علوم گیاهان زراعی ایران
سال:1388 | دوره:40 | شماره:2 |تعداد مقالات:24

به منظور بررسی تاثیر مخلوط کردن مقادیر مختلف بقایا و کود نیتروژن بر عملکرد و اجزا عملکرد دو رقم گندم دیم، آزمایشی در دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز (باجگاه) در قالب طرح کرت های نواری خرد شده با چهار تکرار انجام شد. کرت های عمودی شامل دو رقم گندم رایج منطقه (آذر 2 و نیک نژاد) و کرت های افقی شامل سه میزان بقایا (صفر، 500 و 1000 کیلوگرم در هکتار) و کرت های فرعی سه میزان نیتروژن (صفر، 35 و 70 کیلوگرم در هکتار) می باشد. نتایج نشان داد که در مواردی که بقایا به صورت 100 درصد به خاک اضافه می شود، بایستی میزان نیتروژن بکار برده شده نیز متناسب با افزایش بقایا اضافه گردد. با افزایش میزان نیتروژن در هر دو رقم تعداد سنبله بارور، تعداد دانه در سنبله، تعداد دانه در هر بوته و وزن هزار دانه متناسب با افزایش بقایا زیاد گردید. در مواردی که بقایا به صورت 100 درصد به کار برده شود، ولی میزان نیتروژن مصرفی متناسب با آن نباشد، در هر دو رقم کاهش معنی داری برای اجزا عملکرد رخ می دهد. در مواردی که بقایا به صورت 100 درصد به کار برده شود و از طرف دیگر، میزان نیتروژن مصرفی نیز متناسب با افزایش بقایا باشد گیاه می تواند حداکثر بهره لازم را از رطوبت کسب نماید. در این مطالعه رقم آذر 2 همراه با کاربرد 1000 کیلوگرم در هکتار بقایا و 70 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به عنوان تیمارهای برتر معرفی گردید. عملکرد دانه رقم آذر 2 به صورت معنی داری بالاتر از رقم نیک نژاد بود. عملکرد دانه ضریب همبستگی مثبتی با تعداد سنبله بارور، تعداد دانه در سنبله، تعداد دانه در بوته، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت داشت.

به منظور بررسی تاثیر نسبت های اختلاط جو (Hordeum vulgare) و نخودسیاه (Cicer arietinum L.) در تولید علوفه سبز تحت شرایط دیم، یک آزمایش مزرعه ای در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی دانشگاه تهران (واقع در کرج) در سال زراعی 83-1382 انجام شد. برای این منظور از طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و 11 تیمار استفاده شد. تیمارهای آزمایش از ترکیب فاکتوریل تراکم های نخود (100%، 75% و 50% کشت خالص) و جو (100%، 75% و 50% کشت خالص) حاصل شدند. علاوه بر این دو تیمار کشت خالص نخود و جو نیز به عنوان شاهد کشت گردید. در این آزمایش بذر جو رقم والفجر و نخود اکوتیپ 4322 به طور همزمان با رعایت نسبت های اختلاط مورد نظر کشت شدند. پس از برداشت علوفه سبز، عملکرد کمی و کیفی علوفه جو و نخود در کشت خالص و مخلوط مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که عملکرد علوفه نخود و جو تحت تاثیر تیمار نسبت اختلاط قرار گرفت .(P<0.01) از نظر عملکرد علوفه نخود، بین تیمارهایی که تراکم نخود در آنها 100% بود و هچنین از نظر عملکرد علوفه جو بین تیمارهایی که دارای تراکم 100% جو بودند تفاوت معنی داری وجود نداشت. در میان تیمارهای مخلوط نسبت اختلاط جو 100%- نخود100 % با تولید 2981 کیلوگرم در هکتار بیشترین ماده خشک علوفه را به خود اختصاص داد. بررسی کیفیت علوفه نشان داد کلیه صفات کیفی به غیر از کربوهیدرات های محلول تحت تاثیر تیمار نسبت اختلاط در کشت مخلوط قرار گرفته و معنی دار شدند. اگرچه بیشترین عملکرد پروتئین (358.5 کیلوگرم در هکتار) از تیمار 50% جو05 % نخود بدست آمد ولی با تیمار جو 100%- نخود100 % که 318.4 کیلوگرم در هکتار پروتئین تولید نمود در یک گروه آماری قرار داشت. از طرفی با افزایش نخود به سیستم کشت جو، همواره درصد خاکستر (مواد معدنی موجود در علوفه) و فیبر خام بهبود یافت.

به منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط و تجزیه پایداری، آزمایشی با استفاده از 17 لاین و رقم نخود در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار به مدت دو سال 83-1382 در پنج ایستگاه تحقیقات کشاورزی کرمانشاه، لرستان، گچساران، گرگان و ایلام در شرایط دیم اجرا گردید. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که اثر متقابل سال × مکان، رقم × مکان و سال × مکان × رقم معنی دار می باشد. معنی دار بودن اثر متقابل ژنوتیپ × محیط حاکی از یکسان نبودن واکنش ارقام به محیط های مختلف است، لذا تجزیه پایداری با روش های مختلف پایداری انجام شد. استفاده از روش ضریب تغییرات محیطی (CVi) نشان داد که ژنوتیپ های 1، 7، 13، 15 و 17 با عملکرد بالا و تغییرات کمتر جزء ژنوتیپ های پایدار محسوب می شوند. با استفاده از روش مجموع رتبه (RSM)، ژنوتیپ های 7، 13 و 5 به عنوان ژنوتیپ های پایدار شناخته شدند. گزینش همزمان برای عملکرد و پایداری (Ysi) و واریانس شوکلا (s2i) نشان داد که ژنوتیپ 13 از نظر پایداری و عملکرد وضعیت بهتری نسبت به بقیه ژنوتیپ ها دارد و همچنین نتایج تجزیه پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ ها بر پایه پارامتر ارزش پایداری (ASV) AMMI نشان داد که ژنوتیپ 13 پایدارترین ژنوتیپ در بین ارقام است. لذا ژنوتیپ 13 (FLIP 97-114) با توجه به عملکرد بالاتر از میانگین کل و وجود پایداری آن در همه روش ها به عنوان ژنوتیپ برتر انتخاب گردید. نتایج حاصل از تجزیه پایداری به روش های مختلف نشان داد که تمامی روش های موجود تجزیه پایداری نتایج تقریبا مشابهی ارایه می دهند. اما از بین تمامی روش های مورد مطالعه در این تحقیق، پارامتر ارزش پایداری  (ASV) AMMIبه دلیل اینکه یکی از کاربردی ترین روش ها برای تجزیه پایداری می باشد و از طرفی توجیه 76% از تغییرات مجموع مربعات اثر متقابل روش مناسب و قدرتمندی در تجزیه پایداری نسبت به سایر روش ها محسوب می شود.

این پژوهش به منظور بررسی الگوی توزیع یونهای سدیم و پتاسیم در ریشه، ساقه و برگ و در مراحل هستی زایی 4 اکوتیپ یونجه بومی ایران و رابطه آن با تحمل به شوری به صورت آزمایش گلخانه ای و در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار در سال 1381 انجام شد. سطوح آبیاری با آب شور با توجه به آستانه تحمل به شوری یونجه، در 3 سطح (شاهد، 7 و 12 دسی زیمنس بر متر) اعمال گردید. پس از اندازه گیری وزن خشک نمونه های ریشه، ساقه و برگ، غلظت یونهای سدیم و پتاسیم در هر یک از این اندامها مشخص گردید. غلظت یون پتاسیم با افزایش شوری کاهش پیدا کرد، در حالیکه افزایش شوری غلظت یون سدیم را افزایش داد. واکنش وزن خشک اندام هوایی اکوتیپ های مختلف نسبت به شوری در مراحل مختلف رشد متفاوت بود، به گونه ای که وزن خشک اندام هوایی در مرحله گیاهچه ای در اکوتیپ شیرازی و در برداشت های دوم و سوم در اکوتیپ همدانی دارای بیشترین مقدار بود. به همین ترتیب بیشترین غلظت یون پتاسیم در مرحله گیاهچه ای، در اکوتیپ شیرازی و در برداشت های دوم و سوم، در اکوتیپ همدانی مشاهده گردید. همچنین مشخص گردید که در صورت افزایش غلظت سدیم به بیش از غلظت آستانه سمیت، اثرات ناشی از سمیت این یون وزن خشک اندام هوایی را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. در هر دو سطح شوری غلظت یونهای سدیم و پتاسیم از ریشه به سمت اندام هوایی اکوتیپ های مورد مطالعه کاهش پیدا کرد، بنابراین در شرایط شوری غلظت یون سدیم در ریشه بیشتر از ساقه و برگ است که یکی از مهمترین دلایل آن می تواند بازچرخش درونی این یون از اندام هوایی به ریشه باشد. کمترین میزان یون سدیم در اندامهای مورد مطالعه در برداشتهای دوم و سوم، در برگها دیده شد. نقش حیاتی برگها در فتوسنتز و بقا گیاه می تواند موجب شود تا گیاه از طریق مکانیسم های متعدد از ورود این یون به برگ جلوگیری کند. این موضوع در عین حال با افزایش قابل ملاحظه غلظت این یونها در اندام هوایی نسبت به ریشه در برداشت های دوم و سوم همراه بود. بنابراین با توجه به اهمیت فرایندهای فیزیولوژیک در ایجاد و هدایت مکانیسم های تحمل به شوری، مطالعه سایر خصوصیات فیزیولوژیک موثر در تحمل به شوری نظیر فرایند انتقال کربوهیدراتها و نیتروژن از ریشه به شاخساره می تواند در مطالعات آتی از جایگاه ویژه ای برخوردار باشد.

نیتروژن و فسفر از مهمترین عناصر مغذی ضروری برای گیاهان هستند که رشد و عملکرد آنها را افزایش می دهند. کمبود این مواد مغذی در خاک معمولا با کاربرد کودهای شیمیایی جبران می شود و این درحالتی است که مصرف بیش از حد کودهای شیمیایی اثرات مضری بر روی محیط زیست از خود باقی می گذارند. مطالعه حاضر به منظور ارزیابی تاثیر کاربرد باکتری ازتوباکتر و قارچ میکوریزا به عنوان دو نوع کود بیولوژیکی و فسفر (سوپر فسفات تریپل) به عنوان کود شیمیایی انجام شد. اثرات سه عامل ازتوباکتر (تلقیح شده و نشده)، میکوریزا (تلقیح شده و نشده)، و فسفر (صفر، 50، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار) با استفاده از یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات جهاد کشا ورزی و منابع طبیعی استان مرکزی (اراک) ارزیابی شد. نتایج بررسی های اثرات اصلی و متقابل سه عامل ذکر شده روی برخی از صفات، نظیر عملکرد ماده خشک، تعداد دانه در ردیف، تعداد ردیف در بلال و وزن بلال نشان دادند که همزیستی میکوریزا باعث افزایش جذب عناصر معدنی و اصلاح وضعیت تغذیه ای گیاه شد. همچنین ازتوباکتر از طریق تثبیت بیولوژیکی نیتروژن و تولید متابولیت های محرک رشد، صفات بررسی شده را به نحو معنی داری تحت تاثیر قرار داد. اثرات متقابل میکوریزا و 100 کیلوگرم در هکتار سوپر فسفات تریپل بیشترین تاثیر مفید را روی صفات فوق داشت. این نتایج نشان دادند اگر چه هر عامل به تنهایی اثر مثبتی روی رشد و عملکرد و سایر خصوصیات داشت اما اثرات متقابل آنها تاثیرات بیشتری داشت. این مطالعه نشان داد که کاربرد میکوریزا و ازتوباکتر علاوه بر کاهش کاربرد فسفر (به میزان 100 کیلوگرم در هکتار) نه تنها عملکرد را به صورت کمی کاهش نداد، بلکه باعث ارتقا عملکرد کیفی گیاه نیز شد.

در این پژوهش واکنش جوانه زنی بذرهای پرایم شده اسمزی (اسموپرایمینگ) و پرایم نشده ارزن پادزهری Panicum antidotale، ارزن معمولی P. miliaceum و ارزن گاورس Setaria italica در مواجهه با دمای پایین، تنش خشکی و شوری در زمان جوانه زنی مورد بررسی قرار گرفت. بذرها تحت پتانسیل 12- بار به مدت 7 روز و در دمای 15، 20.30 (12 ساعت / 12 ساعت) و 25 درجه سانتیگراد به ترتیب پرایم گردیدند. سپس بذرهای پرایم نشده و پرایم شده تحت دمای پایین، تنش های خشکی و شوری قرار گرفتند. تنش های شوری و خشکی در سطح پتانسیل 4-،  8-، 12- و 16- بار مورد آزمایش قرار گرفته و برای تهیه محلول های اعمال کننده شرایط خشکی از پلی اتیلن گلیکول 6000 و برای اعمال تنش شوری از کلرید سدیم استفاده گردید. علاوه بر تنش خشکی و شوری جوانه زنی بذرهای پرایم شده و پرایم نشده نسبت به دمای جوانه زنی (10، 15، 20 و 25 درجه سانتیگراد) مورد بررسی قرار گرفت. تنش های خشکی و شوری تاثیر مشابهی روی درصد و سرعت جوانه زنی به جا گذاشتند و تفاوت هر سطح تنش با سطوح قبلی خود در مورد صفات مذکور از لحاظ آماری معنی دار بود. در هر یک از تنش های خشکی و شوری بذرهای پرایم شده از سرعت و درصد جوانه زنی بیشتری نسبت به بذرهای پرایم نشده برخوردار بودند. کاهش 15 درجه ای دما باعث کاهش معنی داری در سرعت و درصد جوانه زنی در هر دو تیمار بذری شد. این دما باعث کاهش معنی داری در طول ریشه چه، ساقه چه و گیاهچه شد. بذرهای پرایم شده جوانه زنی بیشتر و سریع تری نسبت به بذرهای پرایم نشده دارا بودند.

به منظور بررسی تاثیر تراکم بوته و زمان وجین علف های هرز بر رشد، عملکرد و اجزای عملکرد نخود، پژوهشی در سال زراعی 85-1384 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی خرم آباد به اجرا گذاشته شد. در این بررسی پنج زمان وجین علف های هرز (عدم وجین علف های هرز، یکبار وجین علف های هرز در 3، 5، 7 هفته پس از ظهور شاخه های ثالثه و وجین علف های هرز در تمام دوره رشد نخود) و چهار تراکم بوته (20، 40، 60 و 80 بوته در متر مربع) به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار مقایسه شدند. نتایج نشان داد که تاخیر در انجام وجین از 5 تا 7 هفته پس از ظهور شاخه های ثالثه سبب کاهش تعداد نیام در بوته، تعداد دانه در نیام و عملکرد دانه گردید. وجین علف های هرز در تمام دوره رشد نخود باعث حداکثر تعداد نیام در بوته، تعداد دانه در نیام و عملکرد دانه گردید ولی اختلاف عملکرد دانه این تیمار با وجین پنج هفته پس از ظهور شاخه های ثالثه معنی دار نبود. افزایش تراکم بوته سبب کاهش معنی دار تعداد شاخه اولیه و ثانویه، تعداد نیام در بوته و افزایش معنی دار عملکرد دانه گردید. بیشترین عملکرد دانه با تیمار 80 بوته در متر مربع به دست آمد ولی اختلاف عملکرد این تیمار با دو تیمار 40 و 60 بوته در متر مربع معنی دار نبود. به نظر می رسد که تراکم 40 بوته در متر مربع و وجین علف های هرز پنج هفته پس از ظهور شاخه های ثالثه می تواند برای تولید نخود پاییزه در شرایطی مشابه با تحقیق حاضر مناسب باشد.

در این تحقیق تنوع ژنتیکی ژرم پلاسم گندم دوروم (Triticum turgidum ssp. durum) با استفاده از توالی های ساده تکراری (ریزماهواره ها) ارزیابی شد. یکصد و چهل ژنوتیپ متعلق به مناطق مختلف (10 کشور) با 48 جفت نشانگر ریزماهواره (با پوشش یکنواخت ژنوم) مورد بررسی قرار گرفتند و از این تعداد، 37 جفت نشانگر چند شکلی نشان دادند. در مجموع از 37 جفت نشانگر، 245 آلل چند شکل متفاوت، در دامنه ای بین 2 تا 17 آلل و با متوسط 6.9 آلل در هر جایگاه ژنی تکثیر گردید. میزان اطلاعات چند شکل(PIC)  از 0.007 جایگاه ژنی (Xgwm274) تا0.799  جایگاه ژنی (Xgwm427) متفاوت بود. ضریب شباهت ژنتیکی با استفاده از ضریب تطابق ساده محاسبه و مقدار آن در دامنه ای از 0.583 (بین دو ژنوتیپ از کرمانشاه و خرم آباد) تا 0.946 (بین دو ژنوتیپ از اهواز) قرار داشت. تجزیه خوشه ای با استفاده از روش دورترین همسایه ها ژنوتیپ ها را در دو گروه اصلی قرار داد. همچنین عمده ژنوتیپ های خارجی در یکی از زیر گروه های گروه اصلی دوم قرار گرفتند و در نتیجه ارتباط نسبی بین تنوع ژنتیکی و منطقه جغرافیایی را تایید نمود. ضمن اینکه جدا شدن ژرم پلاسم ایرانی و خارجی نشان دهنده تکامل متمایز آنها می باشد. تجزیه به مختصات اصلی نیز تا حد زیادی الگوی تنوع ژنتیکی حاصل از روش تجزیه خوشه ای را تایید نمود. در این تحقیق محدوده وسیعی از تنوع ژنتیکی در بین ژنوتیپ ها مشاهده شد، که امکان استفاده از آنها را در برنامه های ویژه اصلاحی مقدور می سازد.

تریتی پایرم(2n=6x=42; AABBEbEb)  یک آلوهگزاپلوئید مصنوعی جدید است که از تلاقی گندم دوروم(2n=4x=28; AABB)  با گیاه تینوپایرم بسارابیکوم(2n=2x=14; EbEb)  و سپس دو برابر کردن کروموزوم های هیبرید حاصل به وجود آمده است. تریتی پایرم های ثانویه نیز به گیاهان حاصل از تلاقی گندم با تریتی پایرم در طی نسل های در حال تفرق، گفته می شود. در بررسی دورگ های حاصل از گیاهان زراعی با خویشاوندان وحشی، مطالعه ساختار کروموزومی و میزان باروری آنها بسیار مهم است. به همین منظور گندم نوید (AABBDD; 2n=6x=42) با تریتی پایرم تلاقی داده و نتاج F1 بدست آمد. از خودگشنی بذور F1، بذور نسل دوم (F2) ایجاد شده و تعداد کروموزوم آنها تعیین گردید. بوته های 42 کروموزومی نسل F2 انتخاب و رفتار کروموزومی آنها طی میوز مورد مطالعه قرار گرفت. با وجود پایداری کروموزومی و باروری بالای والدین اولیه یعنی گندم نوید و تریتی پایرم، پایداری کروموزومی و باروری گیاهان نسل دوم پایین بود که دلیل این امر را می توان وجود یونی والنت ها و تری والنت به همراه بیوالنت ها در طی متافاز I میوز دانست که نشاندهنده عدم همولوژی ژنوم های Eb و D و همولوژی احتمالی ژنوم Eb با ژنوم های A یا B می باشد. نتایج بررسی میوزی در گیاهان نسل دوم نشان داد که امکان دستیابی به ترکیبات مختلف کروموزومی و ایجاد لاین های دارای کروموزوم های اضافی و یا جایگزینی در نتاج نسل های در حال تفرق وجود دارد.

به منظور ارزیابی تاثیر تنش سرمایی و پیری تسریع شده بر شاخص های جوانه زنی و رشد گیاهچه پنج رقم کلزای Hyola330،Hyola401 ، Hyola420،Syn-3  و Pr401/15E، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در شرایط آزمایشگاه اجرا شد. نتایج حاصل مشخص ساخت که ارقام از لحاظ درصد جوانه زنی، شاخص بنیه بذر، سرعت جوانه زنی و طول گیاهچه در شرایط جوانه زنی استاندارد، سرما و پیری تسریع شده دارای اختلاف معنی داری با یکدیگر بودند و ارقام Hyola401،Pr401/15E  و Syn-3 در آزمایش جوانه زنی استاندارد، رقم Hyola401 در آزمون سرما و دو رقم Pr401/15E و Syn-3 در آزمون پیری تسریع شده دارای حداکثر درصد جوانه زنی بودند. همچنین رقم Hyola420 در هر سه آزمون از کمترین درصد جوانه زنی برخوردار بود. عکس العمل ارقام از لحاظ طول گیاهچه، شاخص بنیه بذر و سرعت جوانه زنی در آزمون های مختلف متفاوت بود، به طوری که در آزمون جوانه زنی استاندارد و پیری تسریع شده رقم Pr401/15E و در آزمون سرما رقم Syn-3 دارای بیشترین طول گیاهچه بودند. همچنین رقم Pr401/15E در آزمون جوانه زنی استاندارد، ارقام Syn-3 و Hyola401 در آزمون سرما و ارقام Hyola401 و Pr401/15E در آزمون پیری تسریع شده دارای بیشترین شاخص بنیه بذر بودند. از نظر سرعت جوانه زنی نیز رقم  Pr401/15Eدر آزمون جوانه زنی استاندارد، رقم Hyola401 در آزمون سرما و رقم Syn-3 در آزمون پیری تسریع شده دارای بیشترین میزان بودند. به طور کلی، ارزیابی شاخص های جوانه زنی ارقام کلزا نشان داد که بذرهایی که دارای بنیه قوی بودند کمتر تحت تاثیر سرما و پیری تسریع شده قرار گرفتند و اختلاف بین شاخص های جوانه زنی این بذرها تحت شرایط عادی و تنش ناچیز بود و هر چه بنیه بذر ضعیف تر باشد، نسبت به این تنش ها حساس تر و این اختلاف ها بیشتر بود. علاوه بر این مشخص شد که بین شرایط پیری تسریع شده و سرما، پیری تسریع شده تاثیر منفی شدیدتری بر کاهش بنیه بذرهای کلزا دارد. این نتیجه نشان داد که بذرهای کلزا در دماهای بالا، سریع تر از دماهای پایین کیفیت خود را از دست می دهند، به طوری که چنانچه بذرها در شرایط نا مناسب انبار (دما و رطوبت بالا) ذخیره شوند، قوه نامیه و بنیه بذر ارقام شدیدا کاهش می یابد. بنابراین جهت نگهداری بذرهای کلزا برای کشت در سال بعد، دقت در شرایط نگهداری بذر بسیار مهم و حساس می باشد.

تولید ارقام هیبرید پر محصول آفتابگردان از اهداف اصلی برنامه های به نژادی این گیاه می باشد و ارزیابی ترکیب پذیری لاین ها در راستای انتخاب والدین مناسب جهت تولید ارقام هیبرید ضروری است. این مطالعه به منظور بررسی ترکیب پذیری عمومی و خصوصی و نحوه کنترل ژنتیکی صفات مختلف زراعی و کیفیت دانه در برخی از لاین های آفتابگردان انجام شد. در این مطالعه نه لاین خالص آفتابگردان هر کدام با سه لاین نر عقیم تلاقی داده شدند و سپس هیبریدهای حاصل (27 هیبرید) از لحاظ صفات زراعی و کیفیت دانه مورد ارزیابی و داده ها به صورت مدل ژنتیکی فاکتوریل (طرح II کامستاک و رابینسون) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی تجزیه شدند. نتایج نشان داد که کنترل ژنتیکی صفات تعداد روز تا گلدهی و رسیدگی و همچنین درصد روغن دانه بیشتر تحت تاثیر آثار افزایشی ژنها بود. مقادیر ترکیب پذیری خصوصی بین هیبریدها برای تعداد روز تا رسیدگی بین 3.67- تا 4.50 روز و برای درصد روغن دانه بین 2.89- تا 2.42 درصد تغییرات داشت. در مورد نحوه کنترل ژنتیکی صفات ارتفاع بوته، قطر طبق، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد روغن هر دو آثار افزایشی و غیر افزایشی ژن ها دخالت داشتند و دامنه ترکیب پذیری خصوصی بین هیبریدها برای این صفات به ترتیب بین 10.40- تا 14.50 سانتیمتر، 2.38- تا 2.49 سانتیمتر، 9.83- تا 7.70 گرم، 802- تا 836 کیلو گرم در هکتار و 320- تا 343 کیلو گرم در هکتار تغییرات داشت. وجود تنوع ژنتیکی زیاد برای ترکیب پذیری عمومی و خصوصی بین لاینها برای صفات مختلف به ویژه عملکرد دانه و روغن و همچنین صفات مربوط به کیفیت دانه نشان داد که می توان از این تنوع در راستای تولید ارقام هیبرید با عملکرد دانه بیشتر و کیفیت دانه بهتر استفاده نمود.

به منظور ارزیابی اثر تراکم و سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد و کارایی مصرف کود در سورگوم علوفه ای اسپید فید، آزمایشی به صورت اسپیلت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی اردبیل درسال زراعی 1384 اجرا شد. کرت های اصلی و فرعی به ترتیب شامل سطوح کود نیتروژن (صفر، 75 و 150 کیلوگرم در هکتار) و تراکم های سورگوم (6، 12 و 18 بوته در متر مربع) بودند. نتایج نشان داد که این گیاه در شرایط محیطی اردبیل قادر به تولید دو چین در یک فصل زراعی می باشد. در هر دو چین بیشترین میزان عملکرد در به کارگیری 150 کیلوگرم کود نیتروژن و تراکم 18 بوته در متر مربع بدست آمد. نتایج مربوط به بیوماس علوفه ای دو چین حاکی از آن بود که عملکرد علوفه به طور معنی داری تحت تاثیر چین، سطوح کود نیتروژن، تراکم، اثر متقابل تراکم در چین و اثر متقابل چین در سطوح نیتروژن قرار گرفتند. تراکم های 12 و 18 بوته در متر مربع عملکردی مشابه و بیشتر از 6 بوته در متر مربع نشان دادند. عملکرد علوفه در چین اول بیشتر از چین دوم بود. مقایسه میانگین ها نشان داد که با به کارگیری بیشتر کود مصرفی، کارایی مصرف آن کاهش یافت به طوری که میزان این کارایی از 16.47 به 14.97 کیلوگرم بر کیلوگرم کاهش یافت. اثر تراکم بر کارایی مصرف کود معنی دار گردید با این حال اختلاف معنی داری بین تراکم 6 و 12 بوته در متر مربع بر کارایی مصرف کود مشاهده نشد. میزان این کارایی در چین اول بیشتر از چین دوم بود.

زوال یا پیری بذر یکی از عوامل کاهش دهنده بنیه و محدود کننده جوانه زنی در بذر می باشد. شناسایی عوامل فیزیولوژیکی تاثیر گذار بر زوال بذر بسیار با اهمیت می باشد. این تحقیق با هدف تعیین صفات جوانه زنی و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت کاتالاز و پراکسیداز در مراحل اولیه جوانه زنی در دو رقم کلزا با بنیه های متفاوت صورت گرفت. آزمایش در طی سالهای 1383 و 1384 در آزمایشگاه بذر و بیوتکنولوژی گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده علوم زراعی و دامی دانشگاه تهران (کرج) انجام شد. این تحقیق به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرارانجام شد. ارقام کلزای مورد استفاده شامل رقم Option 500 (بهاره) و رقم Licord (پاییزه) بودند. ابتدا آزمون استاندارد جوانه زنی به منظور تعیین قوه نامیه روی ارقام کلزا انجام شد. سپس بذرها به منظور ایجاد بنیه های متفاوت تحت آزمون پیری زودرس در زمانهای دو، پنج و هشت روز قرار گرفتند. در آزمایشات انجام شده صفات درصد، شاخص و سرعت جوانه زنی اندازه گیری شد. برای تعیین نقش آنزیم های آنتی اکسیدانت در بنیه بذر، فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز در این ارقام تحت تیمار بنیه قوی و ضعیف در مراحل اولیه جوانه زنی بررسی شد. نتایج نشان داد که بنیه ضعیف بذر سبب کاهش درصد، شاخص و سرعت جوانه زنی شد. تفاوت بین ارقام معنی دار بود. رقم Licord با بنیه قوی تر درصد، شاخص و سرعت جوانه زنی بیشتری را نسبت به رقم Option 500 نشان داد. نتایج حاصل از اندازه گیری فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز نشان داد که بنیه ضعیف سبب کاهش فعالیت آنزیم ها می شود. بذرهای با بنیه ضعیف فعالیت آنزیمی کمتری را در مراحل اولیه جوانه زنی نسبت به بذرهای شاهد نشان دادند. رقم Licord با بنیه بالاتر فعالیت آنزیمی بیشتری را نسبت به رقم Option 500 نشان داد.

قسمت اعظم ایران در قلمرو آب و هواهای خشک جهان قرار می گیرد. بنابراین با عنایت به محدودیت روز افزون منابع آب، کشاورزان می بایستی در آینده به تولید گیاهان زراعی از جمله ذرت (Zea mays L.) با آب آبیاری کمتری روی آورند، که این امر ممکن است منجر به افزایش وقوع تنش ها در گیاه شود. از این رو این تحقیق با هدف بررسی تاثیر شرایط مختلف رطوبتی بر فلورسانس کلروفیل، خصوصیات رشد و عملکرد دانه ذرت و ارزیابی امکان بکارگیری نسبت Fv/Fm به عنوان معیاری برای تعیین زمان آبیاری در شرایط مزرعه در سال زراعی 1385 با استفاده از آزمایش کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان اجرا شد. وضعیت آبیاری به عنوان فاکتور اصلی بود که در آن فاصله آبیاری ها بر اساس میلی متر تبخیر تجمعی از طشت تبخیر کلاس A و در چهار سطحI1  (آبیاری پس از 85-70-85)،I2  (110-70-110)، (135-95-135) I3 و I4 160-95-160) میلی متر به ترتیب در سه مرحله کاشت - انتقال، انتقال - خمیری شدن دانه و خمیری شدن دانه تا رسیدگی فیزیولوژیکی) و چهار هیبرید ذرت به عنوان فاکتور فرعی شامل سینگل کراس های(V1) 704 ،(V2) 700 ،(V3) 500  و تری وی کراس (V4) 647 بود. از نظر پارامترهای فلورسانس کلروفیل (F0،Fm  وFv/Fm ) در مرحله 10 برگی گیاهان بجز در مورد F0 که بین هیبریدهای ذرت اختلاف معنی دار در سطح 1% وجود داشت و همچنین در مرحله ظهور گل آذین نر نیز بجز در مورد پارامتر Fv/Fm که در آن بین سطوح آبیاری اختلاف معنی دار وجود داشت و در مورد پارامتر Fm که بین هیبریدها اختلاف معنی دار در سطح 5% درصد وجود داشت، در سایر موارد اختلاف معنی داری مشاهده نشد. شاخص سطح برگ و ارتفاع گیاهان هم روند با کم شدن آب مصرفی کاهش یافت. سطح I4 آبیاری کمترین عملکرد دانه (7670 کیلوگرم در هکتار) را در مقایسه با سایر سطوح آبیاری داشت و در بین هیبریدها نیز هیبرید سینگل کراس 700 بالاترین عملکرد دانه (11220 کیلوگرم در هکتار) را به خود اختصاص داد. در این آزمایش همزمان با افزایش میزان محدودیت رطوبتی، کاهش در سطح فتوسنتز کننده از طریق کاهش میزان سطح برگ نقش مهمتری نسبت به کارایی فتوسیستم II، در عملکرد مورد انتظار داشت. همچنین با توجه به نزدیک بودن نسبت Fv/Fm در رژیم های مختلف آبیاری و نیز پراکندگی داده های به دست آمده که متاثر از شرایط محیطی است، به نظر نمی رسد که تحت چنین شرایطی این عامل معیار مناسبی برای تعیین زمان آبیاری در شرایط مزرعه باشد.

اگر چه محدودیت منابع آب در ابعاد جهانی مطرح است ولی شدت این مساله برای ایران که از اقلیم خشک و نیمه خشک برخوردار است بیش از بسیاری از دیگر مناطق دنیا است و استفاده بهینه از آب در کشاورزی کشورمان اهمیت روزافزونی پیدا کرده است. از این رو این تحقیق با هدف بررسی تاثیر شرایط مختلف رطوبتی بر عملکرد، اجزای عملکرد دانه و کارایی مصرف آب آبیاری ذرت(Zea mays L.)  در سال زراعی 1385 با استفاده از آزمایش کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان اجرا شد. وضعیت آبیاری به عنوان فاکتور اصلی بود که در آن فاصله آبیاری ها بر اساس میلی متر تبخیر تجمعی از طشت تبخیر کلاس آ و در چهار سطحI1  (آبیاری پس از 85-70-85)، I2 (110-70-110)، (135-95-135) I3 و 160-95-160) I4 به ترتیب در سه مرحله کاشت - انتقال، انتقال - خمیری شدن دانه و خمیری شدن دانه تا رسیدگی فیزیولوژیکی) و چهار هیبرید ذرت به عنوان فاکتور فرعی شامل سینگل کراس های(V1) 704 ،(V2) 700 ،(V3) 500  و تری وی کراس (V4) 647 بود. بین سطوح مختلف رطوبتی و هیبرید ها در ارتباط با عملکرد ماده خشک، عملکرد دانه و اجزای آن اختلاف معنی دار وجود داشت (p<0.01) ولی بر روی شاخص برداشت تاثیر معنی داری پیدا نشد. سطحI4  آبیاری کمترین عملکرد ماده خشک (16650 کیلوگرم در هکتار) و دانه (7670 کیلوگرم در هکتار) و نیز کمترین کارایی مصرف آب آبیاری (1.42 و 0.98 کیلوگرم در متر مکعب به ترتیب برای عملکرد ماده خشک و عملکرد دانه) را در مقایسه با سایر سطوح آبیاری داشت. در بین هیبریدها نیز هیبرید سینگل کراس 700 بالاترین عملکرد ماده خشک (23450 کیلوگرم در هکتار) و دانه (11220 کیلوگرم در هکتار) را داشت. در این آزمایش بین اجزای عملکرد، تعداد دانه در بلال نقش اصلی را در تعیین میزان عملکرد داشت، بنابراین مشخص شدن مکانیزم های فیزیولوژیک که به توان تولید بیشترین تعداد دانه تحت تنش کمبود آب مربوط هستند، باید در برنامه های بهبود ارقام ذرت مدنظر قرار گیرد. همچنین در مناطقی که با محدودیت آب مواجه اند، تعیین برنامه مناسب آبیاری که در آن بین رشد اجزای رویشی و زایشی تعادل ایجاد شود و دوران حساس رشد با محدودیت رطوبت کمتری همزمان باشد، راهکار مناسبی برای افزایش کارایی تولید می باشد.

به منظور بررسی تاثیر سیستم های مختلف حاصلخیزی خاک (شیمیایی، تلفیقی و آلی) برکمیت و کیفیت علوفه گیاه کنگر فرنگی (Cynara scolymus L.) آزمایشی در سال زراعی 1385 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار و 15 تیمار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران واقع در دولت آباد کرج انجام گرفت. تیمارهای استفاده شده شامل ترکیبهای مختلف از کودهای شیمیایی نیتروژن، فسفر و پتاسیم (سیستم شیمیایی)، نسبتهای مختلف کود دامی (سیستم آلی) و ترکیب نسبتهای مختلف کود دامی و شیمیایی (سیستم تلفیقی) در مقایسه با تیمار شاهد بدون کود بود. نتایج نشان داد که سیستم های حاصلخیری خاک تاثیر معنی داری بر صفات کمی و کیفی علوفه گیاه کنگر فرنگی بجز درصد خاکستر داشت. در روش کوددهی شیمیایی تیمارهای 6 (K=240 kg/h، 6P=200، N=200) و 5 (K=192 kg/h، P=160، N=160) به ترتیب معادل 4.12 و 3.69 تن در هکتار بیشترین وزن خشک علوفه را داشتند. در روش کوددهی تلفیقی تیمارهای 8 (20 تن کود دامی در هکتار + K=96 kg/h، P=80، N=80) و 9 (10 تن کود دامی در هکتار + K=144 kg/h، P=120، N=120) به ترتیب با تولید 4.9 و 4.1 تن ماده خشک در هکتار بیشترین وزن خشک را داشتند. در روش کوددهی آلی تیمارهای 40 و 30 تن کود دامی در هکتار به ترتیب با تولید 2.7 و 2.37 تن در هکتار بیشترین ماده خشک را تولید کردند. تاثیر روش های حاصلخیزی خاک بر صفات مختلف کیفی متفاوت بود. اثر کودهای شیمیایی و روش تلفیقی در عملکرد ماده خشک، پروتئین خام، WSC, DMD، از روش آلی بیشتر بود. ولی در افزایش عناصر معدنی و ADF، روش تغذیه آلی بهتر از روش شیمیایی عمل نمودند. در کل می توان گفت که در مورد بیشتر صفات اندازه گرفته شده، سطوح متوسط و زیاد کود شیمیایی در روش شیمیایی و سطوح متوسط کودهای دامی و شیمیایی در روش تلفیقی برتری داشتند بجز در مورد صفات DMD و جذب پتاسیم، که با افزایش کود دامی و کاهش کود شیمیایی و صفات پروتئین خام و ADF، که با کاهش کود دامی و افزایش کود شیمیایی، افزایش پیدا کردند. نتایج کلی این پژوهش نشان داد که کنگر فرنگی دارای کمیت و کیفیت علوفه مناسبی بوده و می تواند با انجام مطالعات بیشتر و تکمیلی بخصوص در زمینه خوش خوراکی و تغذیه ای، و بررسی خواص کیفی سیلوئی این گیاه به عنوان یک گیاه علوفه ای جدید در ایران مورد توجه قرار گیرد.

به منظور بررسی اثر تراکم های منفرد و توام علف های هرز توق و تاج خروس بر عملکرد و اجزای عملکرد سویا، آزمایشی در سال زراعی 86-1385 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. علف هرز توق در تراکم های صفر، 2، 4،  8و علف هرز تاج خروس در تراکم های صفر، 4، 8 و 12 بوته در متر ردیف به صورت منفرد و نیز توام در فاصله 15 سانتیمتری و در دو طرف ردیف بوته های سویا کشت شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تراکم های مختلف توق و تاج خروس از نظر تاثیر بر عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته و وزن غلاف در بوته در سطح احتمال 1% تفاوت معنی داری با هم دارند. در حالی که شاخص برداشت محصول تفاوت معنی داری در بین تیمارهای اعمال شده نشان نداد. کاهش عملکرد دانه بسته به تراکم علف های هرز بین 39 و 86 درصد بود. بیشترین کاهش عملکرد دانه نسبت به شاهد با وجین در حضور توام 8 بوته توق و 12 بوته تاج خروس بدست آمد. در تیمار حداکثر تراکم دو گونه، میانگین صفاتی همچون عملکرد بیولوژیک، تعداد و وزن غلاف در بوته به ترتیب 79.9، 76 و 82 درصد کاهش نسبت به شاهد نشان دادند. بجز در تراکم 2 بوته توق و 4 بوته تاج خروس، با افزایش تراکم علف هرز ارتفاع سویا نیز نسبت به شاهد افزایش یافت.

علیرغم اینکه گونه وحشی گلرنگ C.oxyacantha مورد مطالعه وسیعی قرار نگرفته است، ولی به نظر می رسد منبع ژنتیکی مهمی برای انتقال ژن های مقاومت به تنش های زیستی و غیر زیستی به گلرنگ زراعی باشد. برای بهره مندی از این امکان، در این مطالعه تلاقی پذیری بین گلرنگ زراعی (2n=2x=24) C.tinctorius و گلرنگ وحشی(2n=2x=24) C.oxyacantha  با استفاده از بررسی های مورفولوژی و سیتوژنیک گیاهان هیبریدF1  انجام شد. دو جمعیت از گونه وحشی C.oxyacantha با نام های LV و KHB (هر دو خاردار-گل زرد-بذر قهوه ای) به صورت متقابل با دو لاین گلرنگ زراعی با نامهای C4110 (بی خار-گل زرد-بذر سفید) و  C111(بی خار-گل قرمز-بذر سفید)، تلاقی داده شدند و خصوصیات مورفولوژیک گیاهان هیبرید در هر تلاقی مورد بررسی قرار گرفت. غوزه های گیاهان هیبرید نیز پس از تثبیت در محلول کارنوی و رنگ آمیزی با هماتوکسیلین جهت مشاهده هر گونه ناهنجاری احتمالی کروموزومی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج این تحقیق نشان داد که وقتی گونه اهلی گلرنگ به عنوان والد مادری در تلاقی مورد استفاده قرار گرفت، بذر هیبرید بیشتری تولید گردید. میانگین درصد تولید بذر در شرایطی که والد مادری گونه اهلی بود برابر با 43 تا 67 درصد بود ولی در تلاقی های معکوس بین 0 تا 37 درصد تغییرات داشت. گیاهان هیبرید از حیث خصوصیات مورفولوژیک بیشتر شبیه به والد وحشی بودند، به طوری که برگهای پایین آن ها شبیه والد وحشی کشیده همراه با بریدگی نامنظم و دندانه دار و بر گهای بالایی نیزه ای بودند. در همه تلاقی های انجام شده بین گونه وحشی با گل زرد و ژنوتیپ گلرنگ اهلی C111 با گل قرمز، گل های گیاهان هیبرید زرد رنگ بود که نشان دهنده غالبیت رنگ گل زرد بر رنگ قرمز است. همچنین بذر F1 حاصل در همه تلاقی های مستقیم، سفید و در تلاقی های معکوس، قهوه ای متمایل به سفید بود که نشان دهنده غالبیت آنی رنگ سفید بذر در گونه اهلی بر رنگ قهوه ای بذر در گونه وحشی است. بررسی سلول های میوزی گیاهان F1 نیز نشان داد که دو ژنوم گلرنگ اهلی و وحشی همولوژی داشته و بای والانت کامل مشاهده گردید. به طور کلی نتایج این مطالعه نشان داد که دو گونه اهلی و وحشی گلرنگ تلاقی پذیر بوده و انتقال صفات مطلوب زراعی از گونه وحشی به گونه اهلی امکان پذیر می باشد.

جهت ایجاد نشانگرهای مولکولی مبتنی بر EST پیوسته با ژن های کنترل کننده مقاومت به FHB در گندم، عملکرد بیولوژیک 8660،EST  موجود در بانک های اطلاعات مطالعه شد و 260،EST  با عملکرد مشخص انتخاب شدند. در مجموع 62 جفت آغازگر با استفاده از نقاط حفظ شده و غیر حفظ شده طراحی شد. نتایج تجزیه پیوستگی و QTL با استفاده از داده های ژنوتیپی و فنوتیپی در نسل هایF3  و F5 حاصل از تلاقی های فرونتانا (نیمه مقاوم) / فلات (حساس) نشان داد که یک نشانگر طراحی شده بر اساس ژن NPR1 قادر است حداکثر 9.6 درصد از تغییرات واریانس سطح زیر منحنی پیشرفت آلودگی را با اثر افزایشی منفی توجیه کند. این نشانگر روی بازوی کوتاه کروموزوم 3A مکان یابی شد. تظاهر ژن NPR1 با استفاده از روش QRT-PCR نشان داد بیان این ژن در 96 ساعت پس از آلودگی در ونگ شوبای و فرونتانا افزایش می یابد. بنابراین ژن NPR1 و نشانگر مولکولی مبتنی بر آن می توانند در برنامه های تحقیقاتی افزایش مقاومت به FHB در گندم در نظر گرفته شوند.

به منظور تعیین عوامل روزنه ای و غیرروزنه ای محدود کننده فتوسنتز در شرایط تنش خشکی, ارقام گندم بک کراس روشن بهاره،M-79-17  و M-79-4 (مقاوم به خشکی)، آزادی و کویر (نیمه مقاوم به خشکی) و کرج 1 و مرودشت (حساس به خشکی) طی یک تحقیق گلخانه ای در قالب آزمایش فاکتوریل دو عاملی (شامل هفت رقم کندم و دو سطح خشکی) با طرح پایه بلوک کامل تصادفی در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران مورد بررسی قرار گرفتند. در حالیکه محتوی آب نسبی رقم مرودشت در شرایط تنش خشکی شدیدا کاهش یافته بود، کاهشی در محتوی آب نسبی رقم مقاوم  M-79-4مشاهده نشد. همچنین رقم مقاوم بک کراس روشن بهاره بیشترین میزان سرعت فتوسنتز و کمترین میران کاهش آن را در شرایط تنش خشکی داشت. برعکس، رقم حساس مرودشت کمترین میزان سرعت فتوسنتز و بیشترین میزان کاهش آن را در شرایط تنش خشکی نشان داد. افت فتوسنتز ارقام حساس به خشکی به محدودیت بیشتر عوامل روزنه ای (بسته شدن بیشتر روزنه ها) و غیرروزنه ای (هدایت مزوفیلی، محتوی کلروفیل و پروتیین محلول برگ کمتر) آن ها در شرایط تنش ربط داده می شود. به نظر می رسد ارقامی که بتوانند علیرغم تجربه کردن پسابیدگی، روزنه های خود را باز نگه داشته و محتوی کلروفیل و پروتئین محلول برگ بیشتری داشته باشند، از سرعت فتوسنتز بالاتری برخوردار بوده و به خشکی مقاوم تر باشند.