تاکسونومی و بیوسیستماتیک (مجله پژوهشی علوم پایه دانشگاه اصفهان)
سال:1397 | دوره:10 | شماره:35 |تعداد مقالات:6

در پژوهش حاضر، فیلوژنی مولکولی سرده ی Geum L. از ایران شامل 5 گونه ی G. kokanicum، G. iranicum، G. heterocarpum، G. rivale و G. urbanum متعلق به دو زیرسرده ی (Orthostylus Fisch and Mey و(Geumبا استفاده از داده های حاصل از توالی nrDNA ITS، cpDNA rpl32-trnL(UAG) و ترکیبی مطالعه شدند. تجزیه وتحلیل های فیلوژنی با استفاده از روش های بیشینه صرفه جویی تعبیه شده در نرم افزار PAUP*، بایزین با استفاده از نرم افزار MrBayes و بیشینه درست نمایی در نرم افزار RaxmlGUI اجرا شدند. نتایج تجزیه وتحلیل بیشینه صرفه جویی به تشکیل درخت مرکزی ITS ریبوزوم هسته ای منجر شد که دارای شاخه ی اصلی A حامل گونه های Geum و سرده های مرتبطِ نزدیک به آن (به ویژه Erythrocoma Greene، Acomastylis Greene، Coluria R. Br. و Novosieversia F. Bolle) در دو گروه تک نیاست. در تمام درختان حاصل، دو گونه از زیرسرده ی Geum گروهی تک نیا تشکیل دادند؛ در حالی که گونه های زیرسرده ی Orthostylus به شکل تری تومی )در تجزیه وتحلیل داده های (nrDNA ITS و یا گروه تک نیا )در تجزیه وتحلیل داده های کلروپلاستی و ترکیبی( ظاهر شدند. نتایج بررسی حاضر نشان دادند فیلوژنی مولکولی این سرده ها به شدت از دورگه گیری و پلی پلوئیدی (آلوپلی پلوئیدی) تأثیر می گیرد. یافته های بررسی حاضر محدوده ی سیستماتیک گونه های این سرده در فلورا ایرانیکا و فلور ایران را حمایت می کنند. در بررسی حاضر، تکامل صفت های ریخت شناسی میوه، تزیینات اگزین دانه ی گرده، ریزریخت شناسی بذر و صفت های تشریحی دمبرگ ارزیابی شد.

جنس Carex L. با 62 گونه از 4 زیرجنس و 30 بخشه در ایران شناخته می شود. این جنس دارای گروه های تاکسونومیکی پیچیده ی متعددی است که ارزیابی صفت های تشخیصی و افتراقی را در آن ضروری می کنند. صفت های زایشی به ویژه گل آذین و گل اهمیت افتراقی زیادی در تمایز تاکسونومیکی و مرزبندی آرایه ها در تیره ی Cyperaceae و جنس Carex دارند. در مطالعه ی حاضر، صفت های ریخت شناسی دانه ی گرده ی 48 آرایه ی جنس Carex از نمونه های هرباریومی مؤسسه ی تحقیقات گیاه پزشکی کشور (IRAN) و دانشگاه شهید بهشتی (HSBU) ارزیابی و با نرم افزار PAST نسخه ی 17/2 تحت آنالیز خوشه بندی و تجزیه به مولفه های اصلی بررسی شد. آنالیز خوشه ای بر اساس داده های گرده شناسی، طبقه بندی زیرجنس و بخشه های موجود در فلور ایران و فلورا ایرانیکا را تأیید می کند؛ با وجود این، صفت های گرده شناسی در کنار سایر صفت ها در تعیین محدوده ی گونه ها مؤثر هستند. دانه های گرده در این جنس به علت بسته شدن منافذ موسوم به هارمومگاتی (پدیده ای که در گیاهان رطوبت پسند رخ می دهد و طی آن دانه ی گرده به منظور حفظ آب به حالت چروکیده در می آید) تغییر شکل داده اند. گفتنی است دانه های گرده ی این جنس در ایران در اندازه ی کوچک تا متوسط طبقه بندی می شوند؛ علاوه براین، برخی صفت ها مانند تعداد منافذ و تزیینات سگزین در این جنس بیان کننده یگرایش های تکاملی اند.

مطالعه درباره ی مناطق هیبرید جانوری از نظر ژنومی طی دهه ی اخیر درحال انجام است. بحث درباره ی نفوذ (Introgression) ژنوم در فرایند تکامل بین دانشمندان چالش برانگیز است؛ هرچند کاهش یافتن ورود ژن در مناطق مختلف نشان دهنده ی درگیربودن ژن های گونه زایی است. در بررسی حاضر، عوامل جغرافیایی دخالت کننده در نفوذ ژن با شاخص هیبریداسیون (کلاین ژنومی) مقایسه شدند. در مطالعه ی حاضر، 127 توالی بررسی شدند که 82 توالی به M. m. castaneus و 45 توالی به M. m. domesticus مربوط بودند. 140لوکوس ازاینتوالیهااستخراج و در تجزیه وتحلیل ها وارد شدند. بررسی نتایج با نرم افزارهای Introgression و Barrier نشان داد ژنوم زیر گونه ی M. m. domesticus به تدریج درحال نفوذ به درون زیرگونه ی M. m. castaneus است و زیرگونه ی M. m. domesticus زیرگونه ی مهاجم و زیرگونه ی M. m. castaneusزیر گونه ی پذیرنده شناخته شد؛ همچنین عوامل طبیعی از جمله کوه ها، دریاچه ها و نمکزارهایی شناسایی شدند که نقش مانع ژنتیکی را برای این دو زیرگونه در ایران بازی می کنند. نتایج کلاین ژنومی نفوذ نامتقارن ژنتیکی را نشان دادند.

آرتمیا سخت پوست کوچکی است که نه تنها اهمیت زیادی درصنعت آبزی پروری دارد، مدل پژوهشی مناسبی برای زیست شناسان است. به علت پراکندگی بسیار زیاد، سطوح پلوئیدی و تنوع های ریخت سنجی و فیزیولوژیک یافت شده بین جمعیت های بکرزای آرتمیا، تاکنون ارتباط فیلوژنتیک این جمعیت ها به طور دقیق کشف نشده است. اهمیت زیاد صفت های ریخت سنجی در تاکسونومی آرتمیا سبب شد صفت های ریخت سنجی یازده جمعیت مختلف آرتمیا شامل هفت جمعیت بکرزا از ترکیه و چهار جمعیت از ایران بررسی شوند. بیشتر جمعیت های ترکیه برای نخستین بار در دنیا طی مطالعه ی حاضر بررسی شدند؛ به این منظور، آرتمیاهای بالغ پرورش یافته در شرایط بهینه ی آزمایشگاهی ازنظر 11 صفت و با تجزیه وتحلیل های آماری مقایسه شدند. نتایج پژوهش حاضر نشان دادند صفت های چشم مرکب، طول ناحیه ی شکمی، عرض سر، طول تلسون و تعداد خارهای چپ و راست نقش مهم تری در جدایی جمعیتی دارند و برخی از این صفت ها در رده بندی جمعیت های آرتمیا ارزش بیشتری دارند. آزمون آماری تحلیل ممیزی (Discriminant Analysis) نشان داد با استفاده از صفت های ریخت سنجی، سه گروه برای آرتمیاهای بکرزای مطالعه شده در نظر گرفته می شود.

در پژوهش حاضر، ترکیب فلوریستیکی منطقه ی حفاظت شده ی کالمند در فاصلة 10 کیلومتری شهرستان مهریز، استان یزد مطالعه شد. به این منظور، در فصل های بهار، تابستان و پاییز سال 1395 از منطقه نمونه برداری و پس از آماده سازی و شناسایی نمونه ها، تعداد 168 گونه ی گیاهی (3 گونه ی بازدانه، 140 گونه ی نهان دانه ی دو لپه ای و 25 گونه ی نهان دانه ی تک لپه ای) از 30 تیره و 103 جنس شناسایی شدند. بزرگ ترین تیره ها ازنظر غنای گونه ای به ترتیب Asteraceae (24 گونه)، Fabaceae (23گونه)، Poaceae (21 گونه)، Amaranthaceae (12 گونه) و Lamiaceae (10 گونه) بودند. همی کریپتوفیت با 6/31 درصد، تروفیت ها با 9/30 درصد و کامفیت ها با 8/23 درصد شکل های زیستی غالب منطقه بودند. ازنظر پراکنش جغرافیایی بیشترین سهم به عناصر ایرانی-تورانی (78 درصد) متعلق بود و سایر گونه ها به دو، سه یا چند ناحیه ی جغرافیایی تعلق داشتند. از میان گونه های شناسایی شده، 31 گونه ی گیاهی (5/18 درصد) انحصاری ایران بودند که بر اساس معیار IUCN در دو دسته ی گونه های در معرض انقراض و با خطر کمتر قرار گرفتند.

مدیریت و حفاظت از حیات وحش نیازمند داشتن تصویری جامع از تنوع و تغییرپذیری ژنتیکی در ساختارهای جغرافیایی است. هدف پژوهش حاضر، بررسی تنوع ژنتیکی جمعیت های گراز وحشی در ایران با استفاده از یک قطعه ی 572 جفت بازی از ناحیه ی کنترل میتوکندریایی در نظر گرفته شد. به این منظور، تعداد 29 نمونه متعلق به جنوب کشور توالی یابی شد؛ همچنین 75 توالی دیگر که به مناطق مختلف ایران مربوط بودند از بانک ژن استخراج شدند. بر اساس تحلیل ها، چهار کلاد جهانی متعلق به گراز وحشی شامل کلادهای شرق نزدیک 1 (NE1)، شرق نزدیک 2 (NE2)، اروپایی و آسیایی در ایران حضور دارند و کلادهای اروپایی و NE1 به ترتیب کمترین و بیشترین پراکنش را به خود اختصاص می دهند. حضور هم جای کلادها در مناطق مختلف کشور از مهم ترین جنبه های درخور توجه است. شمال غربی کشور منطقه ی تماس کلادهای اروپایی و آسیایی در نظر گرفته می شود. بر اساس یافته ها، تعداد 20 هاپلوتایپ در 104 توالی از ایران شناسایی شد. تنوع هاپلوتایپی و تنوع نوکلئوتیدی در نمونه های ایران به ترتیب حدود 882/0 (انحراف معیار= 014/0) و 0145/0 (انحراف معیار= 00047/0) محاسبه شد. بر اساس تحلیل AMOVA، اختلاف ژنتیکی بین کلادها (84/82 درصد) بیش از اختلاف ژنتیکی داخل این کلادها بود؛ علاوه بر این، نمایه ی FST نیز وجود ساختار ژنتیکی معناداری را بین کلادها تأیید کرد. هیچ یک از نمایه های Fu’ s FS و Tajima’ s D، نشانه های مشخصی از وجود گسترش جمعیت شناختی ناگهانی در کلادهای گراز وحشی متعلق به ایران را تأیید نکردند.