. نظر سنجی عمومی صورت گرفته از طریق تقسیم شهر به چندین خوشه و تکمیل پرسشنامه ها به روش مصاحبه حضوری در هر خوشه شهر انجام گردید.یافته ها: نتایج حاصل نشان داد که در شهر ملایر روزانه بطور متوسط 138 تن زباله تولید می شود که حدود 11 درصد آن را مواد قابل بازیافت تشکیل داده است. همچنین متوسط سرانه تولید روزانه زباله در شهر ملایر 88/0 کیلوگرم به ازای هر نفر در روز به دست آمده است. نتایج به دست آمده از پرسشنامه ها نیز مشخص نمود که 99 درصد از مردم ضمن تمایل به اجرای طرح تفکیک زباله از مبدا، حاضر به همکاری با عوامل اجرایی این طرح می باشند.نتیجه گیری: در مجموع می شود نتیجه گرفت با بکارگیری برنامه های بازیافت، می توان روزانه علاوه بر ممانعت از دفن 15 تن مواد قابل بازیافت در زمین، در حدود 19 میلیون ریال (برآورد ارزش ریالی مواد بازیافتی از زباله شهری ملایر) درآمدزایی نمود.

زمینه و هدف: رنگ ها، مواد آلی با ساختار پیچیده، غالبا سمی، سرطان زا، جهش زا، غیر قابل تجزیه بیولوژیک و یکی از مهمترین آلاینده های فاضلاب صنایع نساجی و رنگرزی هستند. این مطالعه با هدف کلی بررسی امکان سنجی استفاده از خاکستر استخوان به عنوان یک جاذب در حذف رنگ متیلن بلو (MB) از فاضلاب سنتتیک انجام شد. اهداف جزیی مطالعه شامل تعیین ایزوترم جذب، تاثیر غلظت اولیه رنگ، دز جاذب، زمان تماس و pH در جذب متیلن بلو با خاکستر استخوان بود.روش بررسی: در این مطالعه خاکستر استخوان در شرایط آزمایشگاهی با استفاده از کوره الکتریکی در دمای 800oC و زمان 2 ساعت تهیه شد. خرد کردن و دانه بندی خاکسترهای استخوان با استفاده از آسیاب برقی و الک های استاندارد ASTM با اندازه های10 و 16 مش (2-18/1 میلیمتر) انجام گرفت. جهت تعیین مشخصات ساختاری خاکستر استخوان از تکنیک های پراکنش پرتوایکس (XRD)، میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) و تعیین سطح ویژه آن از تکنیک ایزوترم BET استفاده شد. غلظت رنگ در نمونه های مختلف با استفاده از اسپکتروفتومتر در طول موج 663 نانومتر اندازه گیری شد.یافته ها: ساختار خاکستر استخوان تهیه شده در این مطالعه اغلب از هیدروکسی آپاتیت کلسیم تشکیل شده که میزان سطح ویژه آن 14 m2/gr است. نتایج مطالعات جذب نشان داد که میزان جذب/ حذف رنگ متیلن بلو با افزایش غلظت اولیه رنگ، دز جاذب و با افزایش 5) pH تا (12 افزایش می یابد. جذب رنگ متیلن بلو بعد از مدت 2 ساعت به تعادل رسیده و pH بهینه در جذب متیلن بلو با خاکستر استخوان بین 5/8 تا 12 است. داده های جذب از مدل ایزوترم جذب فروندلیچ (R2=0.99) تبعیت می کنند.نتیجه گیری: خاکستر استخوان به عنوان یک جاذب ارزان و با امکان آماده سازی در شرایط مختلف می تواند به عنوان یک جاذب در تصفیه آب و فاضلاب مورد استفاده قرار گیرد. با توجه به اینکه pH بهینه حذف رنگ با این جاذب در محدوده 12-5/8 است و اغلب فاضلاب های نساجی دارای pH قلیایی هستند. به نظر می رسد این جاذب می تواند در حذف رنگ از فاضلاب های نساجی مورد استفاده قرار گیرد.

زمینه و هدف: شیرابه یکی از فرآورده های محل های دفن زباله های شهری و نیز فاضلابی است که عمده ترین اثرات زیست محیطی نامطلوب را در پی دارد. روش های بیولوژیک معمولا برای تصفیه شیرابه های تازه با عمر کمتر از 2-1 سال که دارای غلظت بالایی از ترکیبات آلی با وزن مولکولی پایین هستند مناسب اند. اما این روش ها برای تصفیه شیرابه های قدیمی (شیرابه های با عمر 10-5 سال) به علت دارا بودن نسبت بالایی از ترکیبات با وزن مولکولی بالا و حضور مواد مقاوم به تجزیه بیولوژیکی و ترکیبات سمی مناسب نیست. فرایند اکسیداسیون پیشرفته فنتون جهت تصفیه و یا بهبود تجزیه پذیری فاضلاب های مقاوم مورد توجه اند. در این مقاله بهبود تجزیه پذیری شیرابه زباله قدیمی توسط فرایند اکسیداسیون فنتون در مقیاس آزمایشگاهی و در راکتور بسته مورد بررسی قرار گرفته است.روش بررسی: در این تحقیق نمونه های شیرابه زباله از محل دفن زباله شهری اهواز گرفته شد و COD اولیه، BOD اولیه، pH، نسبت BOD5/COD به عنوان شاخص تصفیه پذیری، مقادیر پراکسید هیدروژن، آهن فرو، زمان بهینه واکنش و نیز pH بهینه مورد مطالعه قرار گرفت.یافته ها: بیشترین میزان حذف COD در pH=3-3.5 و زمان واکنشی در حد 90 دقیقه به دست آمد. میزان H2O2=29700 (mg/L) و میزان Fe+2=16500 (mg/L) با نسبت مولی [Fe2+]/[H2O2]=1.14008 به عنوان مقادیر بهینه حاصل شد و نسبت BOD5/COD نهایی پس از انجام آزمایشات مساوی با 38/0 به دست آمد.نتیجه گیری: این مطالعه نشان داد که فرایند اکسیداسیون فنتون موجب بهبود تجزیه پذیری شیرابه زباله می گردد.

زمینه و هدف: از نظر سازمان جهانی بهداشت صدا به عنوان سومین آلودگی خطرناک شهرهای بزرگ است. اتوبوس ها موضوع جالبی برای مطالعه آلودگی صوتی هستند. چون هم به منبع صدای متحرک محیطی (ترافیک) و هم منبع صدای شغلی برای رانندگان محسوب می شوند. هدف از این مطالعه بررسی تحلیلی مواجهه رانندگان اتوبوس های شهری تهران با صدا بوده است.روش بررسی: تراز صدا در 90 اتوبوس که در 3 گروه مجزا (1) 30 اتوبوس ایکاروس (2) 30 اتوبوس مان (3) 30 اتوبوس شهاب قرار داشتند و به صورت تصادفی انتخاب گردیده بودند اندازه گیری گردیده و به 8 ساعت کار در روز تعمیم داده شدند. همزمان آنالیز فرکانسی صدا در مراکز اکتاوباند نیز انجام گرفته و مقدار SIL برای اتوبوس ها محاسبه گردیدند. نتایج به دست آمده برای اتوبوس های مختلف با یکدیگر و مقادیر استاندارد مقایسه شد.یافته ها: تراز مواجهه 8 ساعته در رانندگان اتوبوس های نوع ایکاروس (82 dBA) بیشتر از نوع مان (77.6 dBA) و مقدار این دو بیشتر از نوع شهاب (75 dBA) می باشد. مقدار SIL نیز در اتوبوس های ایکاروس بیشتر از اتوبوس های دیگر است. آنالیز فرکانسی صدا نشان می دهد که عمر اتوبوس در فرکانس های مرکزی تاثیر معنی داری روی افزایش صدا دارد.نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان می دهد که نوع اتوبوس و عمر اتوبوس از فاکتورهای تاثیر گذار بر مقدار مواجهه رانندگان با صداست که مشابه با نتایج مطالعات پیشین در این زمینه است.

زمینه و هدف: تامین آب آشامیدنی سالم یکی از اهداف مهم در جوامع بشری است و دستیابی به توسعه و پیشرفت در سایه سلامت افراد جامعه امکان پذیر است، واضح است که سلامتی افراد در گرو تامین آب شرب مطلوب است. این بررسی با هدف ارایه تصویری روشن از کیفیت میکربی آب شرب 116 روستای تحت پوشش آب و فاضلاب روستایی شهرستان سقز در سال 1386 انجام شده است.روش بررسی: منابع آب شرب روستاهای سقز از چاه  های نیمه عمیق و چشمه تامین می شود و چون در تعدادی از روستاها از هر دو منبع استفاده می شد. در کل 359 نمونه برای آزمایش میکربی به فاصله زمانی ماهی یک بار برداشت شد و بر روی نمونه ها آزمون آماری رگرسیون خطی نیز انجام شد.یافته ها: میزان کلر باقی مانده در آب شرب 88/33 درصد جمعیت روستایی شهرستان سقز در گستره 2/0-1 میلی گرم بر لیتر است. میزان کدورت آب شرب 3/98 درصد جمعیت روستایی شهرستان سقز کمتر از حداکثر مجاز استاندارد آب آشامیدنی ایران (5 واحد (NTU قرار دارد. همچنین آب شرب 88 درصد از ساکنان روستاهای شهرستان سقز فاقد آلودگی کلیفرم گرماپای بوده است.نتیجه گیری: بر اساس رهنمود سازمان جهانی بهداشت در سال 2006 برای ارزیابی سلامت میکربی آب، میانگین شاخص مطلوبیت فقدان باکتری کلیفرم گرماپای در روستاهای شهرستان سقز 88 درصد بوده که در محدوده خوب قرار دارد.

زمینه و هدف: تکنیک های مختلفی برای استفاده بهینه از گاز تولیدی در دفنگاه زباله مورد مطالعه قرار گرفته است. اما برای استفاده از هر یک از این تکنیک ها و همچنین تضمین کارایی سیستم های استحصال انرژی، باید درصد متان موجود در بیوگاز سنجش و پیش بینی شود. در این مطالعه برای پیش بینی درصد متان موجود در گاز دفنگاه زباله در مقیاس آزمایشگاهی، از شبکه عصبی استفاده شده است.روش بررسی: در این مطالعه راکتورهای شبیه ساز مرکز دفن زباله، در دو سیستم متفاوت عمل می کنند، جهت تخمین درصد متان موجود در گاز مرکز دفن به وسیله شبکه عصبی مصنوعی، از مشخصات فاضلاب این راکتورها به عنوان داده های ورودی استفاده شده است. سیستم یک (C1)، در این سیستم، فاضلاب پس از تولید بر روی زباله تازه بازگردانده می شود. سیستم دو (C2)، در این سیستم، فاضلاب پس از خروج از زباله تازه بر روی راکتور حاوی زباله خوب تجزیه شده تخلیه و سپس بر روی زباله تازه بازگردانده می شود.یافته ها: شبکه عصبی دارای کارایی بالایی در پیش بینی درصد متان موجود در بیوگاز است، به طوری که مقدار ضریب همبستگی در شبکه عصبی بهینه، برای داده های آموزش و تست، به ترتیب برابر 999/0 و 997/0 می باشد و ضریب انحراف معیار به ترتیب برابر 098/1 و 387/2 می باشد.نتیجه گیری: با توجه به کارایی بالای شبکه عصبی در پیش بینی درصد متان موجود در بیوگاز، می توان از این مدل جهت طراحی بهینه سیستم های جمع آوری و تصفیه گاز مراکز دفن زباله، و همچنین برای حصول اطمینان از نتایج پایش و کاهش هزینه پایش استفاده کرد.

زمینه و هدف: امروزه بحران ناشی از مصارف بی رویه مواد و انرژی و افزایش آلودگی های وارده به محـیط زیست به عنوان چالش های پیش روی بشر مطرح است. توجه به توسعه پایدار به گونه ای که کمترین آسیب به محیط زیست را به همراه داشته باشد، شاید به عنوان راهکاری اجتناب ناپذیر فراروی بشر است. در این میان نقش دانشگاه ها در راستای تحقق اهداف توسعه پایدار نقشی برجسته و حایز اهمیت است. این مقاله به بررسی وضعیت مصارف حامل های انرژی (گاز طبیعی و برق) در پردیس مرکزی دانشگاه تهران و مقادیر آلاینده های ناشی از این میزان از مصارف انرژی پرداخته است.روش بررسی: برای رسیدن به این هدف، قدم اول بررسی وضعیت موجود پردیس مرکزی دانشگاه از طریق انجام بازدیدها، تکمیل چک لیست ها و پرسشنامه بوده است. محاسبه میزان آلاینده های تولیدی که به محیط زیست وارد می شود دومین اقدامی بوده است که انجام پذیرفته است. پس از محاسبه و تحلیل پخش آلاینده های وارده به محیط زیست راهکارهای مدیریتی جهت مدیریت سبز مصرف انرژی ارایه گردیده است.یافته ها: مصرف سالیانه 3/16 میلیون کیلووات ساعت انرژی الکتریسیته به همراه 4312392 مترمکعب گاز طبیعی در پردیس مرکزی دانشگاه، تولید 8/21 هزار تن دی اکسید کربن، 778 کیلوگرم از ترکیبات آلی فرار، 374600 کیلوگرم اکسیدهای نیتروژن، 2410 کیلوگرم مونوکسیدکربن، 65341 کیلوگرم دی اکسید گوگرد، 93 کیلوگرم ترکیبات جیوه، 140 کیلوگرم از ترکیبات سرب و 868 کیلوگرم از ذرات را به همراه دارد که به محیط زیست وارد شده است.نتیجه گیری: با بررسی ها و مشاهدات به عمل آمده در حال حاضر تلاش مشهودی در راستای مدیریت سبز و اصلاح الگوی مصرف در دانشگاه تهران به عمل نمی آید. با بررسی های به عمل آمده فقط با تعویض لامپ ها و مهتابی های پرمصرف با لامپ های کم مصرف میزان 86/10 درصد در میزان مصرف برق صرفه جویی به عمل می آید.هرگونه تلاش در راستای کاهش مصرف انرژی می تواند علاوه بر منافع اقتصادی اقدامی اساسی در جهت کاهش آلاینده های وارد شده به محیط زیست باشد. اجرای برنامه های مدیریت سبز در دانشگاه در غالب طرح هایی همچون دانشگاه سبز گامی اساسی در این مسیر خواهد بود.