پژوهش های تولید گیاهی
سال:1390 | دوره:18 | شماره:1 |تعداد مقالات:11

با این فرض که تمام شرایط گیاهی و محیطی مناسب باشند، به دست آوردن شرایط مطلوب مستلزم تنظیم تراکم در واحد سطح و افزایش کارآیی مصرف نور می باشد. بنابراین به منظور بررسی خصوصیات فنولوژیکی و فیزیولوژیکی سه هیبرید زودرس، متوسط رس و دیررس ذرت در 7 تراکم مختلف، آزمایشی در سال زراعی 1385 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. تیپ های رشدی شامل =V1رقم دیررس (704)، =V2رقم متوسط رس (504) و =V3رقم زودرس (260) در 7 تراکم 30=D1، D2=50، D3=70، D4=90، D5=110، D6=130 و 150=D7 هزار بوته در هکتار در آزمایشی به صورت طرح کرت های نواری در سه تکرار اجرا شد. نتایج آزمایش نشان داد که فاکتور تراکم اثر معنی داری بر طول دوره رشد گیاه و اثر متفاوتی بر روند تولید ماده خشک، شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول، سرعت جذب خالص و دوام سطح برگ داشت. رسیدن به شاخص های مطلوب برای رقم دیررس در تراکم D3، برای رقم متوسط رس در تراکم D4 و برای رقم زودرس در تراکم D5 به دست آمد. با افزایش تراکم شاخص سطح برگ، میزان کارآیی مصرف نور و ماده خشک افزایش یافت. در تراکم های بالاتر از حد مطلوب فاصله زمانی بین گرده افشانی و کاکل دهی افزایش یافت ولی طول دوره رشد در گیاه کاهش یافت. این بررسی نشان داد که شاخص های فنولوژیکی و فیزیولوژیکی مطلوب به تیپ رشد گیاه، تراکم و کارآیی مصرف نور بستگی دارد. به طوری که برای رقم دیررس با طول دوره رشد بیش تر می توان تراکم را کم تر در نظر گرفت و برای رقم متوسط رس و زودرس، تراکم را افزایش داد.

دما و رطوبت از عوامل ضروری جوانه زنی بذر هستند. هر دو عامل به طور جداگانه و یا با هم می توانند بر درصد و سرعت جوانه زنی بذر تاثیرگذار باشند. مدل های ترمال تایم و هیدروتایم به طور گسترده و موفقیت آمیز به ترتیب برای توصیف رابطه بین دما و جوانه زنی و رابطه بین پتانسیل آب و جوانه زنی استفاده شده اند. همچنین، به منظور توصیف ترکیب اثر دما و پتانسیل آب بر جوانه زنی از مدل هیدروترمال تایم استفاده می شود. در این مطالعه اثر متقابل پنج سطح دما (7، 10، 15، 20 و 25 درجه سانتی گراد) و پنج سطح خشکی (0، 0.2-، 0.4-، 0.6- و 0.8- مگاپاسکال) بر جوانه زنی دو رقم سویا به اسامی دی پی ایکس و ویلیامز و گیاه گاوپنبه، در سال 1389 مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در هر سه گیاه با کاهش پتانسیل آب، دمای پایه و مقدار ترمال تایم (درجه سانتی گراد در روز) تا 50 درصد جوانه زنی افزایش یافت، و در پتانسیل های پایین مقدار ترمال تایم در گاوپنبه از دو رقم سویا کم تر بود. همچنین، با کاهش دما از 25 به 7 درجه سانتی گراد پتانسیل پایه در هر سه گیاه به طور میانگین از 0.9- به 0.6- مگاپاسکال و هیدروتایم برای 50 درصد جوانه زنی از 1.4 به 10 مگاپاسکال در روز افزایش پیدا کرد، به طوری که در دماهای پایین مقدار هیدروتایم در گاوپنبه از دو رقم سویا کم تر بود. پس از کمی سازی ترکیب اثر دما و رطوبت در این سه گیاه با استفاده از مدل هیدروترمال تایم، مقدار دمای پایه برای جوانه زنی گیاه گاوپنبه، ارقام ویلیامز و دی پی ایکس به ترتیب 3.9، 4.3 و 5.2 درجه سانتی گراد، پتانسیل پایه برای هر سه گیاه 0.9- مگاپاسکال و مقدار هیدروترمال تایم به ترتیب 26.7، 26.5 و 27.3 مگاپاسکال در درجه سانتی گراد در روز محاسبه شد. با توجه به نتایج این مطالعه می توان چنین استنباط کرد که از نظر جوانه زنی، گیاه گاوپنبه در شرایط تنش رطوبتی و دمایی مشابه، قدرت رقابتی بالاتری نسبت به ارقام سویا مورد مطالعه داشت.

استفاده از گیاهان مقاوم در کشاورزی پایدار یکی از بهترین روش های مدیریت تلفیقی آفات می باشد. مقاومت 140 لاین امیدبخش برنج به آفت کرم ساقه خوار در دو تاریخ کاشت به فاصله 15 روز در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری ارزیابی شد. این مطالعه به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 88-1387 انجام گرفت. آلوده سازی به صورت طبیعی بود و ارزیابی لاین ها به منظور تعیین لاین های مقاوم در مراحل رویشی و زایشی انجام گرفت. نتایج ارزیابی درصد آلودگی نشان داد که لاین های 131 (نوک سیاه×فجر) با 94.20 درصد و 27 (سنگ طارم×ساحل) با 91.40 درصد آلودگی بیش ترین و لاین های 2 (طارم×دیلمانی) و 70 (ندا/ ((IR58025A×IR-19R) کم ترین درصد آلودگی را به کرم ساقه خوار برنج داشتند و می توان این لاین ها را به عنوان لاین های حساس و نسبتا مقاوم معرفی نمود. ارزیابی درصد سفید شدن خوشه ناشی از خسارت کرم ساقه خوار برنج نشان داد که 21.42 درصدند لاین ها حساس و 11.43 درصد از آن ها مقاوم بودند. همچنین، نتایج آزمایش نشان داد که لاین های کاشته شده در تاریخ کاشت دوم (اواسط خرداد) 9.62 درصد آلودگی و 14.17 درصد سفید شدن خوشه بیش تری نسبت به تاریخ کشت اول نشان دادند. بررسی همبستگی صفات مورفولوژیک گیاه نشان داد که بین ارتفاع بوته و درصد آلودگی (r=0.197) همبستگی مثبت و معنی دار، بین تعداد پنجه و درصد آلودگی (r=-0.101) و بین تعداد پنجه با درصد سفید شدن خوشه (r=-0.182) همبستگی منفی معنی داری وجود داشت. همچنین قطر ساقه با تعداد پنجه (r=-0.25) همبستگی منفی معنی دار داشت، بنابراین می توان بیان نمود که افزایش تعداد پنجه از طریق کاهش قطر ساقه می تواند در مقاوم شدن گیاه موثر باشد.

به منظور بررسی اثرات رقم و تراکم بوته بر سرعت و روند پر شدن دانه، عملکرد و اجزا عملکرد لوبیا چیتی یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سال 1386 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی (تبریز) به اجرا در آمد. سه رقم خمین،G-14088  و 11816 (امیدبخش) در چهار تراکم 14، 20، 30 و 60 بوته در مترمربع در مزرعه کشت شدند. در این بررسی با استفاده از یک مدل خطی دو تکه ای، پارامترهای مربوط به پر شدن دانه ارزیابی گردید. چهار پارامتر سرعت پر شدن دانه، زمان رسیدگی وزنی، حداکثر وزن دانه و دوره موثر پر شدن دانه به طور معنی داری تحت تاثیر اثر متقابل رقم و تراکم قرار گرفتند، به طوری که بیش ترین مقادیر این چهار پارامتر از رقم خمین در کم ترین تراکم (14 بوته در مترمربع) به دست آمد. این پارامترها در ارقام خمین و G-14088 با افزایش تراکم بوته در واحد سطح، کاهش معنی داری یافتند. بین ارقام لوبیا و نیز بین تراکم های مختلف از نظر همه صفات مربوط به عملکرد و اجزا عملکرد اختلاف معنی داری وجود داشت اما اثر متقابل رقم و تراکم فقط در مورد صفات تعداد روز تا رسیدگی، تعداد نیام در بوته، وزن صد دانه، عملکرد دانه در هکتار و درصد پروتئین دانه معنی دار بود، به طوری که همه این صفات (به جز عملکرد دانه) با افزایش تراکم بوته در واحد سطح، کاهش یافتند اما زیادی تراکم و افزایش تعداد غلاف در مترمربع، همه آن ها را جبران نموده و در نهایت عملکرد دانه در هکتار که مهم ترین و تعیین کننده ترین پارامتر محسوب می شود با افزایش تراکم افزایش یافت و بیش ترین عملکرد دانه نیز از رقم خمین در تراکم 30 بوته در مترمربع به دست آمد. رقم خمین به دلیل برخورداری از بیش ترین سرعت پر شدن دانه، دوره موثر پر شدن دانه، حداکثر وزن دانه، تعداد دانه در بوته، وزن صددانه، شاخص برداشت و عملکرد دانه، مناسب ترین رقم در منطقه و تراکم 30 بوته در مترمربع به عنوان تراکم مطلوب شناخته شد.

در این بررسی 12 توده بومی پیاز جمع آوری شده از مناطق مختلف کشور (هوراند اهر، قرمز ری، قولی قصه زنجان، قرمز آذرشهر، سفید کاشان، زرد نیشابور، سفید قم، درچه اصفهان، سفید نیشابور، قرمز نیشابور، سفید فتح آباد، اسحاق آباد نیشابور) با طرح آزمایشی فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی کشت شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین توده های مورد بررسی از نظر صفات تندی، درصد ماده خشک پیاز، عملکرد توده ها، درصد پیازهای دوکی شکل، قطر پیاز و تعداد فلس خشک بیرونی اختلاف معنی دار وجود دارد. در این میان برخی از صفات مانند قطر گلوی پیاز و تعداد فلس خشک بیرونی جزو صفات مهم انبارداری پیاز به شمار می آیند. بررسی این صفات با توجه به تنوع توده های پیاز ایرانی به منظور استفاده در زراعت و انبارداری پیاز مهم و سودمند می باشد.

ارزیابی صحیح مقاومت یک بخش مهم و کلیدی در برنامه های تولید ارقام متحمل عدس می باشد. در سال های اخیر پیشرفت های زیادی در زمینه تشخیص منابع مقاومت در ژرم پلاسم حبوبات به عوامل بیمارگر خاک زاد انجام گرفته است. پژمردگی آوندی عدس Fusarum oxysporum f.sp. lentis یکی از بیماری های مهم عدس در دنیا و از جمله ایران است. در این مطالعه به منظور شناسایی مقاومت عدس در مقابل 10 جدایه قارچ پژمردگی آوندی که از مزارع مختلف استان های خراسان شمالی و رضوی جدا شده بود، عکس العمل 30 ژنوتیپ عدس در شرایط گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. این ژنوتیپ ها توسط سوسپانسیون اسپور مایه زنی و در خاک سترون کشت شدند. میزان خسارت بیماری بر اساس سیستم 9 درجه ای بایا، یادداشت برداری شد. طی بررسی های انجام شده، در مرحله گیاهچه ای نسبت به جدایه بیماری زای HO3F3 (خراسان رضوی) بیش ترین درصد ژنوتیپ بسیار مقاوم و نسبت به جدایه  RA1F1(خراسان شمالی) بیش ترین درصد ژنوتیپ مقاوم شناسایی شد. اما هیچ یک از ژنوتیپ ها، نسبت به جدایه های بیمارگر در مرحله بلوغ فیزیولوژیکی مقاومت ایجاد نکردند. البته جدایه HO3F3 در مقایسه با سایر جدایه ها در هر دو مرحله گیاهچه ای و بلوغ فیزیولوژیکی قدرت بیماری زایی ضعیف تری را نشان داد.

به منظور بررسی اثرات درون شیشه ای و باززایی فلس گل سوسن (Lilium longiflorum) با استفاده از تنظیم کننده های رشد 2,4-D و ایندول استیک اسید (IAA) در محیط کشت پایه B5، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار انجام گردید. تیمارهای اعمال شده در این پژوهش شامل تنظیم کننده های IAA و 2,4-D هر یک شامل 4 سطح (0، 0.5، 1 و 2 میلی گرم در لیتر) و ترکیب متقابل هر یک از این سطوح در این محیط کشت بود. بررسی نتایج به دست آمده نشان داد که با افزایش غلظت IAA تا 2 میلی گرم در لیتر تعداد پیازچه ها به طور معنی داری افزایش پیدا کردند ولی هیچ تفاوت معنی داری بین استفاده از غلظت های مختلف IAA و پارامترهای ریشه زایی و کالوس زایی در محیط کشت مشاهده نشد. با افزایش غلظت 2,4-D تا 2 میلی گرم در لیتر از تعداد پیازچه، طول و تعداد ریشه کاسته شد. کالوس زایی در حضور 2,4-D انجام شد و با افزایش آن بر وزن تر کالوس افزوده شد. طبق نتایج به دست آمده از این پژوهش به طور میانگین از یک پیاز بالغ گل سوسن امکان حصول حدود 150-100 گیاهچه وجود دارد.

قارچ Priformospora indica یا پیری، نوعی مایکوریز ایندوفیت است که نقش آن در تحریک رشد گیاهان میزبان از طریق افزایش ریشه های موئین گزارش شده است. اثر پیری بر رشد رویشی گیاهان دارویی و تجمع متابولیت های ثانویه کم تر مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش در قالب طرح کاملا تصادفی در دو تیمار گیاهان شاهد و آلوده با 4 تکرار در اتاقک رشد (شدت نور 2500 لوکس و 16 ساعت روشنایی، و دمای 25 درجه سانتی گراد) انجام شد. تعداد ریشه های فرعی گیاهان آلوده به صورت قابل توجه ای تحت تاثیر فعالیت قارچ افزایش یافت. همچنین داده ها نشان می دهند که برگ های گیاهان آلوده نسبت به انواع غیرآلوده رشد عرضی بیش تری داشت. اگرچه افزایش قابل توجه‏ای در میزان کافئیک اسید برگ گیاهان آلوده مشاهده شد ولی نسبت به شاهد معنی دار نبود. با توجه به کوتاهی زمان آزمایش، به نظر می رسد که بسیاری از ترکیبات پلی فنلی موجود در برگ تشکیل نشده یا قابل اندازه گیری نبود. بنابراین ادامه این پژوهش در شرایط مزرعه ای می تواند رابطه قارچ و گیاه به ویژه تجمع متابولیت های ثانویه را بهتر مورد بررسی قرار دهد.