علوم باغبانی ایران
سال:1396 | دوره:48 | شماره:3 |تعداد مقالات:25

در این پژوهش، شمار 21 نژادگان (ژنوتیپ) انار از چهار منطقه استان لرستان با استفاده از صفات ریخت شناختی (مورفولوژیک) و بیوشیمیایی ارزیابی شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد، بیشتر صفات مورد بررسی به غیر از درصد پوست، pH و میزان مواد جامد محلول اختلاف معنی داری در بین نژادگان ها داشتند. در کل نژادگان ها، در بین صفات بیشترین تنوع به ترتیب50.11 ، 46.06 و 32.22 درصد برای ویتامین ث، وزن میوه و میزان اسید به دست آمد. تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد، شش عامل اصلی که مقادیر ویژه آن ها بیشتر از یک بود، توانستند 97.60 درصد از واریانس کل را توجیه کنند. پراکنش نژادگان ها با استفاده از مولفه های اصلی نشان داد نژادگانA7ʻ  ('سوزه تاج کوتاه شینه شاه') که بالاترین وزن میوه را داشت، از نظر دو مولفه اصلی اول و دوم بالاترین ضریب های مثبت را داشت.صفات وزن تک دانه، وزن کل پوست، وزن ده دانه، نسبت طول به عرض برگ، درصد پوست در مولفه اول (PC1) و صفات طول تاج، اسیدیته، سطح برگ و طول میوه در مولفه دوم (PC2) قرار گرفتند. در تجزیه خوشه ای نژادگان ها به روش وارد، در فاصله اقلیدوسی پنج، نژادگان های بررسی شده در شش خوشه اصلی دسته بندی شدند که نژادگان های یک منطقه در خوشه های مختلفی قرار گرفتند که ناشی از تفاوت نژادگان های درون هر منطقه و همخوانی نداشتن فاصله ژنتیکی و جغرافیایی است.

این تحقیق با هدف ارزیابی رشد گیاه رعنا زیبا (Gaillardia grandiflora) و مارگریت (Leucanthemum × superbum) در بستر کشت با نسبت های حجمی متفاوت از خاک مزرعه با بافت رسی لومی و پیت ماس (نسبت پیت ماس به خاک: 100 درصد پیت، 80 درصد پیت + 20 درصد خاک، 60 درصد پیت + 40 درصد خاک، 20 درصد پیت + 80 درصد خاک و 100 درصد خاک) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط گلخانه ای در گروه علوم باغبانی دانشگاه تهران انجام گرفت. آبیاری بر پایه نیاز هر گیاه (به روش توزین) تا پایان آزمایش انجام شد و ارزیابی صفات با دو مرحله برداشت گیاه بین دو فاصله زمانی مشخص صورت گرفت. سرعت جذب آب، نیاز آبی، ویژگی های رویشی اندام های هوایی و ریشه ارزیابی شد. صفات ریشه در گیاه رعنا زیبا به طور معنی داری توسعه یافته تر از گیاه مارگریت بود و به همین ترتیب کارایی جذب آب آن نیز بیشتر بود. ترکیب 60-40 درصد پیت با خاک مزرعه ضمن توسعه شبکه ریشه سبب افزایش معنی دار کارایی جذب آب و کاهش نیاز آبی گیاه شد. بنابراین، ترکیب پیت با خاک مزرعه به میزان دست کم 20 درصد در تولید و پرورش نشاء گیاهان باغچه ای رعنا زیبا و مارگریت قابل توصیه است.

گلایل از گل های شاخه برید پیازی مهم با تنوع رنگ، شکل و اندازه بسیار متفادت می باشد. طول سنبله، تعداد گلچه در سنبله، ارتفاع گیاه و زمان گلدهی از جمله عوامل تعیین کننده کیفیت این گل است. در این پژوهش، اثر جیبرلیک اسید در غلظت های 0، 50، 100 و 150 پی پی ام و هیومیک اسید در غلظت های 0، 250 و 500 پی پی ام بر صفات کمی و کیفی گلایل رقم وایت پروسپرتی در یک آزمون فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور جیبرلیک اسید و هیومیک اسید در 3 تکرار اجرا شد. نتایج نشان داد که کاربرد جیبرلیک اسید در تمامی غلظت های اعمال شده به طور معنی داری ارتفاع بوته، طول گل آذین و تعداد گلچه در گل آذین را نسبت به تیمار شاهد (غلظت صفر) افزایش و زمان گلدهی را کاهش داد. جیبرلیک اسید همچنین در غلظت 50 پی پی ام تعداد کورملت در بوته و در غلظت های 100 و 150 پی پی ام تعداد برگ، وزن تک کورم و شاخص کلروفیل را به طور معنی داری افزایش داد. هیومیک اسید اثر معنی داری بر زمان گل دهی نداشت درحالی که ارتفاع بوته، طول گل آذین، تعداد کورملت در بوته و وزن تک کورم را در هر دو غلظت مورد استفاده و تعداد برگ، تعداد گلچه در گل آذین و شاخص کلروفیل را در غلظت 500 پی پی ام به طور معنی داری نسبت به تیمار شاهد افزایش داد. در نهایت تیمار غلظت های 100 و 500 پی پی ام به ترتیب در جیبرلیک اسید و هیومیک اسید به علت اثرات بهتر بر رشد و کیفیت گل آذین در گل گلایل رقم وایت پروسپرتی پیشنهاد می گردند.

بررسی الگوی تغییر فصلی محتوای کربوهیدراتی درخت بر گل انگیزی و تشکیل و نمو میوه موضوعی پراهمیت در فیزیولوژی باردهی و مدیریت باغ های میوه است. بنابراین و به منظور کنترل تناوب باردهی، آزمایشی در قالب بلوک های کامل تصادفی با درختان 24 ساله نارنگی انشو در شرایط دیم در شهرستان رامسر انجام شد. هدف های عمده این پژوهش شامل بررسی جزء بندی ذخایر کربوهیدراتی درخت در سال های آور و نیاور، ارزیابی رابطه اندوخته های قندی با تولید گل و میوه، همچنین، تعیین تاثیر محلول پاشی 2,4-D در سال آور بر الگوی تغییر قندها، فعالیت آنزیم های ریزشی، تعدیل تناوب باردهی و کمیت و کیفیت محصول بوده است. نتایج به دست آمده موید تاثیر بارز میزان بارآوری بر جزءبندی و نوسان فصلی کربوهیدرات ها بود و نشان داد، فعالیت آنزیم های ریزشی متاثر از سطح بارآوری است. نتایج همچنین نشان داد، 2,4-D ضمن تعدیل تناوب باردهی نارنگی انشو توانست سبب بهبود وزن میوه شود. بر پایه داده های به دست آمده، میزان نشاسته برگ در پایان ریزش جودرو را می توان به عنوان یک سنجه بیوشیمیایی برای پیشگویی وزن نهایی تک میوه در همان سال و نیز تراکم گل ها در سال بعد استفاده کرد.

هدف از انجام این پژوهش، بررسی تاثیر بسترهای مختلف کشت و اسید هیومیک بر برخی ویژگی های مهم رویشی و میزان جذب عنصرهای کانی فسفر و پتاسیم در برگ نهال پرتقال والنسیا پیوندشده روی پایه نارنج بود. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در شهرستان باشت استان کهگیلویه و بویراحمد اجرا شد. عامل اول اسید هیومیک در غلظت های 0، 2.5، 5 و 7.5 گرم در لیتر و عامل دوم هفت نوع بستر کاشت شامل: 1- خاک زراعی، 2- زئولیت، 3- خاک برگ، 4- خاک زراعی+ زئولیت (50-50)، 5- خاک زراعی+ ورمی کمپوست (50-50)، 6- خاک+ خاک برگ (50-50) و 7- خاک زراعی+ ورمی کمپوست+ زئولیت (33-33-33) بود. بنابر نتایج، کاربرد اسید هیومیک، بستر کاشت و برهمکنش این دو بر همه صفات مورد بررسی نهال پرتقال والنسیا در سطح احتمال 1 درصد معنی دار شد. بیشترین و کمترین ارتفاع نهال به میزان 81 و 50 سانتی متر به ترتیب در نهال های کاشته شده در بستر کاشت ورمی کمپوست + زئولیت+ خاک زراعی و 5 گرم در لیتر اسید هیومیک و نهال های کاشته شده در خاک بدون کاربرد اسید هیومیک مشاهده شد. بیشترین شمار برگ (97 عدد)، وزن تر و خشک برگ و ریشه، پتاسیم و فسفر برگ در نهال های تیمارشده با 7.5 گرم در لیتر اسید هیومیک و بستر کشت خاک+ زئولیت+ ورمی کمپوست به دست آمد. به طورکلی بنا بر نتایج این پژوهش، می توان کاربرد 5 تا 7.5 گرم در لیتر اسید هیومیک و بستر کشت ترکیبی خاک زراعی+ زئولیت+ ورمی کمپوست را به منظور بهبود ویژگی های کمی و کیفی نهال پیوندی پرتقال والنسیا روی پایه نارنج را پیشنهاد کرد.

افزون بر شرایط انبار، عامل های پیش از برداشت از جمله تغذیه بر کیفیت تازه خوری و افزایش ماندگاری میوه دخالت دارد. در این پژوهش، تاثیر محلول پاشی آهن (سکوسترین 138) در سه سطح (0، 50 و 100 میلی گرم در لیتر) و کاربرد خاکی نیتروژن به صورت نیترات آمونیوم در سه سطح (20، 40 و 60 میلی گرم در لیتر) روی برخی از ویژگی های کیفی میوه سیب رقم دلباراستیوال در زمان برداشت و در مدت انبارمانی آزمایش شده است. نتایج نشان داد، سطوح مختلف نیتروژن استفاده شده منجر به افزایش میزان فنول های کل و در سطوح بالا باعث افزایش درصد کاهش وزن میوه ها طی انبارمانی شد. سطوح آهن به کار برده شده نیز منجر به افزایش مواد جامد محلول (TSS)، محتوای فنولی و پاداکسنده (آنتی اکسیدان) های کل شد و درصد کاهش وزن در فرآیند انبارمانی را نیز کاهش داد. اثر متقابل تیمارهای آهن و نیتروژن موجب حفظ بیشتر ویتامین ث، افزایش میزان فنول کل، کاهش سفتی بافت میوه شده است. تاثیر انبارمانی بر برخی شاخص ها مانند سفتی بافت میوه، مواد جامد محلول، ویتامین ث، محتوای فنولی و پاداکسنده های کل معنی دار بود و منجر به کاهش کلی کیفیت میوه ها شد، اما تغذیه مناسب موجب حفظ بهتر کیفیت پس از برداشت میوه ها شد. درمجموع، می توان غلظت 100 میلی گرم در لیتر آهن را برای بهبود ویژگی های کیفی این رقم مناسب دانست.

در این پژوهش تاثیر ترکیبی از غلظت های مختلف بنزیل آمینو پورین (0، 1، 1.5 و 2 میلی گرم در لیتر) و نفتالین استیک اسید (0، 0.25، 0.5 و 1 میلی گرم در لیتر) بر پیازچه زایی مستقیم و غیرمستقیم ریزنمونه های پیاز یعنی سوخ چهار بوم جور (اکوتیپ) موسیر (لرستان، زنجان، سنندج و اراک) در محیط کشت MS بررسی شد. نتایج نشان داد که تیمارهای مختلف هورمونی و بوم جور، زمان و درصد سوخک (Bulblet) زایی، شمار، طول و وزن سوخک های باززایی شده موسیر را تحت تاثیر قرار دادند. استفاده از بنزیل آمینو پورین (BAP) و نفتالین استیک اسید (NAA) باعث تسریع در سوخک زایی شد و در تیمار 1.5 میلی گرم در لیتر BAP همراه با 0.5 میلی گرم در لیتر NAA، بالاترین درصد سوخک زایی مستقیم (82.26%) با میانگین 14.13 عدد بیشترین شمار سوخک به دست آمد. سوخ های بوم جور اراک، درصد بالایی از سوخک زایی (64.61%) و شمار بیشتری سوخک باززایی شده از هر ریز نمونه (10.33) را نشان دادند. پینه (کالوس) زایی تنها در تیمار 2 میلی گرم در لیتر BAP به همراه 1 میلی گرم در لیترNAA (73.05 درصد) و تیمار 1 میلی گرم در لیتر BAP به همراه 0.5 میلی گرم در لیترNAA (23.67 درصد) مشاهده شد. ریشه زایی در محیط کشت بدون هورمون اکسین در زمان کمتری در مقایسه با دیگر تیمارها صورت گرفت و با درصد بالایی از ریشه زایی (79.92%) نیزهمراه بود. بنابر نتایج به دست آمده کشت سوخ های موسیر منطقه اراک در محیط کشت دارای 1.5 میلی گرم در لیتر BAP همراه با 0.5 میلی گرم در لیتر NAA برای تولید انبوه سوخک های درون شیشه ای موسیر توصیه می شود.

اهمیت اقتصادی گل داوودی در میان دیگر گونه های زینتی سبب انجام بررسی های متنوعی برای بهینه سازی کشت بافت این گیاه در سرتاسر جهان شده است. در این آزمایش، ریزنمونه های برگ، دمبرگ، گلبرگ و TCL ساقه از داوودی رقم Reagan Elite Salmon در محیط MS حاوی ترکیب ها و غلظت های متنوع NAA، BAP و TDZ کشت شدند. درصد باززایی، شمار گیاهچه باززاشده در هر ریزنمونه و چگونگی باززایی در هر تیمار بررسی شد. نتایج گویای برتری معنی دار درصد باززایی شاخساره از ریزنمونه دمبرگ (80.5 درصد) بود، درحالی که کمینه باززایی از ریزنمونه های گلبرگ به دست آمد (37.2 درصد). چگونگی باززایی شاخساره از ریزنمونه های مختلف در تیمارهای حاوی BAP به تنهایی، به صورت مستقیم و در تیمارهای حاوی TDZ و NAA به صورت غیرمستقیم بود. واکنش ریزنمونه های بررسی شده نسبت به تیمارهای تنظیم کننده رشد گیاهی از لحاظ درصد باززایی شاخساره و میانگین شمار شاخساره باززایی شده به ازای هر ریزنمونه بسیار متفاوت بود. به طوری که از میان تیمارهای حاوی ترکیبی از NAA و هر یک از دو سایتوکینین، در 4.5) T12 میلی گرم در لیتر BAP و 1 میلی گرم در لیتر NAA)، دمبرگ و گلبرگ، بیشترین درصد و شمار باززایی شاخساره و ریزنمونه های TCL ساقه، کمترین میزان باززایی را نشان دادند.

این تحقیق به منظور بررسی و ارزیابی تاثیر سطوح مختلف نیترات کلسیم بر پاسخ های تغذیه ای و صفات رشدی گیاه گوجه فرنگی رقم ویوا و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شد. تیمارها شامل T0: شاهد (بدون کاربرد کود شیمیایی)، T1: توصیه کاربرد خاکی نیترات کلسیم 50 کیلوگرم در هکتار از هنگام نخستین هفته تشکیل میوه به مدت 8 هفته و درمجموع 400 کیلوگرم، T2: کاربرد نیترات کلسیم بنابر نتایج آزمون خاک‎ و نیاز گیاهان گوجه فرنگی، 40 کیلوگرم در هکتار از هنگام نخستین هفته تشکیل میوه به مدت هشت هفته و درمجموع 320 کیلوگرم و T3: کاربرد خاکی همسان تیمار پیشین به همراه محلول پاشی نیترات کلسیم با غلظت 5 در هزار.نتایج نشان داد، در میوه گوجه فرنگی بین تیمارهای مورد بررسی ازنظر جذب نیتروژن، فسفر، کلسیم، منیزیم، ماده خشک، ویتامین ث، نیترات، جذب پتاسیم و سفتی میوه تفاوت معنی داری وجود داشت (P<0.05). بیشترین عملکرد، میزان جذب نیتروژن و کلسیم مربوط به تیمار T1 و به ترتیب با افزایش 45، 85 و 65 درصدی نسبت به شاهد گزارش شد. ازنظر نیتروژن کل، جذب پتاسیم، منیزیم و اسیدیته بین تیمارهای T1، T2 و T3 اختلاف معنی داری مشاهده نشد. با توجه به تاثیر معنی دار تیمار T1 بر جذب بهتر کلسیم و نیتروژن نسبت به دیگر تیمارها، ضرورت دارد در مرحله داشت میزان 400 کیلوگرم در هکتار نیترات کلسیم (بسته به شرایط اقتصادی) استفاده شود تا بهترین عملکرد، کیفیت و جذب عنصرهای غذایی به دست آید.

به منظور بررسی تاثیر اسید آسکوربیک در کاهش تاثیر وجود کمبود آهن، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با شش تکرار در گیاه شمعدانی معطر انجام شد. عامل ها شامل میزان آهن با سه سطح (0، 20 و 40 میکرو مولار) و اسیدآسکوربیک با سه سطح (0، 1 و 2 میلی مولار) بود. قلمه های ریشه دار شده به صورت آبکشتی (هیدروپونیک) درون ماسه کاشت شده و پس از استقرار گیاهان تیمارهای آهن و اسید آسکوربیک به همراه محلول غذایی نیم هوگلند اعمال شد. نتایج نشان داد، با کاهش میزان آهن ویژگی های رشد مانند ارتفاع گیاه، قطر ساقه، شمار و طول شاخه های جانبی و سطح برگ در بوته کاهش یافت. با کاهش میزان آهن وزن تر و خشک برگ، ساقه و پیکر رویشی کاهش یافته ولی میزان اسانس افزایش یافت. واکنش گیاه به اسیدآسکوربیک در تغذیه با آهن 0 و 20 میکرومولار با هم متفاوت بود. اسیدآسکوربیک (به ویژه با غلظت 1 میلی مولار) باعث افزایش زیست توده (بیوماس) و میزان اسانس شد. با کاهش میزان آهن، عملکرد اسانس کاهش و با کاربرد اسید آسکوربیک افزایش یافت. کاهش آهن باعث کاهش سبزینه (کلروفیل) ها و کاروتنوئیدها و کاربرد اسیدآسکوربیک باعث بهبود این ویژگی ها شد. بنابر نتایج، کاربرد اسیدآسکوربیک توانست رشد و عملکرد گیاه شمعدانی معطر را در تیمار 20 میکرومولار آهن بهبود بخشد اما تاثیر آن در شرایط آهن 0 میکرومولار بسیار کمتر بود.

به منظور بررسی و ارزیابی تاثیر کودهای آلی و شیمیایی، آزمایشی صحرایی به صورت کرت های خردشده (اسپلیت پلات) در زمان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با هفت تیمار و سه تکرار روی گیاه دارویی شمعدانی معطر (graveolensPelargonium) در منطقه فهلیان، شهرستان نورآباد ممسنی، از توابع استان فارس، اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل شاهد (بدون کاربرد کود و ورمی کمپوست)، 200 کیلوگرم نیتروژن، 4 تن ورمی کمپوست به همراه 160 کیلوگرم نیتروژن، 8 تن ورمی کمپوست به همراه 120 کیلوگرم نیتروژن، 12 تن ورمی کمپوست به همراه 80 کیلوگرم نیتروژن، 16تن ورمی کمپوست به همراه 40 کیلوگرم نیتروژن و 20 تن ورمی کمپوست در هکتار بودند.صفات مورد ارزیابی شامل ارتفاع بوته، شمار شاخه جانبی، عملکرد زیستی، عملکرد سرشاخه، درصد اسانس، عملکرد اسانس و شاخص برداشت بودند. نتایج نشان داد، تاثیر برداشت و کود برای همه صفات به جز شاخص برداشت معنی دار بود. اثر متقابل برداشت و کود تنها بر صفات عملکرد زیستی و عملکرد اسانس معنی دار بود. مقایسه میانگین ها نشان داد، برداشت دوم از نظر همه صفات نسبت به برداشت اول برتری داشت و ﻃﻲ دو برداشت آزﻣﺎﻳﺶ، ﻛﺎرﺑﺮد ورمی کمپوست ﻣﻨﺠﺮﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ صفات مورد بررسی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺎﻫﺪ شد. تیمار 20 تن در هکتار ورمی کمپوست و ﭘﺲ از آن ﺗﻴﻤﺎر ﺗﻠﻔﻴﻘﻲ 16 تن در هکتار ورمی کمپوست به همراه 40 کیلوگرم در هکتار نیتروژن ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗاﺛﻴﺮ را در اﻓﺰاﻳﺶ ﺻﻔﺎت ﻣﻮرد نظر داشتند.

رنگ گیری ناقص پوست میوه سیب می تواند یکی از دلایل اصلی کاهش بازارپسندی رقم های قرمز باشد. در این پژوهش، همبستگی بین میزان آنتوسیانین کل و شاخص رنگ پوست میوه با میزان و نسبت عنصرهای کانی در بیست باغ سیب رقم ʼرد دلیشز` بررسی شد. برای این منظور، از هر باغ سه گروه بیست تایی میوه با سه رنگ قرمز تند، متوسط و ضعیف در مرحله بلوغ تجاری برداشت شدند. شاخص رنگ پوست میوه مانند زاویه هیو (h°)، روشنی (L*)، خلوص رنگ یا کروما (C)، قرمز- سبز (a*) و زرد- آبی (b*)، آنتوسیانین کل پوست و میزان N، P، K، Ca و Mg و نسبت بین عنصرهای میوه اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد، بین آنتوسیانین کلبا شاخص L*، h°، b* و C همبستگی منفی معنی داری، اما با a* همبستگی مثبت معنی داری وجود دارد. همچنین، همبستگی منفی معنی داری بین میزان N میوه با آنتوسیانین و a* مشاهده شد، اما با L* و h° همبستگی مثبت و معنی داری وجود داشت. یک همبستگی منفی بین Ca میوه با L* و بین Mg با آنتوسیانین مشاهده شد. همچنین، همبستگی مثبت معنی داری بین نسبت N+K:Ca با شاخص های L*، h° و b* وجود داشت، اما نسبت Mg:Ca همبستگی منفی معنی داری با میزان آنتوسیانین، *a و همبستگی مثبت معنی داری با L* و h° و b* داشت. بین نسبت N:Ca همبستگی منفی معنی داری با میزان آنتوسیانین کل و a* و همبستگی مثبت معنی داری با شاخص L*، h° و b* مشاهده شد. درمجموع نتایج نشان داد، افزون بر عامل های آب و هوایی، تغذیه بهینه درختان به ویژه نیتروژن و کلسیم می تواند در رنگ گیری میوه سیب قرمز بسیار موثر باشد.

امروزه کاربرد کیتوزان به عنوان یکی از هورمون های گیاهی در افزایش مقاومت گیاهان به تنش هایی همچون خشکی افزایش یافته است. به منظور ارزیابی تاثیر سطوح مختلف کیتوزان بر فعالیت آنزیم های پاداکسنده (آنتی اکسیدان) در گیاه دارویی زنیان در شرایط تنش خشکی آزمایشی به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1393 در ایستگاه تحقیقاتی دانشگاه زابل اجرا شد. خشکی به عنوان عامل اصلی در سه سطحA1 (50 میلی متر تبخیر (شاهد)، (A2) 100 میلی متر تبخیر (تنش متوسط) و (A3) 150 میلی متر تبخیر (تنش شدید) از تشتک تبخیر کلاس A و سطوح مختلف محلول پاشی کیتوزان (شاهد، 0.1، 0.5، 1، 2 گرم در لیتر) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد. در این پژوهش با افزایش دور آبیاری بر میزان فعالیت آنزیم های کاتالاز، پراکسیداز، آسکوربات پراکسیداز، گایاکول پراکسیداز و پلی فنول اکسیداز نیز افزوده گشت. تیمار شاهد و تنش متوسط در بیشتر فراسنجه (پارامتر) ها اختلاف معنی داری از نظر آماری نداشتند اما در سطح تنش شدید بیشترین فعالیت آنزیم ها مشاهده شد.استفاده از کیتوزان در سطوح مختلف باعث بهبود بخشیدن فعالیت آنزیم های پاداکسنده شد به طوری که اثر متقابل سطوح 0.5 گرم در لیتر کیتوزان و تنش خشکی شدید توانست بیشتر فراسنجه ها را نسبت به شاهد افزایش قابل توجه دهد.

افزایش کمی و کیفی میوه ها و ویژگی های تغذیه ای آن ها، نقش مهمی در بازارپسندی و درآمد باغداران دارد. سیلیکون و کلسیم از جمله عنصرهایی هستند که می توانند نقش موثری در بهبود کیفیت میوه های تولیدی داشته باشند. این پژوهش برای ارزیابی تاثیر محلول پاشی سیلیکات کلسیم (0، 50، 100 و 200 میلی گرم در لیتر) بر برخی ویژگی های کمی و کیفی، محتوای پاداکسنده (آنتی اکسیدان) کل و میزان کلسیم میوه دو رقم توت فرنگی (ʼکاماروساʻ و ʼسلوا’) انجام شد.آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح آماری بلوک کامل تصادفی با پنج تکرار انجام شد. نتایج نشان داد، طول میوه، نسبت طول به عرض میوه، وزن تر و خشک میوه و میزان ویتامین ث در رقم کاماروسا بیشتر از رقم سلوا بود. میزان سفتی، TA، TSS، محتوای فنل و پاداکسنده کل، میزان کلسیم بافت میوه و میزان فعالیت آنزیم کاتالاز در رقم سلوا به طور معنی داری بیشتر از رقم کاماروسا بود. با کاربرد سیلیکات کلسیم طول میوه، وزن تر و خشک میوه، میزان سفتی، میزان ویتامین ث، TSS، TA، محتوای فنل و پاداکسنده کل، میزان کلسیم میوه و فعالیت آنزیم کاتالاز افزایش یافت. یافته های این پژوهش نشان داد، محلول پاشی سیلیکات کلسیم در بالاترین غلظت مورد استفاده در این آزمایش (200 میلی گرم در لیتر)، بیشترین تاثیر را در بهبود ویژگی های کمی و کیفی میوه توت فرنگی داشت.

در این تحقیق تاثیر پنج سطح تیمار فسفیت پتاسیم (KH2PO3) روی القای مقاومت القایی فراگیر (سیستمیک) و فعالیت آنزیم های دفاعی و متابولیت های مرتبط در پنج زمان مختلف در گیاه خیار تلقیح شده با Fusarium oxysporum f. sp. radicis-cucumerinum در قالب آزمایش اسپلیت پلات در زمان بر پایه طرح کاملا تصادفی با سه تکرار بررسی شد. پس از القای تنش قارچی، فعالیت آنزیم های دفاعی شامل گایاکول پراکسیداز (GPX)، کاتالاز (CAT)، سوپراکسید دیسموتاز (SOD) و همچنین میزان متابولیت هایی چون مالون د آلدئید (MDA) و پراکسید هیدروژن (H2O2) در یک بازه زمانی یازده روزه بررسی شد. نتایج نشان داد، در مقایسه با گیاهان شاهد، فعالیت همه آنزیم های دفاعی و متابولیت های مورد بررسی در نتیجه تیمارهای مختلف فسفیت پتاسیم و قارچ افزایش معنی داری یافته است. بیشترین میزان فعالیت آنزیم CAT (18.7 mg-1 protein) در تیمار 4 گرم بر لیتر فسفیت پتاسیم (KPhi4) در روز پنجم پس از تلقیح با قارچ مشاهده شد که افزایش 2.81 برابری در مقایسه با شاهد (گیاه بدون تیمار قارچ) داشت. همچنین بیشترین فعالیت آنزیم های (233U mg-1 protein) GPX و(10.8 U mg-1 protein) SOD  به ترتیب با 2.21 و 1.45 برابر افزایش نسبت به شاهد، در روز سوم پس از تلقیح با قارچ و در تیمار KPhi4 مشاهده شد. از سوی دیگر میزان فعالیت H2O2 در بافت ها و نیز زمان آن با آنزیم های دفاعی CAT، GPX و SOD همخوانی داشته و افزایش آن ها با هم متوازن بوده که می تواند بیانگر تولید H2O2 به عنوان پیش زمینه سنتز آنزیم های دفاعی باشد. همچنین نتایج نشان داد، میزان فعالیت MDA در تیمار KPhi4 کمتر از دیگر تیمارها بوده است که نشان دهنده کاهش آسیب بافتی و کنترل تقریبی بیماری است.

گیاه Ziziphora persica یا کاکوتی ایرانی، یک گونه معطر یک ساله از تیره نعناع سانان در ایران است که تاثیر ضدمیکروبی قوی دارد. در این تحقیق، سرشاخه گل دار این گیاه از شش رویشگاه مختلف گرد آوری شد. پس از تایید نام علمی گیاهان در هرباریوم موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور (TARI)، در آغاز گیاهان در سایه و دمای محیط خشک شدند. آنگاه اسانس گیری از آن ها به روش تقطیر با آب انجام و بازده اسانس ها محاسبه شد. تجزیه اسانس ها با استفاده از دستگاه های GC و GC/MS صورت گرفت. نتایج نشان داد، بازده اسانس بر حسب وزن خشک گیاه از 0.11 درصد (در نمونه مشکین شهر نودوز) تا 0.39 درصد (در نمونه الموت قزوین) متغیر است. بین 17 تا 26 ترکیب در اسانس نمونه های مختلف شناسایی شد. ترکیب عمده در اسانس نمونه های گردآوری شده از منطقه الموت قزوین و خوی، منطقه قره تپه اسپاتولنول (به ترتیب 25.7 درصد و 24.1 درصد) بود. ترکیب عمده اسانس نمونه گردآوری شده از ارومیه بتا-بیسابولن ( 28.8درصد) بود. ترکیب عمده اسانس دیگر نمونه ها اپی-آلفا-مورولول بود که میزان آن در نمونه مشکین شهر نودوز ( 20.8درصد) بیشتر از نمونه قره چمن به طرف تبریز (17.1 درصد) و میانه، پل دختر ( 14.4درصد) بود. البته سه ترکیب بالا تا حدودی در اسانس همه نمونه ها موجود بود ولی میزان آن در نمونه های مختلف تفاوت زیادی داشت. نتایج تجزیه اسانس گونه کاکوتی ایرانی از رویشگاه های مختلف نشان دهنده تفاوت اجزای اصلی اسانس این گونه با دیگر گونه های جنس Ziziphora است که اغلب پولگون ترکیب عمده تشکیل دهنده اسانس آن هاست.

پیاز خوراکی ازجمله سبزی های پرمصرف در زنجیره غذایی مردم جامعه بوده و محققان همواره در تلاش هستند تا کیفیت غذایی آن را بهبود بخشند. این پژوهش برای بررسی تاثیر سطوح مختلف گوگرد (32، 64 و 128 میلی گرم در لیتر سولفات و سلنیوم (0، 1 و 2 میلی گرم در لیتر سلنات) بر صفات رشدی و ویژگی های پاداکسندگی (آنتی اکسیدانی) پیاز (Allium cepa L.) رقم قرمز آذرشهر در شرایط آبکشتی (هیدروپونیک) انجام شد. نتایج نشان داد، غلظت های سولفات و سلنات و همچنین اثر متقابل این دو بر بیشتر صفات رویشی در سوخ معنی دار بود، به طوری که بالاترین وزن تر و قطر سوخ (35.70 گرم و 38.24 میلی متر) در تیمار 128 میلی گرم در لیتر سولفات در ترکیب با غلظت 2 میلی گرم در لیتر سلنات مشاهده شد. بین افزایش سلنات و سولفات رابطه مستقیم و مثبت با وزن تر و قطر سوخ به دست آمد. بیشترین درصد ماده خشک سوخ (16 درصد) در تیمار 64 میلی گرم در لیتر سولفات در ترکیب با تیمار 1 میلی گرم در لیتر سلنات به دست آمد. در همه غلظت های سولفات همزمان با افزایش سطح سلنات ارتفاع بلندترین برگ کاهش یافت. همچنین با افزایش غلظت سلنات در همه سطوح سولفات، تجمع سلنیوم در سوخ بیشتر شد. افزایش سلنیوم سبب افزایش خاصیت پاداکسندگی، فنول و فلاونوئید بافت سوخ، در شماری از تیمار های مورد آزمایش شد.

در سال های اخیر تقاضا برای محصولات ارگانیک به دلیل ارزش غذایی بالا و سالم تر بودن آن ها به سرعت در حال افزایش است. در این پژوهش تاثیر نظام مدیریت باغ به روش های ارگانیک، تلفیقی و متداول بر قابلیت انبارمانی و کیفیت پس از برداشت میوه انار رقم رباب شیراز طی 90 روز انبارداری در دمای 5 درجه سلسیوس بررسی شد. صفاتی مانند کاهش وزن، ویژگی های کیفی و بیوشیمیایی میوه انار در زمان برداشت، 45 و 90 روز پس از آغاز انبارداری ارزیابی شدند. نتایج نشان داد، درصد کاهش وزن میوه های ارگانیک به طور معنی داری کمتر از میوه های نظام مدیریت متداول و تلفیقی بود. میزان مواد جامد محلول (TSS) و اسید قابل عیارسنجی یا تیتراسیون (TA) در میوه های تولیدشده به روش متداول بیشتر و نسبت TSS/TA کمتر از میوه های ارگانیک بود. بالاترین نسبت TSS/TA از میوه های نظام مدیریت تلفیقی به دست آمد. درحالی که میزان فنل، فلاونوئید کل، آنتوسیانین کل و ظرفیت پاداکسندگی (آنتی اکسیدانی) در زمان برداشت و در مدت انبارداری در میوه های ارگانیک بیشتر بود. برخلاف ترکیب های فنلی، میزان آنتوسیانین در مدت انبارداری افزایش یافت. در کل، میوه های ارگانیک افزون بر داشتن ارزش غذایی بالاتر انبارمانی بیشتری دارند.

پسماند کارخانه های روغن کشی زیتون غنی از مواد آلی و عنصرهای غذایی است، که می توان از آن برای بهبود حاصل خیزی خاک پس از کمپوست سازی استفاده و مشکل بازیافت آن را نیز حل کرد. بدین منظور، آزمایشی به صورت فاکتوریل در سال های 1392 تا 1394 در منطقه منجیل انجام گرفت. تیمارها شامل سطوح مختلف کمپوست تفاله زیتون (12، 24 و 36 کیلوگرم به ازای هر درخت به همراه 15 کیلوگرم کود دامی به عنوان شاهد) که روی دو رقم زیتون ’زرد ʻ و ’روغنی بررسی شد. نتایج نشان داد، بین سطوح مختلف کمپوست و شاهد از نظر درصد روغن اختلاف معنی داری در سال اول وجود نداشت، اما در سال دوم درختانی که با 36 کیلوگرم کمپوست تیمار شدند، با افزایش 5.71 درصد روغن، اختلاف معنی داری نسبت به شاهد نشان دادند. بین سطوح مختلف کمپوست و شاهد تفاوت معنی داری از نظر اسیدهای چرب آزاد و جذب در طول موج های فرابنفش (K232 و K270) روغن در هر دو سال وجود نداشت. در سال دوم، درختانی که با 24 و 36 کیلوگرم کمپوست تیمار شدند از نظر ارزش پراکسید کیفیت بهتری (میزان کمتری) نسبت به دیگر تیمارها داشتند. در سال دوم کیفیت روغن از نظر میزان فلاونوئید، درختانی که با کمپوست تیمار شدند با اختلاف معنی دار بهتر از شاهد بود. هرچند، در این سال میزان سبزینه (کلروفیل) و کاروتنوئید کل روغن در شاهد بالاتر بود، اما نسبت سبزینه به کاروتنوئید روغن در درختان تیمارشده با کمپوست و شاهد اختلاف معنی داری نداشتند. دو رقم زرد و روغنی اختلاف های معنی داری از نظر اسید چرب آزاد، ارزش پراکسید روغن، K232 و K270، فنل، فلاونوئید، سبزینه و کاروتنوئید کل روغن نشان دادند. به طورکلی، کیفیت روغن هر دو رقم زیتون که با کود دامی و یا کمپوست تفاله زیتون تیمار شدند در طی دو سال بر پایه استانداردهای شورای بین المللی روغن زیتون در محدوده روغن زیتون طبیعی فوق ممتاز بود.

به منظور ارزیابی دقیق تحمل به تنش کمبود آهن برخی از پایه های رویشی سیب، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با هجده تیمار و سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل پایه در شش سطح (M9، M26، M7، M25، MM106، MM111) و آهن در سه سطح (محلول غذایی نصف غلظت هوگلند به عنوان شاهد، هوگلند بدون آهن، هوگلند افزون بر بی کربنات) انتخاب شدند. پایه های رویشی سیب در گلدان های20 لیتری حاوی پرلیت کشت شدند. به مدت دو ماه و نیم با محلول غذایی نصف غلظت هوگلند تغذیه شدند سپس تیمارهای بالا به مدت 8 هفته روی نهال ها اعمال شد. pH زهکش، فعالیت آنزیم فریک کیلیت ردوکتاز ریشه، رشد شاخه، وزن تر و خشک برگ و ریشه، تورم ریشه های موئین، سبزینه (کلروفیل) کل برگ، غلظت آهن برگ و ریشه اندازه گیری شد. بنابر نتایج به دست آمده پایه های M9، M7 و M25 در مقایسه با پایه های M26، MM106 و MM111 میزان سبزروی (کلروزیس) برگ کمتری نشان دادند. میزان فعالیت آنزیم فریک کیلیت ردوکتاز تحت تاثیر تیمار 2 میکرو مول در لیتر آهن در پایه های M9، M7 و M25 از دیگر پایه ها بیشتر بود، افزون بر فعالیت بیشتر FCR پایه های M9، M7 و M25، آن ها تاثیر بیشتری در کاهش pH در محیط فراریشه (ریزوسفر) نسبت به سه پایه دیگر داشته اند. شاخص زیست توده (بیوماس) یعنی نسبت وزن خشک ریشه به وزن خشک شاخه در پایه های M9، M7 و M25 میزان های بیشتری را نشان دادند. بنابر نتایج این آزمایش به دلیل وجود همبستگی معنی دار بین روش اندازه گیری FCR با ریشه های جداشده و شاخص های سبزینگی برگ، کاهش pH ریزوسفر و زیست توده این روش، روش مناسبی برای غربالگری پایه های سیب متحمل به سبزروی ناشی از کمبود آهن نسبت به روش اندازه گیری FCR با ریشه های متصل به گیاه کامل است.

دمای پایین منجر به آسیب های فیزیولوژیکی به یاخته در گیاهان حساس به سرمازدگی و از بین رفتن محصول در گیاهان مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری مانند گوجه فرنگی می شود. در این تحقیق امکان افزایش تحمل تنش سرمایی در نشاهای گوجه فرنگی به وسیله اعمال خشکی با 10 و 20 درصد پلی اتیلن گلیکول (PEG) ارزیابی شد. آزمایش در دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا همدان به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی در چهار تکرار و در سال 1394 انجام شد. پس از اعمال تیمار تنش خشکی، نشاها به مدت شش ساعت در شش روز متوالی در دمای 3 درجه سلسیوس قرار گرفتند. نتایج نشان داد، پیش تیمار خشکی سبب حفظ رشد نشاهای گوجه فرنگی در شرایط تنش سرمایی و حفظ محتوای آب نسبی، محتوای سبزینه (کلروفیل) و فنل و همچنین سبزینه فلورسانس (Fv/Fm) آن ها در پایان دوره تنش شد. نتایج اثر متقابل نشان داد، بالاترین میزان وزن تر ریشه (2.25 گرم) و شاخساره (4.4 گرم)، محتوای آب نسبی (88.31 درصد)، 0.834) Fv/Fm) و سبزینه کل (1.62 میلی گرم بر گرم وزن تر) در کاربرد 0 درصد PEG و بدون تنش سرما به دست آمد. همچنین بالاترین محتوای مالون دی آلدهید (1.46 میکروگرم بر گرم وزن تر) و فنل (10.86 میلی گرم بر گرم وزن تر) در کاربرد 20 درصد PEG و بدون تنش سرمایی مشاهده شد. به طورکلی نتایج این آزمایش نشان داد، پیش تیمار خشکی می تواند به طور موثری برای حفاظت نشاهای گوجه فرنگی از آسیب ایجادشده به وسیله تنش دمای پایین در مراحل اولیه رشد استفاده شود.

یکی از اثرگذاری های تغییر اقلیم و گرم شدن هوا، بر تولید سبزی های برگی، گلدهی زودهنگام (بولتینگ) است. به منظور بررسی نحوه توارث این پدیده و زمان گلدهی، چهار رگه (لاین) از توده های محلی کاهو شامل شیرازی (دو رگه)، زیره ای و سیاه با زمان گلدهی متفاوت، تلاقی و نسل های F1، F2، BC1p1 و BC1p2 به دست آمد. نشاهای هر تلاقی در دو آزمایش جداگانه و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار کشت و صفات زمان گلدهی، وزن محصول (هد)، شمار برگ و طول بزرگ ترین برگ خارجی یادداشت برداری شد. نتایج تجزیه میانگین نسل ها نشان داد، در همه صفات مدل افزایشی غالبیت کفایت نکرده و عامل های دیگری از جمله اثر متقابل غیرآللی (اپیستازی) در کنترل صفات موثر است. اثر افزایشی و غالبیت معنی دار، اما اثر غالبیت تاثیر بیشتری داشت.همچنین اثر اپیستازی افزایشی در افزایشی و غالبیت در غالبیت بر صفات موثر بوده است. برای تعیین شمار عامل های موثر در زمان گلدهی از نحوه تفرق صفت در نسل F2 استفاده و شمار دو ژن دخیل در کنترل زمان گلدهی تایید شد. نتایج نشان داد، رگه های دیرگلده به دست آمده از توده های سیاه و زیره ای محصول و سرهای با کیفیت و کمیت بهتری نسبت به رگه های زود گلده حاصل از توده شیرازی تولید کردند. به طورکلی با توجه به اینکه دیرگلدهی با صفات مهم شمار برگ و وزن محصول همبستگی بالایی دارند، انتظار می رود که نژادگان (ژنوتیپ) های انتخابی دیرگل دهنده ظرفیت خوبی از نظر بروز این صفات داشته و در برنامه های اصلاحی از آن ها استفاده شود.

این پژوهش به منظور ارزیابی و مقایسه 20نژادگان زالزالک از چهار گونه مختلف، برای شناسایی و معرفی نژادگان-های برتر به لحاظ میوه شناختی در استان آذربایجان غربی انجام شد. صفاتی مانند رنگ و اندازه میوه، وزن میوه، طول دم میوه، طول و عرض برگ، طول دم برگ، وزن، طول و عرض بذر، سفتی میوه اندازه گیری شدند. بزرگ ترین میوه ها در گونه Crataegus azarolus و کوچک ترین میوه ها در گونه های C. monogyna و C. aplosangouainea مشاهده شد. صفات مرتبط با برگ از جمله طول و عرض برگ همبستگی معنی داری با صفات مرتبط به میوه مانند وزن، اندازه میوه و طول و عرض بذر داشتند. پنج عامل اصلی بر پایه تجزیه به عامل ها، نزدیک به 11/89 درصد از واریانس کل را توجیه کردند. در تجزیه خوشه ای به روش وارد (Ward) نژادگان های زالزالک به سه گروه اصلی تقسیم شدند. نژادگان های مربوط به گونه C. azarolusvar azarolus و چندین نژادگان نیز از گونه C. aplosangouainea در گروه نخست قرار گرفتند که بالاترین سفتی میوه و شمار بذر بیشتری داشتند. در گروه دوم نژادگان های گونه C.azarolus قرار دارند که طول، عرض و وزن میوه بالاتری داشت. در گروه سوم نیز نژادگان های گونه C. monogyna و چندین نژادگان نیز از گونه C. aplosangouainea جای گرفتند که صفات چگالی میوه، طول برگ و شاخص a* در جداسازی این گروه نقش مهمی داشتند. نتایج نشان داد، گروه بندی تا حدودی از الگوی توزیع گونه ای نژادگان ها پیروی می کند. نتایج به دست آمده را می توان در برنامه های بهنژادی و معرفی رقم در زالزالک به کار برد.

تولید انگور با کیفیت و دارای بافت محکم و ویژگی ماندگاری بالای میوه اهمیت زیادی دارد. هدف از انجام این پژوهش، تاثیر کاربرد برگی غلظت های مختلف (0، 1000 و 2000 میلی گرم در لیتر) سولفات پتاسیم، نانو کلات پتاسیم و اسید هیومیک بر رنگیزه ها و فعالیت پاداکسندگی (آنتی اکسیدانی) انگور ’بیدانه سفید‘ در راستای بهبود کیفیت در قالب طرح کامل تصادفی در یک باغ تجاری انگور طی سال های 1395-1393 بود. بدین منظور تیمارهای محلول پاشی در سه نوبت شامل یک مرحله پیش از گلدهی، دو هفته پس از تشکیل میوه و یک ماه پس از مرحله دوم انجام شد. بنابر نتایج به دست آمده تیمار سولفات پتاسیم با غلظت 2000 میلی گرم در لیتر موجب افزایش پتاسیم برگ، تیمار نانو کلات پتاسیم با غلظت 1000 میلی گرم در لیتر موجب افزایش سبزینه (کلروفیل) کل و آنتوسیانین های برگ و اسید هیومیک با غلظت 1000 میلی گرم در لیتر موجب افزایش غلظت فنول های برگ و فلاونوئیدهای برگ نسبت به شاهد شد. تیمار نانوکلات پتاسیم با غلظت 1000 میلی گرم در لیتر موجب افزایش آنتوسیانین های میوه و فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز میوه، همچنین تیمار نانوکلات پتاسیم با غلظت 2000 میلی گرم در لیتر موجب افزایش غلظت پتاسیم میوه و فعالیت آنزیم آسکوربات پراکسیداز میوه، سولفات پتاسیم با غلظت 1000 میلی گرم در لیتر موجب افزایش غلظت فنول های میوه، پروتئین میوه و فعالیت آنزیم کاتالاز میوه و اسید هیومیک با غلظت 1000 میلی گرم در لیتر موجب افزایش فلاونوئیدهای میوه و فعالیت آنزیم پراکسیداز میوه نسبت به شاهد شد. نتایج این بررسی تاییدکننده تاثیر چشمگیر تیمار ها، به ویژه نانوکلات پتاسیم و سولفات پتاسیم با غلظت 1000 میلی گرم در لیتر بر افزایش فعالیت آنزیم ها بوده که در نتیجه آن موجب استحکام غشا و بافت میوه و در نتیجه افزایش کیفیت و ماندگاری بهتر می شود.

میخک یکی از مهم ترین گل های شاخه بریدنی جهان است. طول عمر کوتاه این گل باعث کاهش ارزش اقتصادی آن می شود. به کمک برخی از مواد می توان ماندگاری گل های بریدنی را افزایش داد. بنابراین آزمایشی برای افزایش عمر گل های بریدنی با استفاده از تیمار هورمونی سالیسیلیک اسید و عصاره گیاهی انجام شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کامل تصادفی با ده تیمار (غلظت های مختلف سالیسیلیک اسید، عصاره مرزه و شاهدانه) و چهار تکرار با دو رقم گل بریدنی میخک مینیاتوری انجام شد. عامل هایی مانند عمر گلجایی، آنزیم پاداکسندگی (آنتی اکسیدانی) کاتالاز و میزان بیان نسبی ژن ACC اکسیداز (ACO) ارزیابی شد. نتایج به دست آمده نشان داد، اثر متقابل تیمار و رقم در عمر گلجایی موثر بوده و رقم spectro عمر گلجایی بیشتری نسبت به رقم pretty tessino داشت. در تیمار سالیسیلیک اسید 150ppm عمر گلجایی و فعالیت آنزیم کاتالاز بیشتر و بیان نسبی ژن ACO کمتر از دیگر تیمارها و شاهد بود. تیمارهای عصاره گیاهی مرزه و شاهدانه در غلظت های بالا افزون بر تاثیر مثبت در عمر گلجایی و فعالیت آنزیم کاتالاز، بیان شدن ژن ACO را کاهش داد. بنابراین به نظر می رسد استفاده از این تیمارها می تواند مکمل و یا جایگزین مناسبی برای تیمارهای شیمیایی دیگر باشد.