مجله به زراعی نهال و بذر (نهال و بذر)
سال:1390 | دوره:27-2 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

در اغلب مطالعاتی که به منظور بررسی نقش فتوسنتز جاری در شکل گیری عملکرد دانه گندم صورت می گیرند، به مطالعه فتوسنتز برگ ها اکتفا می شود و نقش فتوسنتز سنبله کمتر مورد توجه قرار می گیرد. در همین راستا از یک بررسی گلخانه ای به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی بر روی دو رقم گندم نان (مرودشت و زاگرس) و در سه تکرار استفاده شد. تیمارهای حذف فتوسنتز سنبله و کل بوته در ابتدای مرحله پر شدن دانه (14 روز بعد از گرده افشانی) و تیمارهای تنش رطوبتی در مرحله تقسیم سلولی و پر شدن دانه ها اعمال شدند. اعمال تنش رطوبتی در هر دو سطح موجب کاهش بیشتر عملکرد دانه در رقم مرودشت شد. اما حذف فتوسنتز سنبله و کل بوته بوسیله مواد خشک کننده مانند یدید پتاسیم که اثر تنش رطوبتی را بر روی فتوسنتز بازسازی می کنند، موجب کاهش بیشتر عملکرد دانه در رقم زاگرس نسبت به رقم مرودشت شد. این نتایج نشان دادند که پایداری بیشتر عملکرد دانه رقم زاگرس در شرایط تنش رطوبتی بیشتر به علت مقاومت سیستم فتوسنتزی آن نسبت به تنش رطوبتی بود. حذف فتوسنتز سنبله و کل بوته نشان داد که نقش فتوسنتز جاری سنبله در مرحله پر شدن دانه در شکل گیری عملکرد دانه هر دو رقم گندم به طور میانگین 43% و نقش فتوسنتز جاری کل بوته و برگ ها در همین شرایط به ترتیب 68% و 25% بود.

به منظور تعیین مناسب ترین تاریخ برداشت میوه جهت دستیابی به حداکثر کمیت و کیفیت بذر گوجه فرنگی پژوهشی بصورت کرت های خرد شده در زمان در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به مدت دو سال (1386 و 1387) در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی در مشهد به اجرا درآمد. در کرت های اصلی شش رقم گوجه فرنگی شامل موبیل، پتوارلی CH، جینا VF، ارلی اوربانا، کال جی و کارون و در کرت های فرعی نیز زمان برداشت شامل پنج چین از پنجم مرداد به فواصل پانزده روز از یکدیگر بررسی شد. صفات مورد بررسی شامل عملکرد میوه، عملکرد بذر، وزن هکتولیتر بذر، درصد استخراج بذر، درصد خلوص و نیز درصد و سرعت جوانه زنی بذر بودند. تجزیه واریانس داده ها نشان داد ارقام گوجه فرنگی به استثنا درصد خلوص، در کلیه صفات از نظر آماری تفاوت معنی داری داشتند. اثر چین های مختلف و نیز اثر متقابل چین ´ رقم برای کلیه صفات معنی دار بود. در چین چهارم عملکرد میوه 40.4 درصد، عملکرد بذر 51.8 درصد، مقدار استخراج بذر 13.2 درصد، خلوص 2.8 درصد، قوه نامیه 2.9 درصد و سرعت جوانه زنی 2.1 درصد بیشتر از حداکثر سایر چین ها بود. اما بیشترین وزن هکتولیتر در سومین چین با حداقل 5.7 درصد برتری حاصل شد. در این بررسی بهترین زمان برداشت میوه گوجه فرنگی به منظور بذرگیری چین چهارم بود و رقم کارون در این چین برای کلیه صفات برتری نشان داد.

تنش خشکی یکی از عوامل محدود کننده تولیدات گیاهی است و ماده شیمیایی اسید سالیسیلیک (SA) به عنوان یک تنظیم کننده گیاهی، قادر است مقاومت به خشکی را در گیاهان افزایش دهد. در این پژوهش اثر تنش خشکی و اسید سالیسیلیک بر رشد و عملکرد علوفه و دانه ذرت رقم دابل کراس 370، در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان، به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مطالعه گردید. دور آبیاری به عنوان فاکتور اصلی، در دو سطح شاهد (7 روز) و تنش خشکی (10 روز) در کرت های اصلی و محلول 0.1 میلی مولار در لیتر اسید سالیسیلیک در شش سطح (شاهد، خیساندن بذر، محلول پاشی در مرحله سه برگی، محلول پاشی در مرحله گرده افشانی، خیساندن بذر + محلول پاشی در مرحله گرده افشانی، محلول پاشی در مرحله سه برگی + مرحله گرده افشانی) به عنوان فاکتور فرعی، در کرت های فرعی قرار گرفتند. خشکی باعث کاهش کلروفیل، محتوی نسبی آب، وزن تر و خشک علوفه و افزایش نشت یونی گردید. در مقابل، اسید سالیسیلیک سبب افزایش معنی دار کلروفیل، محتوی نسبی آب، وزن خشک علوفه و کاهش معنی دار نشت یونی گردید و بیشترین تاثیر مربوط به تیمار خیساندن بذر بود. اثر متقابل آبیاری ´ اسید سالیسیلیک بر ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و شاخص برداشت معنی دار بود. اثر اسید سالیسیلیک بر بهبود رشد و افزایش عملکرد در هر دو شرایط تنش و غیر تنش محسوس بود و بطور معنی داری باعث افزایش عملکرد دانه گردید. نتیجه گیری می شود که اسید سالیسیلیک در غلظت 0.1 میلی مولار در رفع آسیب اکسیداتیو نقش دارد و قادر است به طور موثری باعث افزایش عملکرد ذرت شود.

به منظور بررسی اثر سه روش خرمنکوبی تیلری، تراکتوری و با کمباین غلات بر ترک خوردگی دانه، جوانه زنی بذر و رشد گیاهچه برنج رقم هاشمی، آزمایشی در سال 1387 به اجرا گذاشته شد. مرحله اول آزمایش شامل بررسی تعداد دانه های ترک دار و مراحل دوم و سوم آزمایش به ترتیب شامل آزمون جوانه زنی و آزمون رشد گیاهچه بر روی بذرهای بدون ترک و ترک دار بود. نتایج نشان داد که کمباین غلات با ایجاد 13 درصد دانه ترک خورده با روش های خرمنکوبی تیلری و تراکتوری (به ترتیب با ایجاد 4.7 و 9.7 درصد دانه ترک خورده) تفاوت معنی داری داشت. نتایج حاصل از آزمون جوانه زنی نیز نشان داد که در هر سه روش خرمنکوبی، بذرهای بدون ترک با داشتن بالاترین درصد جوانه زنی (با میانگین 98 درصد)، بالاترین شاخص جوانه زنی (با میانگین 2.5) و بیشترین انرژی جوانه زنی (با میانگین 0.90) تفاوت معنی داری با بذرهای ترک دار داشتند. نتایج آزمون رشد گیاهچه نیز نشان داد که در هر سه روش خرمنکوبی، گیاهچه های حاصل از بذرهای بدون ترک به طور معنی داری، دارای ارتفاع بوته (میانگین 24.8 سانتی متر)، سطح برگ (میانگین 5.2 سانتی مترمربع)، وزن خشک بخش هوایی (میانگین 11.8 میلی گرم)، طول مجموع ریشه ها (میانگین125.5  سانتی متر) و سطح ریشه (میانگین 2.7 سانتی مترمربع) بیشتری نسبت به گیاهچه های حاصل از بذرهای ترک دار بودند. مقایسه اثر روش های خرمنکوبی بر ایجاد ترک در بذر و همچنین تاثیر روش خرمنکوبی و ترک خوردگی دانه بر جوانه زنی و رشد گیاهچه، نشان داد که استفاده از روش خرمنکوبی توسط کمباین غلات بر ویژگی های جوانه زنی و قدرت رویشی شلتوک هایی که در سال بعد به عنوان بذر استفاده خواهند شد، اثر منفی دارد.

به منظور بررسی اثر سطوح مختلف آب و تراکم کاشت بر عملکرد، اجزا عملکرد و کارایی مصرف آب هیبرید زودرس ذرت دانه ای سینگل کراس 302 در روش آبیاری بارانی، پژوهشی طی دو سال زراعی (1385 و 1386) به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در منطقه کرج انجام گردید. کرت های اصلی سه سطح آبیاری 75، 100 و 125 درصد نیاز آبی برآورد شده به روش پنمن مانتیث (با اعمال ضرایب گیاهی) و کرت های فرعی سه تراکم کاشت (80، 90 و 100 هزار بوته در هکتار) بود. نتایج نشان داد که با افزایش آب آبیاری عملکرد دانه رقم مذکور به طور معنی داری افزایش یافت، بطوریکه بیشترین عملکرد دانه از تیمار125 % نیاز آبی و کمترین عملکرد از تیمار 75% نیاز آبی حاصل شد. بیشترین میزان کارایی مصرف آب در تیمار 100 درصد نیاز آبی (1.03 کیلوگرم بر متر مکعب) مشاهده گردید. تراکم های متفاوت کاشت نتوانستند اثر معنی داری را بر عملکرد، اجزا عملکرد و کارایی مصرف آب رقم مذکور بگذارند. مقایسه میانگین برای اثر متقابل آبیاری ´ تراکم بوته برای وزن خشک گیاه نشان داد که تیمار سطح آبیاری 125% با تراکم 90 هزار بوته در هکتار از نظر عملکرد دانه، وزن هزار دانه، وزن خشک گیاه، ارتفاع بوته، تعداد دانه در ردیف و تیمار سطح آبیاری 100 درصد نیاز آبی با تراکم 100 هزار بوته در هکتار از نظر کارایی مصرف آب برتر بودند. بر اساس نتایج این تحقیق در شرایط عدم محدودیت منابع آبی، کاربرد 12000 متر مکعب آب در هکتار (در روش آبیاری بارانی) و اعمال تراکم کاشت 90 هزار بوته در هکتار و در شرایط محدودیت منابع آبی کاربرد 10000 متر مکعب آب در هکتار و اعمال تراکم کاشت 100 هزار بوته در هکتار برای ذرت دانه ای سینگل کراس 302 در منطقه کرج مناسب می باشد.

برای تولید بذر یونجه(Medicago sativa L.) ، به کارگیری زمان مناسب برداشت علوفه چین اول و روش های مناسب عملیات زراعی مفید است. این عوامل در یک آزمایش مزرعه ای در قالب طرح کرت های خرد شده نواری با 4 تکرار با مطالعه اجزای عملکرد بذر و علوفه یونجه همدانی مورد بررسی قرار گرفتند. عامل فواصل ردیف کاشت 40، 50 و 60 سانتی متر در کرتهای افقی و عامل زمان برداشت علوفه چین اول در 4 مرحله فنولوژیکی در کرتهای عمودی مطالعه شدند. تجزیه واریانس نشان داد که زمان های برداشت علوفه چین اول بر روی عملکرد بذر در واحد سطح، وزن هزار دانه، مدت برداشت علوفه تا رسیدن بذر و ارتفاع بوته ها اثر معنی داری داشت. فاصله ردیف کاشت نیز بر وزن خشک علوفه چین اول اثر معنی داری داشت. اثر متقابل فاصله ردیف کاشت ´ زمان برداشت علوفه چین اول بر عملکرد علوفه چین اول و وزن هزار دانه معنی دار بود. میانگین عملکرد بذر پس از برداشت علوفه چین اول در شروع دوره زایشی حدود سه برابر بذر تولیدی پس از برداشت علوفه چین اول در اواخر دوره زایشی بود. عملکرد بذر در ردیف های کاشت با فاصله 60 سانتی متر بیش از 2.5 برابر ردیف های کاشت با فاصله 40 سانتی متر بود. در کشت یک ساله با فاصله ردیف کاشت 60 سانتی متر، 130 کیلوگرم بذر در هکتار برداشت شد.

برای بررسی اثر پرایمینگ بذر بر روند رشد و عملکرد دانه جو رقم آبیدر در شرایط دیم، این پژوهش در سال زراعی 86 - 1385 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور (ایستگاه مراغه) اجرا گردید. تیمارهای مورد بررسی شامل هیدرو پرایمینگ با آب مقطر، اسمو پرایمینگ با  PEG 10درصد و محلول 5 میلی مولار کلری کلسیم (CaCl2) و پرایمینگ با عناصر فسفر و روی با استفاده از محلول 10 میلی مولار روی، 50 میلی مولار فسفر، 100 میلی مولار فسفر، 10 میلی مولار روی50+  میلی مولار فسفر و 10 میلی مولار روی100+  میلی مولار فسفر و شاهد (پرایمینگ نشده) بود. این تیمارها بر اساس نتایج آزمون اولیه که با 21 تیمار به صورت طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه اجرا شده بود و از نظر درصد بذرهای زنده، درصد و سرعت جوانه زنی، هدایت الکتریکی، وزن خشک ریشه چه، ساقه چه و گیاهچه برتر بودند، انتخاب شده بودند. نتایج آزمایش مزرعه ای نشان داد که پرایمینگ بذر موجب بهبود تجمع ماده خشک، سرعت رشد گیاه زراعی و سرعت رشد نسبی شد. از نظر عملکرد دانه نیز اختلاف بین تیمارها معنی دار بود و بالاترین عملکرد دانه با 2072.3 کیلوگرم در هکتار به هیدرو پرایمینگ تعلق داشت. میانگین عملکرد دانه به روش های مختلف پرایمینگ بذر نسبت به شاهد نیز 32 درصد بهبود یافت. اثر سودمند پرایمینگ بذر بر شاخص های رشد و عملکرد دانه به سبز شدن و استقرار سریع گیاهچه ها و در نهایت استفاده بهتر از نور، رطوبت خاک و عناصر غذایی به وسیله گیاهان حاصل از بذرهای پرایمینگ شده نسبت داده شد.