پژوهش های تولید گیاهی
سال:1397 | دوره:25 | شماره:3 |تعداد مقالات:12

سابقه و هدف: سیاه دانه با نام علمیL. Nigella sativa یک گیاه دارویی دو لپه، علفی و یکساله که متعلق به خانواده آلاله می باشد. این گیاه بومی غرب آسیا بوده که منشأ آن را خاورمیانه و شبه قاره هند گزارش کرده اند. کشور ایران دارای موقعیت منحصر به فردی از نظر تنوع ژنتیکی در گونه های مختلف گیاهی بخصوص گیاهان دارویی میباشد. ارقام سیاه دانه موجود درکشور دارای تنوع بسیار بالایی از نظر صفات کیفی و کمی هستند. مطالعات قبلی در سیاه دانه نشان داد که بین عملکرد دانه با صفات عملکرد بیولوژیک، تعداد دانه در فولیکول، تعداد دانه در گیاه، ارتفاع بوته، تعداد انشعاب های ساقه و شاخص برداشت همبستگی مثبت و بالایی وجود دارد. بیشترین اثر مسقیم بر عملکرد دانه مربوط به عملکرد بیولوژیک بود. تنوع موجود در توده های سیاه دانه می تواند منبع مناسبی برای کارهای اصلاحی باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی تنوع، مطالعه همبستگی صفات، تجزیه علیت و تعیین مهمترین صفات موثر در عملکرد توده های سیاه دانه صورت پذیرفت. مواد و روش ها: به منظور بررسی تنوع، مطالعه ضرایب همبستگی و تجزیه علیت صفات مرتبط با عملکرد دانه 16 توده بومی سیاه دانه(گرگان، گنبد، ارومیه، اهواز، جوین، دشت مغان، زابل، زاهدان، سبزوار، سراوان، شیروان، کاشمر، بجنورد، مریوان، مشهد و کرمان) در مرزعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی مجتمع آموزش عالی شیروان مورد ارزیابی قرار گرفتند. آزمایش به صورت طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. صفات تعداد روز از کاشت تا شروع گلدهی، 50 درصد گلدهی و اتمام گلدهی، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد کپسول در گیاه، وزن کپسول، تعداد دانه درکپسول، وزن هزار دانه، بیوماس تک بوته، شاخص برداشت و عملکرد دانه در هکتار در این پژوهش اندازهگیری شدند. مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون دانکن در سطح احتمال یک درصد انجام گرفت. تجزیه علیت برای عملکرد دانه بر اساس صفات باقی مانده در روش رگرسیون چند متغیره انجام شد. جهت تجزیه آماری از نرم افزار R، JMP4 و Statistiac v. 8 استفاده شد. یافته ها: بر اساس تجزیه واریانس بین توده ها اختلاف معنی داری برای تمام صفات اندازه گیری شده وجود دارد. توده مشهد و زاهدان بیشترین تعداد روز تا گلدهی و توده ارومیه کمترین تعداد روز را دارا بود. توده مشهد و گرگان به ترتیب با 1131 و 272 کیلوگرم در هکتار بیشترین و کمترین عملکرد دانه را داشتند. همبستگی عملکرد دانه با تعداد کپسول درگیاه، بیوماس گیاه، وزن کپسول، تعداد شاخه فرعی و شاخص برداشت مثبت و معنی دار بود. گروه بندی توده های مناطق مختلف در دسته های مختلف خوشه نشان می دهد که بین تنوع ژنتیکی و تنوع جغرافیایی تطابق خوبی وجود ندارد. تجزیه رگرسیون مرحلهای نشان داد که حدود 5/68 درصد از تغییرات عملکرد دانه وابسته به صفت تعداد کپسول در بوته است. سپس صفت بیوماس، وزن هزار دانه و تعداد روز تا 50 درصد گلدهی وارد مدل گردیدند که به ترتیب 4، 6/2 و2/1 درصد از تغییرات عملکرد دانه را توجیه نمودند. در تجزیه علیت تعداد کپسول در گیاه بیشترین اثر مستقیم(**59/0) را بر روی عملکرد دانه داشت و بالاترین اثر غیر مستقیم مربوط به صفت بیوماس از طریق تعداد کپسول در گیاه(395/0) بود. نتیجه گیری: نتایج نشان داد تنوع قابل ملاحظه ای را در تودههای سیاه دانه وجود دارد و تودههای سیاه دانه دارای پتانسیل ژنتیکی بالایی جهت استفاده در برنامههای اصلاحی هستند، بنابراین می توان از طریق انتخاب ارقام با خصوصیات زراعی مطلوب برای تولید یک رقم جدید اقدام نمود. تجزیه علیت نشان داد که تعداد کپسول در گیاه و وزن هزار دانه سهم مهمی بر عملکرد دانه سیاه دانه دارند، لذا انتخاب برای این صفات احتمالا می تواند منجر به بهبود عملکرد دانه سیاه دانه شود.

سابقه و هدف: استفاده از مالچ ها، به ویژه مالچ های پلاستیکی نه تنها سبب زودرسی میوه، بلکه در افزایش مقدار محصول، کیفیت میوه، عطر و طعم آن موثر است. مالچ پلاستیکی افزون بر افزایش باردهی و کیفیت میوه سبب کاهش تلفات آب از راه تبخیر، جلوگیری از رشد علف های هرز و در نهایت کاهش مصرف شیمیایی می شود. هدف از این پژوهش، بررسی تاثیر مالچ پلاستیکی قرمز بر ویژگی های کیفی و فعالیت آنتی اکسیدانی سه رقم مختلف توت فرنگی است. مواد و روش ها: در این پژوهش، به منظور بررسی تاثیر مالچ پلاستیکی قرمز بر خصوصیات کیفی ارقام مختلف میوه توت فرنگی، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تیمار آزمایشی شامل (سه رقم کاماروسا، سیلوا و گاویتا) در سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در سال زراعی 94-1393 انجام شد. میوه ها، بسته به سرعت رسیدگی در یک دوره زمانی 4 روزه برداشت شدند و پس از هر برداشت، میوه های هر بوته به دقت توزین شد فعالیت آنتی اکسیدانی، ترکیبات فنلی و فلاونوئید میوه اندازه گیری شد. داده های به دست آمده در پایان آزمایش، با بهره گیری از نرم افزار SAS تجزیه و از آزمون SNK برای مقایسه میانگین ها استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد، مالچ پلاستیکی قرمز اثر معنی داری بر عملکرد وزن میوه و خصوصیات کیفی میوه در سه رقم توت فرنگی داشت. به طوریکه عملکرد وزن میوه توت فرنگی رقم سیلوا (35/17859 گرم در بوته) بیش از دو رقم دیگر بود. بیشترین عملکرد کل تعداد میوه در رقم سیلوا (1767) و کمترین آن مربوط به رقم گاویتا (798) بود. میزان آنتوسیانین میوه در رقم های کاماروسا و گاویتا به ترتیب با ( mg/100g56/80) و (mg/100g 2/77) بالاتر از رقم سیلوا (mg/100g 26/69) بود، اما تفاوت معنی داری میان این دو رقم دیده نشد. محتوای فنل کل و فلاونوئید میوه رقم کاماروسا به ترتیب با مقادیر ( mg/g53/55) و (mg/g16/60) نسبت به دو رقم دیگر بالاتر بود. همچنین نتایج نشان داد که، مالچ پلاستیکی قرمز اثر معنی داری بر فعالیت آنتی-اکسیدانی(IC50)سه رقم مختلف، نداشت. نتیجه گیری: بر پایه یافته های این پژوهش، عملکرد کل میوه توت فرنگی در رقم سیلوا در مقایسه با ارقام کاماروسا و گاویتا، بالاتر بود. همچنین بالاتر بودن محتوای آنتوسیانین کل، محتوای فنل و فلاونوئید میوه توت فرنگی رقم کاماروسا در مقایسه با دیگرارقام را می توان به پتانسیل ژنتیکی رقم کاماروسا و کیفیت نور بازتابی از مالچ قرمز نسبت داد. در این پژوهش گمان براین است که، پتانسیل ژنتیکی مطلوب ارقام و کیفیت محیط نوری پیرامونی گیاه، نقش بسزایی را در افزایش کیفیت میوه توت فرنگی ایفا می کند.

سابقه و هدف: استویا (Stevia rebaudiana) شیرین ترین گیاه جهان است که به عنوان جایگزین مناسب شکر برای درمان مشکلات ناشی از چاقی و دیابت موردتوجه قرار گرفته است ولی بذور آن به سختی جوانه زده و بسیاری از آنها به دلیل پدیده خودناسازگاری در هنگام شکل گیری غالباً پوک و عقیم هستند. همچنین، تکثیر از طرق بذر مانع تولید جمعیت همسان می شود. به همین دلیل، کشت بافت رهیافت مناسبی برای تکثیر سریع این گیاه می باشد. هدف از این پژوهش دست یافتن به روشی سریع و کارامد برای ریزازدیادی گیاه دارویی تجاری استویا و تکثیر انبوه کلون های آن در سطح وسیع است. مواد و روش ها: این پژوهش در دو آزمایش جداگانه به اجرا در آمد. در آزمایش اول، ریزنمونه های راس شاخه روی محیط کشت MS غنی شده با غلظت های 5/0، 1، 5/1 و 2 میلی گرم در لیتر برای هر کدام از تنظیم کننده های رشد گیاهی IAA، NAA، IBA، BAP، Kin و GA3 به عنوان تیمارهای منفرد به همراه تیمار شاهد (فاقد تنظیم کننده های رشد گیاهی) کشت شدند. آزمایش بر پایه ی طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار انجام گرفت. آزمایش دوم بر اساس نتایج آزمایش اول طراحی گردید. بنابراین، در آزمایش دوم، ریزنمونه های راس شاخه روی محیط کشت MS غنی شده با BAP (0، 1، 2، 3 و 4 میلی گرم در لیتر) و Kin (0، 5/0، 1 و 5/1 میلی گرم در لیتر) کشت شدند. آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه ی طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار انجام گرفت. در آزمایش ریشه زایی، ریز شاخه ها در دو محیط کشت MS و MS 1/2 حاوی غلظت های مختلف NAA (0، 5/0، 1 و 5/1 میلی گرم در لیتر) کشت شدند. این آزمایش همانند آزمایش دوم اجرا گردید. در تمامی آزمایشات، صفات 30 روز پس از کشت و نگهداری در اتاقک رشد اندازه گیری شدند. در نهایت، گیاهچه های ریشه دارشده در ابتدا به شرایط اتاقک رشد سازگار شدند و سپس به گلخانه منتقل شدند. یافته ها: در آزمایش اول اثر تنظیم کننده های رشد بر کلیه صفات معنی داری بود (P<0. 01)، محیط کشت MS حاوی 5/1 میلی گرم در لیتر BAP موثرترین تیمار در بیشترین تعداد شاخه و تعداد میان گره (به ترتیب با میانگین 75/5 شاخه و 5/19 میانگره در بوته) بود و بیشترین طول شاخه مربوط به 2 میلی گرم در لیتر Kin و 5/1 و 2 میلی گرم در لیتر GA3 بود و بهترین تیمارهای کالوس دهی 5/1 میلی گرم در لیتر IBA، 5/1 و 2 میلی گرم در لیتر BAP بودند. در آزمایش دوم، برهمکنش BAP ×Kin بر کلیه صفات معنی داری بود. بیشترین میزان تکثیر شاخه و تعداد میان گره از محیط کشت MS غنی شده با 1 میلی گرم در لیتر BAP + 5/1 میلی گرم در لیتر Kin (به ترتیب با میانگین 67/17 شاخه و 67/38 میانگره در بوته) به دست آمد. تعداد شاخه ها در این تیمار بعد از یک ماه نگهداری مجدد در اتاقک کشت به طور قابل توجهی از 67/17 به 55 شاخه در بوته افزایش یافت. موثرترین پاسخ ریشه زایی به تعداد ریشه (با میانگین 55 ریشه در بوته) در محیط کشت MS 1/2 حاوی 5/1 میلی گرم در لیتر NAA مشاهده شد. حدود 92 درصد از گیاهچه های رشدیافته در شرایط درون شیشه ای به-طور موفقیت آمیزی با شرایط گلخانه سازگار شدند. نتیجه گیری: در مجموع نتایج همانند مطالعات قبلی حاکی از واکنش مثبت و خوب گیاه استویا به کشت بافت است. محیط کشت MS غنی-شده با 1 میلی گرم در لیتر BAP + 5/1 میلی گرم در لیتر Kin برای پرآوری شاخه ریزنمونه رأس شاخه استویا توصیه می شود و همچنین نگهداری ریزنمونه های کشت شده به مدت دو ماه در اتاقک رشد به طور چشمگیری تعداد شاخه ها را افزایش می دهد. در ریشه زایی نیز محیط کشت MS 1/2 حاوی 5/1 میلی گرم در لیتر NAA نتیجه بخش بود.

سابقه و هدف: افزونش زیتون از طریق قلمه ساقه یک روش ساده و سریع برای نگهداری یکنواختی ژنتیکی و زودباردهی نسبت به نهال های حاصل از بذر می باشد. سخت ریشه زا بودن، یکی از مشکلات این روش در برخی ارقام است که دلایل آن متفاوت می باشد. بنابراین به منظور بهبود وضعیت ریشه زایی دو رقم زیتون (کرونایکی و میشن)، پژوهش حاضر طراحی و اجرا شد. مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 8 تیمار و سه تکرار و دو روش کاربرد به اجرا در آمد. تیمار های هورمونی مورد بررسی شامل اکسین (ایندول بوتریک اسید) با غلظت 3000 پی پی ام به تنهایی یا در ترکیب با پوترسین (100 و 200 پی پی ام)، فلوروگلوسینول (125 و 250 پی پی ام)، تیروزین (250 و 500 پی پی ام) بود. اعمال تیمارها به دو روش محلول زنی (فرو بردن قاعده قلمه ها در محلول) و یا به صورت محلول پاشی(اسپری کردن قلمه ها با تیمارهای مورد نظر) انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد که واکنش دو رقم زیتون به تیمارهای اعمال شده متفاوت است به طوری که درصد ریشه زایی و طویل ترین طول ریشه تحت تاثیر رقم واقع نشد ولی بقیه صفات اندازه گیری شده در دو رقم متفاوت بود. تعداد ریشه، طول ریشه، وزن تر و وزن خشک ریشه در رقم میشن بیشتر از رقم کرونایکی بود و سطح برگ و هم چنین زنده مانی قلمه های زیتون بعد از انتقال به گلدان در رقم کرونایکی نسبت به رقم میشن بیشتر بود. نتایج نشان داد که تمامی تیمارهای اعمال شده تعداد ریشه، وزن تر، وزن خشک و درصد ریشه-زایی و هم چنین سطح برگ و زنده مانی قلمه های زیتون را به طور معنی داری نسبت به تیمار شاهد افزایش دادند، به طوری که بیشترین افزایش در تیمارهای اکسین در ترکیب با فلوروگلوسینول (250پی پی ام) و یا پوترسین (200 پی پی ام) نسبت به تیمار شاهد مشاهده شد. صرف نظر از رقم زیتون مورد مطالعه، روش اعمال تیمارها نیز مهم به نظر می رسد به طوری که بیشترین تعداد و طول ریشه، وزن تر و وزن خشک ریشه در روش محلول زنی مشاهده شد و بیش ترین سطح برگ و درصد ریشه زایی در روش محلول پاشی مشاهده شد. نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاضر به وضوح نشان می دهد که ترکیب توأم اکسین با برخی ترکیبات شیمیایی مانند فلوروگلوسینول، پوترسین و تیروزین قادر به بهبود ریشه زایی قلمه های زیتون است و کاربرد توام آن ها در نهالستان های تجاری برای افزونش ارقام زیتون توسط قلمه قابل توصیه است.

سابقه و هدف: سیر یکی از مهمترین سبزیجاتی است که در ایران کشت می شود. سیر نه تنها به عنوان ادویه بلکه به دلیل خواص درمانی مرتبط با وجود ترکیبات فعال زیستی آن نقش و جایگاه بارزی در میان غذای بشر دارد. عملکرد سیر بسته به روش های زراعی و رقم متفاوت می باشد. کاربرد کودهای شیمیایی می تواند اثر مخرب بر سلامت خاک داشته باشد و منجر به ناپایداری عملکرد شود، در حالی که تلفیقی از کودهای شیمیایی با کودهای آلی و زیستی می تواند سلامت و حاصلخیزی خاک را حفظ کند. باکتری های متعددی وجود دارند که برای باردهی گیاهان مفید هستند. باکتری های آزادزی خاک مانند سودوموناس، آزتوباکتر و آزوسپیریلیوم می توانند فراهمی عناصر غذایی را از طریق فرآیندهای طبیعی تثبیت نیتروژن و حلالیت فسفر و رشد گیاه را از طریق سنتز مواد محرک رشد افزایش دهد. بدین ترتیب، این آزمایش به منظور ارزیابی اثر کودهای شیمیایی، آلی و زیستی بر عملکرد و برخی صفات فیزیولوژیک توده بومی سیر در شرایط اقلیمی گیلان انجام شد. مواد و روش ها: این آزمایش در سال زراعی 96-1395 به صورت اسپلیت پلات با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در استان گیلان (رشت) و در سه تکرار انجام شد. تیمارها شامل منابع کود نیتروژن، شامل پنج تن ورمی کمپوست با رطوبت حدود 35 درصد، 100 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار و هفت و نیم تن ورمی کمپوست + 50 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار و ترکیب کودهای زیستی شامل عدم تلقیح باکتری، آزوسپریلیوم برازیلینس، آزوسپیریلیوم لیپوفروم، سودوموناس پوتیدا، سودوموناس فلورسنس، آزتوباکتر، آزوسپریلیوم + سودوموناس، آزوسپریلیوم + آزتوباکتر، سودوموناس + آزتوباکتر، آزوسپریلیوم + سودوموناس + آزتوباکتر بود. یافته ها: نتایج نشان داد که بالاترین طول بوته، تعداد برگ سیر، وزن بیولوژیک تک بوته و عملکرد سوخ در شرایط کاربرد کود شیمیایی اوره همراه با باکتری های آزوسپیریلیوم + سودوموناس به دست آمد. همچنین، همبستگی مثبت و معنی داری بین عملکرد سوخ با صفاتی نظیر طول بوته، تعداد برگ سیر، وزن بیولوژیک تک بوته وجود داشت. به علاوه، کاربرد توام کودهای زیستی آزوسپیریلیوم و آزتوباکتر در شرایط استفاده از ورمی کمپوست سبب افزایش عملکرد سوخ ( 33/5654 کیلوگرم در هکتار) گردید. در این آزمایش، استفاده همزمان تمامی کودهای زیستی مورد مطالعه عملکرد سوخ سیر را در سیستم تغذیه تلفیقی افزایش داد. نتیجه گیری: به طور کلی، عملکرد و اجزای عملکرد سیر واکنش متفاوتی به کاربرد کودهای، شیمیایی، آلی و زیستی نشان دادند. براساس نتایج این آزمایش، کودهای زیستی مختلفی بسته به نوع سیستم تغذیه می توانند از نظر افزایش عملکرد سوخ سودمند باشند. به علاوه، کابرد باکتری-های آزوسپیریلیوم + سودوموناس می تواند برای ارتقای عملکرد سوخ سیر در کشاورزی متداول و تحت شرایط اقلیمی منطقه قابل توصیه باشد.

سابقه و هدف: با توجه به کمبود شدید آب در سال های اخیر و بنا بر سیاست های بخش کشاورزی، آبیاری قطره ای در اکثر گیاهان ایران به اجرا درآمده است. در مناطق خشک و نیمه خشک که با کمبود آب مواجه هستند، در راستای حفاظت از منابع آب و خاک کارایی مصرف آب آبیاری و شوری خاک مسئله مهمی است. در جنوب استان کرمان جهت ارزیابی و رفع مشکلات سیستم آبیاری قطره ای، مدیریت آب در مزرعه، استفاده از آبیاری زیرسطحی و کم آبیاری، مطالعات کافی انجام نشده است. اگر چه آبیاری قطره ای سطحی روش آبیاری موثری است، اما گسترش آن به خاطر معایبی مانند تبخیر سطحی خاک و هدر رفت آب دارای محدودیت هایی است. اخیرا روش آبیاری زیرسطحی که قادر است از بروز مشکلات ذکر شده جلوگیری کند در جهان کاربرد پیدا کرده است. با توجه به تابش شدید آفتاب و بالا بودن تبخیر سطحی در بسیاری از مناطق ایران، آبیاری زیرسطحی می تواند در کاهش تبخیر بسیار مفید باشد، از طرفی با اعمال کم آبیاری اصولی و تنظیم شده می توان ضمن افزایش کیفیت محصول استفاده بهینه ای از آب داشت. هدف از انجام این تحقیق بررسی کارایی روش آبیاری زیرسطحی در مقایسه با روش آبیاری قطره ای سطحی است. مواد و روشها: در این تحقیق که در ایستگاه تحقیقاتی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی جنوب استان کرمان طی سال زراعی 95-94 به اجرا درآمد، تاثیر روش های مختلف کم آبیاری (آبیاری با 80% نیاز آبی، 100-60% و 100% نیاز آبی) در سه روش آبیاری قطره ای سطحی، قطره ای زیرسطحی و زیرسطحی عمقی بر رشد سبزینه ای (طول شاخه اصلی، طول شاخه های فرعی، تعداد جوانه ها، قطر تنه، ارتفاع درخت و حجم کانوپی) و عملکرد مرکبات (پرتقال) بررسی گردید. یافته ها: نتایج نشان داد کم آبیاری 80 درصد نیاز آبی همراه با آبیاری زیرسطحی عمقی علاوه بر 65/33 درصد صرفه جویی در مصرف آب، از لحاظ خصوصیات رویشی و عملکرد محصول نیز اختلاف معنی داری با آبیاری کامل تحت سیستم آبیاری قطره ای سطحی ندارد. اما کم آبیاری در شرایط آبیاری قطره ای سطحی به دلیل تلفات بیشتر آب گیاه را با تنش مواجه کرده و سبب کاهش عملکرد محصول می گردد. کم آبیاری متناوب 100-60 درصد نیاز آبی نسبت به کم آبیاری یکنواخت 80 درصد نیاز آبی دارای خصوصیات رویشی بهتر و عملکرد محصول ضعیفتری بود. نتیجه گیری: آبیاری زیرسطحی عمقی با جلوگیری از تبخیر آب و توزیع مناسب رطوبت در محیط ریشه با 20 درصد حجم کانوپی بیشتر و 28 درصد عملکرد محصول بیشتر نسبت به روش آبیاری قطره ای سطحی بهترین عملکرد را از خود نشان داد.

سابقه و هدف: کشت مخلوط می تواند به عنوان یکی از راه های افزایش عملکرد و پایداری تولید در واحد سطح مطرح باشد. همچنین، گیاهان دارویی نقش بسیار مهمی در سلامت انسان دارند. بسیاری از مردم در کشورهای مختلف جهان به سمت مصرف این داروها گرایش پیدا کرده اند. نیاز برای این گیاهان به دلیل تولید داروهای گیاهی، محصولات آرایشی و بهداشتی در بازارهای ملی و بین المللی رو به افزایش است. بنابراین بهبود کیفیت فرآورده های طبیعی از گیاهان دارویی ضروری به نظر می رسد. به منظور بهبود کیفیت گیاه دارویی زوفا (Hyssopus officinalis) و حاصلخیزی خاک به وسیله تثبیت زیستی نیتروژن با باکتری ها توسط عدس (Lens culinaris)، آزمایشی به صورت ترکیب های مختلف کشت مخلوط زوفا و عدس انجام گردید. مواد و روش ها: آزمایش در سال 1395 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل کشت خالص زوفا (A)، کشت خالص عدس (B)، 100% زوفا + 25% عدس(C)، 100% زوفا + 50% عدس (D)، 100% عدس+ 25% زوفا (E) و 100% عدس+ 50% زوفا (F) بودند. یافته ها: نتایج نشان داد که بیشترین میزان وزن تر و خشک زوفا در واحد سطح، از کشت خالص آن (A) و کشت مخلوط 100% زوفا + 25% عدس ( C) به دست آمد. بیشترین میزان اسانس زوفا در حالت کشت مخلوط 100% زوفا + 25% عدس (C) و کشت مخلوط 100% زوفا + 50% عدس (D) حاصل گردید که از نظر آماری تفاوت معنی داری با هم نداشتند. مقایسه میانگین عملکرد اسانس زوفا در واحد سطح نشان داد که کشت خالص زوفا (A) و کشت مخلوط 100% زوفا + 25% عدس (C) بیشترین مقدار را نشان داده و از لحاظ آماری با هم تفاوت معنی داری نداشتند. بیشترین مقدار عملکرد عدس در کشت خالص آن به دست آمد که باحالت های مختلف کشت مخلوط تفاوت معنی داری نشان داد. کم ترین عملکرد عدس در واحد سطح از تیمار C (100% زوفا + 25% عدس) به دست آمد. همچنین نتایج مقایسات میانگین نشان داد که تیمار D (100% زوفا + 50% عدس) بالاترین میزان وزن هزار دانه را به خود اختصاص داد که با تیمارهای B (کشت خالص عدس) و C (100% زوفا + 25% عدس) در یک گروه آماری قرار گرفت. علاوه بر این مقایسه میانگین ها نشان داد که کشت خالص زوفا (تیمار A) و 100% عدس+ 25% زوفا (تیمار E) بالاترین میزان نیتروژن برگ زوفا و کشت خالص عدس (تیمار B) بالاترین میزان نیتروژن دانه عدس را به همراه داشت. تمام نسبت های اختلاط زوفا و عدس (به استثنای کشت مخلوط 100% عدس+ 50% زوفا – تیمار F)، LER بزرگ تر از یک داشتند که برتری کشت مخلوط نسبت به تک کشتی را نشان می دهد. لازم به ذکر است که تیمارهای C (100% زوفا + 25% عدس) و D (100% زوفا + 50% عدس) بالاترین میزان LER را به خود اختصاص دادند. نتیجه گیری: به طورکلی نتایج نشان داد که کشت مخلوط زوفا و عدس می تواند با بهبود استفاده از منابع، موجب ثبات در تولید گردد. همچنین از طریق کاهش مصرف نهاده های شیمیایی با تثبیت نیتروژن در جهت تولید اکولوژیک گیاهان دارویی به طور قابل ملاحظه ای مؤثر باشد.

سابقه و هدف: با توجه به کمبود منابع آبی در کشور، اتخاذ روش های کم آبیاری و استفاده بهینه از منابع محدود آب، امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. یکی از راهکارهای مناسب جهت مقابله با کم آبی، بکارگیری از تکنیک پیوند می باشد. پایه های هیبریدی سیستم ریشه ای قوی و گسترده ای جهت جذب آب و مواد غذائی و انتقال آن به بخش هوائی (پیوندک) گیاه پیوندی دارند. لذا استفاده از فن پیوند سبزی های میوه ای، می تواند به عنوان یک رویکرد برای افزایش مقاومت گیاهان جالیزی به کم آبی مطرح باشد. مطالعات زیادی در دنیا، در مورد ویژگی های پایه های خاص گیاهان جالیزی از جمله مقاومت به عوامل بیماری زا، دماهای پایین خاک و تنش شوری انجام گرفته است. همچنین توده های گوناگون گیاهان جالیزی، واکنش های متفاوتی در برابر شرایط کم آبی بروز می دهند. اما اطلاعاتی راجع به ترکیب پایه و پیوندک های گوناگون (توده های بومی) در پاسخ به شرایط کم آبیاری به ندرت گزارش شده است. مواد و روشها: جهت بررسی اثرات کم آبیاری بر برخی از پارامترهای کمی و کیفی گیاه خربزه توده بومی سوسکی سبز پیوندی و غیر پیوندی آزمایش مزرعه ای به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه پژوهشی موسسه آموزش عالی امام خمینی (ره) وابسته به وزارت جهاد کشاورزی واقع در شهرک مهندس زراعی در کرج در سال 1393 اجرا گردید. در این پژوهش از سه سطح آبیاری 60 (63/5417 متر مکعب در هکتار)، 80 (64/6853 متر مکعب در هکتار) و 100 (65/8289 مترمکعب در هکتار) درصد بر اساس تخلیه رطوبتی سهل الوصول، به صورت فاکتور اصلی و سه ترکیب پیوندی شامل گیاهان پیوندی روی کدوی هیبریدی شینتوزا، گیاهان پیوندی روی کدوی هیبریدی فرو و گیاهان پیوندی روی خربزه توده بومی سوسکی سبز و همچنین گیاهان غیر پیوندی (شاهد) در سه تکرار به صورت فاکتور فرعی تحت شرایط سیستم آبیاری قطره ای اجرا شد. نیاز آبی خربزه سوسکی سبز در مراحل مختلف رشد و نمو با استفاده از دستگاه پروفیل پروپ (PR2) اندازه گیری شد. یافته ها: نتایج نشان دادند که گیاهان پیوندی روی پایه های کدو به طور معنی داری رشد رویشی، عملکرد و کارائی مصرف آب بیشتری در مقایسه با گیاهان غیر پیوندی داشتند. بیشترین (45/4 کیلوگرم در مترمکعب) کارائی مصرف آب بیوماس (WUEb) مربوط به سطح کم آبیاری 60 درصد بود. همچنین اختلاف معنی داری بین سطوح کم آبیاری 60 و 80 درصد وجود نداشت. کمترین (59/5 کیلوگرم بر مترمکعب) و بیشترین (06/7 کیلوگرم بر متر مکعب) کارائی مصرف آب میوه (WUEy) به ترتیب به گیاهان پیوندی روی پایه شینتوزا و گیاهان پیوندی روی خربزه سوسکی سبز اختصاص داشت. همچنین حداقل (12/194 میلی لیتر در 24 ساعت) و حداکثر (01/92 میلی لیتر در 24 ساعت) حجم شیره خام آوند چوبی به ترتیب به پایه های شینتوزا و خربزه سوسکی سبز (گیاهان خود پیوندی) مربوط بود. بیشترین (23/39 تن در هکتار) و کمترین (16/27 تن در هکتار) عملکرد بازار پسند میوه به ترتیب در سطح آبیاری شاهد و 60 درصد ثبت شد. مقادیر غلظت نیتروژن، فسفر و پتاسیم برگ گیاهان پیوندی روی پایه های کدو در مقایسه با گیاهان خود پیوندی به طور معنی داری بیشتری بود. بیشترین (56/12 درجه بریکس) مواد جامد محلول گوشت میوه مربوط به سطح کم آبیاری 80 درصد بود. همچنین اسیدیته کل میوه به طور معنی داری تحت تاثیر سطوح آبیاری و پیوند قرار نگرفت. نتیجه گیری: یافته های این آزمایش نشان داد که ترکیب های پیوندی خربزه توده بومی سوسکی سبز بر روی پایه شینتوزا و فرو، در بیشتر صفات کمی و کیفی بدون اثرات منفی بر کیفیت میوه، برتر از گیاهان غیر پیوندی و خود پیوندی بودند.

کنجد (Sesamum indicum L. ) با نام علمی به دلیل محتوی بالای روغن در دانه (60-50 درصد) به عنوان پادشاه گیاهان دانه روغنی شناخته شده است. نیتروژن یکی از مهمترین عناصر غذایی در اکوسیستم های کشاورزی محسوب می شود. کاربرد بیش از حد از این عنصر باعث کاهش کارایی مصرف نیتروژن می-شود. بهینه سازی نیتروژن و تراکم بوته یکی از راهکارهای مدیریتی برای حفاظت از منابع طبیعی و کاهش آلودگی های زیست محیطی محسوب می باشد. مدل سطح پاسخ (RSM) مجموعه ای از تکنیک های آماری مورد استفاده برای بهینه سازی نهاده های تولید به شمار می آید. RSM یک روش آماری برای بهینه-سازی چند فاکتور است که با استفاده از ترکیب طرح های آزمایشی شرایط بهینه عوامل تولید را تعیین می کند. در این مطالعه، اثر کود نیتروژن و تراکم بوته بر عملکرد و شاخص های کارایی نیتروژن کنجد با استفاده از طرح مرکب مرکزی (CCD) برای مدل سطح پاسخ بررسی شد. مواد و روش ها این آزمایش با استفاده از طرح مرکب مرکزی با 13 تیمار و 2 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 95-1394 انجام شد. تیمارها بر اساس سطح پایین و بالای تراکم بوته (به ترتیب با 10 و 40 بوته در متر مربع) و نیتروژن (به ترتیب با صفر و 100 کیلوگرم اوره در هکتار) تعیین شدند. عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، کارایی جذب نیتروژن، کارایی تبدیل نیتروژن و کارایی مصرف نیتروژن بعنوان متغیر وابسته مورد اندازه گیری قرار گرفتند و تغییرات این متغیرها با استفاده از یک مدل رگرسیونی ارزیابی شد. به منظور ارزیابی کیفیت مدل برازش شده از آزمون عدم برازش استفاده شد. بسندگی مدل با استفاده از آنالیز واریانس مورد ارزیابی قرار گرفت. به طور کلی، معادله چند جمله ای درجه دوم کامل برای تعیین معنی داری مدل و اجزای مدل (خطی، درجه دو و اثر متقابل) مورد بررسی قرار گرفت. کیفیت مدل برازش شده با استفاده از ضریب تبیین (R2) ارزیابی شد. نتایج و بحث نتایج نشان داد که اثر جزء خطی بر تمام صفات مورد مطالعه بجز کارایی تبدیل نیتروژن معنی دار بود. اثر جزء درجه دو کامل تمام صفات را به طور معنی داری تحت تأثیر قرار داد. اثر متقابل کود نیتروژن و تراکم بوته تنها بر کارایی مصرف نیتروژن معنی دار بود. آزمون عدم برازش در مورد هیچ کدام از صفات معنی دار نشد که این امر نشان دهنده برازش مطلوب مدل رگرسیون درجه دو کامل بود. بیشترین عملکرد دانه مشاهده شده و پیش بینی شده به ترتیب برای تراکم 25 بوته در متر مربع و 50 کیلو گرم کود اوره در هکتار و تراکم 25 بوته در متر مربع (52/1320 کیلوگرم در هکتار) و 100 کیلوگرم کود اوره در هکتار (45/1272 کیلوگرم در هکتار) به ترتیب بدست آمد. بیشترین کارایی مصرف نیتروژن مشاهده شده و پیش بینی شده 41/11 و 28/11 کیلوگرم دانه بر کیلوگرم نیتروژن خاک در تراکم 10 بوته در متر مربع و عدم مصرف نیتروژن محاسبه شد. نتیجه گیری شیب عملکرد دانه با افزایش تراکم تا 25 بوته در متر مربع افزایش یافت و در مقادیر بالاتر مصرف نیتروژن در مقایسه با سطوح پایین بیشتر بود. مصرف کود نیتروژن از طریق بهبود رشد گیاه موجب افزایش عملکرد دانه در سطوح بالاتر مصرف نیتروژن گردید. با افزایش مصرف نیتروژن کارایی مصرف نیتروژن کاهش یافت. بهینه سازی میزان مصرف منابع شامل کود نیتروژن و تراکم بوته با استفاده از طرح مرکب مرکزی می تواند به عنوان راهکاری مطلوب در تولید پایدار کنجد مد نظر قرار گیرد.

سابقه و هدف: گونه هاى مهاجم از چالش هاى مهم مدیریتى علف های هرز هستند. تشخیص گونه های مهاجم در مراحل اولیه می تواند در کنترل آنها بسیار مؤثر باشد، اما این تشخیص جز با پایش و دیده بانی منظم امکان پذیر نمی باشد. با توجه به قدرت توسعه و پراکنش بسیار بالای گیاهان مهاجم و همچنین دامنه وسیع تحمل به شرایط محیطی مختلف، تهیه نقشه پراکنش این گونه ها و تعیین محدوده جغرافیایی پراکنش آنها ضروری بوده و به عنوان اساسی ترین اقدام در مدیریت تلفیقی آنها محسوب می شود. مواد و روش ها: به منظور شناسایی مناطق مستعد آلودگی به علف های هرز مهاجم کنجد شیطانی(Cleome viscosa L. )، نیلوفر وحشی (Ipomoea purpurea (L. ) Roth)، خربزه وحشی ( Cucumis melo L. )، فرفیون ناجور برگ (L. Euphorbia heterophylla ) و فرفیون خوابیده (Euphorbia maculata L. ) در مرحله جوانه زنی، ابتدا نیازهای بومشناختی (دماهای کمینه، مطلوب و بیشینه، EC و pH ) در گیاهان فوق با استفاده از منابع موجود تعیین گردید. برای تعیین محدوده متغیرهای محیطی مورد مطالعه در سطح استان گلستان در مرحله جوانه زنی علف های هرز اشاره شده، از میانگین 10 ساله داده های هواشناسی استان استفاده شد. لازم به ذکر است که در این مطالعه ماه های اردیبهشت، خرداد و تیر ماه، به عنوان ماه هایی که امکان جوانه زنی بذر این گیاهان در آنها وجود دارد، در نظر گرفته شد. همچنین از داده های خام 505 نقطه از اراضی کشاورزی، برای تعیین اسیدیته و شوری خاک استفاده شد. کار فراخوانی لایه های اطلاعاتی طبقه بندی شده در محیط GIS نسخه 10 انجام شد و در انتها احتمال حضور و عدم حضور هر کدام از گونه های گیاهی فوق به صورت مکانی مشخص گردید. یافته ها: نتایج این تحقیق حاکی از آن است که محدوده وسیعی از استان گلستان به ترتیب با 790325، 772884 و 708968 هکتار مستعد هجوم گونه های کنجد شیطانی، خربزه وحشی و فرفیون خوابیده است. از لحاظ درجه اهمیت گونه فرفیون ناجور برگ در رتبه دوم قرار گرفته (مناطق مستعد: 583700 هکتار و مناطق غیرمستعد: 225025 هکتار). در این گونه دما و شوری به عنوان مهمترین عوامل محدودیت پراکنش این علف هرز تعیین شد. در زمینه پراکنش وسیع گونه نیلوفر وحشی معرفی شده در استان نگرانی خاصی وجود ندارد زیرا بررسی نقشهها نشان می دهد که از نظرتوزیع جغرافیایی در محدوده مورد مطالعه، از نظر EC و دمای مطلوب، هیچ محدودیتی برای جوانه زنی و استقرار این گیاه وجود ندارد. اما از نظر pH مانع مهمی در افزایش دامنه پراکنش این گیاه در استان وجود دارد (مناطق مستعد: 9887 هکتار و مناطق غیرمستعد: 798838 هکتار). نتیجه گیری: از این رو، لازم است سه گونه اول در اولویت های تحقیقاتی و مدیریتی قرار گیرند تا از پراکنش وسیع در سطح استان و حتی سایر استان های کشور جلوگیری شود.