مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران
سال:1386 | دوره:13 | شماره:1 (پیاپی 48) |تعداد مقالات:11

آزمون سراسری ارزشیابی پایانی دستیاران روانپزشکی کشور در دو دهه گذشته با وجود کوشش بسیار مراکز آموزش دستیاری روانپزشکی، استادان آزمون های سراسری روانپزشکی و دستیاران مربوطه سیری نگران کننده داشته و با ناخوشنودی و احساس بی عدالتی بسیار همراه بوده است.در این راستا ضرورت تغییر در شیوه آزمون نظری و بالینی روانپزشکی در چند سال گذشته مورد بحث بوده است. موافقت اعضای هیات ممتحنه آزمون سراسری روانپزشکی مبنی بر شروع بررسی های علمی در زمینه چگونگی تغییر روش آزمون و بررسی آزمایشی آن به روش ”آزمون ساختار یافته عینی - بالینی“ (OSCE) در پایان جلسه آزمون سراسری سال 1384 اعلام شد.

هدف: این بررسی با هدف بازبینی چگونگی راه اندازی نخستین تجربه آزمون ساختار یافته عینی - بالینی (OSCE) روانپزشکی و نیز بررسی میزان رضایتمندی از این شیوه در مقایسه با روش های رایج انجام آزمون های شفاهی روانپزشکی از سوی دستیاران، استادان و بیماران استاندارد شده انجام شده است.روش: 22 دستیار سال آخر روانپزشکی در نه ایستگاه با حضور هشت بیمار استاندارد شده و یک ایستگاه جمع بندی ارزیابی شدند. زمان هر ایستگاه 12 دقیقه بود. در هر کدام از این ایستگاه ها دو ارزیاب به طور مستقل به ارزیابی دستیار بر پایه جدول های نمره دهی تعیین شده پرداختند. پس از آزمون از استادان، دستیاران و بیماران استاندارد شده نظرسنجی شد. این نظرخواهی سه هفته بعد و بی درنگ پس از انجام آزمون دانش نامه تخصصی شفاهی از همین دستیاران انجام شد.یافته ها: دستیاران زمان ایستگاه ها، اطلاعات ارایه شده پیش از آزمون و توانایی آزمون در برآورد توانمندی های دستیار را خوب توصیف کردند. 75% دستیاران رضایت خود را از حضور در چنین آزمونی ابراز داشتند. بیشتر دستیاران آزمون رایج دانش نامه شفاهی را خالی از جنبه های عدالت مندانه، عینیت و حتی شباهت به فضای واقعی بالینی گزارش کردند. استادان ارزیابی کننده نیز هدف های ایستگاه ها، زمان و عملکرد بیماران استاندارد شده را خوب گزارش کردند. بیماران استاندارد شده نیز تمایل خود را برای حضور دوباره در چنین تجربه ای ابراز نمودند.نتیجه گیری: برگزاری رضایت بخش و دقیق آزمون OSCE رضایت شرکت کنندگان (دستیاران)، ارزیاب ها (استادان) و بیماران استاندارد شده را به دنبال دارد.

هدف: آزمون ساختار یافته عینی - بالینی (OSCE) روانپزشکی در مرداد ماه سال 1383 نخستین بار در ایران در مقطع تخصصی به صورت آزمایشی برگزار گردید. هدف پژوهش حاضر ارزیابی کیفی دیدگاه های دستیاران و استادان شرکت کننده در این آزمون برای آگاهی از مزیت ها و نارسایی ها، مشکلات و پیشنهادهای دستیاران و استادان در این زمینه می باشد.روش: این بررسی از نوع کیفی و به روش بحث گروهی متمرکز استادان و دستیاران شرکت کننده در این آزمون در روز برگزاری آزمون انجام شده است. در این بررسی دو جلسه بحث گروهی با حضور 10- 8 نفر در هر گروه برگزار گردید.یافته ها: استادان و دستیاران مهم ترین مزیت OSCE را عادلانه بودن آن دانسته اند. مهم ترین نارسایی آن از دیدگاه دستیاران مصنوعی بودن فضای ایستگاه و برقرار نشدن ارتباط مناسب با بیمار غیر واقعی بوده است. استادان به هزینه و زمان زیادی که OSCE نیاز دارد، اشاره نمودند. مهم ترین پیشنهاد دستیاران و استادان جهت بهبود OSCE، آموزش بیشتر بیماران استاندارد شده و به کار بردن فیلم های از پیش تهیه شده از بیماران واقعی در برخی از ایستگاه ها بود.نتیجه گیری: OSCE روانپزشکی از دیدگاه دستیاران و استادان بر شیوه آزمون رایج روانپزشکی دستیاری برتری چشم گیر دارد. ولی برگزاری موفق OSCE در سال های آینده نیاز به از میان برداشتن مشکلات یاد شده از جمله آموزش بیشتر بیماران استاندارد شده و استفاده از سایر پیشنهادهای دستیاران و استادان دارد.

هدف: این پژوهش با هدف بررسی پایایی و روایی آزمون ساختار یافته عینی - بالینی (OSCE) در حوزه روانپزشکی و در میان دستیاران انجام شده است.روش: پس از بررسی  و بحث های فراوان میان استادان روانپزشکی کشور، نه ایستگاه 12 دقیقه ای طراحی گردید. در هر ایستگاه دو ارزیاب ممتحن جداگانه به تکمیل چک لیست های (برگ آزمون های) از پیش طراحی شده  پرداختند. در هشت ایستگاه از بیمار استاندارد شده استفاده شد. روایی ظاهری و محتوایی، روایی ساختاری، روایی هم زمان و پایایی بین دو ارزیاب، ثبات درونی و پایایی بین ایستگاه ها بررسی شد.یافته ها: روایی ظاهری و محتوایی آزمون پس از برگزاری جلساتی با حضور استادان و دبیر دانش نامه تخصصی کشور و استخراج کلیه هدف های عملی و به بحث گذاشتن آن در نشست های گوناگون به دست آمد. روایی ساختاری با مقایسه نمرات OSCE دستیاران با نمره های استادان مستقیم ایشان و روایی هم زمان با بررسی همبستگی نمره های OSCE با آزمون دانش نامه کتبی، شفاهی، ارتقا و ورودی به رشته روانپزشکی بررسی گردید، که نشان دهنده روایی مناسب این آزمون بود. بررسی پایایی آزمون نیز به کمک پایایی بین دو ارزیاب، ثبات درونی و پایایی بین ایستگاه ها نشان داد که این آزمون از پایایی مناسب برخوردار است.نتیجه گیری: نخستین آزمون OSCE روانپزشکی دارای پایایی و روایی چشم گیری بود.

هدف: با توجه به کاربرد روز افزون بیماران استاندارد شده در آزمون ساختار یافته عینی - بالینی (OSCE) روانپزشکی، این بررسی با هدف سنجش دیدگاه های استادان ممتحن و دستیاران شرکت کننده نسبت به عملکرد بیماران استاندارد شده انجام شده است.روش: طی یک آزمون OSCE، 22 نفر از دستیاران سال آخر روانپزشکی و 16 استاد ارزیاب شرکت نمودند و در هر هشت ایستگاه عملکرد هشت بیمار استاندارد شده را پس از آزمون مورد ارزیابی قرار دادند و نتایج به صورت جدول ارایه گردید.یافته ها: این بررسی نشان داد که بیماران استاندارد شده عملکرد قابل قبول و مناسبی چه از نظر اجرا بر پایه سناریوها و چه از نظر واقعی به نظر آمدن داشتند.نتیجه گیری: استفاده از بیماران استاندارد شده در OSCE روانپزشکی از نظر استادان ارزیاب و دستیاران توصیه می شود.

هدف: این پژوهش با هدف مقایسه دیدگاه های بیماران استاندارد شده (SP ها) با نظرات استادان روانپزشکی درباره عملکرد دستیاران داوطلب نخستین آزمون ساختار یافته عینی- بالینی (OSCE) روانپزشکی در ایران انجام شده است.روش: 22 نفر دستیار سال آخر روانپزشکی در نه ایستگاه با حضور هشت SP در یک روز ارزیابی شدند. در هر ایستگاه دو ارزیاب جداگانه بر پایه چک لیست از پیش طراحی شده به نمره دهی دستیاران پرداختند. سه نفر از SP ها زن و پنج نفر مرد با میانگین سنی 27 سال بودند. در پایان نظرات استادان با نظر SP ها در مورد عملکرد دستیاران مقایسه گردید.یافته ها: به جز در سه ایستگاه، در سایر ایستگاه ها همبستگی معنی داری بین نظرات استادان و SP ها دیده نشد. در مواردی که در این زمینه همبستگی دیده شد، SP ها از سطح تحصیلی بالاتری به ویژه در زمینه های مرتبط با روانپزشکی برخوردار بودند.نتیجه گیری: با وجود توانمندی های بیماران استاندارد شده، شاید نتوان بر نظر آنها به عنوان ارزیاب تکیه کرد مگر آن که از سطح تحصیلات بالاتری برخوردار باشند.

هدف: در زمینه بهره گیری از آزمون ساختار یافته عینی - بالینی (OSCE) برای ارزیابی دستیاران روانپزشکی اطلاعات اندکی در دست است. بررسی نگرش آنها پیرامون این شکل از آزمون هدف بررسی حاضر بوده است.روش: چهل دستیار روانپزشکی از دانشگاه های سراسر کشور که به صورت طبقه بندی شده نمونه گیری شده بودند، در سومین آزمون آزمایشی کشوری به شیوه OSCE شرکت کردند. پس از برگزاری آزمون، نظرسنجی به صورت پرسش نامه و اظهار نظر آزاد انجام شد. داده ها به کمک روش های آمار توصیفی تحلیل گردیدند.یافته ها: 90% دستیاران بر این باور بودند که شبیه سازی ها و سناریوها خیلی واقعی به نظر می آمدند و 97.5% باور داشتند که سناریوها شامل همان مواردی می شوند که در وضعیت های بالینی پیوسته با آنها سروکار دارند. بیشتر دستیاران باور داشتند که این روش آزمون در جدا کردن افراد با مهارت و بدون مهارت موفق است. 80% دستیاران بر این باور بودند که آزمون به روش OSCE نسبت به امتحان معمول دانش نامه شفاهی برتری دارد و 87.5% دستیاران علاقه مند بودند که امتحان OSCE بخشی از برنامه آموزشی در دوران دستیاری باشد.نتیجه گیری: OSCE می تواند جایگزین امتحان عملی یا شفاهی دانش نامه تخصصی شود.

هدف: آزمون ساختار یافته عینی - بالینی (OSCE) برای امتحانات جامع دستیاری و بورد تخصصی روانپزشکی به کار گرفته می شود. در یک بررسی راهنما که با همکاری دانشگاه های علوم پزشکی ایران، تهران و اصفهان در مرکز تحقیقات علوم رفتاری اصفهان انجام شد، ضمن آشنا شدن دستیاران و استادان رشته روانپزشکی با این آزمون، روایی و پایایی آن بررسی گردید.روش: این بررسی برای تعیین روایی و پایایی آزمون OSCE در روانپزشکی در پاییز 1384 در مرکز تحقیقات علوم رفتاری اصفهان انجام شد. برای این منظور یک کارگاه سه روزه تشکیل گردید. 22 نفر از استادان و 22 نفر از دستیاران در این برنامه شرکت نمودند. شش ایستگاه 10 دقیقه ای طراحی گردید. برای تعیین روایی، روش روایی صوری و برای تعیین پایایی روش های پایایی بین ایستگاهی، همسانی درونی، ضریب وابستگی و پایایی موازی به کار برده شد.یافته ها: میانگین کل نمرات چک لیست دستیاران 84.28 (انحراف معیار 11.91) و ضریب وابستگی بین نمرات ارزیاب ها (در مجموع شش ایستگاه) برابر با 0.96 و ضریب همبستگی آن 0.82 به دست آمد. ضریب همبستگی پیرسون بین میانگین نمره های چک لیست و نمره کلی محاسبه و ضریب همبستگی 0.89 (p<0.001 ) به دست آمد. روایی آزمون در حد بسیار خوب بود.نتیجه گیری: آزمون شفاهی به روش OSCE برای دستیاران روانپزشکی انجام شدنی است و از روایی و پایایی مناسبی برخوردار است.

هدف: این پژوهش با هدف بررسی میزان رضایت از زندگی به عنوان شاخص نگرش مثبت نسبت به زندگی انجام شده است.روش: مقیاس چند بعدی رضایت از زندگی (MSLSS) بر روی 200 دانش آموز دبیرستانی (100 دختر و 100 پسر) با سه گرایش تحصیلی ریاضی فیزیک، علوم تجربی و علوم انسانی که به روش نمونه گیری خوشه ای- چند مرحله ای- تصادفی از ناحیه های سه و پنج شهر اصفهان انتخاب شده بودند، انجام شد. داده ها به کمک آزمون آماری t، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل واریانس یک طرفه و تحلیل عاملی، تحلیل گردیدند.یافته ها: آلفای کرونباخ در کل آزمودنی ها، بین دانش آموزان پسر و دانش آموزان دختر به ترتیب 0.863، 0.844، 0.884 بود. افزون بر آن پایایی ابزار بر حسب دو ناحیه آموزشی (سه و پنج) و هم چنین به تفکیک سه گرایش تحصیلی (ریاضی، علوم تجربی و علوم انسانی) مطلوب بود. پایایی پاره مقیاس های پنج گانه ابزار پژوهش (دوستان، خود، مدرسه، خانواده و محیط زندگی) نیز مطلوب بود. تحلیل عاملی نشان داد که گویه های ابزار را می توان به پنج عامل کاهش داد که بازگو کننده روایی سازه است.نتیجه گیری: این مقیاس را می توان به عنوان ابزاری پایا برای دانش آموزان دبیرستانی شهر اصفهان به کار برد.

یک OSCE مجموعه ای از وظایف بالینی زمان بندی شده است که داوطلبان، آنها را طی ایستگاه های پی درپی به انجام می رسانند. این روش اکنون در بسیاری از مراکز مهم پزشکی و روانپزشکی دنیا انجام می شود (یودکوفسکی، 2002).انجام یک OSCE روانپزشکی نیازمند به کارگیری روش هایی است که در کمترین زمان بالاترین پایایی و روایی را داشته باشد.هدف این نوشتار جمع بندی مطالعات و تجارب اجرای چندین کارگاه آموزشی (عطاری و همکاران، 1386؛ ضرغامی، شیخ مونسی، تقوا و خلیلیان، 1386) و انجام OSCE روانپزشکی در کشور (تقوا و همکاران، 1386؛ بوالهری و همکاران، 1386) است که با ارایه چهارچوبی برای OSCE روانپزشکی به صورت ساختار یافته و عملی می تواند کمک کند که در مدتی کوتاه این آزمون به اجرا درآید.

آغاز کاربرد آزمون ساختار یافته عینی-  بالینی (OSCE) روانپزشکی در ایران ضرورت بررسی اعتبار و پایایی آن را ضروری می نمود. کم کردن نقش شانس در انتخاب استاد یا امتحان گیرنده یا بیماری که قرار بود مورد مصاحبه قرار گیرد یکی از علت های بررسی گسترده تر OSCE بود (لیشنر، سیسلر و هارپر، .(1986 افزون بر این OSCE توانایی سنجش دامنه گسترده تری از مهارت های بالینی و نه یک یا چند مهارت محدود را داشت (اسلوان، دانلی و شوارتز، (1995 گرچه OSCE در بسیاری از رشته های پزشکی به عنوان آزمونی استاندارد برای سنجش توانایی های بالینی به کار برده شده است (هاجز، هانسون، مک ناتان و رگهر، 2002)، اما در روانپزشکی این روند به آهستگی انجام شد (سایر، هاجز، سانتوز و بلاک وود، (2005