هویت شهر
سال:1396 | دوره:11 | شماره:29 |تعداد مقالات:11

برنامه ریزی هوشمند کاربری زمین در عصر جدید به دنبال هدایت آگاهانه و جلوگیری از رشد بی رویه است. روند تغییرات گذشته نشان می دهد که برنامه ریزی زمین فاقد ارزش های کاربردی لازم بوده و لذا باید اندیشه های موثرتری برای تدوین سیاست های مدیریت زمین به کار گرفت. یکی از راهکارها جهت تحلیل هوشمند کاربری زمین در دهه اخیر، استفاده از مدل راهبرد شناسایی تعارضات کاربری زمین (LUCIS) می باشد. در این چارچوب به منظور آزمون میزان کاربست مدل، منطقه 22 شهر تهران با توجه به شرایط در حال توسعه آن انتخاب گردید، تا با بهره گیری از مدل، سازگاری بین توسعه شهری و منابع طبیعی منطقه هم عرض با یکدیگر ایجاد گردد. در نهایت نتایج نشان داد که بالغ بر 25 درصد از منطقه در اولویت پهنه مسکونی بوده و بیشترین تعارضات نسبی نیز میان پهنه های مسکونی-حفاظت و مسکونی- فعالیت در نواحی شهری، اتفاق افتاده است.

شهر، با الگوی فرهنگ گرا نمی تواند در هر جایی از زمین پیاده شود، متمرکز است و هویت هر شهر که منظر آن شهر را شکل می دهد، با شهر دیگری متفاوت می باشد. همچنین فضاهای شهری می توانند برای مردم، تداعی کننده جنبه های نمادین، فرهنگی و تاریخی باشند. چرا کالبد شهرهای امروز مفهوم ندارند؟ چرا در شهرهای امروز، یکسان شدن بافت شهرها، عدم تطبیق فرم ظاهری فضا و معنای آن، عدم توجه به مفهوم فرهنگ در کالبد و معنا قابل مشاهده است؟ مقاله حاضر به تبیین مولفه های هویتی می پردازد که از لحاظ فرهنگی می توانند بر منظر و سیمای شهر تاثیرگذار باشند. روش تحقیق به صورت توصیفی- تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات به صورت میدانی- اسنادی می باشد و به عنوان نمونه موردی شهر شیراز مورد بررسی قرار می گیرد. نتایج حاصل، حاکی از ضرورت توجه به نشانه شناسی شهری برای بازنمایی مولفه های هویت فرهنگی در شهرها است که در ارتقای کالبدی- فضایی ارزش های شهری بسیار قابل توجه می باشد.

طرح های تفصیلی شهری مهم ترین ابزار ساماندهی نظام مند کالبدی شهرها، محسوب می شوند که در مواجه با نارسایی های کالبدی- فضایی شهرهای کشور به کار گرفته می شوند. علی رغم سابقه طولانی تهیه و اجرای آنها، ارزیابی میزان تحقق پذیری اهداف و موفقیت طرح های تفصیلی به ندرت انجام شده است و درنتیجه بازخورد آن در نظام برنامه ریزی انعکاس چندانی نداشته است، بنابراین، برای نیل به یک برنامه ریزی و مدیریت پویا، مستمر، منعطف و مبتنی بر واقعیات طرح های تفصیلی شهری، ارزیابی آنها گامی ضروری است. هدف پژوهش حاضر، تحلیل و ارزیابی میزان تحقق پذیری و موفقیت طرح تفصیلی منطقه 6 شهرداری شیراز است، در این راستا از تلفیق دو روش ارزیابی «طرح/فرایند/نتایج» و «فرایند تهیه برنامه/ اجرای برنامه» برای تدقیق معیارهای ارزیابی استفاده شده است. نتایج تحقیق علاوه بر بررسی نقاط قوت و ضعف تهیه و اجرای طرح تفصیلی مذکور، فرایندی از ارزیابی طرح های تفصیلی شهری را پیشنهاد می دهد که می تواند در ارزیابی طرح های مشابه مورداستفاده قرار گیرد.

انسان برای تجلی بودن با بهره از طبیعت و کنش فرهنگ «خانه» را بنا نهاد و در بنیادیترین شکل آن سازه «خیمه» برپا شد. این مقاله با بهره از مفهوم نشانه شناسی در حیطه «وجه کاربردی»، «نحوی» و «معنایی» نشانگی با روش تحلیل کیفی ناشی از تطبیق دو گونه خیمه با بسترهای ناهمگون، بر چگونگی تاثیر وزنی وجه فرهنگی اجتماعی نسبت به علیت کارکردی اقلیم، مصالح، تکنیک و تظاهراتش در شکل (دال) می پردازد. نتایج معلوم می دارد که نه تنها «دلالت های» فرهنگی و آرمانی بر تکوین شکل خیمه، با وجود تاثیر علل محسوس طبیعی نقش «محوری» داشته بلکه فراتر از آن علل طبیعی، در بستر هر فرهنگی در مفهوم «چرخه فرهنگ- طبیعت» به ماهیت فرهنگی بر می گردد بنابراین هیچ علیت طبیعی موثر بر شکل خانه در ماهیت خود، طبیعی صرف نبوده بلکه در این چرخه معنا و هیات فرهنگی اجتماعی به خود می گیرد.

تدوین الگوی شهرسازی اسلامی، ایجاب می کند تعریف دین از خود مفهوم«شهر» و «شهرنشینی» با استناد روشمند به منابع دست اول به ویژه قرآن کریم جستجو شود. در این تحقیق با تکیه بر روش «تدبر»، مفهوم شهر و شهرنشینی در قرآن تعریف، و مهم ترین ارکان تحقق و بقای آنها، ذکر می شود. براین اساس، قرآن «شهر» را محل تحقق حاکمیت اله بر زمین می داند که با محوریت وحی و تجمع امت بر گرد ولی اله شکل می گیرد. بنابراین شهرنشینی به معنای پذیرش حاکمیت کتاب خدا و حاکمیت ولی او بر زمین است که مستلزم تجمع مکانی و استقرار بر محور ولی می باشد. این نوع شهرنشینی برای بلوغ خود، لازم است چهار مرحله را طی کند تا واجد وجه اجتماعی، دنیوی، الهی و تمدنی گردد. هر یک از این مراحل نیز دارای ارکانی است که عبارتنداز: «قانون»، «حاکمیت»، «تجمع»، «مرابطه»، «مالکیت»، «سکونت»، «معیشت»، «عمران»، «امنیت»، «عبادت»، «تعلیم و تزکیه»، «تذکر و تفکر»، «انفاق»، «جهان پیوندی» و «نسل».

طبق آموزه های دین مبین اسلام، بالاترین وظیفه انسان شناخت خویشتن است. درسایه چنین شناختی انسان قادر است به شناخت پروردگار خویش نیز نائل آید. با این نگاه، والاترین هنر، هنری است که انسان را در راه شناخت خویش یاری رساند. آموزش و خلق اثر معماری به عنوان یک هنر می بایست در راستای این هدف باشد. با این وجود خلاء راهکارهایی مبتنی بر این هدف در آموزش و طراحی معماری کاملا احساس می شود. در این مقاله برای یافتن راهکار طراحی، ابتدا، به روش استدلال استقرائی و با تحلیل یافته های حوزه های مختلف علوم، به ارائه راهکار طراحی معماری پرداخته شد. در مرحله دوم به تجربه عملی راهکار نظری اقدام گردید. تجربه عملی و تحلیل پدیدارشناسانه آن، در بردارنده نتایج ارزشمندی است که موید بخش نظری تحقیق است. نتایج نشان دهنده این حقیقت هستند که شناخت خویشتن یک جریان ناخودآگاه است و با ساختن سکنی گزینانه رابطه ای مستقیم دارد.

در سال های اخیر توجه به محیط زیست، با درنظر گرفتن بحران های زیست محیطی در کشور، اهمیت بسزایی یافته است. شهر ارومیه به علت بحران دریاچه ارومیه به عنوان یکی از کانون های در معرض خطر شناسایی شده است به علاوه شرایط نابسامان محیط زیست در داخل و حوزه بلافصل شهر بر شدت آسیب پذیری می افزاید. یکی از رویکردهای جدید برنامه ریزی برای بهبود تعامل شهرها با محیط طبیعی، رویکرد بوم شهر است. اساس بوم شهر، توسعه و احیاء به شیوه ای هماهنگ با فرهنگ و طبیعت است. در این پژوهش شناخت شهر و جمع آوری داده ها، از طریق مطالعات اسنادی، مشاهدات میدانی-پرسش نامه بوده. روش تحلیل سلسله مراتبی برای تحلیل داده ها استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد که ارومیه دارای قابلیت های کالبدی، طبیعی و فرهنگی جهت ایجاد تغییر در شیوه زندگی ساکنان به سوی هرچه هماهنگ تر شدن با طبیعت است. در نهایت با تکیه بر این قابلیت ها، برنامه ریزی جهت بهبود محیط زیست در شهر ارومیه ارائه شده است. امید است در نتیجه انجام این راه کارها، تبعات منفی خشک شدن دریاچه بر شهر و بالعکس کاهش یابد.

در بیست سال اخیر، سیاست های فرهنگی تاثیرگذار بر برنامه ریزی شهری، نیاز به بازآفرینی مناطق بی رونق شهری و حرکت به سمت فعالیت های خلاق فرهنگی در جهت پیشرفت های اقتصادی و اجتماعی مورد توجه قرار گرفته است. این پژوهش به روش کیفی صورت پذیرفته و ابزار جمع آوری اطلاعات، منابع کتابخانه ای و اسناد بوده است. هدف این پژوهش تبیین مولفه های فرهنگی تاثیر گذار بر بازآفرینی شهری فرهنگ محور می باشد که مولفه هایی چون «کاربری های فرهنگی»، «فعالیت های فرهنگی درفضای عمومی شهری»، «ترکیب فعالیت های فرهنگی با طراحی شهری خلاقانه»، «حفاظت میراث فرهنگی» و «گردشگری فرهنگی» را به عنوان معیارهایی کلیدی معرفی نموده و در سه پروژه بازآفرینی شهری در شهر استانبول ترکیه مورد مقایسه و این نتیجه حاصل گردید که بازآفرینی شهری با بهره گیری از صنایع خلاق فرهنگی منجر به احیای اقتصادی مناطق مورد نظر گردیده و همگرایی اقتصاد و فرهنگ تاثیرات بسزایی بر بازآفرینی بناهای تاریخی داشته است.